‘Eaa nei Ra te Ora?’

‘EAA te ora?’ Eaa te maata toou ui anga i teia uianga? I to tatou tuatau e tupu viviki nei, te manako ua nei tatou i te taime. Te maata anga i ta tatou au angaanga​—ko te tuanga ki runga i te au popongi, te aereanga ki te angaanga, te kaianga i ta tatou kai, te araveianga i te au taeake, e te vai atura—​kua akaaere tikaiia e te ora. E te irinaki ra tatou ki runga i tetai au apinga tukeke​—te au koroka, au uati, au arama, au ratio—​no te akakite mai kia tatou e eaa te ora.

Akapeea i te au tuatau Puka Tapu kare i rauka ana i te au tangata te au apinga no te ora mei ta tatou rai? Akapeea ratou i te tare anga i te ora? Te oronga maira ainei te papaanga Puka Tapu i tetai akakite anga no teia? Te kiteanga i te tuatau o tetai rave anga Puka Tapu tei tupu penei na te reira e oronga mai i tetai kite ou ki roto i te Tuatua na te Atua e ka kapiti mai i te rekareka ki taau apii Puka Tapu.

Au Apinga Akakite Ora Tei Orongaia Mai e te Atua

I te au tuatau i mua ana te maata anga o te taime, kua akairoia te ora o tetai rave anga na te akaraanga i te ra me kore te marama, “nga turama mamaata e rua ra” ta Tei Anga ra i tuku i te au rangi ra ‘ei tutara i te ao e te tutara i te po.’ (Genese 1:14-16) Ei akaraanga, “tei te akirata anga ra” i te raurau anga nga angera toko rua ia Rota e tona ngutuare tangata kia oro atu mei te oire te ka takoreia ko Sodoma. (Genese 19:15, 16) E “i te aiai” kua tae mai te tavini akono meitaki o Aberahama ki te ruavai te ngai i aravei ei aia ia Rebeka.​—Genese 24:11, 15.

I tetai atu atianga, e maata atu te au akakite anga tikai o te ora tei orongaia mai. Ei akara anga, ko Abimeleka, te tamaiti ta ua a te Akava ra ko Gideona, kua akoia aia kia takore i te oire o Sekema “i te popongi akirata i te iti anga o te rā ra.” (Au Akava 9:33) E tumu mako tikai tetai no teia. Te kaka o te ra i muri ake i te au vaeau o Abimeleka kua aka angaanga i te au paruru o Sekema no te kite atu i te au vaeau tamaki ra i roto i te “maru maunga.”​—Au Akava 9:36-41.

Te Au Tuatua Itiomatiki o te Ora

Kua taangaanga te au Epera i te au tuatua karakara e te reka no te akara i te ora. Kare anake ua ratou i akakite mai kia tatou i te manakoanga o te au mea e te au peu i reira mari ra kua akaari katoa mai ratou i tetai mea no runga i te au turanga o te rave anga.

Ei akaraanga, te akakite maira a Genese 3:8 e “i te maru aiai ra” te tuatua anga a Iehova kia Adamu e Eva i te ra i ara ei raua. Kua maramaia teia e kua vaitata atu ki te opu anga o te ra ki raro me tupu mai te au angiangi anga matangi anuanu, te apaianga mai i te tu maru ki te vera anga o te ra. E maata te taime, i te ra e ope atura, e ora te reira no te noonoo e te akaangaroi. Inara, kare a Iehova i tuku ua i teia akautunga anga pakari kia aere ua atu ki tera mai ra i te mea te vaira rai tetai manga ora no te akono atu i te reira.

I tetai tua, ia Genese 18:1, 2 kua akaari mai e kua aere mai te au angera a Iehova ki te puakapa o Aberahama ia Mamera “i te avatea.” E akatutu ana i te ra i te avatea te iti ra i te au maunga i Iudea. Kua riro te vera ei mea kino. E taime matauia teia no te kaikai e te akaangaroi. (Akara ia Genese 43:16, 25; 2 Samuela 4:5.) E tau ei, te “noo ra [Aberahama] i te ngutupa puakapa” te ngai penei e meangiti ua te angiangi anga reva, penei te akaangaroi poto ua ra i muri ake i tetai kaingakai. Ka tau kia ariki maata atu tatou i te tu akamanuiri anga o teia tangata ruaine me tatau tatou e kua “oro atura aia e aravei” i te au manuiri e oti kua ‘aere viviki atura ki te puakapa’ te akakite kia Sara kia akateateamamao i te varaoa, i muri ake kua ‘oro atura ki te anana puakatoro’ e “maoa iora iaia kare i mamia.” Kua tupu pouroa teia i roto i te vera anga o te ra!​—Genese 18:2-8.

