Putaua te Kimianga i te Rapakauanga Tinamou

NOATU te au ripoti tau kore no te ao katoa maira no runga i te putaua, te vai ra te aronga te manako papu ua ra e ka rauka tetai apinga kia raveia. Ei akaraanga, kia tau ki tetai tuatua i tataia i roto i te Manila Bulletin, kua ripoti mai te Asian Development Bank e “ka rauka ia Asia i te takore atu i te putaua i roto i te 25 mataiti.” Kua akakite mai te pangika i te tupuanga pae apinga ko tetai mataara ia kia uuti mai i te au tangata mei roto i te oonu anga o te putaua.

Ko tetai au akaaereanga e te au kavamani kua oronga mai i tetai papaanga roroa no te au akakiteanga tuatua e te au parani kia tauta atu kia akatikatika i te manamanata. I rotopu i te reira ko te: au porokaramu initurini, te akameitaki mai i te apii, te akakore anga i te au kaiou te ouia ra e te au pa enua puapinga ki te au pa enua angaanga ra, te akaatea anga i te au arai anga okooko kia rauka i te au pa enua e maata ua atu kia ngoie ua i te au tangata putaua i te oko i ta ratou au apinga, e te au are oko mama ua no te putaua.

I roto i te mataiti 2000, kua akanoo te United Nations General Assembly kia rauka te au akakoroanga i te 2015. Kua kapiti mai teia i te takore atu anga i te kino pakari o te putaua e te onge e pera katoa te aite kore anga o te moni i roto i te au enua. Noatu te meitaki i taua au akakoroanga, e manganui te ekoko ra e ka tupu te reira i roto i teia ao kare e taokotai ana.

Au Takainga Tau kia Akono i te Putaua

I te mea e iti ua te manakonako anga no te tereanga tikai ki mua i te ao katoa, ka taanga atu ainei tetai tangata kiea no te tauturu? Tei taikuia i mua atu ana, te vaira tetai tumu anga no te pakari tau te ka rauka i te tauturu i te au tangata i teia tuatau. Eaa te reira? Ko te Tuatua a te Atua, te Pipiria.

Eaa te akatuke ra i te Pipiria mei tetai au tumu no te akakiteanga? No ko mai te reira i te mana teitei roa atu, Tei Anga ia tatou ra. Kua kapiti mai aia i roto i te au kapi o te reira i te au poe okomaata o te pakari​—te au kaveinga tau te tano ra ki te au tangata ravarai, i roto i te au ngai ravarai, e i te au taime ravarai. Me aruia, ko teia au kaveinga ka rauka i te tauturu i te putaua kia rekareka i tetai oraanga merengo anga maata i teianei taime. Ka akara ana tatou i te au akaraanga tokoiti ua.

E rave i tetai manako tau no te moni. Te karanga ra te Pipiria e: “E akapuanga oki tei te pakari, e akapuanga tei te moni; teia ra te meitaki o te pakari, na taua pakari oki e oronga mai i te ora i te aronga pu ra.” (Koheleta 7:12) Eaa te tumu? Kare te moni i te au mea ravarai. E tika, te oronga maira te reira i tetai tuanga tinamou. Te tauturu ra te reira ia tatou kia oko i tetai au apinga te anoano ra tatou, inara e au kotingaanga to te reira. Te vaira te au apinga e puapinga maata atu kare e rauka i te moni i te oko. I te kiteanga i teianei tumu i tauturu ei ia tatou kia tuku i te au apinga materia i te ngai tau, ei reira e kopae atu ei te au taitaia no te aronga te tuku ra i to ratou au oraanga ki runga i te akaputu anga i te moni. Kare e rauka i te moni i te oko i te oraanga, inara na te ravenga pakari e paruruia ai te oraanga i teianei e ka rauka i te akatuera mai i te oraanga ope kore ra.

Kia noo i toou puapinga. Kare to tatou au inangaro e aite roa ana ki to tatou au anoano. Ka tau kia orongaia te mea mua ki to tatou au anoano. Ka rauka ngoie ua ia tatou i te akapapu kia tatou uaorai e te anoano ra tatou i tetai apinga, ko te tika anga tikai ko te inangaro ia e kare ko te anoano ra. Ka tua na mua te tangata pakari i te moni tei rauka mai no te mea te anoanoia ra​—te manga, te kakau, te are, e te vai atura. No reira, i mua ake ka akapouia atu ei ki runga i tetai atu apinga ra, ka tamanako aia e me te vaira te au moni te ka rauka i te tutaki i te au apinga ke atura. I roto i tetai o tana au akatutuanga, kua akakite mai a Iesu e ko taua tangata ra kia “noo ki raro, ka tatau ei i te apinga ei ou e oti ei, i te rava anga tona apinga.”​—Luka 14:28.

