“E na Mua oki te Reira i te Tupu e Tikaʼi”

“Kua karanga atura Iesu kia ratou: . . . e na mua oki te reira i te tupu e tikaʼi, kare ra e vaitata te openga i reira.”​—MATAIO 24:4-6.

1. Eaa te tumu te ka tau kia akaaere i to tatou manako?

KARE e ekoko anga e te manako ra koe i toou oraanga e i toou tuatau ki mua oki. I reira ka tau katoa koe kia manako i tetai tumu tei mou ra i te manako o C. T. Russell i te 1877 ra. Kua tata a Russell, nana ra i akanoo i te Taiate Punanga Tiaki, i The Object and Manner of Our Lord’s Return. Kua akakite teianei puka rikiriki i te oki anga mai o Iesu, me kare te aerenga mai a te tuatau ki mua. (Ioane 14:3) I tetai atianga ia Iesu i runga i te Maunga i Oliveta ra, kua ui atura nga apotetoro no taua oki anga maira: “E akakite mai koe ia matou i te tupu anga o taua au mea nei, e te akairo o toou aerenga mai [me kare, “parutia,” New World Translation] e te openga o teianei ao?”​—Mataio 24:3.

2. Eaa i manganui ei te au manako tuke tuke no ta Iesu i totou maira?

² Kua kite ainei koe e kua marama oki i ta Iesu ra pauanga? Ka kitea ia i nga Evangeria e toru ra. Kua tuatua a Poropeta D. A. Carson: “E tokoiti ua te au pene o te Pipiria tei akakite i te au manako tataka keanga kia maata atu i to te akataka anga i roto ia Mataio 24 e nga tataanga aiteite i roto ia Mareko 13 e Luka 21 oki.” I reira kua oronga mai aia i tona uaorai manako tangata ua tei takake katoa ra. I teianei anere mataiti kua topa akenei, kua akaata mai te au manako e manganui i taua manako ngere ra i te akarongo. Ko te aronga tei tuatua maira i te reira tu kua karanga e kare a Iesu i tuatua i ta tatou e tatau i roto i nga Evangeria ra, e kua taviiviiia tana au tuatuaanga i muri iora, me kare kua puapinga kore tana au totou​—e au manako akanooia e te aronga akaapa teitei ra. Kua akara katoa tetai tangata tuatua ra ‘na roto i nga titia o te apiianga Mahayana-Buddhist ra’!

3. Akapeea ta te Au Kite o Iehova ra akara vaitata atu anga i te totou a Iesu ra?

³ Ei tuke anga, te ariki ra te Au Kite o Iehova e e tika e te tau oki kia irinakiia te Pipiria, kapiti katoa ta Iesu i tuatua atu ki nga apotetoro e a ra ia ratou i runga i te Maunga i Oliveta ra ma ia katoa e toru ra i mua ake i tona matenga. Mei te tuatau mai ia C. T. Russell, kua rauka mai i te au tangata o te Atua tetai kite marama atu i te totou ta Iesu i oronga atu i reira ra. I nga mataiti tokoiti i topa akenei, kua akataka meitaki mai Te Punanga Tiaki i ta ratou manako anga no teia totou anga. Kua tauru ainei koe i taua akakite anga ra, kia kite i tana akatupu anga ki runga i toou oraanga?a E tamanako akaou tatou i te reira.

Tetai Tupu Anga Kino i te Tuatau Vaitata ki Mua

4. Penei eaa te au apotetoro ra i ui ei kia Iesu no runga i te tuatau ki mua ra?

⁴ Kua kite te au apotetoro e ko Iesu te Mesia. No reira i to ratou rongo anga iaia i te taiku anga i tona matenga, te tuakaouanga, e te oki mai anga, penei kua tamanako ratou, ‘Me ka mate a Iesu e ka aere ke atu ei, akapeea e raukai iaia i te rave i te au mea memeitaki tei manakoia ra kia raveia e te Mesia?’ Pera katoa, i tuatua a Iesu no tetai openga no Ierusalema e tona iero. Penei kua tamanako te au apotetoro ra, ‘Aea e akapeea oki e e rokoiai te reira?’ I te tautaanga kia kite ratou i teianei au mea, kua ui te au apotetoro ra: “Ka akakite mai koe ia matou i te tupu anga o te reira au mea; eaa te akairo e kite ei e, te tupu ra?”​—Mareko 13:4; Mataio 16:21, 27, 28; 23:37–​24:2.

