Teretio—To Paulo Tekeretere Tiratiratu

KUA aro atu a Teretio i tetai akaaoanga. Kua inangaro te apotetoro ko Paulo i te taangaanga iaia ei tekeretere nona te tataanga i tetai reta roangarere ki te au taeake Kerititiano i Roma. E aka angaanga oki teia.

Eaa ra i aka angaangaʼi kia riro ei tekeretere i te anere mataiti mua T.N.? Akapeea te reira tu angaanga i te rave angaia? Eaa te au apinga tata e taangaangaia ra i te reira taime?

Te Au Tekeretere i te Au Tuatau Taito

I roto i te taiate Ereni Roma taito, te vaira te au tu tekeretere tukeke. Kua riro etai au tangata ei au tekeretere kavamani​—te au opita papuriki tei angaanga i roto i te au pia tekeretere. Te vai katoa ra te au tekeretere papuriki tei oronga ia ratou uaorai ki te au tangata i te au ngai makete. Te au tekeretere takake (te maata anga o te taime e au tavini) kua raveia e te aronga apinganui. Pera katoa, te vaira te au oa puareinga tei mataora i te tata i te au reta na tetai atu. Kia tau ki te tangata apii ko E. Ran­dolph Richards, te au tu karape o teia au tekeretere opita kore “ka taea mei tetai kite tau ua i te reo e te/me kore te akapapa anga o te tataanga e tae ua atu ki te karape anga tikai i te tata viviki anga i tetai reta tika tikai, te tau, e te manea.”

Koai te ka taangaanga i te au tekeretere? Te mea mua, ko te aronga kare i kite e akapeea i te tatau e te tata. E manganui te au akapapa anga taito e te au reta pitiniti tei tataia ma te au pepa akakite anga ta te tekeretere i akakite e kua tata aia i te papaanga no te mea kare e rauka i te tangata nana i oronga i te angaanga kiaia. Te rua o te tumu kia taangaangaia tetai tekeretere te akatutuia ra e tetai reta taito no Thebes, Aiphiti mai. Kua tataia na Asklepiades, kua karanga te reira i te openga: “Kua tata a Eumelus, te tamaiti a Herma, nana . . . no te mea e manga marie tana tata.”

Inara, te kiteanga e akapeea te tatau e te tata kare ko te reira te tika akataka anga no tetai tekeretere kia taangaangaia. Kia tau ki te tangata akamarama Pipiria ko John L. McKenzie, “papu kare i te manata e kia rauka i te tatauia, mari ra kia manea ia, me kore kia mako te reira” tei akakeu ra i te au tangata kia aere ki te tauturu anga a tetai tekeretere. Pera katoa no te aronga apiiia, e angaanga roiroi te tataanga, i te au tataanga roangarere tikai e te akaariari. Te karanga ra te tangata apii ko J. A. Eschlimann i tetai ua atu ka rauka i te rave “kua rekareka ua ratou i te kopae i teia angaanga, te orongaanga i te reira ki te au tavini, aronga karape i te tata tuatua.” Pera katoa, e ngoie ua i te marama te tumu i kore ei te au tangata i reka i te tata i ta ratou uaorai au reta me akaraia te au apinga e te au turanga angaanga.

Te apinga tataanga tei matauia i te taangaangaia i te anere mataiti mua T.N. ko te raupo. Kua raveia mai te au kata angiangi mei teia rakau na te tipu tiroa anga i te rotopu paruparu o tona au kata. Kua apapaia tetai au kata. Kua tukuia tetai putunga kata ma te tikoti ki runga i te apapa anga mua. Kua taomiia nga mea e rua kia piri, te akatupuanga i tetai aenga “pepa.”

Kare i te mea ngoie ua i te tata ki rungao i teia apinga. E tungatunga te reira e te katukatu. Kia tau ki te tangata apii ko Angelo Penna, “te ngai paruparu o te au kata raupo kua tauturu i te inika kia totoa, i te pae tikai i te au ara rikiriki tei vai i rotopu i te au kata angiangi.” Penei ka angaanga te tekeretere te nooanga ma te vaevae tikoti i runga i te taua e te mouanga i te aenga raupo ki runga i tetai tapaanga rakau ma te rima okotai. Me e karape kore aia e me kare te au apinga e meitaki roa ana, penei ka taii tana calamus, me kore peni raupo, ki roto i te raupo, ka ngaae te aenga raupo, me kore kare te tataanga e rauka i te tatauia.