Te Au Ora o te Po no te Au Epera

Te tika kua vee te au Epera i te po ki roto ie toru au atianga, tei kapikiia ko te “au tiaki” anga. Tetai ko te tai toru o te ora i rotopu i te opu anga o te ra e te iti anga mai o te ra, me kare mei te a ora, tei runga ua i te atianga tuatau. (Salamo 63:6, NW) I te “akamata anga te tiaki i rotopu te po,” tei akamata mei te ora ngauru i te po ki te ora rua i te popongi, te rave anga a Gideona i tana tamaki i roto i te puakapa o to Midiana. Kua poitirere te au vaeau tikai i tetai tamaki anga i teia ora. E tikai, kare a Gideona i iki atu i tetai ora tau meitaki atu no tana tamaki anga!​—Au Akava 7:19, NW.

I te tuatau o te Exodo, kua maani a Iehova “i te tai kia oki ki muri na roto i tetai matangi ririnui i te tua itinga ra no te po katoa” te tukuanga i te au Iseraela kia tikoti atu ki te enua maro. Te tae anga ki te taime e rokoia mai ei ratou e te au Aiphiti, kua tae takere “te tiaki popongi,” e te akaoripu anga a Iehova i te puakapa o te au Aiphiti, te takoreanga ia ratou i te openga na te akaokianga mai i te vai “ki tona turanga noa ua nei i te akirata anga.” (Exodo 14:21-27, NW) No reira kua vaitata i te po katoa no te tai kia veeia e te au Iseraela kia tikoti na roto i te reira.

I te Anere Mataiti Mua

Te tae anga ki te tai anere mataiti mua, kua rauka i te au ngati Iuda te tare i te 12 ora i te ra. Ko teia te tumu i roto i tetai o tana au akatutu anga, kua tuatua a Iesu: “Kare ainei okotai ngauru ma rua te ora i te ao okotai nei?” (Ioane 11:9) Kua tareia teia mei te itinga ra ki te opunga ra me kare mei te ora ono i te popongi ki te ora ono i te aiai. No reira, ‘te toru o te ora’ ko te ora iva ia i te popongi. Ko teia oki te taime o te ra o Penetekote te riringi angaia te vaerua tapu. Te akaapa anga te au tangata i te au pipi no tei ‘ki i te wina venevene,’ kua viviki a Petero i te akamutu i te reira akaapa anga. E tikai kare tetai ua atu e kona i te reira ora akirata!​—Angaanga 2:13, 15.

Aiteite rai, ki ta Iesu tuku anga tuatua “teia taku kai, ko te akono i tona anoano, to tei tono mai iaku ra” e maata atu tona aiteanga me tamanako tatou i te ora tei pou. I tau kia Ioane 4:6, “te ono o te ora” me kare mei te avatea aere. I muri ake i te aaereanga i te enua maunga ko Samaria i te popongi katoa, ka matepongi a Iesu e tana au pipi e ka kaki vai. No reira oki te au pipi i raurau ei iaia kia kai i te oki anga mai ratou ma te au kai. Kare ratou i kite ana i te maroiroi e te akamatutu anga tei rauka ia Iesu mei te raveanga i te angaanga a Iehova. Kare i reira i te mea ekoko e e maata atu ta Iesu tuku anga tuatua i te akaaite anga tuatua. Kua akamerengo tikaiia aia na te raveanga i te angaanga a te Atua noatu e e roa te au ora tei pou kare aia i kaikai ake.​—Ioane 4:31-34.

I te itinga ra e te opunga ra e tuke rai te tauanga ki te tuatau o te mataiti, te maata anga o te taime ko te ora tikai o tetai rave anga te ka orongaia. No reira, te maata anga o te taime ka tatau tatou i te au raveanga tei tupu i te toru, te ono, me kore te iva o te ora​—te aiteanga i te maata anga o te taime ko te reira tikai te vaitata anga o te ora. (Mataio 20:3, 5; 27:45, 46; Mareko 15:25, 33, 34; Luka 23:44; Ioane 19:14; Angaanga 10:3, 9, 30) Inara, me te puapinga tikai ra te ora ki teia tuatua, ka orongaia mai te au tuku anga tuatua tikai o te ora. Ei akaraanga, ki te tangata tei inangaro i te kite e me kua meitaki tikai tana tamaiti mei te mana o Iesu, kua pau atu te au tavini: “I nanai i te itu o te ora [e ora tai i te avatea] i peke ei te vera.”​—Ioane 4:49-54.