5. Akapeea ta Iesu i tuatua ra i kiteai tetai tupu anga i te anere mataiti mua ra?

⁵ Kua totou a Iesu e ka tupu te au tamaki, te onge kai, te maki mate, te au ngaruerue enua, te makitakita e te takinga kinoanga i te au Kerititiano, te au Mesia pikikaa, e te tutu aereanga i te tuatua meitaki o te Patireia i te ao katoa. Ei reira e tae mai ei te openga ra. (Mataio 24:4-14; Mareko 13:5-13; Luka 21:8-19) Kua tuatua a Iesu i teia i te akamata anga mai te mataiti 33 T.N. I te tuatau o te raungauru mataiti i muri maira, kua kite tana au pipi matakite ra e te tupu ra taua au mea totouia ra na roto i tetai tu maata. Ae, te akapapu maira te tuatua enua e kua rokoia tetai tupuanga i taua tuatau ra, ma te taki atuanga ki tetai openga no te akatereanga ngati Iuda no te au mea ra i te au rima o to Roma ra i te 66-70 T.N. I akapeea te reira i te tupu anga?

6. Eaa tei tupu i rotopu i to Roma e te au ngati Iuda ra i te 66 T.N.?

⁶ I te tuatau o te akau veravera o Iudea i te 66 T.N., kua taki mai te aronga Maroiroi Ngati Iuda ra i tetai tamaki anga ki runga i te au tiaki Roma ra i tetai ngai vaitata i te iero i Ierusalema ra, ma te akamuraanga i te ta anga ki etai atu ngai i te enua ra. I roto i te History of the Jews kua akakite mai a Poropeta Heinrich Graetz: “Ko Cestius Gallus, nana ra te apainga ei Kavana no Suria kia rave i te akangateitei o te vaeau Roma ra, . . . kua kore e rauka iaia te akara ua atu i te meameaau tei totoa ra takapini iaia ma te kore e tauta kia arai i tona tupuanga. Kua taokotai mai aia i tona au nuku, e te aronga rangatira i te pae maira kua tono ua mai i to ratou au vaeau.” Kua koropini teia vaeau e 30,000 ia Ierusalema. I muri ake i tetai tamakianga, kua unui atu te au ngati Iuda ra ki muri ake i tetai patu i vaitata i te Iero ra. “I nga ra e rima i muri maira kua pokia atu to Roma ki te au patu ra, mari ra kua akaunuiia mai ki muri i mua i te au koke a to Iudea ra. No te ra ono anake ra i autu ei ratou i te ko anga i raro ake i tetai tuanga o te patu i te pae tokerau i mua ake i te iero ra.”

7. Eaa i raukai kia tuke te manako o te au pipi a Iesu ra mei te maata anga o te au ngati Iuda ra?

⁷ E tamanako ua ana i akapeea te oripu uaanga te au ngati Iuda ra i reira, i te mea kua roa to ratou manako anga e ka paruru te Atua ra ia ratou e to ratou oire tapu! Inara, kua akamatakiteia te au pipi a Iesu i mua akera e te tapapa maira te mate no Ierusalema. Kua totou oki a Iesu: “Te vaitata maira oki te tuatau, e akapiniiaʼi koe e to au enemi i te koro, e takako ratou ia koe e pini ua ake, ka tāpu ei ia koe i roto: E ka uri oki ia koe ki raro ki te one, e to tamariki i roto ia koe na; e kare oki tetai toka i roto ia koe na, e vaioia i rungao i tetai.” (Luka 19:43, 44) Inara ka riro ainei te reira ei mate no te au Kerititiano i roto ia Ierusalema ra i te 66 T.N.?

