Koai Taau e Akarongo​—Ko te Atua me ko te Tangata?

“Ko te Atua ta matou e akarongo e tikaʼi auraka te tangata.”​—ANGAANGA 5:29.

1. (a) Eaa te tumu irava no teia apiianga? (e) Eaa ra te tumu i apainaia ai te au apotetoro ki roto i te are tapekaanga?

KARE i taka ana te riri o te au akava o te akavaanga teitei o te ngati Iuda. Kua ngaro te au mouauri. E au apotetoro oki ratou na Iesu Karaiti, e tangata tei akautungaia ki te mate i te au epetoma i mua ua ake. E teianei kua papa te akavaanga i te anga atu ki tana au pipi. Inara kia aere atu te au tiaki e tiki ia ratou, kua kite atu ratou e te vai taaka ua ra to ratou pia, noatu oki e kua rokaia te ngutupa. Kare i roa kua kite mai te aronga tiaki e tei ko te au apotetoro i te iero i Ierusalema, te apii ra ma te mataku kore no runga ia Iesu Karaiti​—te angaanga tikai i opuia ai ratou! Kua aere tika atura te aronga tiaki ki ko i te iero, kua akaoki maira i te au apotetoro ki te are tapekaanga, e kua apai atura ia ratou ki te akavaanga.​—Angaanga 5:17-27.

2. Eaa ta tetai angera i akaue i te au apotetoro kia rave?

² Na tetai angera i tuku mai i te au apotetoro mei roto i te are tapekaanga. E akaora anga ainei teia ia ratou kia kore e takinokino akaouia? Kare. Ko te tumu kia akarongo te au tangata o Ierusalema i te tuatua meitaki no runga ia Iesu Karaiti. Ta te angera ikuikuanga ki te au apotetoro koia oki kia “akakite atu ei ki te tangata i te au tuatua ravarai o teianei ora.” (Angaanga 5:19, 20) No reira te aere mai anga te aronga tiaki kia ratou ra, kite atura ratou i te au apotetoro e rave maira i taua akauenga.

3, 4. (a) I te akaue angaia e auraka e tutu aere, akapeea a Petero raua ko Ioane i te pau anga? (e) Akapeea tetai atu au apotetoro i te pau anga?

³ No roto ana e tokorua o taua aronga tutu maroiroi ra, ko te nga apotetoro ko Petero raua ko Ioane, i te akavaanga i mua ake, mei ta te akava maata, ko Iosepha Kaiapha, i akamaara atu ia ratou ma te riri. Kua tuatua atu aia e: “Kare aina matou i akaue tika atu kia kotou, auraka kotou e apii ma [te ingoa o Iesu]? e i na, kua ki rava Ierusalema ia kotou i ta kotou tuatua.” (Angaanga 5:28) Kare a Kaiapha e poitirere tikai i te kite atu anga ia Petero raua ko Ioane i roto akaou i te akavaanga. I te taime mua i te akaue angaia e auraka e tutu aere, kua pau atu te nga apotetoro: “E mea tika i te Atua kia akarongo atu ia kotou auraka te Atua, ka akamaara io ïa kotou. Kare oki matou e tika kia kore e tuatua i ta matou i akara akenei, e ta matou i akarongo akenei.” Mei te peroveta muatangana ko Ieremia, kare i rauka ana ia Petero raua ko Ioane kia kore e rave i ta raua angaanga kia tutu aere.​—Angaanga 4:18-20; Ieremia 20:9.

⁴ I teianei, kare ko Petero ua raua ko Ioane mari ra ko te au apotetoro katoatoa​—kapiti mai ia Matatia​—tei rauka te tuatau kia akakite ki te katoatoa i to ratou turanga no runga i te akauenga a te akavaanga. (Angaanga 1:21-26) I te akaue angaia auraka e tutu aere, kua pau mataku kore katoa atu ratou e: “Ko te Atua ta matou e akarongo e tikaʼi auraka te tangata.”​—Angaanga 5:29.

Ko te Akarongo i te Atua me ko te Akarongo i te Tangata

5, 6. Eaa te tumu i kore ei te au apotetoro i akarongo i te akauenga a te akavaanga?

