E Maata Atu i Teianei i to Mua Ana, Kia Ara!

“Auraka tatou e moe, mei tetai papaki ra, kia ara ra, e e akono meitaki.”​—1 TESALONIA 5:6.

1, 2. (a) Eaa te tu o nga oire ko Pompeii e Herculaneum? (e) Eaa te akamatakiteanga ta te aronga e manganui i Pompeii e Herculaneum kare i akarongo ana, e eaa te tupu anga?

I TE anere mataiti mua o to tatou Tuatau Noa, ko Pompeii e Herculaneum nga oire puapinga maata e rua o Roma tei akanooia vaitata atu i te Maunga Vesuvius. No te aronga apinganui o Roma, e nga ngai matauia raua no te orote. To raua ngai teata ka rauka i te mou e tere atu i te tai tauatini tangata, e i Pompeii te vaira tetai are teata te ka rauka i te akanoo vaitata i te au tangata katoatoa o taua oire ra. Kua tare te aronga ko ia Pompeii e 118 ngai okooko kava e te are tapae, ko etai kua akonoia ei au are petianga me kare ei au are akaturi anga. Kua maata te akono anga tau kore e te kimianga apinga i reira, ta te au penianga i runga i te paruru e etai au kopapa mate e akakite maira.

² Ia Aukute 24, 79 T.N., kua akamata te Maunga Vesuvius i te aruru. Kua irinaki te aronga apii i te maunga ka e ko te aruru anga mua, tei pupui mai i te au toka ka e te reu ki runga i nga oire e rua, penei kare e arai i te au tangata mei te oro ke atu anga. E tikai, e manganui tei oro ke atu. Inara, ko tetai papaki tei manako kore ra i te kino me kare kua kopae i te akarongo i te au akairo akamatakite anga kua iki kia vai mai. I reira, vaitata i te turuaipo, kua aruru atu te au kati vera kino, te au toka ka e te au reu vera maata ki roto ia Herculaneum, kare i rauka i te aronga tei toe mai i te akaea i roto i taua oire ra. I tera mai popongi, kua tamate taua tupu anga aiteite i te aronga ravarai i Pompeii. Mei teaa ra te tupu anga tumatetenga mei te koreanga e akarongo i te au akairo akamatakiteanga!

Te Openga o te Akatereanga o te Au Mea Ngati Iuda

3. Eaa te tu aiteite i rotopu i te akapou anga o Ierusalema e to Pompeii raua ko Herculaneum?

³ Te openga matakuanga o Pompeii e Herculaneum e maata atu i te tumatetenga o te akapou anga o Ierusalema e iva mataiti i mua akera, noatu rai e ko taua tumatetenga ra na te tangata i akatupu. Kua akatakaia e ko “tetai o te araianga kino maata i roto i te tuatua enua katoa,” kua ripotiia e kua taki atu te reira ki te matenga no te tere atu i te mirioni au ngati Iuda. Inara, mei te tumatetenga i Pompeii e Herculaneum ra, kare te akapou anga o Ierusalema i tupu ua mai ma te kore e akamatakiteanga.

4. Eaa te akairo totou anga ta Iesu i oronga mai ei akamatakite i tana au pipi e te vaitata maira te openga o te au mea, e i akapeea te akatupu anga mua i te anere mataiti mua ra?

⁴ Kua totou ke ana a Iesu Karaiti i te akapou anga o te oire, e kua akakite katoa aia i te au tupuanga te ka na mua i te reira​—te au taitaia mei te au tamaki rai, te onge kai, te au ngaruerue enua, e te rave kino oki. Ka tu mai te au peroveta pikikaa, inara ka tutu aereia te evangeria o te Patireia o te Atua e kako rava ake i te ao katoa. (Mataio 24:4-7, 11-14) Noatu e te tupu maata nei te au tuatua a Iesu i teia tuatau, kua tupu ke ana ratou na roto i te tu meangiti i reira. Kua tata mai te tuatua enua i tetai onge kai kino i Iudea. (Angaanga 11:28) Kua ripoti te tata tuatua enua ngati Iuda ko Josephus i tetai ngaruerue enua i te tuanga o Ierusalema i mua poto ake i te akapouanga o te oire ra. I te vaitata anga te openga o Ierusalema, kua tupu te au taitaia, te pekapeka tamaki anga i rotopu i te au akaaere poritiki ngati Iuda, e te au taanga i te au oire e manganui ma te au ngati Iuda kairoia ki te au Kenitara. Pera katoa oki, kua tutu aereia te evangeria o te Patireia nei “ki te tangata ravarai i raro ake i teianei rangi.”​—Kolosa 1:23.