8. Eaa te tumatetenga ta Iesu i totou, e koai ma ‘te aronga ikiia ra’ i tapotoia ra te au ra no ratou?

⁸ I te pauanga atu i te au apotetoro ra i runga i te Maunga i Oliveta ra, kua totou a Iesu: “E mate maata oki tei te reira tuatau, kare ïa i aite mei muatangana mai o te au mea katoa ta te Atua i anga, e tae rava akenei i teianei rā, e kare rai oki a muri ake. Naringa oki kare i tapotoia taua au rā ra e te Atu, kare rava tetai tangata e ora: no te aronga ra tana i iki ra, e riro ïa au rā i te tapotoia e ia.” (Mareko 13:19, 20; Mataio 24:21, 22) No reira ka tapotoia te au ra e ka akaoraia ‘te aronga ikiia ra.’ Koai ma ratou? E mea tika e kare ko te au ngati Iuda meameaau tei karanga ra e akamori ratou ia Iehova mari ra kua kopae ke ratou i tana Tamaiti. (Ioane 19:1-7; Angaanga 2:22, 23, 36) Tana aronga mou tei ikiia i reira ra ko te au ngati Iuda e te aronga kare i te ngati Iuda tei akono akarongo ra ia Iesu ei Mesia e ei Akaora oki. Na te Atua i iki ia ratou, e ia Penetekote 33 T.N., kua akanoo aia ia ratou ei iti tangata vaerua ou, koia “te Iseraela o te Atua ra.”​—Galatia 6:16; Luka 18:7; Angaanga 10:34-45; 1 Petero 2:9.

9, 10. I akapeea te ‘tapoto angaia,’ te au ra o te tamakianga a to Roma ra, e eaa te tupu anga?

⁹ I “tapotoia” ainei taua au ra ra e i akaoraia ainei taua aronga ikiia akatainuia ra i Ierusalema? Te akakite maira a Poropeta Graetz e: “Kare a [Cestius Gallus] i manako e ka tau kia tamaki ua atu i te aronga te manako ra kia re ratou e ka rave roai i tetai tamaki anga i taua tuatau, te vaitata ra te ua anga o te tuatau pururu anga rau . . . e penei ka arai kia kore e rauka te au apinga na te vaeau ra. No te reira tu penei kua manako aia e meitaki kia oki akaou tona au takainga ki muri.” Noatu e eaa ta Cestius Gallus i manako ana, kua akaruke atu te vaeau o Roma ra i te oire, ma te au ngere anga maata tei akatupuia e te au ngati Iuda tei arumaki atura.

¹⁰ Na taua akarukeanga poitirere a to Roma ra i akatika kia ora “tetai tangata”​—pipi na Iesu ra tei roto ra i te tu kino i Ierusalema. Te tataia ra i te tuatua enua e i te tuera anga te maramarama no te tuatau, kua oro ke atu te au Kerititiano ra i taua ngai ra. Mei teaa ra te akakite anga i to te Atua kite kia kite meitaki i te tuatau ki mua e kia akapapu i te ora anga no te aronga akamori iaia ra! Inara, akapeea te au ngati Iuda akarongo kore ra tei vai maira ki Ierusalema e ki Iudea oki?

Ka Kite te Au Tangata e Ora ra i te Reira

11. Eaa ta Iesu i tuatua no “teianei uki”?

¹¹ E manganui te au ngati Iuda tei manako e ko ta ratou akatereanga akamori, tei kapitiia atura ki te iero, ka roa te vai maianga. Inara kua tuatua a Iesu: “E teianei kia kite kotou . . . i te suke nei; kia tupu te kao, e kia puera te rau, te kite ra kotou e, kua vaitata i akaū i reira. Koia katoa kia kite kotou i taua au mea katoa nei, kua vaitata ïa, tei te pae ngutupa, kia kite oki kotou. Koia mou taku e karanga atu kia kotou na, Kare e ope teianei uki, e ope ei teianei au tuatua ravarai i te tupu. E kore ake te rangi e te enua, kare rava ra taku nei tuatua e kore.”​—Mataio 24:32-35.

12, 13. E akapeea te au pipi e kite ei i ta Iesu ra taiku anga ki “teianei uki”?

