«Μι Βασιλεία να Τθερέλα Καέκ Σχέση Ανταλέ Ντουνιάσαρ»

1, 2. (α) Καζόμ τζάλα, σαρ μπαριόλα η διχόνοια κο ντουνιάς; (β) Καλέ ερωτησιέντε κα απαντίνας ανταλέ μαθημάστε;

ΚΑΝΑ σκεφτίνελα σαρ ισινέ λάκι ζωή ανγκλέ, εκ πφεν κατά νότια Ευρώπη βακερέλα: «Χουρντιαρέλα μπερί, ντικχάβας παντού αδικία. Οτθάρ, να μανγκάβας ο πολιτικός σύστημας μι τθεμέσκο ντα τζάβας λέσαρ κόντρα. Μάλιστα, για μπουτ μπρεσά τθεράβας-λεν εκχέ μουρσέσαρ σο ισινέ τρομοκράτης». Εκ πφραλ κατά Αφρική εξηγίνελα σόσκε ισινέ βίαιος: «Πακιάβας ότι μι φυλή ισινέ πιο οπρέ σαρέ κατά γιαβερά ντα τσσουντόμ-μαν σε εκ κόμμας. Οτθέ σικλιαρένας-αμέν τι μουνταράς αμαρέ ντουσμανίν τσσουρίντζαρ. Μουνταράας ατζέ-ντα τζενέν σο ισινάμας κατά ίδια φυλή άμα βον υποστηρίνενας γιαβερά κόμματα». Εκ πφεν σο τζουβντιόλα κι κεντρική Ευρώπη βακερέλα: «Ισινόμας ρατσίστρια, ντα μισίναβας σαρέ οντουλέν σο ισινέ γιαβερέ λαόσταρ ή να τθερένας ι ίδια θρησκεία μάντζαρ».

² Καζόμ τζάλα, ατζέ πιο μπουτ τζενέ αντιβές σκεφτίνενα σαρ σκεφτίνενας ανταλά τριν τζενέ. Μπουτ πολιτικές ομάδες χρησιμοποιήνενα βία για τι ελευθερώντιβελ λένγκο τθεμ. Ο τζενέ χάνα-πες για το πολιτικά. Ντα μπουτέ τθεμέντε, ο τζενέ συμπεριφερίντιβενα κο ξένοι ατζέ πιο μπέτι. Σαρ βακερντάας η Γραφή, ανταλέ τελευταίε ντιβεσέντε ο τζενέ “τθερένα σορό”. (2 Τιμόθεο 3:1, 3) Σαρ μπορίνενα ο Χριστιανοί τι ατσσόν ενωμέ παρόλο σο η διχόνοια μπαριόλα μπουτ κο ντουνιάς; Μπορίνασα τι σικλιάς μπουτ πράγματα κατά Ιησούσκο παράδειγμας. Αζομάν-ντα ο τζενέ ισινέ διχομέ σόσκε υποστηρίνενας διαφορετικές πολιτικές απόψεις. Ανταλέ μαθημάστε, κα λας απαντήσεις τρινέ ερωτησιέντε: Σόσκε να μανγκλάς ο Ιησούς τι ανακατούντιβελ ιτς κο πολιτικά; Σαρ σικαντάς ότι ο υπηρέτες ι Ντεβλέσκε δεν πρέπει τι υποστηρίνεν καέκ πολιτική άποψη; Ντα σαρ σικλιαρντάς-αμέν ότι δεν πρέπει τι χρησιμοποιήνας ποτές βία;

ΥΠΟΣΤΗΡΙΝΕΛΑΣ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΟΝΤΟΥΛΕΝ ΣΟ ΜΑΝΓΚΕΝΑΣ ΤΙ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝΤΙΒΕΛ ΛΕΝΓΚΟ ΤΘΕΜ;

3, 4. (α) Σο μανγκένας μπουτ Ιουδαίοι σο τζουβντιόνας κο μπρεσά κι Ιησούσκε; (β) Σαρ επηρεάνενας ανταλά συναισθήματα ι Ιησούσκε μαθητέν;

