Tetai Taumaroanga Apiianga Akonoanga

“TE MANAKO anga mate kore o te meta e te akarongo i roto i te tuakaouanga o te mate . . . e nga manako anga ia e rua tei runga i tetai turanga tuke takiri, i rotopu i te reira ka anoanoia tetai iki anga.” Teia au tuatua a Philippe Menoud te taopenga ra i te taumaroanga tei aro ia atu e te aronga apii akonoanga Porotetani e te Katorika no runga i te turanga o te mate. Te tuatua ra te Puka Tapu i te manakonakoanga o tetai tuakaouanga i “te rā openga ra.” (Ioane 6:39, 40, 44, 54) Inara te manakonakoanga o te aronga irinaki e manganui, i tuatua ei te tangata apii akonoanga ko Gisbert Greshake, “kua akatumuia ki runga i te mate kore o te meta, tei takake ra mei te kopapa i te matenga e ka oki ki te Atua, e ko te manakonakoanga o te tuakaou anga kua ngaro i te tuanga maata, me kore kua akangaro takiriia.”

I te reira tu, ka tupu mai tetai manamanata taratara, i akamarama ei a Bernard Sesboüé: “Eaa te turanga o tei mate i te tuatau ‘akamutu anga’ i rotopu i to ratou kopapa mate e te tuakaouanga openga?” I te akara anga ko te reira te uianga i taumaro ei te aronga apii akonoanga i te au mataiti meangiti ua akenei. Eaa tei arataki atu ki te reira? Te mea maata atu, eaa tikai te manakonakoanga no te mate?

Akamata Anga e te Tupuanga o Tetai Taumaroanga

Kua marama taka meitaki te au Kerititiano mua no teia mea nei. Kua kite ratou mei te au Tuatua Tapu e kare a tei mate ra apinga e kite, te tuatua ra te au Tuatua Tapu Epera e: “Kua kite oki te aronga e ora nei e ka mate ratou; kare ra a te aronga i mate ra e tuatua i kitea . . . Kare oki e angaanga, kare e kimianga, kare oki e kite, kare oki e pakari, i roto i te vaarua taau e aere na.” (Koheleta 9:5, 10) Kua manakonako taua au Kerititiano ra no tetai tuakaouanga kia tupu i te tuatau ki mua “ka rokoia mai ei e te Atu.” (1 Tesalonia 4:13-17) Kare ratou i tapapa atu ana e ka kitea i etai ngai ke ia ratou e tiaki ra i te reira tuatau. Kua tuatua a Joseph Ratzinger, i teianei e opita maata no te Putuputuanga Vatikana no te Apiianga o te Akarongo, e: “Kare e apiianga papu i vai ana i roto i te Akonoanga taito no runga i te mate kore o te meta.”

Inara, kua akamarama te Nuovo dizionario di teologia, i te tatauanga i te au tataanga a te Au Metua Ekaretia, mei ia Augustine e Ambrose, “ka kite tatou i tetai apinga ou no runga i te peu Puka Tapu​—te tupuanga o te apiianga au mea openga Ereni, te tuke ra te tumuanga mei tera o te au Kerititiano-​Iuda.” Kua akatumuia teia apiianga ou ki runga i te “mate kore o te meta, tei akava tataki tai ia ma te tutaki me kare te utunga i muri ake tikai i te matenga.” No reira, kua akatuia mai tetai uianga no runga i te “turanga i rotopu”: Me ora te meta i te matenga o te kopapa, eaa te ka tupu ki te reira koi tiaki ei te reira i te tuakaouanga i te “rā openga ra”? E taumaroanga teia tei putoto ana te aronga apii akonoanga i te akatikatika.

I te ono anere mataiti T.N., kua taumaro a Pope Gregory I e i te matenga ka aere te au meta i reira rai ki te ngai i akakoro iaʼi ratou. Kua papu tikai ia Pope John XXII o te 14 anere mataiti e ka rauka i tei mate ra ta ratou tutaki anga i te Ra Akavaanga. Inara, kua patoi a Pope Benedict XII i ta te nga tangata e rua i mua ake iaia ra. I roto i te pepa a te pope Benedictus Deus (1336), kua akakite aia e “ka tomo te au meta o tei mate i roto i tetai turanga mataora [te rangi], mamaeanga [purukatorio], me kare akaapa anga [era] i muri ake tikai i te matenga, kia taokotai akaou anake ia ma to ratou au kopapa akatuia i te openga o te ao.”

