Xana I Yini Moya Lowa Ku Xwenga?
Nhlamulo ya Bibele
Moya lowa ku xwenga i ntamu wa Xikwembu Nkulukumba lowu tizraka. (Mika 3:8; Luka 1:35) Xikwembu Nkulukumba a tizrisa moya wakwe a mbangwini wini na wini akuva a hetisisa nkongometo wakwe.—Amapsalma 104:30; 139:7.
A Bibeleni, zritu “moya” dzri ndzruluteliwa na dzri suka ka zritu dzra Xiheberu ledzri liki rú·ahh ni ka zritu dzra Xigrika ledzri liki pneuʹma. Hakanyingi mazritu lawa, ma kombetela ka moya wa Xikwembu Nkulukumba kumbe moya lowa ku xwenga. (Genesis 1:2) Nambitanu, Bibele dzri tlhela dzri tizrisa mazritu wolawo hi tindlela tin’wana:
Ku hefemula.—Habakuk 2:19; Apfuletelo 13:15.
Mheho.—Genesis 8:1; Yohan 3:8.
Ntamu ka swivumbiwa leswi hanyaka.—Yob 34:14, 15.
Ku tiyimisela ka mhunu.—Atinhlayo 14:24.
Swivumbiwa swa moya, ku patsra na Xikwembu Nkulukumba ni tintsrumi.—1 Tihosi 22:21; Yohan 4:24.
Mintlhamuxelo hinkwayu leyi, yi kombisa leswaku ku ni ntxhumu wa kukazri lowu nga vonekiki ka vhanu, lowu hambaka mintizro leyi vonekaka. Hi lani ku fanaka, moya wa Xikwembu Nkulukumba, “ku fana ni mheho, a wu voneki nakone wu ni ntamu.”—An Expository Dictionary of New Testament Words, dzra W. E. Vine.
Bibele dzri tlhela dzri kombetela ka moya wa Xikwembu Nkulukumba swanga “mandla” kumbe “tintiho” takwe. (Amapsalma 8:3; 19:1; Luka 11:20; dzringanisa ni Matewu 12:28.) Swanga hi leswi mutizri lwa nga ni wuswikoti a tizrisaka mavoko yakwe ni tintiho takwe akuva a hamba mintizro yakwe, na yene Xikwembu Nkulukumba a tizrise moya lowa ku xwenga akuva a hamba leswi:
Mintxhumu leyi nga matilweni ni misaveni.—Amapsalma 33:6; Ezaya 66:1, 2.
Bibele.—2 Petros 1:20, 21.
Mahlolana lama hambiwiki hi malandzra yakwe ya khale ni ntizro wa ku zrezra.—Luka 4:18; Amintiṛo 1:8; 1 Ba-le-Korinte 12:4-11.
Matsrhamela lamanene lama kombisiwaka hi vhanu lava mu yingisetaka.—Ba-le-Galatia 5:22, 23.
Moya lowa ku xwenga a hi mhunu
Loko Bibele dzri kombetela ka moya wa Xikwembu Nkulukumba swanga “mandla,” “tintiho,” kumbe “hefemulo,” ka yene, leswo swi hlaya leswaku moya lowa ku xwenga a hi mhunu. (Eksoda 15:8, 10) Mavoko ya mhunu lweyi a nga ni wuswikoti, a ma nge tizri wuswawone na ku nge na mpfunu wa mizri ni miyanakanyu; hi lani ku fanaka, moya lowa ku xwenga wa Xikwembu Nkulukumba wu tizra ntsena loko yene a wu kongomisa. (Luka 11:13) Bibele dzri fanisa moya wa Xikwembu Nkulukumba ni mati kun’we ni mintxhumu ya ku fana ni lipfumelo ni wutivi. Ku fanisa loku, ku kombisa leswaku moya lowa ku xwenga a hi mhunu.—Ezaya 44:3; Amintiṛo 6:5; 2 Ba-le-Korinte 6:6.