³ Μπουτ Ιουδαίοι, σο ο Ιησούς βακερέλας λένγκε ι Ντεβλέσκε, μανγκένας τι ελευθερώντιβεν κατά Ρωμαίοι. Ο Ιουδαίοι Ζηλωτές, σο ισινέ εθνικιστές, κερένας σο νακχέλας λένγκε βαστέσταρ για τι κερέν ι λαός τι μανγκέλ ατζέ πιο μπουτ τι ελευθερώντιβελ. Μπουτ κατά Ζηλωτές ακολουθίνενας εκχέ μουρσές σο λέσκο ναβ ισινέ Ιούδας ο Γαλιλαίος ντα τζουβντιόλας κο μπρεσά κι Ιησούσκε. Ο Ιούδας ισινέ εκ ψεύτικος μεσσίας σο χουχαντάς μπουτέ τζενέν. Σαρ βακερντάς ο Ιουδαίος ιστορικός Ιώσηπος, ο Ιούδας κερέλας ι Ιουδαιόν τι τζαν κόντρα κι Ρώμη ντα βακερέλας ότι οντουλά σο δεχτίνενας τι ποκινέν φόρους κο Ρωμαίοι ισινέ «νταρανέ». Τελικά, ο Ρωμαίοι μουνταρντέ ι Ιουδάς. (Πράξεις 5:​37) Μερικοί Ζηλωτές χρησιμοποιηντέ ατζέ-ντα βία για τι κερέν οντουλά σο μανγκένας.

⁴ Ο πιο μπουτ Ιουδαίοι μπεκλεντίνενας σαρ σαρ τι αβέλ ο Μεσσίας. Πακιάνας ότι ο Μεσσίας κα ελευθερώνελας-λεν κατά Ρωμαίοι ντα ότι κα κερέλας τι αβέλ ο Ισραήλ πάλι μπαρό τθεμ. (Λουκάς 2:​38· 3:​15) Μπουτ τζενέ πακιάνας ότι ο Μεσσίας κα αβέλας κι πφουβ για τι ανέλ εκ βασιλεία κο Ισραήλ. Κάνα κα αβέλας-πες ανταβά, σαρέ ο Ιουδαίοι σο τζουβντιόνας γιαβερέ τθεμέντε κα βουρτίνενας κο Ισραήλ. Ατζέ-ντα ο Ιωάννης ο Βαφτιστής πουτσλάς εκ φαρ ι Ιησούς: «Τούι ισινάν Οντουβά σο αβέλα ή τι μπεκλεντίνας εκχέ γιαβερέσκε;» (Ματθαίος 11:2, 3) Ο Ιωάννης μπορεί τι σκεφτίνελας αν κάποιος γιαβέρ κα αβέλας τι ελευθερώνελ ι Ιουδαιόν. Πιο σοράν, ντούι μαθητές αρακχλέ ι αναστημέ Ιησούς κο ντρομ κάρινγκ κο γκαβ Εμμαούς. Βον βακερντέ ότι μπεκλεντίνενας ότι ο Ιησούς κα αβέλας οντουβά σο κα ελευθερώνελας τον Ισραήλ. (Διαβάνεν Λουκάς 24:​21) Πιο σοράν, ο απόστολοι ι Ιησούσκε πουτσλέ-λες: «Κύριε, ακανά ανέσα πάλι ι βασιλεία κο Ισραήλ;»​—Πράξεις 1:6.

5. (α) Σόσκε μανγκένας οντουλά σο μπεσένας κι Γαλιλαία τι αβέλ ο Ιησούς λένγκο βασιλιάς; (β) Σαρ διορθωντάς ο Ιησούς ο τρόπος σο σκεφτίνενας;