Noatu te taumaro anga e te uriuri anga, ko teia te turanga o te au akonoanga o Kerititome no te au anere mataiti, noatu rai kare te au akonoanga Porotetani e te Otototi e irinaki ana i te purukatorio. Inara, mei te openga o te anere mataiti i topa, e maata te aronga apii kua tou i te akamataanga kare no roto mai i te Puka Tapu te apiianga mate kore o te meta, e tei tupu mai, “kua tauta te apii akonoanga o teia tuatau nei i te akara i te tangata ei taokotai anga te ka takoreia i te matenga.” (The Encyclopedia of Religion) No reira, e ngata tikai i te au vaa tuatua o te Puka Tapu i te akatika i te vai anga o tetai “turanga i rotopu.” Te tuatua ra ainei te Puka Tapu no te reira, me kare te oronga ra ainei i tetai manakonakoanga tuke?

Kua Irinaki Ainei a Paulo i Tetai “Turanga i Rotopu”?

Kua tuatua te Catechism of the Catholic Church e: “Kia tu ma Karaiti, ka mate tatou ma Karaiti: ‘kia taka ke atu tatou i te kopapa nei e kia noo vaitatao i te Atu’. [2 Korinetia 5:8] I te reira ‘akaruke anga’ koia oki i te mate anga ka akatakakeia te meta mei te kopapa. [Philipi 1:23] Ka taokotaiia te reira ma te kopapa i te ra tuakaouanga o te mate.” Inara i roto i te au irava i taikuia i konei, te karanga ra ainei te apotetoro ko Paulo e te ora atura te meta i te matenga o te kopapa e oti ka tiaki i te “Akavaanga Openga” kia taokotai akaou ia ma te kopapa?

Ia 2 Korinetia 5:1, kua taiku a Paulo ki tona matenga e kua tuatua i tetai “are one” koia ra “kia tukuia.” Te manako ra ainei aia i te kopapa tei akarukeia e tona meta mate kore? Kare. Kua irinaki a Paulo i te tangata e meta ia, kare ra e e meta tona. (Genese 2:7; 1 Korinetia 15:45) E Kerititiano akatainuia a Paulo ko tona manakonakoanga, mei tera i o tona au taeake i te anere mataiti mua, ‘i vaio ia no kotou i te ao.’ (Kolosa 1:5; Roma 8:14-18) I reira, tona ‘anoano maata’ kia akatuia ki te rangi ei mea vaerua mate kore i to te Atua tuatau tau ra. (2 Korinetia 5:2-4) I te tuatuaanga i teia manakonakoanga, kua tata aia e: “E ope ra tatou i te akatu keia . . . kia tae ki te pu openga ra: e tangi tikai oki te pu, e e akatuia tei mate ma te pe kore, e e akatu keia tatou.”​—1 Korinetia 15:51, 52.

Ia 2 Korinetia 5:8, kua tuatua a Paulo e: “Te maroiroi nei matou, e kua tika ia matou kia taka ke atu i te kopapa nei, e kia noo i vaitatao i te Atu.” Kua irinaki etai e te taiku ia ra teia au tuatua ki tetai turanga i rotopu o te tiakianga. Kua taiku katoa te reira aronga i ta Iesu taputou ki tana au pipi tiratiratu e te aere ra aia i te akapapa i tetai ngai i reira ‘e arataki ia ratou ki oku ra.’ Inara aea te reira manakonako anga e kiteaʼi? Kua tuatua a Karaiti ka tupu te reira me ‘oki mai’ aia i tona tuatau parutia. (Ioane 14:1-3) Ma te aiteite, ia 2 Korinetia 5:1-10, kua tuatua a Paulo e ko te manakonakoanga te matauia ra e te au Kerititiano akatainuia koia oki kia akataoonga ia ki tetai ngai i te rangi ra. Ka kiteaia teia, kare e na roto i tetai manako anga mate kore o te meta, inara na roto i tetai tuakaouanga i te tuatau parutia o Karaiti. (1 Korinetia 15:23, 42-44) Kua akaoti te tangata akamarama ko Charles Masson ia 2 Korinetia 5:1-10 “e ka maramaia ma te kore e rave i te apiianga o tetai ‘turanga i rotopu.’”

