E Tiaki i te Anana a te Atua ma te Anoano Tikai
“E tiaki i te anana a te Atua ta kotou e akono na ma te anoano tikai, eiaa na te akaueue atu.”—1 PETERO 5:2, NW.
1. Eaa i tau ei kia manakonako tatou i te aronga pakari Kerititiano kia ‘tiaki i te anana a te Atua ma te anoano tikai’?
TE TIAKI ra a Iehova i tona au tangata ma te anoano tikai. (Salamo 23:1-4) Kua anoano tikai a Iesu Karaiti, koia “te tiaki mamoe meitaki” ra, i te oronga anga i tona oraanga tangata apa kore ua no te au tangata mei te mamoe rai te tu. (Ioane 10:11-15) E no reira, kua raurau atura te apotetoro ko Petero i te aronga pakari Kerititiano ra kia ‘tiaki i te anana a te Atua ra ma te anoano tikai.’—1 Petero 5:2.
2. Eaa nga uianga te tau ra kia akamanakoia no runga i te au angaanga tiakianga a te aronga pakari Kerititiano ra?
2 E akairo te anoano tikai no te au tavini o te Atua. (Salamo 110:3) Inara e tere atu i te anoano tikai no tetai tangata Kerititiano te umuumuia ra no te akataoonga angaia ei akaaere, me kare ei tiaki tauturu. Koai ma te ka tau ei tiaki mei te reira ra? Eaa te kapitiia atura ki ta ratou angaanga tiakianga? Akapeea te reira e oti meitaki ei?
Arataki Anga i te Ngutuare
3. Eaa i tau ei kia tuatuaia e ko te tu o ta te tangata Kerititiano akono i tona ngutuare e tikaanga to te reira no te akatakaanga me te tau ra aia ei tiaki i roto i te putuputuanga?
3 I mua ake ka akataoongaiaʼi tetai tangata i “te taoonga ei akaaere,” e mea tau nona kia akono i te au umuumu anga no te Tuatua Tapu ra. (1 Timoteo 3:1-7, NW; Tito 1:5-9) Ko tetai apinga, ta te apotetoro ko Paulo i tuatua no te akaaere ka tau ia “ei tangata arataki i tona uaorai ngutuare na te tu meitaki, kia kauraro tana au tamariki iaia ma te tau tiaki.” E tumu meitaki tetai no teia, no te mea kua karanga a Paulo e: “Me kare oki tetai tangata e kite e ka akapeea te arataki i tona uaorai ngutuare, ka akapeea aia i te akono anga i te putuputuanga a te Atua?” (1 Timoteo 3:4, 5, NW) I te akataoonga anga i te aronga pakari o te au putuputuanga i te enua o Koreta, kua ikuikuia a Tito kia akara “me e tangata tetai kare e akaapaia ana, e tane ma te vaine okotai, e tamariki akarongo tana kare ra i raro ake i te akaapa anga no te ravenga taitoito kare katoa oki i te kanga.” (Tito 1:6, NW) Ae, ka tau kia akamanakoia te tu akono a te tangata Kerititiano i tona ngutuare i te akatakaanga me te tau ra aia kia rave i te apainga tei teiaa atu ra koia te tiakianga i te putuputuanga ra.
4. Kapiti katoa atu ki te apii putuputu i te Puka Tapu e te pure, akapeea ta te au metua Kerititiano akaari anga i te aroa no to ratou au ngutuare tangata ra?
4 Te au tangata tei arataki ra i to ratou au ngutuare na roto i te tu meitaki ka tere atu ta ratou ka rave i te pure e te apii putuputu anake i te Puka Tapu ma to ratou ngutuare tangata ra. Ka papa meitaki ra ratou i te au taime ravarai i te tauturu i ta ratou au akaperepere ra. No te aronga te ka riro ei metua, ka akamata teia i te ra i anauiaʼi te tamaiti ra. Kua kite oki te au metua Kerititiano e ko te maata atu te piri vaitata ta ratou akono i te ravenga tau i te atua ra, ko te viviki atu ia ta ratou tamaiti ou ra i te akatano anga ki roto i ta ratou papaanga no te au angaanga Kerititiano i te oraanga o te au ra tataki tai. Ka akaata mai te meitaki o ta te metua tane Kerititiano arataki anga i teia au tu nei ki runga i tona tau anga kia riro ei tangata pakari.—Ephesia 5:15, 16; Philipi 3:16.
