RUNANGA PUKA I RUNGA I TE INITANETI Punanga Tiaki
Punanga Tiaki
RUNANGA PUKA I RUNGA I TE INITANETI
Reo Rarotonga
  • PIPIRIA
  • AU PUKA
  • AU UIPAANGA
  • w98 4/15 kapi 20-23
  • Banaba—Te “Tamaiti no te Akapumaana”

Kare e vitio.

Akakoromaki mai kare te vitio e angaanga.

  • Banaba—Te “Tamaiti no te Akapumaana”
  • Te Punanga Tiaki—Akakiteanga i te Patireia o Iehova—1998
  • Tumu Tuatua
  • Tetai Atu Manako
  • E Tauturu Maoraora Aia
  • I Anetioka
  • Tetai Angaanga Mitinari Taka Ke
  • Te Maro Anga no te Peritome Anga
  • “Te Taumāro Maata”
  • E Akaraanga Akauruia no te Angaanga Mitinari Kerititiano
    Te Punanga Tiaki—Akakiteanga i te Patireia o Iehova—1992
  • Kare a Mareko i Tuku i te Au
    Te Punanga Tiaki Akakiteanga i te Patireia o Iehova—2008
  • Akariro a Banaba e Paulo i te Tangata ei Pipi i te au Ngai Mamao
    Oraanga Kerititiano e te Angaanga Orometua—Puka Angaanga no te Uipaanga—2018
  • Ko Mareko ‘E Meitaki no te Angaanga’
    Te Punanga Tiaki Akakiteanga i te Patireia o Iehova—2010
Te Punanga Tiaki—Akakiteanga i te Patireia o Iehova—1998
w98 4/15 kapi 20-23

Banaba—Te “Tamaiti no te Akapumaana”

I NAEA te tuatau openga i raukaʼi ia koe te akapumaana mei ko mai i tetai oa ra? Te maara nei ainei koe i toou oronga anga openga i te reira no tetai ke atu? I etai tuatau, te umuumu ra tatou katoatoa i te akamaroiroi anga, e mei teaa oki to tatou ariki anga i te aronga tei oronga aroa maira i te reira! Te akakite maira te akapumaanaanga i te akatakaanga tuatau kia akarongo atu, kia kite, e kia tauturu oki. Kua papa ainei koe kia rave i te reira?

Ko tetai tangata tei akakite i taua tu mareka anga ra na roto i tetai tu akaraanga tau ko Banaba ia, “e tangata meitaki oki aia, e kua ki i te Vaerua Tapu ma te akarongo.” (Angaanga 11:24) Eaa i raukaʼi kia tuatuaia te reira no Banaba? Eaa tana i rave kia tau ei taua akataka anga nona ra?

E Tauturu Maoraora Aia

Tona ingoa tikai ko Iosepha, inara kua oronga te au apotetoro ra i tetai ingoa akataka anga tei tau ra i te akatakaanga i tona tu​—ko Banaba, tona aiteanga koia oki te “Tamaiti no te Akapumaana.”a (Angaanga 4:36, NW) Kua akapapa uaia akera te putuputuanga Kerititiano. Kua manako tetai papaki ko Banaba tetai o ta Iesu au pipi i mua akera. (Luka 10:1, 2) Me e tika te reira e me kare, kua oronga teia tangata i tetai turanga meitaki nona uaorai.

I muri poto ake ia Penetekote 33 T.N., ko Banaba e ngati Levi ra no Kupero mai, kua oko ua i tetai potonga enua e kua oronga i te moni ki te au apotetoro ra. Eaa ra aia i rave ei i te reira? Te akakite maira te tataanga ia Angaanga kia tatou e i roto i te au Kerititiano i Ierusalema i taua tuatau ra, “e tuaia iora na ratou ravarai, e tau marie akera.” I te akara anga kua kite a Banaba e e umuumu anga tetai, e kua rave aia ma te ngakau maanaana i tetai tauturu anga i te reira. (Angaanga 4:34-37) Penei e tangata aia e apinga tana, inara kare aia i ekoko i te oronga i tana apinga e iaia uaorai no te akatere atu i te au apinga no te Patireia ra.b “Tetai ua atu ngai ta Banaba i kite i te au tangata me kare te au turanga tei umuumuia ra te akamaroiroi anga, kua oronga aia i te akamaroiroi anga tei rauka iaia,” ta tetai tangata apiipiiia ko F. F. Bruce i akakite. Te kiteia ra teianei i te rua o te tupu anga tei mama maira aia.