Ia Philipi 1:21, 23, kua tuatua a Paulo e: “Taku uaorai nei, kia ora au ra, no te Mesia ïa, e kia mate ra ei meitaki noku. Te ekoko rua nei au: anoano toku kia aere atu i te Mesia ra noo ei; ko te meitaki maata ua atu oki te reira.” Te taiku ra ainei a Paulo ki tetai “turanga i rotopu”? Kua manako pera etai. Inara, kua tuatua a Paulo e kua tukunaia aia i raro ake i te taomianga o nga ravenga e rua​—te ora me kare te mate. E “anoano toku,” kua kapiti atu aia, i te taikuanga i te toru o te ravenga, “kia aere atu i te Mesia ra noo ei.” Te “aere atu” anga kia Karaiti i muri ake tikai i te matenga? Tei kitea takere ia ana, kua irinaki a Paulo e ka akatuia te au Kerititiano tiratiratu tei akatainuia i te tuatau parutia o Karaiti. No reira, te tuatua ra aia i te au ngakaika o te reira tuatau.

Ka kiteaia teia mei tana au tuatua ia Philipi 3:20, 21 e 1 Tesalonia 4:16. Ko te “aere atu” anga i te tuatau parutia o Iesu Karaiti ka akariro ia Paulo kia rauka te tutaki anga ta te Atua i akapapa nona ra. I te tika anga e ko teia tona manakonakoanga te kiteaia ra i roto i tana au tuatua ki te tangata ou ko Timoteo: “E teianei te vaioia nei te korona o te tuatua tika noku, ta te Atu, ta te akava tuatua-tika ra, e oronga mai noku kia tae ki taua rā ra; e kare ra oki ko toku anake ra, ko to te aronga katoa ra i inangaro i taua mama anga mai nona ra.”​—2 Timoteo 4:8.

Te Tuakaouanga​—E Tuatua Mou Puka Tapu Meitaki

Kua tamanako te au Kerititiano mua i te tuakaouanga ei ngakaika te ka akamata i te tuatau parutia o Karaiti, e te rauka ra ia ratou te maroiroi e te pumaana mei teia tuatua mou Puka Tapu meitaki. (Mataio 24:3; Ioane 5:28, 29; 11:24, 25; 1 Korinetia 15:19, 20; 1 Tesalonia 4:13) Kua tiaki tiratiratu atu ratou i te reira rekareka i te tuatau ki mua, i te kopaeanga i te au apiianga akaruke akarongo o te meta mate kore.​—Angaanga 20:28-30; 2 Timoteo 4:3, 4; 2 Petero 2:1-3.

E tikai ra, kare te tuakaouanga i kotingaia no te au Kerititiano ma te manakonakoanga i te rangi. (1 Petero 1:3-5) Kua akono te au pateriareka e tetai atu au tavini taito o te Atua i te akarongo i roto i te tu karape o te Atua i te akaoki mai i tei mate ra ki te ora i runga nei i te enua. (Iobu 14:14, 15; Daniela 12:2; Luka 20:37, 38; Ebera 11:19, 35) E pera katoa te au pirioni ua atu aronga i te au anere mataiti tei aereia mai tei kore rava i kite i te Atua ka rauka ia ratou te tuatau no te oki mai ma te ora ki roto i tetai parataito i te enua nei, i te mea “e e tuakaouanga to tei mate, te aronga tuatua-tika e te aronga tuatua-tika kore.” (Angaanga 24:15; Luka 23:42, 43) Kare ainei teia i te manakonako anga rekareka?

I kore ei e akariro ia tatou kia irinaki e ka vai ua te mamae e te mate, te tou ra a Iehova ki te taime e takore takiriiaʼi “taua enemi openga ra, ko te mate,” e ka noo mutu kore te au tangata tiratiratu i runga i tetai enua tei akaoki akaouia ei Parataito. (1 Korinetia 15:26; Ioane 3:16; 2 Petero 3:13) Mei teaa i reira te umere te kite akaou anga i to tatou aronga akaperepereia i te oki anga mai ma te ora! Mei teaa ra te meitaki atu i teia manakonakoanga i te apiianga mate kore o te meta tangata​—e apiianga tei akatumuia kare i runga i te Tuatua a te Atua, mari ra ki runga i te apii anga Ereni! Me akatumu koe i toou manakonakoanga ki runga i te taputou papu a te Atua, ka papu ia koe e kare e roa atu ana ka “kore rava te mate”!​—Apokalupo 21:3-5.

[Tutu i te kapi 31]

Te tuakaouanga e tuatua mou Puka Tapu meitaki