⁵ Ko te au apotetoro e au tangata akono i ture e kare i matau i te akarongo kore i te akauenga a te akavaanga. Inara, kare e tangata, noatu te maata o te ririnui, i akamanaia kia akaue i tetai mai auraka kia akarongo i ta te Atua au akauenga. Ko Iehova “anake Tei Teitei i te enua katoa nei.” (Salamo 83:18) Kare anake ua aia i “te Akava i to te ao katoa nei” inara koia katoa te Tuku Ture Teitei Rava, pera katoa te Ariki mutu kore. Ko tetai ua atu akauenga akavaanga ka timata kia autu ki rungao i tetai o ta te Atua au akauenga e mea puapinga kore ua ia i mua i te aroaro o te Atua.​—Genese 18:25; Isaia 33:22.

⁶ Kua ariki uaia teia tika anga nei e tetai aronga kite meitaki roa atu o te akavaanga. Ei akaraanga, kua tata te akava kite o Engarani o te 18 anere mataiti ko William Blackstone e kare e tau kia akatikaia te ture a te tangata kia patoi i “te ture akakiteia mai” mei tei kiteaia i roto i te Pipiria. No reira, kua aati te Tuneteri i to ratou tikaanga i te akaue anga i te au apotetoro auraka e tutu aere. Kare roa e tika i te au apotetoro kia akarongo i taua akauenga ra.

7. No teaa ra te kau taunga maata i riri ei i te angaanga tutu aere?

⁷ Kua riro te ikianga a te au apotetoro kia tutu aere ua atu rai i te akariri i te kau taunga maata. Tetai au mema o te kau taunga, kapiti mai ia Kaiapha uaorai, e au Sadukea, tei kore e irinaki ana i roto i te tuakaouanga. (Angaanga 4:1, 2; 5:17) Inara, kua raurau atu rai te au apotetoro e kua akatuakaouia mai a Iesu mei te mate mai. Pera katoa, kua tauta pakari ana tetai papaki o te kau taunga maata i te taparu i te aronga mana o Roma kia mareka mai. I ko i te akavaanga o Iesu, i te orongaia atu anga te tuatau kia ariki ia Iesu ei ariki no ratou, kua kapiki ua maira ratou e: “Kare o matou ariki, mari ra ko Kaisara anake ra.” (Ioane 19:15)a Kare anake ua te au apotetoro e akapapu maira e kua akatuakaouia a Iesu mari ra te apii maira ratou e i te pae mai i to Iesu ingoa, “kare atu oki e ingoa i akakiteia mai ki te tangata i raro ake i teianei rangi, e oraʼi tatou nei.” (Angaanga 2:36; 4:12) Me akamata ana te tangata i te akara kia Iesu tei akatuakaouia mai ei Arataki no ratou, te mataku ra te kau taunga e, penei ka aere mai to Roma e penei ka ngere i reira te au arataki ngati Iuda ‘i to ratou ngai e to ratou enua.’​—Ioane 11:48.

8. Eaa te akoanga pakari ta Gamaliela i oake ki te Tuneteri?

⁸ Akara anga taitaia tikai te tuatau ki mua no te au apotetoro a Iesu Karaiti. Kua inangaro tikai te au akava o te Tuneteri kia tamateia ratou. (Angaanga 5:33) Inara, kua tauiia te au tupuanga kare i manakoia ana. Kua tu atu a Gamaliela, e tangata kite i roto i te Ture, e kua akamatakite atura i tona au oa auraka kia rapurapu. Kua akakite aia ma te pakari: “Na te tangata teianei angaanga e teianei tuatua, ka ngaro ua ïa: Na te Atua ra, kare rava e kore ia kotou.” I reira, kua kapiti atura a Gamaliela, i tetai apinga puapinga: “Ko te riro aea oki kotou ei aronga tamaki atu ki te Atua.”​—Angaanga 5:34, 38, 39.

9. Eaa te akapapuanga e no ko mai i te Atua te angaanga a te au apotetoro?

⁹ Te mea umere ra, kua ariki te akavaanga i te ako a Gamaliela. I na kua “akaokiia maira [e te Tuneteri] te au aposetolo ra ki roto, pāpā atura, e oti akera, kua akaue atura ia ratou, auraka rava e tuatua ma te ingoa o Iesu, e kua tuku atura ia ratou.” Inara, kare i mataku, kua inangaro tikai ra te au apotetoro i te akarongo i te akauenga a te angera kia tutu aere. No reira, i muri ake i to ratou tuku angaia mai, “kare e rā i tukua [e te au apotetoro], i te apii anga atu e te tuatua anga atu ia Iesu Mesia, ki roto i te iero ra, e i tera are i tera are.” (Angaanga 5:40, 42) Kua akameitaki oki a Iehova i ta ratou au tautaanga. Mei teaa ra te maata? “Tupu atura te tuatua a te Atua; e maata rava atura oki te au pipi i Ierusalema.” Te tika, “e manganui oki to te kau taunga i akarongo i te tuatua.” (Angaanga 6:7) E kino maata tikai te reira no te kau taunga! Te maata ua maira te akapapuanga: No ko mai tikai i te Atua te angaanga a te au apotetoro!