5. Akapeea e raukai i te metua tane Kerititiano i te akono i tana tamariki “i te ako anga e te akaaereanga manako o Iehova”?
5 I te aratakianga i tona ngutuare, ka akarongo ra te metua tane Kerititiano te manako tau i te ako a Paulo e: “Auraka e akariri atu i ta kotou tamariki, inara e rave atu i te utuutu mai ia ratou i te ako anga e te akaaerenga manako o Iehova.” (Ephesia 6:4, NW) I te apii anga putuputu i te Puka Tapu ma te ngutuare tangata, ka oronga kapiti te vaine e te tamariki i te au tuatau meitaki no te ikuiku anga aroa. Ka rauka i te tamariki i reira te “akoanga,” me kare ikuiku akatikatika anga. Na te “akaaerenga manako” te ka tupu i reira ka tauturu i te au tamariki tataki tai kia kite i to Iehova ra manako no te au tumu katoa. (Deuteronomi 4:9; 6:6, 7; Maseli 3:11; 22:6) I roto i te reva pumaana o teia akaputu anga, ka akarongo matariki atu te metua tane akono meitaki, i tana tamariki i ta ratou tuatua anga. Te au uiuianga takinga meitaki te ka taikuia ka akakeu mai i ta ratou au pauanga tiratiratu no runga i to ratou au manamanata e te au tu manako oki. Kare te metua tane e manako ua e te kite ra aia i te au mea ravarai te tupu ra i roto i to ratou manako ou ra. E tika, “ko tei tuatua vave mai e kare i akakiteia atu, e neneva tona, e ka akama ïa aia,” ta Maseli 18:13 i tuatua mai. I teia tuatau, te kite ra te maataanga o te au metua e e tuke maata te au turanga te tupu nei ki ta ratou tamariki, i ta ratou uaorai i matau ana ia ratou e ou ra. E no reira, ka tauta te metua tane kia kite aia i te akamata anga e te au tu katoa o tetai manamanata i mua ake ka tuatuai e akapeea te akono anga.—Akaaiteia atu kia Iakobo 1:19.
6. Eaa ra i tau ei kia akarakara te metua tane Kerititiano i te Tuatua a te Atua iaia e tauturu ra i tona ngutuare tangata?
6 Eaa te ka tau kia raveia i muri ake i te kitea anga te au manamanata, te apiapi, e te au tu akono o te tamariki a tetai ra? Ka akarakara i te au Tuatua Tapu te metua tane te arataki ra i tona ngutuare i te tu meitaki, ko te reira “e mea meitaki ei apiianga, ei akoanga, ei akakiteanga apa, e ei akakite mai i te tuatua-tika ra.” Ka apii aia i tana tamariki e akapeea te akono anga i te au kaveinga akauruia o te Puka Tapu. Na teia matara, ko te aronga te ou ra to ratou mataiti ka riro “kia apa kore . . . ma te tau tikai i te au angaanga memeitaki katoa ra.”—2 Timoteo 3:16, 17; Salamo 78:1-4.
7. Eaa te akaraanga tau na te au metua Kerititiano kia akanoo no runga i te pure anga?
7 Te aro atu nei te au mapu akono i te atua ra i te au turanga ngata i te pae i to ratou au taeake i te apii. E no reira ka akapeea te au metua tane Kerititiano i te akakore anga i te au tu mataku o ta ratou tamariki? Ko tetai mataara na te pure kapiti anga ma ratou katoa e no ratou oki. Me ka aro atu teia aronga ou i te au tu timataanga, e mea tau e ka aru ratou i to ratou nga metua i te irinakianga i te Atua ra. I te uiui anga i tetai tamaine e 13 mataiti, i mua ake i tona papetito angaia ei akatutu anga i tona akatapuanga ki te Atua ra, kua akakite maira e kua tupu te avirianga kiaia e kua tuatua akakinoia aia e tona au taeake i te apii. I tona paruru anga i tona irinaki akatumuia ki runga i te Puka Tapu no te tapu o te toto, kua papaia aia e etai atu au tamaine e kua tutua atu ki runga iaia. (Angaanga 15:28, 29) Kua maro atu ainei aia? Kare. “Kua pure tamou au kia Iehova kia tauturu mai iaku kia maru ua,” ko tana ia i akakite mai. “Kua maara katoa iaku ta toku nga metua i apii mai iaku i ta matou apii no te ngutuare no runga i te anoanoia kia vai maru ua tatou i raro ake i te kino ra.”—2 Timoteo 2:24.