Kua maaniia te inika ki tetai kairo anga repo auai e te tapou. Tei okooko potongaia, kua anoanoia kia kairoia ki te vai i roto i tetai vairanga inika i mua ake ka taangaangaiaʼi no te tata. I rotopu i tetai atu au apinga tei rauka ra i tetai tekeretere mei ia Teretio penei e matipi no te akakeokeo i te peni raupo e tetai apinga paruparu mauu no te tangarongaro i te au tarevake. Kua anoanoia kia tata meitakiia te au reta katoatoa. I reira te tataanga i akamata marie ei ma te ngata.

‘Ko Au ko Teretio te Aroa atu nei ia Kotou’

I rotopu i te au araveianga tei kapitiia i te openga o te reta ki te au Roma koia oki na te tekeretere o Paulo, tei tata: “Ko au nei oki ko Teretio ko tei tata atu i teianei episetole, te aroa atu nei au ia kotou i te Atu nei.” (Roma 16:22) Ko te atianga anake ua teia i roto i te au tataanga a Paulo e tataanga tikai tei akakiteia no runga i tetai o tona au tekeretere.

E meangiti ua ta tatou i kite no runga ia Teretio. Mei tana araveianga “i te Atu nei,” penei ka taopenga tatou e e Kerititiano tiratiratu aia. Penei e mema aia no te putuputuanga i Korinetia e penei e maata tana au Kerititiano i kite i Roma. Kua karanga te tangata apii Pipiria ko Giuseppe Barbaglio e e tavini me kore e tangata akarangatiraia a Teretio. Eaa ra? Te mea mua, no te mea “tei matauia no roto oki teia aronga tata i teia pupu; e oti, no tona ingoa Ratini . . . kua matau maataia i rotopu i te au tavini e te au tangata akarangatiraia.” “No reira,” i na Barbaglio, ei “kare aia i tetai tangata tata karape ‘neutara,’ e oa angaanga aia na teia tu kua tauturu ia Paulo kia akapapa i tana tuanga tataanga roangarere roa atu e te tata meitakiia: e angaanga puapinga maata, te raukaanga ia Paulo i te akono taime e kia kore e roiroi.”

Papu e puapinga maata tikai teia angaanga na Teretio. Kua pera katoa a Baruka i te angaanga na Ieremia, pera katoa a Siluano na Petero. (Ieremia 36:4; 1 Petero 5:12) Mei teaa atura i te akameitakianga tei rauka i teia aronga angaanga!

Tataanga ki te Au Roma

Kua tataia te reta ki te au Roma koi riro ei a Paulo ei manuiri na Gaio, penei i Korinetia. Mei te 56 T.N. te reira, i te tuatau o te toru o te tere mitinari o te apotetoro. (Roma 16:23) Noatu kua kite tatou ma te papu e kua taangaanga a Paulo ia Teretio ei tekeretere nona kia tata i teia reta, kare tatou i kite tikai e akapeea aia i te taangaanga anga iaia. Noatu eaa te ravenga i taangaangaia, kare rai taua angaanga i rauka i te rave ngoie uaia. Inara kua papu ia tatou: Mei te toenga o te Pipiria, kua riro ta Paulo reta ki te au Roma ei “mea akauruia mai e te Atua.”​—2 Timoteo 3:16, 17.

I te oti anga teia reta, kua tata a Teretio raua ko Paulo e tauatini ua atu au tuatua, te taangaangaanga i te au aenga raupo e manganui. I muri ake i te tapipiri anga ki tetai e tetai i te pae, kua akatupu teia au aenga i tetai pokaikai tuatua, penei e 3 ki te 4 mita te roa. Kua pokai e kua topiri meitakiia te reta. I reira te akara anga kua oronga aia i te reira ma te irinakiia kia Phebe, e tuaine no Kenekerea mai, tei vaitata i te teretere atu ki Roma.​—Roma 16:1, 2.

Mei te anere mataiti mua mai, kua taui maata te au ravenga tei taangaangaia no te nenei i te au apinga tataia. Inara i te au anere mataiti i aereia mai, na te Atua i akono i te reta ki te au Kerititiano Roma. Mei teaa atura to tatou rekareka i teia tuanga o ta Iehova Tuatua, tei tataia ma te tauturu o te tekeretere tiratiratu e te angaanga maata o Paulo ko Teretio!