Kare te Aronga e Tamaki Atu i te Atua e Manuia

10. I te manako o te tangata, no teaa ra a Kaiapha i manako ei e te tinamou ra tona taoonga, inara no teaa ra tona irinakianga i tarevake ei?

¹⁰ I te anere mataiti mua, na te aronga mana o Roma i akamana i te kau taunga maata ngati Iuda. Na Valerius Gratus i tuku i te tangata apinga nui ia Iosepha Kaiapha ki runga i tona taoonga, e kua roa atu tona mou anga i taua taoonga ra i te aronga i mua atu iaia. Kare e kore kua manako a Kaiapha e no tona kite i rauka mai ei teia turanga ei tangata maata e no tona pirianga oa kia Pilato e kare na te aratakianga a te Atua. Noatu rai, kua tarevake tona irinakianga i roto i te tangata. E toru ua mataiti i muri ake i te tu anga te au apotetoro ki mua i te Tuneteri, kare te aronga mana o Roma i inangaro akaou ia Kaiapha e kua akaateaia atu ei kau taunga maata.

11. Eaa tei tupu kia Ponotio Pilato e te akatereanga a te ngati Iuda, e eaa taau taopengaanga i rauka mai mei teia?

¹¹ Ko te akauenga kia akaatea ia Kaiapha mei tona taoonga no ko tika mai i te tangata maata atu ia Pilato, ko Lucius Vitellius, te kavana o Suria, e kare i rauka ana i te oa piri o Kaiapha ko Pilato i te arai atu i te reira. Te tika, e tai ua mataiti i muri ake i te akaateaia anga a Kaiapha, kua akaateaia atu a Pilato uaorai mei te taoonga e kua akaoki akaouia atu ki Roma no tetai au akaapaanga kino tikai. E no te au arataki ngati Iuda tei tuku i to ratou irinakianga ki roto ia Kaisara, kua raveia e to Roma ‘to ratou ngai, e to ratou enua.’ Kua tupu teia i te mataiti 70 T.N. i te akapou takiri anga te au nuku o Roma i te oire ko Ierusalema, tei kapiti mai i te iero e te are uipaanga o te Tuneteri. E tika atura te au tuatua a te tata taramo i roto i teia tu e: “Auraka e irinaki ki te ui ariki, i te tamaiti a te tangata nei, kare oki ona ora”!​—Ioane 11:48; Salamo 146:3.

12. Akapeea te turanga o Iesu i te akapapu anga mai e ko te akarongo i te Atua te arataa o te pakari?

¹² Ko te tuke, na te Atua i akamana ia Iesu Karaiti tei akatuia mai ei Taunga Maata no te iero maata i te pae vaerua. Kare e tangata e tikaia kia takore i taua akamanaanga ra. E tika rava e, ko Iesu “kare tona taoonga taunga e riro ia etai ke.” (Ebera 2:9; 7:17, 24; 9:11) Kua akamana katoa te Atua ia Iesu ei Akava no tei ora e tei mate. (1 Petero 4:5) I roto i taua turanga ra, e iki ei a Iesu e me ka rauka rai ia Iosepha Kaiapha raua ko Ponotio Pilato tetai oraanga no te tuatau ki mua.​—Mataio 23:33; Angaanga 24:15.

Aronga Tutu Mataku Kore i te Patireia i Teia Tuatau

13. I teia tuatau, eaa ra te angaanga tei riro e na te tangata, e eaa ra te angaanga tei riro e na te Atua? Akapeea koe e kite ei?