5, 6. (a) Eaa te au tuatua totou a Iesu tei akatupuia i te 66 T.N.? (e) Eaa ra i maatai te aronga i mate i to Ierusalema topa anga i te openga i te 70 T.N.?

⁵ I te openga ra, i te 66 T.N., kua meameaau atu te au ngati Iuda i to Roma. I te taki atu anga a Cestius Gallus i tetai vaeau kia koropini ia Ierusalema, kua maara te au pipi a Iesu i ta Iesu au tuatua: “Kia akara ra kotou ia Ierusalema i te takako angaia e te au nuku, kua vaitata rava tona pou i reira, kia kite mai kotou. Te aronga e noo i Iudea ra, ka oro ratou ki te maunga i reira; e to roto i te oire ra, ka aere ïa ki vao; e auraka to te au ngai katoa ra e tomo akaou ki roto i te oire.” (Luka 21:20, 21) Kua tae mai te tuatau kia akaruke ia Ierusalema​—inara ka akapeea? Kare i tapapaia, kua akaatea atu a Gallus i tona au nuku vaeau, i te tuera anga i te mataara no te au Kerititiano i Ierusalema e Iudea kia akarongo i te au tuatua a Iesu e kia oro atu ki te au maunga ra.​—Mataio 24:15, 16.

⁶ E a mataiti i muri iora, vaitata i te tuatau Pasa, kua oki akaou mai te au nuku vaeau Roma i raro ake i te Tianara ko Titus, tei tamanako ra kia takore atu i ta te ngati Iuda meameaau anga. Kua koropini tona vaeau ia Ierusalema e kua patu i “te koro, e takako ratou ia koe e pini ua ake,” tei akariro kia kore e aere ki vao. (Luka 19:43, 44) Noatu te akakoko anga no te tamaki, kua aere atu te au ngati Iuda no roto katoa i te Patireia o Roma ra ki Ierusalema no te Pasa. I teianei kua ereereia ratou. Kia tau ki ta Josephus, ko teia aronga manuia kore te maataanga o te aronga tei mate i taua koropini anga a to Roma ra.a I te topa anga a Ierusalema i te openga ra, e vaitata i te tai itu o te au ngati Iuda katoatoa tei mate i roto i te patireia o Roma. Te aiteanga o te akapouanga ia Ierusalema e tona iero ko te openga o te akatereanga poritiki ngati Iuda e tana akatereanga akonoanga tei akatumuia ra ki runga i te Ture a Mose.b​—Mareko 13:1, 2.

7. Eaa ra i orai te au Kerititiano tiratiratu i te akapou anga o Ierusalema?

⁷ I te 70 T.N., kua rauka kia tamateia te au Kerititiano me kare kia akatuikaaia ma etai katoa atu i Ierusalema ra. Inara, kia tau ki ta te akapapu anga tuatua enua, kua akarongo ratou i ta Iesu akamatakite anga tei orongaia maira e 37 mataiti i mua akera. Kua akaruke ratou i te oire e kare i oki akaou mai.

Au Akamatakiteanga Tau a te Au Apotetoro

8. Eaa te umuumu anga ta Petero i kite, e eaa te au tuatua a Iesu penei tei roto i tona manako?

⁸ I teia tuatau, ko tetai akapou anga maata rava atu te mama maira, ko tetai te ka apai mai i te openga ki teia akatereanga katoa o te au mea nei. E ono mataiti i mua ake i te akapou anga o Ierusalema, kua tuatua mai te apotetoro ko Petero i te akoanga tau e te rapurapu tei akatakaia maira ki te au Kerititiano o to tatou tuatau: Kia ara! Kua kite a Petero i te umuumu anga no te au Kerititiano kia akaaraara atu i to ratou “ngakau pikikaa kore kia manako” kia kore ei ratou e manako kore i ‘tei apiiia atu e te Atu ra,’ e Iesu Karaiti. (2 Petero 3:1, 2) I te raurauanga i te au Kerititiano kia ara, penei te manako ra a Petero i tana i akarongo atu ia Iesu i te tuatua anga ki Tana au apotetoro i etai ra i mua ake i Tona matenga: “E matakite oki ia kotou, e akamaroiroi, e e pure; kare oki taua tuatau ra i kitea e kotou.”​—Mareko 13:33.