8. Akapeea tetai o te aronga pakari kare ra ana tamariki i te arataki anga i tona ngutuare na roto i te tu meitaki?
8 Ko tetai tangata pakari kare ana tamariki ka tau katoa kia akono i te au apinga tau i te pae vaerua e te pae kopapa oki no te aronga o tona ngutuare katoa. Ka kapiti katoa teia i tona tokorua akaipoipo e penei e au kopu tangata Kerititiano etai tei tau ra nana e akono ko ratou te noo ra i tona kainga. (1 Timoteo 5:8) E no reira ko te aratakianga i te tu meitaki ko tetai ia o te umuumuanga te tau ra kia akonoia e te tangata tei akataoongaia ei rave i te apainga ei tetai o te aronga pakari o te putuputuanga. Ka akapeea, i reira, te manako anga tau na te aronga pakari i ta ratou au apainga orongaia i roto i te putuputuanga?
E Arataki “ma te Ngakau Tenga Tikai”
9. Eaa te tu manako tau no te aronga pakari Kerititiano no ta ratou angaanga orongaia na ratou kia rave?
9 I te anere mataiti mua o to tatou Tuatau Noa nei, kua akono te apotetoro ko Paulo ei akaaere i roto i te ngutuare o te Atua, koia te putuputuanga Kerititiano i raro ake i te taoonga upoko o Karaiti ra. (Ephesia 3:2, 7; 4:15) E kua rave a Paulo i te akamaroiroi atu i tona au taeake akarongo i Roma ra: “I te mea . . . tei ia tatou teia au apinga ke ke tei orongaia mai kia tau ki te aroa ua tei orongaia mai kia tatou, me e totou ra, ka totou tatou kia tau i te akarongo i akatuangaia mai kia tatou; me e angaanga orometua, e rave ra tatou i taua angaanga orometua ra; e koia ko tei apii ra, e rave aia i tana apiianga; me koia e akamaroiroi ra, e rave aia i tana akamaroiroianga; e ko tei tua apinga ra, e rave aia i te reira ma te oronga ua; e ko tei arataki ra, e rave aia i te reira ma te ngakau tenga tikai, ko tei akaari i te aroa ra, e rave aia i te reira ma te mataora.”—Roma 12:6-8, NW.
10. I te akono anga i te anana a te Atua ra, eaa te akatauanga ta Paulo i akanoo no te aronga pakari i teia tuatau nei?
10 Kua akamaaraara atura Paulo i to Tesalonia e: “Mei te metua i akono i tana tamariki ra, kua akamaroiroi atu matou ia kotou tataki tai, e kua akapumaana atu e te akakite anga kia kotou, i te openga kia aaere ua atu kotou kia tau i te Atua ra tei kapiki maira ia kotou ki tona patireia e tona kaka.” (1 Tesalonia 1:1; 2:11, 12, NW) No te oronga anga mai i te akamaroiroi anga na roto i te tu maru, e te aroa kua rauka ia Paulo i te tata e: “Kua riro matou kia maru ua i rotopu ia kotou, mei te metua vaine utuutu ra i tana uaorai tamariki akaperepere ra. No reira, no te maata i to matou aroa maru ia kotou na, kua mareka tikai matou i te oronga atu kia kotou, kare ko te tuatua meitaki anake a te Atua ra, mari katoa ra ko to matou au meta uaorai, no te mea kua riro kotou ei akaperepere na matou.” (1 Tesalonia 2:7, 8, NW) Kia rotai ra ki ta Paulo akatauanga mei te metua rai, e manako oonu to te aronga pakari tiratiratu ra no te katoatoa i roto i te putuputuanga.
