Pene 21
“Kare Ratou i to Teianei Ao”
1. (a) Eaa ta Iesu pure no tana au pipi i te po i mua ake i tona mate anga? (e) Eaa ra i puapinga maataʼi te riroanga e “kare i to teianei ao”?
I TE po i mua ake i tona patiti angaia, kua pure akatenga a Iesu no tana au pipi. I te kiteanga e ka tukua ratou ki raro ake i te taomi anga maata rava e Satani, kua pati aia ki tona Metua: “Kare au i pure ia koe e, ka apai ke atu koe ia ratou i teianei ao, kia tiaki maira koe ia ratou, auraka ei kino. Kare ratou i to teianei ao, mei iaku nei rai oki, kare i to teianei ao.” (Ioane 17:15, 16) Eaa ra i puapinga maataʼi te taka ke i teianei ao? No te mea ko Satani tona tutara. Ko te aronga no teianei ao tei raro ake i tona mana. (Ioane 14:30; 1 Ioane 5:19) No runga i teia tika, e mea puapinga no te au Kerititiano ravarai kia marama e eaa tikai te aite anga e “kare i to teianei ao.” Akapeea i tikaʼi te reira no Iesu?
2. Na teea au mataara a Iesu “kare i to teianei ao”?
2 Kare ra a Iesu i akataka ke iaia uaorai mei etai atu au tangata. Kare te aite anga o tona riro anga e, “kare i to teianei ao,” i te mea e kare e aroa no etai ke. Mari ra, kua aere aia mei tetai oire ki tetai oire ma te akakitekiteanga kia ratou i te tuatua meitaki no te Patireia o te Atua. Kua akaora aia i te maki, kua akaora i te aronga matapo, kua akatu i tei mate ra, e kua oronga katoa oki i tona uaorai oraanga no te au tangata ravarai. Inara kare aia i inangaro i te au tu manako akono kore i te Atua e te au ravenga kikino a te aronga tei ki ra i te vaerua o teianei ao. Kua akamatakite aia i te au anoano akaturi, e te mataara noinoi o te oraanga e te mouanga noinoi i te tu akateiteiia. (Mata. 5:27, 28; 6:19-21; Luka 12:15-21; 20:46, 47) Kua aaere a Iesu i te au mataara o Iehova, kare i aru i te tu o te oraanga o te au tangata tei taka ke ra i te Atua. (Ioane 8:28, 29) No runga i te ke anga poritiki i rotopu i to Roma e te ngati Iuda, kare a Iesu i o atu ana noatu rai e e ngati Iuda aia ra.
“Kare to Teianei ao Taku Basileia”
3. (a) Eaa te akaapa anga a te au arataki ngati Iuda no Iesu kia Pilato, e no teaa ra? (e) Eaa te akakite maira e kare o Iesu manako kia riro aia ei ariki tangata ua nei?
3 Inara, kua akaapaia a Iesu e te au arataki akonoanga o te ngati Iuda ra e, te taruri ke ra aia i te au manako o te iti tangata. Kua tapeka ratou iaia e kua taki atura kia Ponotio Pilato, koia te kavana o Roma ra. Te apinga i riri roaʼi ratou na ta Iesu apiianga akakitekite i to ratou pikikaa. Inara kua rave ratou i te akakeu kia riri te kavana na te akaapa anga e: “Kua kite akenei matou i teianei tangata i te taruri ke anga i teianei enua, e te akakore anga i te tautaūnga na Kaisara, i te tuatua anga iaia uaorai e, ko te Ariki ra aia, ko te Mesia.” (Luka 23:2) Ko te tika e okotai mataiti i mua ake kua manako taua aronga ra i te akaariki iaia, kare ra a Iesu i akatika. (Ioane 6:15) Kua kite oki aia e ka akariroia aia ei Ariki ki te rangi e kare i tae te tuatau nona kia riro ei Ariki, e kare na te au tangata me kare na tetai ravenga matauia e akaterono iaia, mari ra na te Atua ko Iehova.