⁵ Ο Ιουδαίοι μπεκλεντίνενας ότι ο Μεσσίας κα λύνελας λένγκε προβλήματα. Μάλλον οτθάρ μανγκένας οντουλά σο μπεσένας κι Γαλιλαία τι αβέλ ο Ιησούς λένγκο βασιλιάς. Πρέπει τι πακιάνας ότι κα αβέλας ο πιο λατσσό αρχηγός. Κερέλας μπουτ σουκάρ ομιλίες, μπορίνελας τι κερέλ λατσσές ι νασφαλέν ντα τι παρβαρέλ ι μποκχαλέν. Κάνα παρβαρντάς περίπου 5.000 μουρσέν, ο τζενέ ατσσιλέ πουταρντέ μόσαρ. Ο Ιησούς αγαντάς σο μανγκένας τι κερέν. Η Γραφή βακερέλα: «Ο Ιησούς, τζανέλας ότι ισινέ έτοιμοι τι αβέν ντα τι καπτίνεν-λες για τι κερέν-λες βασιλιάς, οτθάρ γκιλό πάλι κο βες για τι αβέλ ντιπ κορκορό». (Ιωάννης 6:​10-15) Ο γιαβέρ ντιβές, ο τζενέ ηρεμισάλεας. Αζομάν ο Ιησούς εξηγιντάς λένγκε ότι να αβιλόας για τι φροντίνελ λένγκε υλικές ανάγκες αλλά για τι σικλιαρέλ-λεν ι Ντεβλέσκε Βασιλειάκε. Βακερντάς λένγκε: «Τι προσπαθίνεν τι τθερέν, όχι ο χαμπέ σο χασάρντιβελα, αλλά ο χαμπέ σο ατσσόλα ντα ντέλα ζωή για πάντα».​—Ιωάννης 6:​25-27.

6. Σαρ σικαντάς ξεκάθαρα ο Ιησούς ότι να μανγκέλας τι τθερέλ πολιτική εξουσία κι πφουβ; (Ντικχ ι φωτογραφία σο ισί κι αρχή)

⁶ Χάνικ πριν τι μερέλ, ο Ιησούς αγαντάς ότι μερικοί λέσκε μαθητένταρ πακιάνας ότι κα αρχίνελας τι κυβερνίνελ σαρ βασιλιάς κι Ιερουσαλήμ. Ο Ιησούς βακερντάς λένγκε ι παραβολή για το μνες για τι βοηθίνελ-λεν τι αγαβέν ότι ανταβά να κα αβέλας-πες. Ανταγιά παραβολή σικαβέλας ότι ο Ιησούς, ο «τζενό σο τθερέλας βασιλιαδένγκι φάρα», κα χρειαζίντιβελας τι νασέλ για μπουτ καιρός. (Λουκάς 19:​11-13, 15) Επίσης, ο Ιησούς βακερντάς ξεκάθαρα κο Ρωμαίος κυβερνήτης Πόντιος Πιλάτος ότι να ανακατούντιβελας κο πολιτικά πράγματα κι ντουνιάσκε. Ο Πιλάτος πουτσλάς-λες: «Τούι ισινάν ο βασιλιάς ι Ιουδαιόνγκο;» (Ιωάννης 18:​33) Ο Πιλάτος μπορεί τι νταρέλας ότι ο Ιησούς κα κερέλας ι λαός τι τζαλ κόντρα κο Ρωμαίοι. Αλλά ο Ιησούς απαντιντάς: «Μι βασιλεία να τθερέλα καέκ σχέση ανταλέ ντουνιάσαρ». (Ιωάννης 18:​36) Ο Ιησούς να μανγκλάς τι ανακατούντιβελ κο πολιτικά, σόσκε λέσκι Βασιλεία κα αβέλας κο ουρανός. Βακερντάς ότι λέσκο έργος κι πφουβ ισινέ τι “ντελ μαρτυρία για την αλήθεια”.​—Διαβάνεν Ιωάννης 18:37.

7. Σόσκε μπορεί τι αβέλ δύσκολος μα τι υποστηρίνας ο πολιτικές ομάδες ούτε ανγκλάλ κο γιαβερά ούτε αντρέ αμαρέ γκίστε;

⁷ Ο Ιησούς αγαβέλας καβά ισινέ λέσκο διορισμός. Κάνα αγαβάσα αμέν-ντα καβά ισί αμαρό διορισμός, να κα υποστηρίνας καέκ πολιτική ομάδα, ούτε ανγκλάλ κο γιαβερά ούτε αντρέ αμαρέ γκίστε. Ανταβά νανέ πάντα εύκολος. Εκ επίσκοπος βακερέλα ότι οτθέ σο τζουβντιόλα ο τζενέ αβένα πιο περήφανοι πουμαρέ τθεμέσκε ντα πακιάνα ότι λένγκι ζωή κα αβέλας πιο λατσσί άμα κα κυβερνίνενας-λεν τζενέ λένγκε λαόσταρ. Επίσης βακερέλα: «Ευτυχώς, ο πφραλά αρακχαβένα πουμαρί Χριστιανική ενότητα σόσκε ισί αφοσιωμέ κο έργος για τι βακέρντιβεν ο λατσσέ αμπέρια ι Βασιλειάκε. Μπεκλεντίνενα κατά Ντεβέλ τι τακτοποιήνελ ο αδικίες ντα ο γιαβερά προβλήματα σο νακχάσα».