9. (a) Eaa te tu akono kino roa atu ka akatupu tetai papaki? (e) Eaa ra te tu manako ekoko i kino ei?

⁹ I teia tuatau, ka ui taitoito ua mai tetai papaki: “Teiea ua te aerenga mai nona i karangaia ra?” (2 Petero 3:3, 4) I te akaraanga, te manako ngakau ra taua aronga ra e kare te au mea e tauiia mari ra ka tupu ua atu mei te tu i vai mai ana mei te anga mai anga i te ao nei. E mea kino taua tu ekoko anga ra. Ka rauka i te au ekoko anga kia akaparuparu i to tatou tu rapurapu, i te akariroanga ia tatou kia panu ke atu ki to tatou uaorai inangaro. (Luka 21:34) Pera katoa, mei ta Petero i tou maira, kua ngaropoina i taua aronga taitoito ra te Vaipuke i te tuatau ia Noa ra, tei akapou atura i te akatereanga o te au mea i te ao katoa ra. Kua taui tikai te ao i taua taime!​—Genese 6:13, 17; 2 Petero 3:5, 6.

10. Ma teea au tuatua ta Petero akamaroiroi anga i te aronga penei kare i akakoromaki ana?

¹⁰ Te tauturu ra a Petero i tana aronga tatau kia tatanu i te akakoromaki anga na te akamaaraaraanga ia ratou e eaa te Atua i putuputu ei te akakore i te rave viviki ua. Te mea mua, kua tuatua a Petero: “Okotai rai tu i te Atu te rā tai e te mataiti okotai tausani; e te mataiti okotai tausani ra, okotai rai tu e te rā okotai nei.” (2 Petero 3:8) I te mea te ora nei a Iehova e mutu kore ua atu, ka rauka iaia i te akamanako i te au tumu katoatoa e kia iki i te tuatau meitaki tikai kia akono. I reira, kua tou maira Petero i to Iehova ra anoano i te au tangata i te au ngai ravarai kia tataraara. To te Atua ra tamou marie anga te aiteanga e ora no te aronga e manganui te ka mate naringa aia i akono viviki ua. (1 Timoteo 2:3, 4; 2 Petero 3:9) Inara, kare te aiteanga o to Iehova ra akakoromakianga e kare aia e akono mai. “E tae maira te rā o te Atu mei te keia i te po ra,” ta Petero i tuatua.​—2 Petero 3:10.

11. Eaa te ka tauturu ia tatou kia vai ara ua i te pae vaerua, e akapeea teia e riro ei mei te mea rai e kia “taviviki ia,” te ra o Iehova?

¹¹ E mea tau ta Petero ra akaaiteite anga. Kare e ngoie ua te opu i te au keia, inara te tangata tiaki tei ara ua ra i te po katoa e maata atu te tika anga kia kite i tetai keia i to tetai tei varea ua ra i te moe mei tetai taime ki tetai taime. Akapeea e raukai i te tangata tiaki kia vai ara ua? Te aaereanga ka maata atu te matakite anga i to te nooanga ki raro i te po katoa. Mei te reira katoa, te vai maroiroi anga i te pae vaerua ka tauturu ia tatou ei au Kerititiano kia vai ara ua. No reira, kua raurau maira Petero ia tatou kia maata te angaanga “i te tuatua tapu e te akono i te Atua.” (2 Petero 3:11) Na taua angaanga ra e tauturu ia tatou kia ‘rapurapu atu, kia tae mai taua rā o te Atua ra.’ Te tuatua Ereni te taikuia ra “rapurapu anga atu, ka rauka kia uri tikaia kia “taviviki ia.” (2 Petero 3:12) E tika, kare e rauka ia tatou te taui i ta Iehova ra papaanga taime. Ka tae mai tona ra i tana ora i akanoo ei. Inara ko te taime mei teianei ki te reira ka akaraanga viviki ua me ka maata ta tatou angaanga i te tavinianga iaia.​—1 Korinetia 15:58.