Vaitata i te 36 T.N., ko Saula o Tareso (koia te apotetoro ko Paulo i muri maira), e Kerititiano aia i teianei, te tauta ra kia aravei atu i te putuputuanga i Ierusalema, “mataku anake iora ratou iaia, kare i akarongo e, e pipi aia.” Akapeea e raukaʼi iaia kia akairinaki i to te putuputuanga e e tika tikaʼi tona taui anga e kare i tetai ravenga akameamea ua kia akakino akaou atu i te reira? “Kua rave akerā Banaba iaia, arataki atura ki te au aposetolo ra.”​—Angaanga 9:26, 27; Galatia 1:13, 18, 19.

Eaa a Banaba ra i irinaki ei ia Saula kare i akakiteia mai. Inara, kua akono te “Tamaiti no te akapumaana” ra kia tau ki tona ingoa na te akarongoanga kia Saula e te tauturuanga iaia kia autu i tetai turanga akara anga manakonako anga kore ra. Noatu rai e kua oki atu a Saula i reira ki tona enua i Tareso, kua akamataia tetai pirianga oa i rotopu i nga tangata e rua ra. I te au mataiti i muri maira, kua akatupu te reira i etai tupu anga puapinga maata ra.​—Angaanga 9:30.

I Anetioka

Vaitata i te 45 T.N., kua itae maira te tuatua ki Ierusalema no te au tupu anga tuke ra i Anetioka o Suria​—e manganui te aronga tuatua i te reo Ereni tei noo ra i taua oire ra tei riro maira ei aronga akarongo. Kua unga atura te putuputuanga ia Banaba kia akara e kia akapapa i te angaanga ki reira. Kare e rauka ia ratou kia rave i tetai iki anga kia pakari atu. Kua akakite a Luka: “E tae atura aia e kite atura i te aroa ua o te Atua, mareka rava atura, e ako atura ia ratou ravarai, kia topiri atu ki te Atu ma te ngakau katoa. E tangata meitaki oki aia, e kua ki i te Vaerua Tapu ma te akarongo: e aronga maata oki tei kapitiia ki te Atu ra.”​—Angaanga 11:22-24.

Kare ko tera anake tana i rave. Kia tau ki ta te tangata apiipiiia ko Giuseppe Ricciotti, “ko tetai tangata akono tau a Banaba, e kua viviki ua aia i te kite i te rave akanoonoo anga ei akapapu anga e ko taua pueraanga maira ka aruia mai e tetai mou maata. No reira, ko te umuumu anga maata e aronga rave angaanga no te mou.” No te aerenga mai no Kupero, penei kua matau a Banaba i te au akonoanga ma te au Kenitara ra. Penei kua manako ngakau tau aia kia tutu atu ki te au peikani ra. Inara kua papa katoa oki aia kia kapiti mai i etai ke ra ki roto i teianei angaanga marekaanga e te akamaroiroianga oki.

Kua manako ra Banaba ia Saula. Penei kua matakite aia i te akakiteanga totou kia Anania i te tuatau o to Saula taui anga akarongo ra, e ko taua tangata takinga kino ra ‘e āriki ikiia, kia apai i te ingoa o Iesu ki mua i to te pa enua ra.’ (Angaanga 9:15) No reira kua aere atu a Banaba ki Tareso​—e tere atu i te 200 kiro mita i te aere atu ki reira—​kia kimi ia Saula. Kua angaanga kapiti raua ei nga tokorua no tetai mataiti katoa ra, e “i Anetioka ana” i taua tuatau ra “te tapa angaia te ingoa o te au pipi e Kerisitiano.”​—Angaanga 11:25, 26, NW.

I te tuatau o to Kalaudio tutara anga, kua tupu te onge kino ki runga i etai tuanga o te Patireia o Roma. Kia tau ki ta te tata tuatua enua ngati Iuda ko Josephus, i roto ia Ierusalema “e manganui te au tangata i mate no te ngere i te apinga anoanoia ei oko kai.” E no reira, kua akakoro iora te au pipi i Anetioka “e akau i te apinga, tona atu rai, tona atu rai, e tau iaia uaorai, ei turu atu i te au taeake i noo i Iudea ra: I pera atura oki ratou, akau atura ki te aronga orometua i te rima o Banaba raua ko Saula.” I muri ake i te raveanga kia oti taua angaanga ra, kua oki atura raua ma Ioane Mareko ki Anetioka, te ngai i kapitiia atura raua ki roto i te au peroveta e te au orometua o te putuputuanga ra.​—Angaanga 11:29, 30; 12:25; 13:1.

