Xana A Wu Swi Tiva?

Xana wuyembuli byi swi tiyisa hi ndlela yini leswaku Belxatsar hakunene a ve hosi ya Babilona?

HI MALEMBE ya ku tala, vakaneti va Bibele va hlaye leswaku Hosi Belxatsar, lweyi ku tsraliwiki ha yene a bukwini dzra Daniel, a nga samanga a va kone. (Dn 5:1) A va ni mavonela lawo hi leswi tintlhazri ta wuyembuli a ti nga byi kumi wumboni bya leswaku hakunene Belxatsar a ve kone. Nambitanu, hi 1854, mavonela wolawo ma txintxile. Ha yini?

Hi lembe ledzro, J. G. Taylor, muyimeli wa wuhosi bya vanghiza, a kambisise mazrumbi ya doropa dzra khale ka Ur, ledzri namunhla dzri kumekaka nyingitimu wa le Iraque. Taylor a gungule swibya swa vumba swa ku hambana-hambana a xihondzrweni lexikulu. Swibya leswo, swi nga ni ku leha ka kusuhi ni 10 cm, swi tsraliwe hi matsralela ya xikhale. Ka leswi tsraliwiki ka xin’we xa swibya swa kone, ku ni xikhongoto xa ku kombela leswaku Nabonido, Hosi ya Babilona, a hanya hi masiku ya ku leha kun’we ni n’wanakwe lwenkulu Belxatsar. Xileswo, nambi vakaneti, va kote va pfumela leswaku mhaka leyi kumiwiki a yi tiyisa leswaku hakunene Belxatsar a ve kone.

Nambitanu, Bibele a dzri hlayi ntsena leswaku Belxatsar a ve kone, kambe dzri tlhela dzri komba leswaku a ve hosi. Kambe, vakaneti va tame va phika. Hi xikombiso, kolomu ka lembe dzra 1875, ntlhazri yin’we ya munghiza, William Talboth, yi tsrale leswaku van’wana va li “Bel-sar-ussur [Belxatsar] a fume hi nkama wun’we na Nabonido, tatana wakwe. Kambe a byi kone wumboni ni byitsrongo bya mhaka leyo”.

Kambe vakaneti va pfaliwe nomu loko leswi tsraliwiki ka swibya swin’wana swi kombise leswaku Hosi Nabonido, tatana wa Belxatsar, a hete malembe ya kukazri na a li kule ni ntsindzra wa Babilona. Ku yentxeke yini loko a nge kone? A Encyclopaedia Britannica dzri hlaya leswi: “Loko Nabonido a ye matikweni ya le kule, a siye n’wanakwe Belxatsar akuva a fuma tiko ni ku zrangela wunyingi bya makhandzra yakwe.” Xileswo, hi ntshima wa kone, a nkameni wolowo, Belxatsar a tizre swanga mufumi-kulobye a Babilona. Kutani, Alan Millard, ntlhazri ya wuyembuli ni ya tindzrimi, a te swa fanekela kuva “Buku dzra Daniel dzri vitana Belxatsar leswaku i ‘hosi’”.

Nakunene, ka malandzra ya Xikwembu Nkulukumba, wumboni byikulu bya leswaku buku dzra Daniel dzra dumbeka mfuzri dzri huhuteliwe hi Xikwembu Nkulukumba byi kumeka ko Bibeleni hi ntshima.—2Tm 3:16.