4. Eaa ta te au tika e akakite maira no runga i to Iesu tu manako no “te tutakianga tero kia Kaisara”?
4 No runga i te tutakianga tero, e toru ua ra i mua ake i to Iesu tapeka angaia i tautaʼi te au Pharisea i te akavare iaia kia tuatua i tetai apinga e apaʼi aia no runga i teia tumu. Inara i tana pau anga i ta ratou uianga kikite ra, kua na ko atura a Iesu: “Ka akakite mai na i tetai tenari [e moni no Roma]. Noai te tu e te tuatua i rungao?” I ta ratou tuatua anga e, “No Kaisara,” kua karanga atura aia: “E akaoki i ta Kaisara au mea kia Kaisara, inara ta te Atua au mea ki te Atua.”—Luka 20:20-25, NW.
5. (a) Eaa te apii anga ta Iesu i apii atu i tana au pipi i te tuatau i tapekaiaʼi aia? (e) I akapeea ta Iesu akataka anga kia Pilato i te tumu no tana i rave ra?
5 Te akakite maira te apinga i tupu ra i te taime tikai i tapekaia ra a Iesu, e kare aia i akakeu ana i te meameaau i to Roma, e kare katoa aia i anoano i tana au pipi kia rave akapera. Kua aere maira te pupu vaeau Roma ma te ngati Iuda katoa i te mouanga i te koke e te rakau e opu ia Iesu ra. (Ioane 18:3, 12; Mareko 14:43) I te kiteanga i te reira, rave akera a Petero i te koke e ta atura i tetai o te reira au tangata, motu ke atura tona taringa katau. Inara kua ako atura a Iesu ia Petero, i te na ko anga: “Ka momono ana i taau koke ki roto i te vaî; ko tei rave i te koke ra, ka mate ïa i te koke.” (Mata. 26:51, 52) I tera mai popongi, iaia i mua ia Pilato, kua akataka atu a Iesu i te tumu no tana i rave ra, i te tuatuaanga: “Kare to teianei ao taku basileia: naringa no teianei ao taku basileia, kua akamaroiroi ïa toku au tavini, kia kore au e tukuia ki te ngati Iuda; kare ra toku basileia i to ko nei.”—Ioane 18:36.
6. Eaa tei tupu mai no te reira timata anga?
6 I muri ake i te akamanakoanga no runga i te tika, kua karanga a Pilato e “kare rava ana e ara i kitea” tei tapepeia ra a Iesu. Tera ra, kua tupou atu aia ki ta te reira pupu i akaue ra e kua patitiia a Iesu.—Luka 23:13-15; Ioane 19:12-16.
Kua Aru te au Pipi i te Taki Anga a te Pu
7. I akapeea te akaari anga a te au Kerititiano mua ra e kua kopae ke ratou i te vaerua o teianei ao mari ra i aroa ra ratou i te au tangata?
7 Kua akaari mai te au tata anga no te akono anga Kerititiano mua ra, i roto i te Puka Tapu e i roto i etai atu tuatua enua e, kua kite ta Iesu au pipi i tei umuumuia no ratou e “kare ratou i to teianei ao.” Kua tauta ratou i te kopae ke i te vaerua o teianei ao. No to ratou kore e o atu ki roto i te ta ua e te tarekareka akaturi o te ngai tamataora e te teata no Roma ra, kua aviriia ratou e e aronga makitakita i te uanga tangata. Inara, e takake roa i te makitakitaanga to ratou i te au tangata, kua rave pakari ratou i te tauturu i etai ke kia puapingaia i te akapapaanga aroa a te Atua ra no te ora.
8. (a) No te mea “kare ratou i to teianei ao,” eaa tei tupu ki te reira au pipi mua ra? (e) Inara akapeea to ratou manako no te au tutara poritiki ra e te tutakianga tero, e no teaa ra?