ΣΑΡ ΑΤΣΣΙΛΟ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΟΥΔΕΤΕΡΟΣ ΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΑ;

8. Καγιά αδικία αντιμετωπίνενας μπουτ Ιουδαίοι κο μπρεσά κι Ιησούσκε;

⁸ Κάνα ο τζενέ ντικχένα τι αβέν-πες αδικίες, συχνά ανακατούντιβενα πιο μπουτ κο πολιτικά. Κο μπρεσά κι Ιησούσκε, η φορολογία κερέλας μπουτέ τζενέν τι ανακατούντιβεν κο πολιτικά. Κι πραγματικότητα, ο Ιούδας ο Γαλιλαίος γκιλό κόντρα κι Ρώμη επειδή ο Ρωμαίοι μανγκλέ κατά τζενέ τι δηλώνεν-πες για τι αβέν σίγουροι ότι ποκίντιβενα ο φόροι. Ντα υπαρχίντιβενας μπουτ φόροι, σαρ για παράδειγμας ι πραγματένγκε σο τθερένας, ι τθανένγκε ντα ι κχερένγκε. Επίσης, οντουλά σο γκίντενας ο φόροι να ισινέ τίμιοι ντα ανταβά κερέλας χειρότερος ο πρόβλημας. Βον μπάζιμα ποκινένας ι τζενέν σο κυβερνίνενας για τι λεν εκ θέση ντα σοράν χρησιμοποιήνενας οντιά θέση για τι κερδίνεν μπουτ λοβέ. Ο Ζακχαίος, ο υπεύθυνος οντουλένγκο σο γκίντενας ο φόροι κι Ιεριχώ, αβιλόας χουλάι επειδή κερέλας ι τζενέν τι ποκινέν μπουτ.​—Λουκάς 19:2, 8.

9, 10. (α) Σαρ προσπαθιντέ ο ντουσμάνια ι Ιησούσκε τι κερέν-λες τι λελ θέση σε εκ πολιτικός ζήτημας; (β) Σο σικλιάσα κατά Ιησούσκι απάντηση; (Ντικχ ι φωτογραφία σο ισί κι αρχή)

⁹ Ο ντουσμάνια ι Ιησούσκε προσπαθιντέ τι κερέν-λες τι λελ θέση κο ζήτημας σο υπαρχίντιβελας για το φόροι. Πουτσλέ-λες για το «κεφαλικός φόρος». Κάθε Ιουδαίος έπρεπε τι ντελ εκ δηνάριος για τι ποκινέλ οντουβά φόρος. (Διαβάνεν Ματθαίος 22:​16-18) Ο Ιουδαίοι μισίνενας ανταβά φόρος επειδή ανέλας λένγκε γκοντιάτε ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κυβερνίνελας-λεν. Οντουλά σο «ακολουθίνενας ι Ηρωδής», δηλαδή ο τζενέ σο υποστηρίνενας ο πολιτικές ιδέες σο τθερέλας ο Ηρώδης, σκεφτίνενας ότι, άμα ο Ιησούς κα βακερέλας ότι δεν έπρεπε τι ποκινέν ο φόρος, κα μπορίνενας τι κατηγορίνεν-λες ότι τζάλας κόντρα κι Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αλλά αν ο Ιησούς κα βακερέλας ότι έπρεπε τι ποκινέν ο φόροι, ο λαός μπορεί τι τσσιναβέλας τι ακολουθίνελ-λες. Σο κερντάς ο Ιησούς;