Tetai Angaanga Mitinari Taka Ke

I reira kua tupu tetai tupu anga maata. “E te akamori ra ratou i te Atu ma te akakoreanga kai, kua tuatua maira te Vaerua Tapu, Ka akataka mai ana ia Banaba raua ko Saula noku, no te angaanga i akonoia e au na raua ra.” E tamanako ua! Kua akaue atura te vaerua o Iehova e kia orongaia kia raua tokorua tetai angaanga taka ke. “E ko raua oki i tonokia e te Vaerua Tapu ra, aere tika atura ïa ki Seleukia; e mei reira oki, ano atura raua ki Kupero.” Kua tika katoa oki kia karangaia a Banaba ei apotetoro, me kare ei tetai tei tonokia ra.​—Angaanga 13:2, 4; 14:14.

I muri ake i te aereanga na roto ia Kupero e te akariro anga ia Serio Paulo ei pipi, koia te kavana tuanga o Roma i taua motu ra, kua aere atura ratou ki Perege, i te pae tai tonga o Asia Minora, te ngai i akaruke atura Ioane Mareko e i oki ei ki Ierusalema. (Angaanga 13:13) I te akara anga e tae mai ki reira ia Banaba te tuanga aratakianga, penei koia tei maata atu i kite ia raua ra. Mei reira mairai, ko Saula (tei taikuia ei ia Paulo) nana i rave te arataki anga. (Akaaite ia Angaanga 13:7, 13, 16; 15:2.) Kua mamae ainei a Banaba i teia tupu anga? Kare, e Kerititiano pakari aia tei kite akaaka ra e ko Iehova te taangaanga ra i tona tokorua na roto i tetai tu mana. Na roto ia raua, kua anoano a Iehova i etai atu ngai kia akarongo i te tuatua meitaki.

Ko te tika, i mua ake ka tuaruiaʼi raua i Anetioka i Pisidia, kua rongo taua ngai katoa ra i te tuatua a te Atua ia Paulo raua ko Banaba, e kua ariki tetai papaki i te tuatua ra. (Angaanga 13:43, 48-52) I Ikonio kua akarongo “to te ngati Iuda e te Eleni katoa e manganui.” Na teia i akakeu ia Paulo raua ko Banaba kia akapou kia maata atu te tuatau ki reira, ‘i te tuatua ma te mataku kore i te mana o Iehova, tei oronga maira i te au akairo e te au mea umere na to raua rima e rave ra.’ I te akarongoanga e kua akakoroia kia pepeiia raua i te toka, kua oro pakari ke atura raua e kua rave ua atu i ta raua angaanga ki Lusetera e ki Derebe, i nga oire i Lukaonia ra. Noatu rai te au tupu anga akakokoanga oraanga i Lusetera ra, kua rave tamou marie a Banaba raua ko Paulo “i te akamaroiroi anga i te ngakau o te au pipi, e te ako anga atu ia ratou, kia mou piri tikai ratou i te akarongo, e kia na roto tatou i te mate maata e tikaʼi ka o atu ei ki te basileia o te Atua ra.”​—Angaanga 14:1-7, 19-22.

Kare eia nga tangata maroiroi e rua e tuku ia raua kia tamatakuia. Ei tukeanga ra, kua oki akaou atu raua e akamatutu i te au Kerititiano ou ra i te au ngai tei rokoia ra raua e te patoianga kino, penei kua tauturu atu i te au tangata tau kia rave i te arataki anga i roto i te au putuputuanga ou ra.

Te Maro Anga no te Peritome Anga

I etai 16 mataiti i muri ake ia Penetekote 33 T.N., kua o atura Banaba ki roto i tetai tupuanga tei akariroia ra ei tuatua enua no runga i te maro anga no te peritome anga. “Kua aere maira e tokotai puke tangata [ki Anetioka i Suria] mei Iudea mai, kua apii maira i te au taeake, na ko maira, Kia kore kotou e peritomeia mei te peu a Mose, kare kotou e ora.” Kua kite a Banaba raua ko Paulo mei te au mea i tupu ana e kare te reira i te tika, e kua maro atura raua i taua tumu ra. Kare raua i rave ei to raua mana, kua kite raua e e maro anga teia te ka tau kia akaotiia no te meitaki o te taokotaianga taeake katoatoa ra. No reira kua tuku atura raua i taua tumu ra ki te pupu akaaere i Ierusalema ra, te ngai i reira i tauturu ei ta ratou au ripoti kia akaoti i taua maro anga ra. I muri ake i reira kua akatakaia a Paulo raua ko Banaba te “puke taeake akaperepere nei . . . e puke tangata akaruru ïa i to raua mate no te ingoa o to tatou Atu o Iesu Mesia ra,” i roto raua i te aronga akatakaia kia komunikeiti i te tukuanga tika ki te au taeake i Anetioka ra. I te tatau angaia te reta a te pupu akaaere ra e te rave anga i taua au akoanga ra, “mareka rava atura i taua akoanga” te putuputuanga ra e “akatinamou atura” oki.​—Angaanga 15:1, 2, 4, 25-32.