12. Akapeea tatou tataki tai e puapingaiai i to Iehova akakoromaki anga?

¹² No reira, ko tetai ua atu tei manako ngakau e te taroaroa ra te ra o Iehova te akamaroiroiia ra kia akarongo i te akoanga a Petero kia tatari marie i ta Iehova tuatau akatakaia. E tika, ka rauka ia tatou kia taangaanga pakari i te taime te akatikaia maira e to te Atua akakoromaki anga. Ei akatauanga, ka rauka ia tatou, kia tamou ua atu i te tatanu anga i te au tu Kerititiano puapinga maata pera katoa te akatotoa i te evangeria ma te aronga e maata atu te ka rauka. Me ka vai ara ua tatou, ka rokoia mai tatou e Iehova “ma te au, ma te topata kore, e te apa kore” i te openga o teianei akatereanga o te au mea nei. (2 Petero 3:14, 15) Mei teaa ra te akameitakianga a te reira!

13. Eaa te au tuatua a Paulo ki te au Kerititiano o Tesalonia te tau meitaki ra i teia tuatau?

¹³ Kua tuatua katoa a Paulo i roto i tana reta mua ki te au Kerititiano o Tesalonia ra, te umuumu anga kia vai ara ua. Kua ako maira aia: “Auraka tatou e moe, mei tetai papaki ra, kia ara ra, e e akono meitaki.” (1 Tesalonia 5:2, 6) I teia tuatau, ma te vaitata anga mai o te akapou anga o te akatereanga o te ao katoa nei, mei teaa ra te umuumu anga no te reira! Te noo nei te aronga akamori ia Iehova i roto i te ao ki i te tu inangaro kore i te pae vaerua, e ka akatupu teia i te kino kia ratou. No reira, kua ako atura Paulo: “Ei akono meitaki to tatou, ma te tapoki-umauma ra, ko te akarongo e te inangaro, i te kakau anga; e ma te manako ora ei pare.” (1 Tesalonia 5:8) Te apii putuputu i te Tuatua a te Atua e te taokotai anga putuputu ma to tatou au taeake i te au uipaanga ka tauturu ia tatou kia aru i te akoanga a Paulo e kia tamou oki i to tatou tu no te rapurapu.​—Mataio 16:1-3.

E Au Mirioni Ua Atu te Ara Ua Atura

14. Eaa te au papaanga te akakite maira e e manganui i teia tuatau te aru ra i ta Petero akoanga kia vai ara ua?

¹⁴ E manganui ainei etai i teia tuatau te akarongo ra i te akamaroiroi anga akauruia kia vai ara ua? Ae. I te mataiti tavini anga 2002, ko te take e 6,304,645 papuritia​—e 3.1-patene te maata atu i to te 2001​—kua akakite mai i te akapapu anga no te ara anga i te pae vaerua na te akapouanga e 1,202,381,302 ora i te tuatuaanga kia etai atu no te Patireia o te Atua. No teia aronga, kare taua angaanga ra i tetai tumu akapou taime ua. Ko tetai tuanga rotopu ia o to ratou au oraanga. Te akakiteia maira te tu manako o ratou e manganui e Eduardo raua ko Noemi i Ere Taravatoa.