¹² I nga mataiti te akavaitata atura kia 66 T.N., kua kite te au Kerititiano e manganui o te au tuanga akamata anga no te akairo tei akatupuia ra i reira​—te au tamaki, te onge kai, pera katoa oki tetai tutuanga maata i te tuatua meitaki o te Patireia ra. (Angaanga 11:28; Kolosa 1:23) Inara, i naea i tae mai ei te openga? Eaa te aite anga o ta Iesu tuatua e: ‘Kare teianei uki [Ereni, ge·ne·aʹ] e ope atu’? E putuputu a Iesu i te tapa i te au tangata maata o te au ngati Iuda patoi te ora ra, kapiti katoa oki te au arataki akonoanga ra, ei ‘uki akaturi e te rave kino.’ (Mataio 11:16; 12:39, 45; 16:4; 17:17; 23:36) No reira, iaia i runga i te Maunga i Oliveta ra, kua tuatua akaou aia no “teianei uki,” i te akara anga kare aia i taiku no te katoa anga o te uki ngati Iuda i te tuatua enua katoa ra; kare katoa oki aia i taiku i tana au pipi, noatu rai ko tetai “uki ikiia” ratou. (1 Petero 2:9) Kare katoa oki a Iesu i tuatua e ko “teianei uki” ko tetai tuatau o te taime.

¹³ Mari ra, i roto i te manako o Iesu ko te au ngati Iuda patoi ra i reira te ka kite i te tupuanga o te akairo tana i oronga ra. No runga i te taikuanga i “teianei uki” ia Luka 21:32 kua tuatua a Poropeta Joel B. Green: “I roto i te Toru o te Evangeria, ‘ko teianei uki’ (e te au takiota tuatua piri atu) e putuputu te akataka i te au tangata tei patoi ra i te akakoro anga a te Atua. . . . [Te taiku] ra i te au tangata tei akaariu marokiakia mai ra i to ratou mokotua ki runga i te au akakoro anga tu-Atua ra.”b

14. Eaa ta taua “uki” ra i kite, inara i akapeea i tuke ei tetai tupu anga no te au Kerititiano ra?

¹⁴ Ka rauka katoa i te uki rave kino o te ngati Iuda patoi ra tei kite ra i te tupu anga te akairo ka kite katoa i te tupu anga te openga. (Mataio 24:6, 13, 14) E ko te reira kua kite ratou! I te 70 T.N., kua oki akaou atura te vaeau o Roma, tei aratakiia e Titus, tamaiti a te Emepera ko Vaspasian ra. Ko te mamaeanga o te au ngati Iuda tei koropini akaouia ra i te oire e meangiti roa kia irinakiia.c Kua ripotiia e tetai tei akara mata ra koia a Flavius Josephus e kia tae ki te taime i turaki katoaiai te oire e to Roma, e vaitata i 1,100,000 au ngati Iuda tei mate e ko etai 100,000 tei rave tuikaaia, ko te maataanga o ratou kare i roaia kua mate kino atu no te onge kai me kare no te tarekareka anga a to Roma. E tika tikai, ko te mate o te 66-70 T.N. ko te mate maata rava ia i Ierusalema e te akatereanga ngati Iuda ra i kite me kare ka kite. Mei teaa ra te tuke o te tupuanga no te au Kerititiano tei akarongo ra ki te totou akamatakiteanga a Iesu e kua akaruke ia Ierusalema i muri ake i te akaruke anga te vaeau o Roma i te 66 T.N.! Kua ‘akaoraia’ te au Kerititiano akatainuia te ‘aronga iki ra’ me kare kua akono meitakiia, i te 70 T.N.​—Mataio 24:16, 22.