¹⁰ Ο Ιησούς ισινέ προσεκτικός για τι ατσσόλ ουδέτερος. Βακερντάς: «Ντεν οντουλά σο ισί ι Καισαράσκε κο Καίσαρας, αλλά οντουλά σο ισί ι Ντεβλέσκε κο Ντεβέλ». (Ματθαίος 22:​21) Ο Ιησούς τζανέλας ότι μπουτ οντουλένταρ σο γκίντενας ο φόροι να ισινέ τίμιοι, αλλά αντίς τι ντελ σημασία ανταλέστε, σικαντάς ότι σάντε η Βασιλεία ι Ντεβλέσκι μπορίνελα τι λύνελ μπαγιά ο προβλήματα ι ντουνιάσκε. Ο Ιησούς μουκχλάς ο παράδειγμας αμένγκε. Δεν πρέπει τι ανακατούντιβας κο πολιτικά, ατζέ-ντα κάνα εκ άποψη ντικχίντιβελα σωστή ντα δίκαιη ντα η γιαβέρ λάθος ντα άδικη. Ο Χριστιανοί μανγκένα πρώτα ι Βασιλεία ι Ντεβλέσκι ντα λέσκι δικαιοσύνη. Οτθάρ, να υποστηρίνασα ο απόψεις σο τθερένα ο τζενέ για το αδικίες ούτε κεράσα παράπονα για το αδικίες κάνα κεράσα λάφι ι τζενέντζαρ.​—Ματθαίος 6:33.

11. Σαρ μπορίνασα τι βοηθίνας ι γιαβερέν τι αρακχέν αληθινή δικαιοσύνη;

¹¹ Μπουτ Μάρτυρες ι Ιεχωβάσκε τσσιναντέ τι υποστηρίνεν ο πολιτικές απόψεις σο τθερένας ανγκλέ. Για παράδειγμας, εκ πφεν κατά Μεγάλη Βρετανία, πριν τι σικλιόλ ι αλήθεια, σπουδαντάς κοινωνιολογία σε εκ πανεπιστήμιος ντα αρχισάλι τι ανακατούντιβελ μπουτ κο πολιτικά. Βόι βακερέλα: «Μανγκάβας τι υποστηρίναβ ο δικαιώματα ι καλένγκε, επειδή νακχλάμας μπουτ αδικίες. Παρόλο σο καταφερίναβας τι σικαβάβ ότι τθεράβας δίκιος κο συζητήσεις, κο τέλος ισινόμας απογοητευμέ. Να αγαβάβας ότι ο λόγος σο υπαρχίντιβελα ο ρατσισμός ισί ότι ο τζενέ να νασκιαρένα-λες αντράλ πουμαρέ γκίσταρ. Κάνα όμως αρχισάλομ τι κεράβ μελέτη, αγαντόμ ότι έπρεπε τι αρχίναβ μιρέ γκίσταρ. Μάλιστα, εκ παρνί πφεν βοηθιντάς-μαν με υπομονή τι κεράβ-λες ανταβά. Ακανά υπηρετίναβα σαρ τακτική σκαπάνισσα εκχέ νοηματικέ κχανγκιριάτε, ντα σικλιάβα τι σικαβάβ ενδιαφέρον σαβέ τι μανγκές τζενένγκε».

«ΤΣΣΟΥΒ ΤΟ ΣΠΑΘΙΣ ΠΙ ΘΕΣΙΑΤΕ»

12. Καλέ “μαγιάταρ” βακερντάς ο Ιησούς πι μαθητένγκε τι αρακχαβέν-πες;