8 Mei to ratou Pu rai, kua takinga kino pakari katoaia ratou, e e putuputu mei te rima o te au opita kavamani tei pikikaaia ra. (Ioane 15:18-20) Inara vaitata i te 56 T.N. kua tata te apotetoro ko Paulo ki te au taeake Kerititiano i Roma ma te akaketaketaanga i te ako ta Iesu i oronga atura. Kua raurau a Paulo ia ratou “kia kauraro marie . . . i te aronga mana taoonga ra” i te aronga tutara poritiki no te mea “Kare rava oki e mana mari ra no ko mai i te Atua ra.” Kare i te mea e na Iehova i akanoo i te au kavamani, mari ra te akatika ua ra aia kia tutara ratou. Kua akataka a Paulo e te aronga mana “e noo nei, kua akonoia ïa e te Atua,” no te mea kua kite ke ana te Atua e kua totou i te papa anga o to ratou akatu angaia ei aronga mana. Kua riro te “aronga mana” i reira ei aronga “akonoia e te Atua ra” no teia tuatau nei, kia tae roa ki te tuatau e tutaraʼi te Patireia o te Atua uaorai i roto i nga rima o Iesu Karaiti koia anake ua ei kavamani no te enua katoa nei. No reira kua ikuiku a Paulo i te au Kerititiano kia akaari i te akangateitei tau no te aronga mana taoonga e kia tutaki i te tero ta ratou e akataka maira.—Roma 13:1-7; Tito 3:1, 2.
9. (a) Eaa te apinga kare e tau kia manako koreia i te kauraro anga i te “aronga mana taoonga ra”? (e) Akapeea te akaari mai anga a te tuatua enua e i aru papu ana te au Kerititiano mua ra i ta Iesu akatauanga?
9 Inara kare a Paulo i karanga atu kia ratou kia kauraro takiri ma te manako kore no te Atua ra, no te Tuatua a te Atua e to ratou akava ngakau Kerititiano. Kua kite oki ratou e i akamori ana a Iesu ia Iehova anake ua, e kare a Iesu i akatika kia akaarikiia aia e te au tangata e pera katoa oki kua akakite aia ia Petero kia kopae ke i tana koke. Kua aru ratou i te taki anga a to ratou Pu ma te ngakau katoa. Te akakite maira te puka On the Road to Civilization—A World History (Te Mataara ki te Oraanga o Teia Tuatau—E Tuatua Enua o Teianei Ao, na Heckel e Sigman, nga kapi 237, 238) e: “Kare te au Kerititiano i akatika e kia o atu ki etai angaanga a te au tangata Roma ra. Kua manako te au Kerititiano e . . . e patoi anga i to ratou akarongo me ka o atu ratou ki te angaanga vaeau. Kare ratou i mou i te opita poritiki. Kare katoa ratou i akamori i te ariki ra.”
10. (a) Eaa ra te au Kerititiano i Ierusalema i rave ei i ta ratou i rave ra i te 66 T.N.? (e) Na teea mataara ta te reira oronga mai anga i te akaraanga puapinga maata?
10 Kare rava te au pipi a Iesu i piri atu ana ki roto i te au patoi anga poritiki e te vaeau i to ratou tuatau ra. I te mataiti 66 T.N. kua akatupu pekapeka te au ngati Iuda o roto i te kotinga Roma o Iudea, kia Kaisara. Kua viviki ua te koropiniia anga o Ierusalema ra e te vaeau Roma. Eaa ta te au Kerititiano i roto i te oire i rave? Kua maara ratou i ta Iesu ako kia kore rava ratou e o atu e kia oro ratou ki vao mei rotopu i nga vaeau e tamaki ra. I te unuʼianga te vaeau Roma ki muri no te tuatau poto ua, kua rave te au Kerititiano i te reira tuatau no te oro ki tetai pae o te Kauvai i Ioridana e aere atu ei ki te au maunga o Pera ra. (Luka 21:20-24) I to ratou tu piri kore atu kua akono ratou i te akatau anga mou no te au Kerititiano i muri akera.
Te au Kerititiano Piri Kore Atu i te Tuatau Openga Nei
11. (a) Eaa te angaanga te rave tamou ra te Au Kite o Iehova, e no teaa ra? (e) Eaa te apinga kare ratou e piri atu?