I te Piripine, ko Eufrosina, e metua vaine takaua e toru ana tamariki, kua tupu te akaaoanga no te angaanga anga i tetai oraanga e te aru anga i te akono pakari anga i te moni no te mea oki kua akaruke mai tana tane iaia i etai au mataiti i topa. Iaia e rave ra i te reira, kua tereni aia i tana tamariki kia kite i te au mea mua i te akono anga i te moni. Ei akaraanga, penei kua kite atu te tamariki i tetai apinga te inangaro ra ratou. E kore ei e tuatua ua e kare, kua akamarama atu aia kia ratou na te tuatua anga e: “Ae, naau te reira me te inangaro ra koe, inara e iki ra koe. Kua rava ua ta tatou moni e okotai ua apinga. Ka oko tatou i teia apinga taau e inangaro ra, me kare ka oko tatou i tetai manga kiko me kare te au rau rakau ei kai anga ma ta tatou raiti no teia epetoma nei. No reira, ko teea taau ka inangaro? Naau e iki.” Tei matauia, kua kite viviki te tamariki i te tumu e kua akatika atu e ka inangaro ratou i te kai kare tetai apinga ke atu.

Kia mareka. “E kai ta tatou, e te kakau, kia mareka tatou i te reira,” ta tetai kaveinga Pipiria i akakite mai. (1 Timoteo 6:8) Kare uaorai te moni e apai mai i te mataora. E maata te au tangata apinganui kare e mataora ana, te mataora tikai ra te au tangata putaua e manganui. Kua kite teia aronga openga nei i te merengo ua anga ma te au apinga mama ua te anoanoia ra i roto i te oraanga. Kua tuatua ana a Iesu no te ‘meitaki te mata’ te akara tamou ra ki runga i te au apinga puapinga maata ra. (Mataio 6:22) Te tauturu ra teia i tetai tangata kia mareka ua. E manganui te au tangata putaua te manako merengo tikai ra no te mea kua tatanu ratou i tetai pirianga meitaki ma te Atua e kua rauka tetai oraanga mataora no te ngutuare tangata​—e au apinga kare e rauka kia okoia e te moni.

Ko teia ua tetai au akaraanga tokoiti no te au akakiteanga tau o te Pipiria te ka rauka i te tauturu i te aronga putaua kia autu i to ratou turanga. E maata ua atu te vaira. Ei akatauanga, e kopae i taua apinga ra mei te kai avaava e te pere moni, te kaimoumou ra i te moni; e akataka i te au apinga puapinga maata roa atu i roto i te oraanga, te au akakoroanga pae vaerua tikai; te ngai te kotingaia ra te angaanga, e tauta i te oronga i tetai ravenga karape me kore i te angaanga te anoanoia ra e tetai ke. (Maseli 22:29; 23:21; Philipi 1:9-11) Te akakite maira te Pipiria e kia akonoia taua “pakari meitaki e te akono” no te mea “ko te ora ïa no toou ra vaerua.”​—Maseli 3:21, 22.

Te au akakiteanga a te Pipiria penei te oronga maira i etai tauturu anga meitaki ki te aronga te putoto ra ma te putaua, te vai ua ra rai te au uianga no runga i te tuatau ki mua. Ka vai puapinga kore ua ainei te putaua i roto i te au rima putaua e tuatau ua atu? Te au aite kore i rotopu i te aronga apinganui tikai e te aronga putaua tikai ka akatikatikaia ainei? Ka akara ana tatou i tetai rapakauanga kare te manganui e kite ana.

Oronga Mai te Pipiria i te Tumu no te Manakonako Anga

E manganui te akatika ra e e puka meitaki te Pipiria. Inara, kare ratou i kite putuputu ana e te oronga maira te reira i te akakiteanga tau te tou atura ki te au tauianga maata te ka tupu kare e roa atu ana.

To te Atua akakoroanga kia rave i te angaanga kia akatikatika i te au manamanata o te au tangata, kapiti anga mai te putaua. I te mea e kua akapapu mai te au kavamani a te tangata e kare e rauka i te reira me kore kare e inangaro i te rave i te reira, to te Atua akakoroanga ra kia monoia atu ratou. Akapeea ra? Kua akakite taka meitaki mai te Pipiria ia Daniela 2:44: “E akatupu ei te Atua no te rangi i tetai basileia, te ka kore rava e akakoreia e tuatau ua atu: kare oki taua basileia ra e riro i etai ke, e riro na te reira e akapueurikiriki e e akapou i taua au basileia katoa ra, e ka vai rai te reira e tuatau ua atu.”