“Te Taumāro Maata”

I muri ake i te au tataanga mou e manganui nona ra, penei ka manako ngakau tatou kare e rauka ia kia aite atu ki ta Banaba akatauanga ra. Inara, ko taua “Tamaiti no te Akapumaana” ra e apa ua aia mei ia tatou nei rai. Ia raua ko Paulo e parani ra i te rua o te tere mitinari kia tutaka i te au putuputuanga ra, kua rokoia tetai taumaro anga. Kua manako tikai a Banaba kia apai i tona katini ia Ioane Mareko, inara kare a Paulo i manako e ka meitaki te reira, no te mea kua akaruke a Ioane Mareko ia raua i te tere mitinari mua ra. Kua rokoia i reira “te taumaro maata ia raua uaorai, e taka ke atura raua: rave aturā Banaba ia Mareko, ano atura ki Kupero,” inara “ko Paulo ra kapiti atura ïa kia Sila, e riro atura” na tetai ngai ke.​—Angaanga 15:36-40.

Mei teaa ra te mii! Noatu ra, te akakite maira taua tupu anga ra kia tatou i tetai apinga ke atu no to Banaba tu. “Te mou ra ia i tetai meitaki mate kore no Banaba e kua papa aia kia rave i tetai tamata anga e kia tuku i te irinaki anga kia Mareko ra no te rua o te taime,” te tuatua ra tetai tangata apiipiiia. Mei ta taua tangata tata i akamanako ra, penei na “te reira na taua irinaki anga o Banaba iaia i tauturu kia akaora i tona uaorai irinaki anga e kua akono ei akakeu i tetai tauta anga akaou.” Mei ta te au apinga i tupu ra, kua akatika ravaia taua irinaki anga ra, no te mea kua tae mai te tuatau i akatika katoa oki a Paulo i te puapinga o Mareko no te rave angaanga Kerititiano ra.​—2 Timoteo 4:11; akaaite ia Kolosa 4:10.

Ka rauka i ta Banaba ra akatauanga kia akamaroiroi ia tatou kia akataka tuatau no te akarongo atu, kia kite, e kia akamaroiroi atu i tei mamae ra te ngakau e kia oronga oki i te tauturu tau me kite tatou i tetai umuumu anga. Ko te tataanga no tona mareka anga kia tavini atu i tona au taeake ma te maru e te mataku kore, pera katoa oki te au tupu anga memeitaki ra, ko tetai akamaroiroi anga te reira uaorai. Mei teaa ra te akameitakianga te reira kia rauka te au tangata mei ia Banaba rai i roto i to tatou au putuputuanga i teia tuatau nei!

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

a Te tapaanga i tetai tangata e “tamaiti no” tetai tu te akaketaketa maira i tetai tu meitaki. (E akara ia Deuteronomi 3:18, te tataanga i raro ake, NW.) I te anere mataiti mua ra, e mea matauia kia taangaanga i te ingoa kopu tangata ei akaanga mai i te manako anga ki te au tu o tetai tangata ra. (Akaaite ia Mareko 3:17.) Ko tetai tu ia no te kitea angaia e te au tangata ra.

b I te akamanakoanga i tei akanooia ra e te Ture a Mose ra, kua ui tetai papaki i akapeea a Banaba, i te mea e ngati Levi, i raukaʼi iaia te potonga enua. (Numero 18:20) Inara, ka tau kia akamanakoia, e kare i taka meitaki me i Paretaina me kare i Kupero taua potonga enua ra. Pera katoa, penei ko teia e ngai tanumanga tangata mate tei rauka mai ia Banaba i te tuanga i Ierusalema ra. Me eaa te tu, kua oronga a Banaba i tona potonga enua ei tauturu ia etai ke ra.

[Tutu i te kapi 23]

Ko Banaba “e tangata meitaki oki aia, e kua ki i te Vaerua Tapu ma te akarongo”

    Au Puka Reo Rarotonga (1983-2025)
    Akaruke
    Aere ki Roto
    • Reo Rarotonga
    • Akaari ki Etai Ke
    • Taau e Inangaro
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ture no te Taangaanga Anga i te Web Site
    • Ture Akamanaia
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Aere ki Roto
    Akaari ki Etai Ke