¹³ I to tatou nei tuatau, mei to te anere mataiti rai, kare e ngere ana te “aronga tamaki atu ki te Atua.” (Angaanga 5:39) Ei akaraanga, i te patoi anga te Au Kite o Iehova i Tiamani i te ariki ia Adolf Hitler ei Arataki no ratou, kua tia a Hitler e kia tamate atu ia ratou. (Mataio 23:10) I te akaraanga kua rava meitaki te au ravenga a tona akaaerenga no te akatupu i te mate. Kua puapingaia te au Nazi i te opu aere anga mai i te au tauatini ua atu Au Kite e te tono aere anga ia ratou ki te au puakapa tamamaeanga. Kua rauka katoa ia ratou i te tamate i tetai Au Kite. Kareka ra kare i rauka ana i te au Nazi i te takore i te ikianga a te Au Kite kia akamori i te Atua anake, e kare i rauka ia ratou i te tamate i to te Atua au tavini ei pupu. Te angaanga a teia au Kerititiano no ko mai ia i te Atua, e kare na te tangata, e kare rava te angaanga a te Atua e rauka kia takoreia. E ono ngauru mataiti i muri mai, ko te aronga akarongo mou tei ora mai mei te puakapa tamamaeanga te tavini ra rai ia Iehova ‘ma to ratou ngakau katoa e ma to ratou vaerua katoa e ma to ratou manako katoa,’ kareka ra a Hitler e tona pupu Nazi ko to ratou rongo kino ua rai te ora nei.​—Mataio 22:37.

14. (a) Eaa te au tautaanga ta te aronga patoi i rave i te tuatua pikikaa aere i te au tavini o te Atua, e eaa tei tupu? (e) Ka riro ainei taua au tautaanga ra i te akatupu i tetai ua atu kino tinamou ki to te Atua iti tangata? (Ebera 13:5, 6)

¹⁴ I te au mataiti o te au tautaanga a te Nazi, e manganui tei piri mai ki te tamakianga puapinga kore atu ia Iehova e tona iti tangata. I roto i tetai au enua i Europa, kua tauta ana te au tuanga kikite o te au akonoanga e te poritiki i te tapepe i te Au Kite o Iehova ei ‘pupu kino,’ taua akaapaanga rai tei akakinoia ana te au Kerititiano i te anere mataiti mua. (Angaanga 28:22) Ko te tika koia oki, kua ariki te Akavaanga i Europa no te Au Tika Anga Tangata i te Au Kite o Iehova ei akonoanga, kare ei pupu. Kare e ekoko kua kite ua teia aronga patoi. Noatu rai, kua rave atu rai ratou i te tuatua pikikaa i te Au Kite. Tei tupu tikai mai no teia akatakaanga tarevake, kua akarukeia mai tetai papaki o teia au Kerititiano nei mei ta ratou ngai angaanga. Kua tamanamanataia ana te au tamariki a te Au Kite i roto i te au apii. Tetai au atu kainga tei mataku kua akakore i te au koreromotu o te au are kua roa te Au Kite i te taangaanga anga ei au ngai uipaanga. I roto i tetai au tu, kua patoi te kavamani i te tikaanga kia riro tetai aronga ei tangata enua no te mea ua nei e e Au Kite ratou no Iehova! Noatu rai, kare te Au Kite i akamutu ana.

15, 16. Akapeea te Au Kite o Iehova i Varani i te ariu anga atu ki te patoianga i ta ratou angaanga Kerititiano, e no teaa ra ratou i tutu aere ua atu ei?

¹⁵ I Varani, ei akaraanga, e tau ua te tangata e te papakitai kore. Inara, ko etai aronga patoi tokoiti ua kua turuturu i te au ture tei akakoroia ei arai i te angaanga Patireia. Akapeea ra te Au Kite o Iehova i reira i te ariu anga atu? Kua akapakari roa atu ratou i ta ratou angaanga tutu aere tei kore roa i raveia ana i mua ana ma te au tupuanga mareka tikai. (Iakobo 4:7) I na, i roto ua i te ono marama, kua kake atu te numero o te au apiianga Pipiria ki te 33 patene e mea umere tikai i taua enua ra! Ka riri roa te Tiaporo i te kite anga i te aronga ngakau tika i Varani e ariu maira ki te tuatua meitaki. (Apokalupo 12:17) Kua irinaki tikai to tatou au taeake Kerititiano i Varani e ka tika tikai te au tuatua a te peroveta ko Isaia i roto i to ratou turanga: “Te taoonga ra noou i angaiaʼi ra, kare ïa e manuia; e te au vaa katoa e patoi ia koe, i te akava anga ra, naau ïa e akaapa atu.”​—Isaia 54:17.

¹⁶ Kare te Au Kite o Iehova e rekareka ana kia takinokinoia. Inara, no te akarongo i roto i ta te Atua akauenga ki te au Kerititiano katoatoa, kare e rauka e kare katoa ratou e akamutu i te tuatua no runga i te au mea ta ratou i akarongo. Te tauta ra ratou kia riro ei au tangata enua meitaki. Me e manamanata ra tetai, i rotopu i ta te Atua ture e ta te tangata ture, ko te Atua ta ratou e akarongo ei tutara.