15. Eaa te tupu anga mei Ere Taravatoa te akaari maira e manganui te vai ara ra i te pae vaerua?

¹⁵ I te au mataiti kua topa akenei, kua akara atu a Eduardo raua ko Noemi i te au tuatua a Paulo: “Te ngaro ke nei oki te tu o teianei ao.” (1 Korinetia 7:31) Kua akamama mai raua i to raua oraanga e kua tomo atu ki te angaanga orometua ei painia tamou. I te topa anga te tuatau, kua akameitakiia raua i te au tu e manganui e kua o atu ki te angaanga kotinga e te angaanga tapere. Noatu e te aro atura i te au manamanata kino, kua irinaki a Eduardo raua ko Noemi e kua rave raua i te ikianga tika i ta raua tuku atinga anga i te akapumaana anga a te apinga i te akaperepere anga i te tavini anga i te au tuatau ravarai. E manganui te 29,269 papuritia​—kapiti katoa te 2,454 painia​—i Ere Taravatoa kua akakite mai i te vaerua aiteite i te tuku atinga ia ratou uaorai, ko tetai tumu ia i raukai i taua enua ra i tetai tupu anga e 2-patene i te numero o te au papuritia i te mataiti i topa akenei.

16. Eaa te tu manako tei akaariia mai e tetai taeake ou i Kotivua?

¹⁶ I Kotivua, kua akakite katoaia mai taua tu manako ra e tetai tangata Kerititiano ou tei tata ra ki te opati manga: “Te tavini nei au ei orometua tavini. Inara kare e rauka iaku kia tuatua atu ki te au taeake kia painia iaku uaorai kare ra i akanoo ake i te akatauanga meitaki. No reira kua akaruke au i tetai angaanga tutaki meitaki e te angaanga nei au naku uaorai, tei oronga maira kia maata atu toku taime no te angaanga orometua.” Kua riro mai teia tangata ou e ko tetai o te 983 painia te tavini ra i Kotivua, tei ripoti ra e 6,701 papuritia i te mataiti i topa akenei, te akatupu anga e 5 patene.

17. Akapeea tetai Kite ou i Peretiumu i te akaari anga e kare aia i tamatakuia e te tu papakitai?

¹⁷ Te akakoromaki kore, te papakitai, e te akavaavaa te akatupu ua atura i te au manamanata no te 24,961 papuritia Patireia i Peretiumu. Noatu rai, te maroiroi ra ratou e kare e mataku ana. I te akarongo anga tetai Kite e 16 mataiti i te akataka angaia te Au Kite o Iehova ei akapupu anga i te tuatau o te pupu no te tu kaveinga akono tau i te apii ra, kua pati atu aia kia oronga atu i te tika anga no taua tua ra. Na te taangaangaanga i te vitio Jehovah’s Witnesses​—The Organization Behind the Name e te poroutia Jehovah’s Witnesses​—Who Are They?, kua rauka iaia i te akataka atu e koai tikai te Au Kite. Kua ariki maataia te akakite anga, e i tera mai epetoma kua orongaia tetai tarereanga ki te aronga apii i roto i reira te au uianga no te akonoanga Kerititiano o te Au Kite o Iehova.

18. Eaa te akakiteanga e kare te au manamanata i te pae moni i akaanga ke i te au papuritia i Atenetina e Motamapiki mei te tavini anga ia Iehova?

¹⁸ Kua aro atu te maataanga o te au Kerititiano i te au manamanata kikino i teia tuatau openga nei. Inara, te tauta ra ratou kia kore e akaariu keia. Noatu rai te au manamanata i te pae moni tei akakitekite maataia ra, kua ripotiia mai no Atenetina i tetai take ou no te 126,709 Au Kite i te mataiti i topa akenei. Te vaira te totoa anga putaua i Motamapiki. Noatu rai, e 37,563 tei ripoti i te raveanga i te angaanga akakitekite anga, ko tetai tupu anga e 4 patene. E tu ngata to te oraanga e manganui i Arapania, inara kua ripoti taua enua ra i tetai tupu anga maata atu e 12 patene, i te itaeanga ki te take e 2,708 papuritia. Te taka meitaki ra, kare te vaerua o Iehova e araiia ana e te au turanga ngata me ka tuku tona au tavini i te au manako no te patireia ra na mua.​—Mataio 6:33.

19. (a) Eaa te oronga maira i te akakite anga e e manganui te aronga mei te mamoe rai te tu te vaira tei kaki ra no te tuatua mou Pipiria? (e) Eaa etai atu au tumu o te ripoti mataiti te akakite maira e te ara ra te au tavini o Iehova i te pae vaerua?(Akara i te papaanga i te kapi 12-15.)