¹² Κι Ιησούσκε μπρεσά, ο αρχηγοί ι θρησκειάκε μπουτ φαρ υποστηρίνενας πολιτικές ομάδες. Για παράδειγμας, ο βιβλίος Η Καθημερινή Ζωή στην Παλαιστίνη στους Χρόνους του Ιησού βακερέλα ότι ο Ιουδαίοι ισινέ διχομέ θρησκευτικέ ομαδέντε σο μοιάζενας πολιτικέ ομαδέντε. Οτθάρ, ο Ιησούς βακερντάς πι μαθητένγκε: «Τι τθερέν τουμαρέ γιακχά πουταρντέ· τι αρακχαβέν-τουμέν κατά Φαρισαιόνγκι μαγιά ντα κατά Ηρωδίσκι μαγιά». (Μάρκος 8:​15) Κάνα ο Ιησούς κερντάς λάφι ι Ηρωδίσκε, μάλλον βακερέλας οντουλέ πολιτικέ ομαδάκε σο ακολουθίνελας ι Ηρωδής. Η γιαβέρ ομάδα, ο Φαρισαίοι, μανγκέλας τι ελευθερώντιβεν ο Ιουδαίοι κατά Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Σαρ βακέρντιβελα κο Ευαγγέλιος κι Ματθαιόσκο, ο Ιησούς επίσης προειδοποιηντάς πι μαθητέν τι αρακχαβέν-πες κατά Σαδδουκαίοι. Ο Σαδδουκαίοι μανγκένας τι συνεχίνελ τι κυβερνίνελ η Ρώμη σόσκε αντικάς κα μπορίνενας τι τθερέν εξουσία. Ο Ιησούς βακερντάς πι μαθητένγκε τι αρακχαβέν-πες κατά «μαγιά», δηλαδή κατά πράγματα σο σικλιαρένας οντουλά τριν ομάδες. (Ματθαίος 16:6, 12) Ντα ισί σημαντικός ότι ο Ιησούς ντινάς ανταγιά προειδοποίηση αφού νακχλόας χάνικ καιρός οτθάρ μπερί σο μανγκέλας ο λαός τι κερέλ-λες βασιλιάς.

13, 14. (α) Σαρ γκερένας κι βία ντα κι αδικία ο πολιτικά ντα ο θρησκευτικά πράγματα; (β) Ατζέ-ντα κάνα συμπεριφερίντιβενα αμένγκε άδικα, σόσκε δεν πρέπει ποτές τι χρησιμοποιήνας βία; (Ντικχ ι φωτογραφία σο ισί κι αρχή)

¹³ Κάνα η θρησκεία ανακατούντιβελα κο πολιτικά, ισί εύκολος τι υπαρχίντιβελ βία. Ο Ιησούς σικλιαρντάς πι μαθητέν τι ατσσόν ντιπ ουδέτεροι. Ανταβά ισί εκ λόγος σο ο πρωθιερείς ντα ο Φαρισαίοι μανγκένας τι μουνταρέν ι Ιησούς. Νταρένας ότι ο τζενέ κα ασουνένας-λες ντα ότι κα τσσιναβένας τι ακολουθίνεν-λεν. Άμα κα αβέλας-πες ανταβά κα χασαρένας πουμαρί θρησκευτική ντα πολιτική ζορ. Βακερένας: «Αν κα μουκχάς-λες αντικάς, κα πακιάν σαρέ λέστε, ντα κα αβέν ο Ρωμαίοι ντα κα λεν αμένταρ εμ ο τθαν [σο ντάσα λατρεία] εμ ι λαός». (Ιωάννης 11:​48) Οτθάρ, ο αρχιερέας Καϊάφας κανονιντάς τι μουνταρέλ ι Ιησούς.​—Ιωάννης 11:​49-53· 18:14.

¹⁴ Ο Καϊάφας μπεκλεντίνελας μέχρι τι αράτιβελ ντα σοράν μπουτσσαντάς στρατιωτέν για τι ασταρέν ι Ιησούς. Όμως, ο Ιησούς τζανέλας ότι μανγκένας τι μουνταρέν-λες. Οτθάρ, κο τελευταίος δείπνος πι αποστολόντζαρ, μανγκλάς λένταρ τι λεν παλά-πουμέντε μερικά σπαθιά. Ντούι ντανέ ερεσένας για τι σικλιαρέλ-λεν εκ σημαντικός μάθημας. (Λουκάς 22:​36-38) Χάνικ πιο σοράν οντιά ιράτ, αβιλέ μπουτ τζενέ για τι ασταρέν ι Ιησούς ντα ο Πέτρος νευριασάλο αζόμ μπουτ οντουλέ αδικιάσαρ σο λιντάς εκ σπαθίς ντα ντινάς εκχέ τζενές. (Ιωάννης 18:​10) Αλλά ο Ιησούς βακερντάς ι Πετρόσκε: «Τσσουβ το σπαθίς πι θεσιάτε, σόσκε σαρέ οντουλά σο χρησιμοποιήνενα σπαθίς κα μερέν κατά σπαθίς». (Ματθαίος 26:​52, 53) Καβά μπαρό μάθημας σικλιαρντάς ο Ιησούς πι μαθητέν; Ότι δεν πρέπει τι τθερέν καέκ σχέση ανταλέ ντουνιάσαρ. Ανταλέ πραγμάσκε προσευχισάλοας ο Ιησούς πιο τζανγκλέ οντιά ιράτ. (Διαβάνεν Ιωάννης 17:​16) Σάντε ο Ντεβέλ τθερέλα ο δικαίωμας τι πολεμίνελ ι αδικία.