11. Akapeea te aronga pakari akataoongaia ra i te akaari anga i te anoano meitaki tikai?
11 Ka tau te akaaere anga aroa ta to tatou tiaki Kerititiano pikikaa kore kia akono mai ma te manako pumaana e te anoano meitaki tikai. E maata ta to ratou tu akono te ka akaari mai. Te ako maira Petero i te aronga pakari kia tiaki i te anana a te Atua, “auraka ra no te akaueue” me kare “no te apinga tika kore ra kia rauka.” (1 Petero 5:2) No teia tumu, kua akakite mai te tangata apiiia ra koia a William Barclay i tetai akamatakite anga, i te tataanga: “E mataara tetai no te arikianga i tetai turanga mana taoonga e te raveanga i te angaanga mei te mea rai e e mea ngata e te reka kore no te rave, mei te mea rai e e maromaroa, mei te mea rai e apainga teiaa ia te ka tau kia kore e inangaroia. E rauka ua te pati atu i tetai tangata kia rave i tetai apinga, e ka rave aia i te reira, inara ka rave aia i te reira na te mataara kare i te meitaki kua riro te reira angaanga katoa ra ei mea akakinoia. . . . Inara kua tuatua a [Petero] e ka tau te au Kerititiano ravarai kia rekareka ma te ruketekete kia rave i te reira angaanga ma te meitaki te ka rauka iaia, noatu rai e te kite papu ra aia e e tau kore ua aia no te rave i te reira.”
Au Tiaki Rave ma te Anoano Tikai
12. Akapeea te aronga pakari Kerititiano i te akakite anga i te tu anoano tikai?
12 “E tiaki i te anana a te Atua ta kotou e utuutu na . . . ma te anoano tikai,” ta Petero i raurau maira. Ka rave te akaaere Kerititiano te utuutu ra i te mamoe i te reira ma te anoano tikai, nona uaorai te anoano i raro ake i te aratakianga a te Tiaki Mamoe Meitaki, koia a Iesu Karaiti. Ko te aite anga katoa o te tavinianga ma te anoano tikai koia ka kauraro ua te tiaki Kerititiano i te mana taoonga o Iehova, koia ra ‘te tiaki e te akaaere o to tatou au meta.’ (1 Petero 2:25, NW) Ka anoano tikai tetai tiaki tauturu Kerititiano i te akangateitei i te akanoonooanga tutaraatua. Ka rave aia i te reira i tana arataki anga i te aronga te kimi ra i te apii anga ki te Tuatua a te Atua ra, koia te Puka Tapu. Noatu rai e ka tauturu te roa o te kite anga tetai tangata pakari kia patu i tetai are vairanga i te akoanga akanooia ki runga i te Puka Tapu ra, kare e riro te aite anga e tei iaia te au pauanga no te Tuatua Tapu i te au manamanata ravarai te vai ua ra i tona rima. Noatu rai me te kite ra aia i te pauanga i tetai uianga, penei ka kitea e ia ko te mea pakari kia rave kapiti raua ko tei ui maira i te kimi anga i te Watch Tower Publications Index me kare etai atu puka papaanga mei te reira rai. E ka apii aia na nga mataara e rua: Ka akakite aia akapeea e kiteiaʼi te au tauturu akamarama anga e ka akaari akaaka ua oki i te kauraro anga ia Iehova na te aratakianga i te manako ki tei tataia ra e te akaaerenga a te Atua ra.
13. Eaa te au takainga te ka tau kia raveia ei tauturu i te aronga pakari kia oronga i te ako tau meitaki?
13 Eaa ta tetai o te aronga pakari ka rave me kare e apinga tei neneiia ki roto i te au puka a te Totaiete no runga i tetai manamanata te tupu ra? Kare e ekokoanga e, ka pure aia no te kite oonu e ka kimi no etai au kaveinga no te Puka Tapu te piri atura ki runga i te reira tumu. Penei katoa oki ka kite aia e puapinga kia tuatua atu ki taua tangata e kimi tauturu ra kia akamanako i ta Iesu akaraanga. Penei ka ui atu taua tangata pakari ra e: “Me ko Iesu, koia te Puapii Maata ra, tei roto i toou turanga, eaa i to manako tana ka rave?” (1 Korinetia 2:16) Na te reira tu manakoanga penei ka tauturu i tei kimi ra kia akanoo i te ikianga pakari. E pakari kore ra no tetai o te aronga pakari ra kia oronga i tona uaorai manako ua mei te mea rai e e akoanga tau no te Tuatua Tapu maira! Kareka ra, ka rauka i te aronga pakari i te uriuri manako i te au manamanata ngata i rotopu ia ratou ra. Penei ka tau katoa kia oronga ratou i etai au tumu puapinga maata kia uriuri manakoia i tetai uipaanga o te pupu o te aronga pakari ra. (Maseli 11:14) Na te ikianga tei oti ia ratou ra e akariro ei tuatua okotai ta ratou ravarai.—1 Korinetia 1:10.