¹⁹ Te avereti o te 5,309,289 apii Pipiria i te marama tei ripotiia mai i te mataiti i topa i te ao katoa te akaari maira e te vaira te au tangata e manganui mei te mamoe rai te tu te kaki ra i te tuatua mou Pipiria. No te take ou e 15,597,746 tei aere ki te Akamaara Anga, ko te maata anga kare i tavini ake ia Iehova. Kia tupu ua atu ratou i te kite e i te aroa, no Iehova e no te taokotaianga taeake. E mea marekaanga kia kite e ko te “urupu maata” o “te au mamoe ke atu” te tupu ua atu ra ia ratou e tavini ra i Tei Anga maira i “te po e te ao i tona nao” i te taokotai anga ma to ratou au taeake akatainuia ra i te vaerua.​—Apokalupo 7:9, 15; Ioane 10:16.

E Apiianga Mei ia Lota

20. Eaa ta tatou i kite mei te akatauanga o Lota e tana vaine?

²⁰ Inara, noatu ko te au tavini tiratiratu o te Atua ka ngere poto ua ia ratou te tu no te rapurapu. E manako ana ia Lota e nepeu na Aberahama. Kua apiiia aia e nga angera manuiri e rua e kua vaitata te Atua i te akapou ia Sodoma e Gomora. Kare a Lota i poitirere i taua nuti ra, ko tei “mamae i te tuatua viivii a te aronga kino ra.” (2 Petero 2:7) Noatu rai, i te aereanga mai nga angera e rua ra kia arataki atu iaia ki vao ia Sodoma, “te tavarevare ua ra” aia. Vaitata rai kua kika atu nga angera iaia e tona pamiri ki vao i te oire. Aru mai kua akarongo kore atu te vaine a Lota i te akamatakite anga nga angera e auraka e akara ki muri. Kua ngere iaia tona oraanga no tona akarongo kore. (Genese 19:14-17, 26) “E akamaara i te vaine a Lota,” ta Iesu ia i akamatakite mai.​—Luka 17:32.

21. Eaa ra i puapinga maatai kia vai ara ua i teianei kia maata atu i to mua ana?

²¹ Te tumatetenga i Pompeii e Herculaneum e te au tupu anga koropini i te akapou anga ia Ierusalema, pera katoa te au akatauanga i te Vaipuke i te tuatau ia Noa ra e to Lota oki, te akatutu katoa maira i te puapinga maata no te akarongo pakari anga i te au akamatakiteanga. Ei au tavini no Iehova, te kite nei tatou i te akairo o te tuatau openga nei. (Mataio 24:3) Kua akataka ke mai tatou ia tatou uaorai mei te au akonoanga pikikaa. (Apokalupo 18:4) Mei te au Kerititiano i te anere mataiti mua ra, ka tau tatou ‘kia tatari i taua ra e tae mai ei a Iehova.’ (2 Petero 3:12) Ae, i teianei e maata atu i to mua ana, ka tika tatou kia vai ara ua! Eaa te au takainga te ka rauka ia tatou uaorai kia rave, e eaa te au tu te ka rauka ia tatou kia akatupu kia vai ara ua? Na te atikara ka aru mai e akamanako i taua au tumu ra.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Akapeea Koe me Pau?

• Eaa te tupu anga i raukai i te au Kerititiano ngati Iuda kia ora i te akapou anga o Ierusalema?

• Akapeea te akoanga i te au tataanga a te apotetoro Petero raua ko Paulo i te tauturu anga ia tatou kia vai ara ua?

• Koai ma i teia tuatau te oronga maira i te akakite anga i te ara takiri anga?

• Eaa te apiianga ta tatou i kite mei te tataanga no Lota raua ko tana vaine?

[Chart on page 12-15]

2002 SERVICE YEAR REPORT OF JEHOVAH’S WITNESSES WORLDWIDE

[Tutu i te kapi 9]

I te 66 T.N., kua akarongo te pupu Kerititiano i Ierusalema i ta Iesu akamatakite anga

[Au Tutu i te kapi 10]

Te tauturu ra te raveanga angaanga i te au Kerititiano kia vai ara ua