Auraka e Mataku Atu ia Ratou

17. (a) No teaa ka kore ei e matakuia to tatou au enemi? (e) Eaa ra to tatou tu ki te aronga te akakino maira?

¹⁷ Tei roto tikai to tatou au enemi i tetai turanga kino. Te tamaki atu ra ratou i te Atua. No reira, kia rotai ki ta Iesu akauenga, i to te mataku atu ia ratou, e pure tatou no te aronga e takinokino mai nei ia tatou. (Mataio 5:44) E pure tatou e ko tetai ua atu e patoi maira i te Atua no te kite kore, mei ia Saula o Tareso, ka akapuera aroa ua mai te Atua i to ratou au mata ki te tuatua mou. (2 Korinetia 4:4) Kua riro mai a Saula ko te apotetoro Kerititiano ko Paulo e kua mamae maata tikai i roto i te rima o te aronga mana i tona tuatau. Noatu, kua akamaara ua atu rai aia i te au taeake akarongo “e kauraro marie i te ui ariki e te aronga mana, e akarongo i te aronga akava ra, e akatika i te au angaanga memeitaki ravarai, Auraka rava e akakino atu i te tangata ravarai, eiaa ei tauetono, kia maru ra, e te akono i te mea maru i te tangata katoa ra.” (Tito 3:1, 2) Te tauta ra te Au Kite o Iehova i Varani e i tetai ngai ke atu i te akono mari i teia akoanga.

18. (a) Penei ka na roto i teea au mataara e akaora ai a Iehova i tona iti tangata? (e) Eaa te ka tupu i te openga?

¹⁸ Kua akakite te Atua ki te peroveta ko Ieremia: “Ei vaitata katoao au ia koe ei akaora, ia koe.” (Ieremia 1:8) Akapeea ra a Iehova me akaora ia tatou mei te takinokino i teia tuatau? Penei ka tuku mai aia i tetai akava papakitai kore mei ia Gamaliela rai. Me kore ra penei ka akapapu tikai aia e kia mono tapapa kore uaia tetai opita kino me kore makitakita e tetai mea tau tikai. I tetai au taime, ra, penei ka akatika ua a Iehova i te takinokinoanga i tona iti tangata kia tupu ua atu rai. (2 Timoteo 3:12) Me ka akatika te Atua kia takinokinoia tatou, ka oronga ua mai rai aia kia tatou i te maroiroi kia rauka i te akakoromaki i te takinokinoanga. (1 Korinetia 10:13) E noatu eaa ta te Atua ka akatika, kare rava tatou e ekoko eaa te ka tupu i te openga: Te aronga e tamaki atu i to te Atua iti tangata te tamaki atura i te Atua, e ko te aronga e tamaki atu i te Atua kare ia e autu.

19. Eaa ra te irava mataiti no te 2006, e no teaa ra te reira i tau ei?

¹⁹ Kua akakite a Iesu ki tana au pipi kia tapapa atu i te tumatetenga. (Ioane 16:33) No runga i teia, kua tau tikai te au tuatua tei rekotiia i roto ia Angaanga 5:29: “Ko te Atua ta matou e akarongo e tikaʼi auraka te tangata.” No taua tumu ra, i ikiia ai teia au tuatua mareka tikai ei irava mataiti no te Au Kite o Iehova no te 2006. Kia riro ta tatou ikianga i te mataiti ka aereia mai e e tuatau ua atu e kia akarongo i te Atua ei Tutara noatu eaa te tu!

[Tataanga Rikiriki i Raro]

Ka Rauka Ainei ia Koe te Pau?

• Eaa te au akaraanga akamaroiroi ta te au apotetoro i akanoo no tatou na te mataara i aro atu ei ratou i te patoianga?

• No teaa tatou ka akarongo ua atu ei i te Atua ei tutara auraka te tangata?

• Koai tikai ta te aronga patoi ia tatou e tamaki atura?

• Eaa te openga ta tatou ka tapapa atu no te aronga e akakoromaki ra i te takinokinoanga?

[Tataanga i te kapi 23]

Te irava mataiti no te 2006 koia oki: “Ko te Atua ta matou e akarongo e tikaʼi auraka te tangata.”​—Angaanga 5:29

[Tutu i te kapi 19]

“Ko te Atua ta matou e akarongo e tikaiʼi auraka te tangata”

[Tutu i te kapi 21]

Kua tuku a Kaiapha i tona irinakianga ki roto i te tangata kare ki roto i te Atua