15, 16. (α) Σαρ βοηθίνελα ο Λάφι ι Ντεβλέσκο ι Χριστιανόν μα τι χαν-πες; (β) Καγιά διαφορά ντικχέλα ο Ιεχωβά κο ντουνιάς αντιβές;

¹⁵ Ανταβά σικλιλί-λες η πφεν-ντα κατά νότια Ευρώπη σο βακερντάμας κι αρχή. Βόι βακερέλα: «Αγαντόμ ότι η βία να ανέλα δικαιοσύνη. Ντικχλόμ ότι οντουλά σο χρησιμοποιήνενα βία μπουτ φαρ χασαρένα πουμαρί ζωή. Ντα μπουτ γιαβερά πφερντιόνα χολί. Καζόμ χαιρισάλομ σο σικλιλόμ κατά Γραφή ότι σάντε ο Ντεβέλ μπορίνελα τι ανέλ αληθινή δικαιοσύνη κι πφουβ. Ο τελευταία 25 μπρεσά, ανταλά αμπέρια βακεράβα». Ο πφραλ κατά Αφρική μουκχλάς πι τσσουρί ντα λιντάς «ο σπαθίς ι πνευμάσκο», ο Λάφι ι Ντεβλέσκο. (Εφεσίους 6:​17) Ακανά βακερέλα ειρηνικά αμπέρια σαβέ τι μανγκές τζενένγκε, χωρίς τι ντικχέλ λένγκι φυλή. Ντα αφού αβιλί Μάρτυρας ι Ιεχωβάσκι η πφεν κατά κεντρική Ευρώπη, παντρισάλι εκχέ πφραλέσαρ σο ισινέ εκχέ λαόσταρ σο ανγκλέ μισίνελας. Ο τριν-ντα κερντέ ανταλά αλλαγές επειδή μανγκένας τι μοιάζεν κο Χριστός.

¹⁶ Ανταλά αλλαγές ισί μπουτ σημαντικές! Η Γραφή βακερέλα ότι ο τζενέ μοιάζενα φουρτουνιασμέ ντεριαβάσαρ σο να ηρεμίνελα ποτές. (Ησαΐας 17:​12· 57:​20, 21· Αποκάλυψη 13:1) Ο πολιτικά αναστατώνενα ι τζενέν, ανένα-λεν διχόνοια ντα οδηγίνενα-λεν κι βία. Όμως αμέν ισινάμ ειρηνικοί ντα ενωμέ. Κάνα ο Ιεχωβά ντικχέλα καζόμ διχομέ ισί ο τζενέ κο ντουνιάς, πρέπει τι χαιρίνελα μπουτ σο ντικχέλα καζόμ ενωμέ ισί λέσκο λαός.​—Διαβάνεν Σοφονίας 3:17.

17. (α) Καλέ τρινέ τροπόντζαρ μπορίνασα τι βοηθίνας τι υπαρχίντιβελ ενότητα; (β) Σο κα σικλιάς κο γιαβέρ μάθημας;

¹⁷ Ανταλέ μαθημάστε, σικλιλάμ ότι μπορίνασα τι βοηθίνας τι υπαρχίντιβελ ενότητα τρινέ τροπόντζαρ: (1) Ισινάμ σίγουροι ότι η Βασιλεία ι Ντεβλέσκι κα διορθώνελ σαρέ ο αδικίες, (2) ποτές να ανακατούντιβασα κο πολιτικά ντα (3) να χρησιμοποιήνασα βία. Κάτι γιαβέρ όμως σο μπορίνελα τι χαλαβέλ αμαρί ενότητα ισί ο ρατσισμός. Κο γιαβέρ μάθημας, κα σικλιάς σαρ μπορίνασα τι νικίνας ο ρατσισμός, σαρ κερντέ ο πρώτοι Χριστιανοί.