11 Te akaari maira ainei te tuatua enua tataia e pupu tetai i teia “tuatau openga nei,” mei te 1914 T.N. mai, tei aru ana i te reira mataara o te au Kerititiano piri kore atu i te aru anga i tera aronga Kerititiano mua ra? Ae, kua rave akapera te Au Kite o Iehova. Kua rave pakari ratou i te tutu aere ki to te ao katoa e ko te Patireia anake ua o te Atua te apinga ei apai mai i te au, te puapinga e te rekareka mutu kore no te aronga inangaro i te tuatua tika i te pa enua ravarai. (Mata. 24:14) Inara no runga i te au pekapeka i rotopu i to te pa enua, kua tamou ratou i te tu piri kore takiri atu ki te reira.
12. (a) Eaa te tuke o te piri anga kore o te Au Kite o Iehova ki to teianei ao ma te au ravenga a te au orometua? (e) Eaa te o atu ra ki te tu piri anga kore o te Au Kite o Iehova ki te angaanga poritiki?
12 Ei tuke anga maata, te o atura te au orometua o Kerititome ki roto i te au angaanga poritiki o teianei ao. I etai enua te rave ra ratou i te tuatua turu me kare te patoi i te au mema. Te mou ra tetai papaki o te au orometua uaorai i te taoonga poritiki. Ko etai te taomi maata ra i te au mema poritiki kia turu i te au porokarama ta te au orometua e mareka ra. I etai atu ngai te au orometua “kare ra e inangaro kia taui” e aronga piri tikai ratou ki te au tangata o te kavamani e ko te aronga “aere ki mua” te au orometua te turu ra i te au pupu kuerira i te tautaanga kia akakoreia atu. Inara, ko te Au Kite o Iehova kare e o atu ki roto i te angaanga poritiki, noatu ko teea te enua te noo ra ratou. Kare ratou e arai i ta etai atu ravenga no te pirianga ki te pati poritiki, te tarere no tetai turanga me kare te votianga i te iki anga kavamani. Inara, i te mea kua tuatua a Iesu e ko tana au pipi “kare i to teianei ao,” kare te Au Kite o Iehova e piri atu ki tetai angaanga poritiki noatu e eaa ia.
13. Eaa ta te au tika e akaari maira i te turanga o te Au Kite o Iehova no runga i to ratou o atu anga ki te tamaki?
13 Mei ta Iesu rai i totou maira, i teia “tuatau openga” nei kua tamaki putuputu te au pa enua, e pera katoa oki etai au tuanga kavamani o te au pa enua ke ke kua tamaki atu tetai ki tetai. (Mata. 24:3, 6, 7) Inara i roto i teia au mea katoa nei, eaa te turanga tei raveia e te Au Kite o Iehova? Kua kitea meitakiia to ratou piri kore ki roto i te au tamaki i te au ngai katoatoa i teianei ao. Kia au ki te turanga tei raveia e Iesu Karaiti e i akakiteia maira i muri ake e tana au pipi mua ra, kua tataia ki roto i Te Punanga Tiaki Anga (Peritane) o Noema 1, 1939 e: “Pouroa te aronga i te pae o te Atu ra kare e piri atu ki te au pa enua e tamaki ra, e ka riro takiri te katoa anga no te Teokaratiki Maata ra [ko Iehova] e tana Ariki [ko Iesu Karaiti].” Te akaari maira te au tika e ko te Au Kite o Iehova i te pa enua ravarai e i raro ake i te au tu ravarai te mou ra ki teia turanga. Kare ratou i tuku i te au poritiki tatakake o te ao e ta ratou au tamaki kia akangaangaa i to ratou piri anga taeake i te ao katoa ei aronga akamori ia Iehova.—Isaia 2:3, 4; akaaiteia atu kia 2 Korinetia 10:3, 4.
14. (a) No to ratou turanga piri kore ki teianei ao, eaa tetai atu apinga kare te Au Kite e akatika i te rave? (e) Akapeea ta ratou akamarama anga i te tumu no te reira?