Bibele dzri hlaya vito dzra Xikwembu Nkulukumba ku nga Yehovha ni dzra N’wanakwe ku nga Yesu Kriste. Nambitanu, a ku kone lani Bibele dzri vulavulaka hi vito dzra moya lowa ku xwenga. (Ezaya 42:8; Luka 1:31) Loko Stefanu, mukriste wa dzana dzra ku sungula, lweyi dlayiwiki hi kola ka lipfumelo dzrakwe, a kombiwe xivoniso hi hlolana a tilweni, a vone vhanu vabidzri ntsena, ku nge vazrazru. Bibele dzri li: ‘Kambe yene a tala hi moya lowa ku xwenga, a lavisa tilweni, a vona wumenyemenye bya Xikwembu Nkulukumba, na Yesu a yimiki xineneni xa Xikwembu Nkulukumba.’ (Amintiṛo 7:55) Moya lowa ku xwenga hi wone wu yentxiki Stefanu leswaku a vona xivoniso lexo.
Madzrimi mayelanu ni moya lowa ku xwenga
Madzrimi: “Moya lowa ku xwenga,” i mhunu nakone i xiyenge xa Muzrazru hi lani swi hlayiwaka ha kone ka 1 Yohan 5:7, 8 ka wundzruluteli bya Bibele bya King James.
Ntiyiso: Ka wundzruluteli bya Bibele bya King James, buku dzra 1 Yohan 5:7, 8 dzri ni mazritu lama liki, ‘a tilweni ku na Tatana, Zritu ni Moya lowa ku xwenga, nakone mintxhumu leyizrazru i ntxhumu wun’we. Kutani ku ni mintxhumu yizrazru leyi nyikelaka wumboni a misaveni.’ Nambitanu, vakambisisi va kume leswaku mazritu wolawo a ma tsraliwanga hi mupostola Yohane, xileswo a ma nga fanelanga ku nghenisiwa a Bibeleni. Prisori Bruce M. Metzger a tsrale leswi: “Mazritu lawa i madzrimi nakone a ma nga fanelanga ma tsraliwile ka Testamente Ledzrimpswha.”—A Textual Commentary on the Greek New Testament.
Madzrimi: Bibele dzri fanisa moya lowa ku xwenga ni mhunu nakone dzri kombisa leswaku i mhunu.
Ntiyiso: Minkama yin’wana Matsralwa ma fanisa moya lowa ku xwenga ni mhunu kambe leswi a swi hlayi swone leswaku moya lowa ku xwenga i munhu. Bibele dzri tlhela dzri fanisa wutlhazri, lifu ni xidoho ni vhanu. (Amaproverbia 1:20; Ba-le-Roma 5:17, 21) Hi xikombiso, ku hlayiwa leswaku wutlhazri byi ni ‘mintizro’ ni ‘vana’ nakone xidoho xi tlhamuxeliwa swanga mukanganyisi, mudlayi ni ku va ni makwanga.—Matewu 11:19; Luka 7:35; Ba-le-Roma 7:8, 11.
Madzrimi: Ku babatisiwa hi vito dzra moya lowa ku xwenga, swi hlaya leswaku moya lowa ku xwenga i mhunu.
Ntiyiso: Minkama yin’wana Bibele dzri tizrisa “vito” ku yimela ntamu kumbe wuhosi. (Deuteronoma 18:5, 19-22; Ester 8:10) Leswi swi fana ni ndlela leyi dzri tizrisiwiki ha yone ka xiga xa Xinghiza lexi liki ‘hi vito dzra nawu,’ leswi a swi hlayi swone leswaku nawu i mhunu. Mhunu lweyi a babatisiwaka hi ‘vito dzra‘ moya lowa ku xwenga, a xiya ntamu ni ntizro wa moya lowa ku xwenga a ku hetisiseni ka ku zrandzra ka Xikwembu.—Matewu 28:19.
Madzrimi: Vapostola va Yesu ni vadondzrisiwa van’wana va ku sungula, a va kholwa leswaku moya lowa ku xwenga i mhunu.
Ntiyiso: Bibele a dzri hlayi swone leswo, nambi matimu a ma swi hlayi leswo. A Encyclopædia Britannica dzri li: “Ntlhamuxelo wa leswaku Moya lowa ku Xwenga i Xikwembu . . . wu pfa ka Huvo ya Constantinopla hi 381 a.d.” Leswo swi yentxeke ka malembe lama tlulaka 250 ntsrhaku ka loko mupostola wa wugamu a file.