Te Au Vee Anga i te Po

I te tuatau o te tutara anga o Roma, kua aru te au ngati Iuda i te vee anga a te Ereni e te Roma i te po ki roto ie a au tiaki anga kare e toru mei tei taangaangaia i mua ana. Ia Mareko 13:35 kua tuatua a Iesu i te au vee anga e a. Te tiaki anga “aiai” mei te opunga ra ki te ora iva i te aiai. Te rua o te tiaki anga, te tiaki anga “turuaipo” tei akamata mei te ora iva e kua ope i te turuaipo. Te “kakaoa anga moa” mei te turuaipo ki te ora toru. E te tiaki anga openga, “te popongi” kua akaoti te reira i te akirata, me kare i te ora ono.

Te tiaki anga “kakaoa anga moa” e mea puapinga tikai teia no te mea no ta Iesu au tuatua kia Petero ia Mareko 14:30: “Kare e tae ki te rua o te kakaoa anga moa, kua tu toru oou uuna anga iaku.” Koi tamou ei etai aronga tata e te tuatua ra te “rua” ki te au tuanga tikai o te ora​—te turuaipo e te akirata, ma te tau​—kua akakite mai​—A Dictionary of Christ and the Gospels, tei etitiia e James Hastings, e “tei tika, e kakaoa ana te au moa i te po, i te tua Itinga ra e tetai atu au ngai, i te au taime keke mei te turuaipo e aere atu.” Te akara anga, kare a Iesu e tuatua ra ki te taime tikai e pikikaaʼi a Petero iaia. Mari ra, te oronga ra aia i tetai akairo no te maka i tana au tuatua kia Petero, tei akatupu tikaiia i te reira po.​—Mareko 14:72.

I “roto i te a tiaki atianga o te po”​—i rotopu i te toru e te ono i te popongi—​i to Iesu aaereanga na runga i te vai o te Tai o Galilea, i aere ei ki tana au pipi, tei runga i te poti “e anere ua atu au iati mei te enua.” Penei, e mea ngoie ua i te marama e no teaa te au pipi “i manata ei, te tuatuaanga: ‘E turuma!’ E kua aue iora ratou ma te mataku.” (Mataio 14:23-26, NW) I tetai tua, te akaari maira teia e e maata to Iesu taime i pou te pureanga koia anake ua i te maunga. I te mea e no muri ua ake i te tipu angaia to Ioane Papetito katu e Heroda Anetipa e i mua ake i te Pasa, tei akairo i te akamata anga o te mataiti openga o ta Iesu angaanga orometua i te enua nei, e maata ta Iesu i manakonako i roto i tana uaorai pure ki te Metua.

Kapiti atu ki te au tiaki anga taki a, kua taangaanga katoaia rai te tare anga 12 ora o te po. E raukaʼi i te aru ia Paulo ki Kaisarea, kua akakite te rangatira a Kalaudio Lusia ki tona au opita kia akapapa i tetai pupu vaeau e 470 “ei te toru o te ora i teianei po.” (Angaanga 23:23, 24) No reira kua apaina meitakiia atu a Paulo i te po mei Ierusalema atu.

Kia Kite i te Taime o te Ra

Te tatauanga e te manakonakoanga i te au tua i tei tupu i rotopu i te iti tangata o te Atua i taito ra e tumu no te mareka e te akamaroiroi anga i te pae vaerua. Me ka rauka ia koe i te kapiti atu i te taime o te ora ki taau tamanako anga, ka akamaata tikai te reira i te rekareka o taau apii Puka Tapu. Eaa ra? No te mea na teia tu ka akakite makoia atu koe no te Tuatua na te Atua. Te au puka mei te Insight on the Scriptures e te New World Translation of the Holy Scriptures With References e au tauturu puapinga tikai teia (tei neneiia e te Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.). Ka tauturu te reira ia koe kia kitea te pau anga me ui koe kia koe uaorai: ‘Eaa nei ra te ora?’