14 Na te akara matatio anga i te au tika no te au tuatua enua e akaari mai e kare te Au Kite o Iehova i aoao ana i te kakau vaeau e kare e mou i te au apinga tamaki pera katoa oki, i te apa anere mataiti i topa me i tere atu, kua akakore katoa i te rave i te au angaanga kare no te ta, me kare etai atu au angaanga ei mono i te angaanga vaeau. No teaa ra? No te mea kua apii ana ratou i ta te Atua au ikuiku anga e kua tuku i ta ratou tika tatakitai, kia tau ki te akava ngakau. Kare na tetai ke i akakite atu kia ratou e eaa ta ratou ka rave. Kare katoa oki ratou e tamanata atu i ta etai ke i iki kia rave ratou. Inara me kapikiia ratou kia akamarama i to ratou turanga, kua akakite te Au Kite o Iehova e, e aronga ratou tei oronga ia ratou uaorai ki te Atua na te akatapu anga, kua tau ratou kia akono i to ratou kopapa i tana angaanga e kare e rauka i teianei kia oronga i te reira ki te au pu no te enua nei te rave ra i tei tuke ki ta te Atua akakoroanga.—Roma 6:12-14; 12:1, 2; Mika 4:3.
15. (a) No to ratou tamouanga i te tu takake i to teianei ao, eaa tei tupu ana ki te Au Kite o Iehova? (e) Noatu i to ratou tapeka angaia, i akapeea te arataki anga a te au kaveinga Kerititiano ia ratou?
15 Ko tei tupu kua tau ki ta Iesu i tuatua ra e: “No te mea ra, kare kotou i to teianei ao . . . i riri mai ei teianei ao ia kotou.” (Ioane 15:19) E manganui te Au Kite o Iehova tei tapekaia no tei kore ratou i aati i to ratou tu Kerititiano piri anga kore ki teianei ao. Kua akono kino ravaia tetai papaki, tae roa kia mate. Ko etai kua tamou i te akakite i to ratou tu piri kore ki teianei ao i te au mataiti katoa o te tapeka angaia. Te akakite maira te puka Values and Violence in Auschwitz (Te Au Puapinga e te Ta Ua i Auschwitz, na Anna Pawelczynska, i te kapi 89) e: “Kua kite te katoatoa e kare te Au Kite o Iehova [i roto i te aua puakapa tamamae anga] e rave i tetai akauenga tei tarevake ki to ratou irinaki anga akonoanga ra e to ratou manako papu me kare tetai ua atu ravenga tei akatupuia atu ki tetai tangata ke, noatu me e tangata ta tangata e me e opita no te SS. I tetai pae, ka rave meitaki aia i tetai ua atu angaanga, noatu me e aunga kino roa, me te kitea ra te tika e kare te reira i te piri anga nona ki to teianei ao.”
16. (a) Te aere atu ra to te pa enua ravarai ki teaa, e no reira eaa ta te Au Kite o Iehova e matakite ra kia kopae ke atu? (e) Eaa ra, i reira, i tau ei te tu takake i to teianei ao ei apinga manako ketaketaia?
16 Te kite ra te Au Kite o Iehova e te aere atu ra to te pa enua ravarai ki “taua rā maata o te Atua mana katoatoa ra” ia Aramakito. Ei iti tangata taokotaiia ra, kua akono te au tavini o Iehova i to ratou turanga akaperepere i te Patireia o Tana Mesia ra. No reira te akono matakite ra ratou kia kore e tuku ia ratou uaorai kia akatapae keia ki roto i te turanga patoi atu i te reira Patireia. (Apokalupo 16:14, 16; 19:11-21) Te ariki ngakau ra ratou i te tu ketaketa o ta Iesu tuatua e ko tana au pipi mou ra “kare i to teianei ao.” Kua kite ratou e kare e roa atu ana ka ngaro ke teianei ao taito, e ko te aronga anake ua tei akono tika ra i te anoano o te Atua ka vai rai e tuatau ua atu.—1 Ioane 2:15-17.
Uriuri Akaou Anga
● I akapeea ta Iesu akaari anga e eaa te kapitiia ra ki te riroanga e “kare i to teianei ao”?
● Eaa te akakite maira i te tu manako o te au Kerititiano mua ra no (1) te vaerua o teianei ao? (2) te aronga tutara o teianei ao e te tutakianga o te tero? (3) te angaanga vaeau?
● Na teea au mataara ta te Au Kite o Iehova akakite mai anga i teia tuatau i to ratou tu Kerititiano piri kore atu ki teianei ao?