I muri ake i te akaateaia anga teia “au basileia,” me kare te au kavamani, e rave ei ta te Atua uaorai Tutara ikiia i te angaanga. Kare taua Tutara ra ko tetai tangata mari ra ei peretana ririnui i te rangi mei te Atua uaorai, te rauka anga te kite i te maani i te au tauianga maata te anoanoia ra kia takore atu i te au tu aite kore o teia tuatau. Kua iki te Atua i tana uaorai Tamaiti kia rave i teia. (Angaanga 17:31) Kua akataka mai a Salamo 72:12-14 e eaa ta teia Tutara nei ka rave, te na ko anga e: “Ko tei putaua ra me kapiki maira, nana ïa e akaora; e tei akaaka ra, e kare ona e tauturu. Ka akaperepere aia i tei apikepike ra e tei putaua, e akaora oki aia i te au vaerua o te aronga ao ra. Ka akaora aia i to ratou vaerua i te takinga-kino e te rotoriri ra, e to ratou toto, ka riro ïa ei mea apinga nana.” E manako anga umere tikai! I te openga ra e akaora anga! Ka rave te Tutara ikiia a te Atua i te angaanga no te aronga putaua e te aronga akaaka.

E manganui te au manamanata te piri ra ki te putaua te ka akatikatikaia i taua tuatau ra. Te karanga te irava 16 o Salamo 72 e: “E manga sitona okotai rima i ki i te enua nei, i runga i te take o te au maunga ra.” Kore rava roa te onge kai tei tupu ana ra no te onge, te ngere anga o te moni, me kare te kino anga o te akaaereanga.

Ka akatikatika katoaia tetai au manamanata. Ei akaraanga, i teia tuatau e maata ua atu te patene o te au tangata i runga i te enua nei kare o ratou uaorai are. Inara, kua taputou maira te Atua e: “E patu ratou i te au are, e na ratou uaorai e noo; e na ratou e tanu i te au kainga vine, ka kai ei i te kai i reira. Kare ratou e patu, e na tetai ke e noo; kare ratou e tanu, e na tetai ke e kai: mei te au rā o te rakau nei te au rā o toku ra iti-tangata; e rekareka tei ikiia e au ra, i te angaanga a to ratou uaorai rima.” (Isaia 65:21, 22) Ko te katoatoa e are to ratou uaorai e ka rekareka i tana angaanga. No reira kua taputou maira te Atua i tetai rapakauanga katoa e te tinamou ki te putaua. Kare rava e roa te au tu atea tikai i rotopu i te aronga apinganui e te putaua, kare rava rai te au tangata e kimi ua i tetai oraanga puapinga kore ua.

I te akarongo mua anga i teia au taputou a te Pipiria, penei ka manako tetai e kare teia e tika ana. Inara, te akara matatio anga i te Pipiria te akaari maira e pouroa te au taputou a te Atua i te tuatau i topa e tika tikai. (Isaia 55:11) No reira kare ia i te tumu e me ka tupu te reira. Mari ra, te uianga tikai, Eaa taau ka rave kia puapingaia me tupu mai te reira?

Ko Koe Ainei Tetai i Reira?

I te mea e na te Atua te kavamani, e mea tau e ko tatou te tu tangata ta te Atua ka ariki ei au tangata i raro ake i taua tutaraanga. Kare aia i akaruke ia tatou i roto i te poiri e ka akapeea kia tau ei. Kua orongaia mai te au takainga i roto i te Pipiria.

Te Tutara ikiia, te Tamaiti a te Atua, e tangata tuatua tikai. (Isaia 11:3-5) No reira, te aronga tei arikiia no te oraanga i raro ake i teia kavamani te tapapa katoaia ra kia riro mai ei aronga tuatua tika katoa. Te karanga a Maseli 2:21, 22 e: “Na te aronga tiratiratu oki e noo i te enua, e te aronga apa kore te ka akatinamouia ki reira; Ka tipu keia ra te aronga kino i te enua nei, e te aronga rave ara ra, ka kiriti tumuia ïa.”

E mataara ainei tetai kia kite e akapeea i te aravei atu i teia au umuumuanga? Ae, te vaira. Na te apiianga i te Pipiria e te akonoanga i ta te reira au aratakianga, ka rauka ia koe i te tuku ia koe uaorai kia rekareka i teia tuatau umere ki mua. (Ioane 17:3) Ka mataora te Au Kite o Iehova i te tauturu ia koe ma taua apiianga. Te pati atu nei matou ia koe kia rave i teia tuatau kia kapitiia atu ki roto i tetai taiate kare rava e kite akaou i te putaua e te tuatua tau kore.

[Tutu i te kapi 5]

Ko Eufrosina: “Kua tauturu tetai akono pakari anga i te moni i toku ngutuare tangata kia rauka i ta ratou e anoano ra”

[Au Tutu i te kapi 6]

Ko tetai pirianga meitaki ma te Atua e te oraanga mataora no te ngutuare tangata kare ia e rauka i te okoia e te moni