E Puapinga Tikai te Tu Maru
14, 15. Eaa te umuumuia ra i te aronga pakari i te akatikatika anga i tetai Kerititiano tei ‘rave ra i te takainga tarevake i mua ake ka kite ei aia ra’?
14 E mea tau no te tangata pakari Kerititiano kia akaari i te tu maru i te apiianga ia etai ke ra me ako tikai ia ratou. “E te au taeake,” ta Paulo i ako mai, “noatu e ka rave tetai tangata i te takainga tarevake i mua ake ka kite ei aia, ko kotou ko te aronga e tu tau to kotou i te pae vaerua e tauta i te akatikatika i taua tangata ra i te vaerua maru.” (Galatia 6:1, NW) E mea tau ra kia manakoia, e ko te tuatua Ereni tei uriia i konei e “akatikatika” te akapiriia atura ki tetai tuatua taiku anga i te akataka anga i te akanoonoo anga a te taote i te ivi ati ei akakore i te kino no te oraanga roa ra. Kua akapiri mai a W. E. Vine e tangata tata tikitinari i teia ki te akaora anga “na te aronga e manako to ratou no te pae vaerua, no tetai tei apa i te rave ara ra, kua aite aia mei tetai mema tei manuku ra i te kopapa vaerua.” Etai au urianga, “kia akaoraia ki tona tu tikai; kia akaokiia ki roto i tona tu tika tikai.”
15 Kare ra i te mea ngoie ua te akatikatika anga i to tetai uaorai manakoanga, e ka riro katoa oki ei mea ngata rava te akaoki anga mai i te au manako o tetai ki tona tu tika tikai. Inara ko te tauturu tei orongaia na roto i te vaerua maru e mea tau kia arikiia ma te akameitaki anga. E no reira, e mea tau tikai no te aronga pakari Kerititiano kia akono i ta Paulo akoanga: “Ka akakakau ia kotou uaorai ma te ngakau aroa ua, te takinga meitaki, e manako akaaka, te tu maru, e te akakoromakianga roa.” (Kolosa 3:12, NW) Eaa te mea tau na te aronga pakari kia rave me e tu manako kino to tetai tei anoanoia ra kia akatikatikaia aia ra? Ka tau ratou kia “aruaru i . . . te maru.”—1 Timoteo 6:11.
Tiakianga ma te Matakite
16, 17. Eaa te au tu kino te ka tau te aronga pakari kia matakite i te akoanga ia etai ke ra?
16 E maata atu te vai maira i ta Paulo ako anga ia Galatia 6:1. Te raurau maira aia i te au tangata tau i te pae vaerua ra: “E tauta i te akatikatika [i tetai tei apa ra] i te vaerua maru, ma te matakite ia kotou, ko te timataia mai aea kotou.” Mei teaa ra te kino o te au tupuanga me ka kore e akonoia taua ako anga ra! I te akakeu anga e nga ripoti no tetai orometua no te akonoanga Angirika tei kitea ra e kua apa i te raveanga akaturi ma etai nga mema o tona kotinga, kua karanga The Times no London e ko “tetai turanga taui koreia teia e te tuatau: ko tetai akoanga, penei na te tangata mei te metua rai me kare te tungane rai tei topa ra ki roto i te kino i te au timata anga no te irinakiia.” Kua taiku maira te tata nuti i reira i ta te Taote ko Peter Rutter i karanga ra e “ko te au ravenga akanauru anga i rotopu i te aronga maki e to ratou aronga tane ako irinakiia ra—te au taote, . . . te au roia, te au orometua e te au pu angaanga ra—kua riro i to tatou totaiete ngoie ua ra te pirianga ainga, ei maki mate kare e manakoia, te akakino ra e te taviivii katoa ra oki.”
17 Kare tatou e tau kia manako e kare te au tangata o Iehova e topa ki roto i te reira au tu timata anga. Kua o atu tetai o te aronga pakari Kerititiano tei tavini tiratiratu ra no etai mataiti tini, ki roto i te akaturi anga no te mea kua rave aia i te aravei tiakianga i tetai tuaine akaipoipoia ko raua anake ua. Noatu rai e kua tataraara, kua akakore katoaia tana au angaanga orongaia kiaia ra. (1 Korinetia 10:12) Ka akapeea, i reira, e raukai i te aronga pakari akataoongaia ra te rave i te aravei anga no te tiakianga na roto i te tu e kore ei ratou e topa ki roto i te timata anga? Akapeea e raukai ia ratou te akanoonoo no tetai ngai taka ke, no te pure, e no tetai tuatau e akaraʼi i te Tuatua a te Atua ra e etai au puka Kerititiano katoa oki?