Tetai Atu Tupu Anga te Aere Maira

15. Akapeea tatou ka papu ei e e tupu anga maata atu to te totou a Iesu ra i muri ake i te 70 T.N.?

¹⁵ Inara, kare te reira i te openga. I mua akera, kua akakite a Iesu e i muri ake i te akatanea angaia te oire, ka aere mai aia i te ingoa o Iehova ra. (Mataio 23:38, 39; 24:2) Kua akataka aia kia marama atu teia i tana totou i tuatua i te Maunga i Oliveta ra. I muri ake i te taiku anga i te “mate maata” te aere maira, kua tuatua aia e i muri akera ka mama mai te au Mesia pikikaa, e ka takatakai ia Ierusalema e to te pa enua ra no tetai tuatau akatotoaia. (Mataio 24:21, 23-28; Luka 21:24) Ka riro ainei e te aere maira, tetai atu tupu anga maata atu? Te pau maira te au tika ae. Me akaaite atu tatou ia Apokalupo 6:2-8 (tei tataia ra i muri ake i te mate o Ierusalema i te 70 T.N.) ma Mataio 24:6-8 e Luka 21:10, 11, ka kite tatou e ko te tamaki anga, te onge kai, e tetai mate maata atu te vai maira ki mua. Ko teianei tupu anga maata atu o ta Iesu au tuatua ra kua rokoia mai mei te akamata anga te Tamaki I o te Ao ra i te 1914 mairai.

16-18. Eaa ta tatou e tapapa atu te ka rokoia a muri ake?

¹⁶ No etai raungauru mataiti i teianei, kua apii te Au Kite o Iehova e ko teia tupu anga o te akairo te akapapu maira e ko tetai “mate maata” te aere maira. Ka kite teianei “uki” rave kino nei i taua mate maata ra. I te akara anga e ka tupu akaou tetai atu tuanga akamataanga (i tetai tamaki anga ki runga i te au akonoanga pikikaa katoatoa), mei ta Gallus i rave i te 66 T.N. i te akatuera anga i te mate ki runga ia Ierusalema ra.d Ei reira, i muri ake i tetai tuatau poto kare i akatakaia te roa, ka tae mai te openga​—te akapou anga na roto i tetai tu i te ao katoa, ka aite ki tei tupu ra i te 70 T.N.

¹⁷ I te taikuanga i te mate te vai mai nei ki mua ua ake ia tatou, kua tuatua a Iesu: “E i muringao i taua tuatau mate ra, kare e roaia, e akapoiriia te rā, e kare te marama e kakā mai, e topa mai oki te au etu o te rangi, e te au mea mana o te rangi ra e ruruia ia: Ei reira e kiteaʼi te akairo o te Tamaiti a te tangata ki runga i te rangi: e ei reira te au kopu-tangata ravarai o te ao nei e aue ei, kia kite ratou i te Tamaiti a te tangata i te aere anga mai na roto i te tiao rangi, ma te mana, e te kakā maata.”​—Mataio 24:29, 30.

¹⁸ No reira, kua tuatua a Iesu uaorai e “i muringao i taua tuatau mate ra,” ka rokoia mai etai au tu umere no te rangi mai. (Akaaite ia Ioela 2:28-32; 3:15.) Na teianei e akamataku e ka akapoitirere oki i te au tangata akarongo kore ra e “e aue ei.” E manganui te ka ‘taravai te ngakau i te mataku, e te manako ua anga i taua au mea ra i te vaitata anga mai i te ao nei.’ Inara kare teia e riro ei tu no te au Kerititiano mou ra! Ka ‘nana to ratou mata e ka akateitei ratou i to ratou mimiti ki runga; te vaitata maira oki to ratou ora.’​—Luka 21:25, 26, 28.

Akavaanga i te Tuatau ki Mua!

19. Akapeea e raukai ia tatou te akapapu e aea te parapore no te au mamoe e te au puakanio e akatupuiai?

¹⁹ E akamanako oki e te totou maira Mataio 24:29-31 e (1) ka aere mai te Tamaiti a te tangata, (2) ko teia aerenga mai ma te kaka maata, (3) ka aere kapiti mai te au angera ma ia katoa, e (4) ka kite te au kopu tangata ravarai o te enua nei iaia. Kua taiku akaou a Iesu i teianei au tu i te parapore o te au mamoe e te au puakanio ra. (Mataio 25:31-46) No reira, ka rauka kia kite tatou e ko teia parapore te tuatua ra i te tuatau, i muri ake i te akamataanga te mate maata ra, kia aere mai a Iesu ma tana au angera e ka noo ei ki rungao i tona terono kia akava. (Ioane 5:22; Angaanga 17:31; akaaite ia 1 Ariki 7:7; Daniela 7:10, 13, 14, 22, 26; Mataio 19:28.) Koai ma te ka akavaia, e eaa te tupu anga? Te akaari maira te parapore e ka akamanako atu a Iesu ki to te pa enua katoatoa ra, mei te mea rai e kua akaputuia mai ratou ki mua tikai i tona terono i te rangi ra.