18. (a) Akapeea te akonoanga i te kaveinga no te taoonga upoko i te tauturu anga i te aronga pakari kia kopae ke i te au turanga te ka akariro kia rave i te tarevake? (e) Eaa te akanoonoo anga te ka rauka kia akapapaia no te rave anga i te aravei tiakianga i tetai tuaine ra?
18 Ko tetai tumu no te aronga pakari kia tamanako ko te kaveinga no te taoonga upoko ra. (1 Korinetia 11:3) Me e tangata mapu ou te kimi ra i te arataki anga, e tauta kia o mai tona nga metua ki roto i te uriurianga manako i tetai tuatau tau ra. Me e tuaine akaipoipoia tetai tei pati ra no te tauturu, e rauka ainei ia koe i te akapapa kia noo katoa mai tana tane i te tuatau o te aravei anga? Ka akapeea me kare te reira e rauka e me e akarongo kore tana tane tei rave ra i te akakino anga iaia na roto i etai au tu? E rave i reira i te au akanoonooanga taau ka akono i te aravei tiakianga i tetai tuaine kare ra i akaipoipoia. E mea pakari no nga taeake tau e rua i te pae vaerua kia aravei kapiti atu i te tuaine ra. Me kare te reira e rauka, penei a tetai tuatau va mai te ka rauka kia ikiia no nga taeake e rua kia rave i te uriuri anga manako ma taua tuaine ra i te Are Uipaanga Patireia, e meitaki oki me ki roto i tetai pia taka ke no te tuatua anga. Ma etai atu au tungane e te au tuaine i reira i te Are Uipaanga ra, inara auraka e kia kite atu e kia akarongo atu i te tuatua uriuri manako anga, kia kopae ke i etai tumu no te turori anga.—Philipi 1:9, 10.
19. Eaa te au tupu anga meitaki no te tiakianga i te au mamoe a te Atua ra ma te anoano tikai, e ka oronga tatou i te akameitaki anga kiaai no te au tiaki anoano tikai?
19 Ka apai mai te tiakianga i te au mamoe a te Atua ra i te tupu anga meitaki—koia tetai anana maroiroi i te pae vaerua, tei arataki meitakiia ra. Mei te apotetoro ko Paulo rai, e maata te manako anga o te aronga pakari Kerititiano o teia tuatau nei no te au taeake akarongo ra. (2 Korinetia 11:28) E teiaa tikai te apainga no te tiakianga i te au tangata o te Atua i teia tuatau kino nei. E no reira, e akameitaki tikai to tatou no te angaanga meitaki te akonoia nei e to tatou au taeake te tavini nei ei aronga pakari. (1 Timoteo 5:17) No te akameitaki anga mai ia tatou i “te apinga orongaia i te tangata nei” te rave ra i te tiaki anga ma te anoano tikai, ka akapaapaa tatou i Tei Oronga maira i “te au mea memeitaki i o maiia ra, e te au mea tika ravarai,” koia to tatou Tiaki aroa i te rangi ra, ko Iehova.—Ephesia 4:8; Iakobo 1:17.
Akapeea Koe me Pau?
◻ Akapeea tetai tangata i te arataki anga i tona ngutuare na roto i te tu meitaki ra?
◻ Eaa te au tu tau na te aronga pakari Kerititiano ra kia akono i te akaaere anga?
◻ Akapeea te aronga pakari i te akaari anga i te tu akaaka e te maru i te orongaanga i te ako anga?
◻ Eaa te ka tauturu i te akono i te akatikatika anga i te pae vaerua kia puapinga?
◻ Akapeea te aronga pakari i te kopae ke anga i te au turanga te ka taki atu ki te kino i ta ratou rave anga i te tiakianga i te anana ra?
[Tutu i te kapi 18]
Ka tau te tangata pakari Kerititiano ra kia arataki i tona ngutuare na roto i te tu meitaki tikai
[Tutu i te kapi 21]
E mea tau kia raveia te tiakianga Kerititiano ma te tu maru e te akataka anga meitaki ra