20, 21. (a) Eaa te ka tupu ki te au mamoe o te parapore a Iesu ra? (e) Eaa ta te au puakanio ka kite a te tuatau ki mua ra?

²⁰ Ka akatakaia te au tangata e te au vaine ki te pae katau akaperepere o Iesu ra. No teaa ra? No te mea kua rave ratou i to ratou tuatau kia rave i te meitaki ki tona au taeake​—te au Kerititiano akatainuia, te ka akatuangaia i te Patireia o Karaiti i te rangi ra. (Daniela 7:27; Ebera 2:9–​3:1) Kia tau ma te parapore ra, e au mirioni ua atu au Kerititiano mei te mamoe rai kua kite i te au taeake vaerua o Iesu ra e kua rave angaanga i te turu anga ia ratou. Ei tupu anga, kua rauka i teia “aronga maata rava” te manakonako akatumuia i te Pipiria no te ora atu anga i “te mate maata” e kia ora atu e tuatau ua atu i roto ia Parataito, koia te ngai i te enua nei no te Patireia o te Atua ra.​—Apokalupo 7:9, 14; 21:3, 4; Ioane 10:16.

²¹ Mei teaa ra tetai tu tuke anga no te au puakanio! Te akatakaia maira ratou ia Mataio 24:30 i ‘te aue anga’ me aere mai a Iesu. E te tau ra ratou kia pera, no te mea kua akatupu ratou i tetai tu akono kopaeanga i te tuatua meitaki o te Patireia ra, i te patoianga i te au pipi a Iesu, e te ikianga i teianei ao te ngaro ke atu nei. (Mataio 10:16-18; 1 Ioane 2:15-17) Ko Iesu​—kare ko tetai ua atu o tana au pipi i te enua nei​—te ka akataka koai ma te au puakanio ra. No ratou ka tuatua aia: “Ko te ka aere ke ia i te mate mutu kore.”​—Mataio 25:46.

22. Ko teea te tuanga o ta Iesu totou te tau ra tatou kia akamanako maata atu?

²² E meitaki tikai to tatou tupuanga i te maramaanga i te totou ia Mataio pene 24 e te 25. Inara, e tuanga tetai no te totou a Iesu te tau ra tatou kia akamanako mamao atu​—‘te mea rikarika e taneaʼi ra i te tu anga i te ngai-tapu ra.’ Kua raurau a Iesu i tana au pipi kia akono kia kite e kia papa no te rave anga i tei tau. (Mataio 24:15, 16) Eaa ra teianei “mea rikarika”? A naea ia e tu ei i tetai ngai tapu ra? E akapeea te o atuanga to tatou oraanga i teianei e i te tuatau oki ki mua ra? Ka uriuriia teia i roto i te atikara ka aru mai.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Maara Ainei ia Koe?

◻ Eaa te tupu anga o Mataio 24:4-14 i te anere mataiti mua ra?

◻ I te tuatau o te au apotetoro ra, i akapeea te tapoto anga i te au ra e te akaora anga i te au tangata, mei tei totouia ia Mataio 24:21, 22 ra?

◻ Eaa te tu akataka anga i te “uki” taikuia ra ia Mataio 24:34?

◻ Akapeea tatou i kite ei e ko te totou tei akakiteia i runga i te Maunga i Oliveta ra ka tupu akaou, i tetai tupu anga maata atu?

◻ Aea e akapeea oki e akatupuiai te parapore no te au mamoe e te au puakanio ra?

[Tutu i te kapi 12]

Akakite anga i runga i te Arch of Titus i Roma, te akaari ra i te au apinga takinoia mei te akapou anga o Ierusalema

[Akameitakianga]

Soprintendenza Archeologica di Roma