Stefanu—“Lweyi A A Yamukeleka Ka Xikwembu Nkulukumba Nakone Xikwembu Nkulukumba A A Mu Nyike Ntamu Lowukulu”

1-3. a) Nambileswi Stefanu a nga ka xiyimu xa ku txhavisa, xana a yangula hi ndlela yini? b) He swini swivutiso leswi hi taka swi kambisisa?

STEFANU a le tribunali, ka mbangu wa ku txhaviseka lowu swi nga yentxekaka a wu kumeka kusuhi ni tempele dzra Yerusalema. Ku ni 71 wa vavanuna lava tsrhamiki va mu tsrandzrela. Huvo leyi ya Sanedri yi tlhangane hi nkongometo wa ku yavanyisa Stefanu. A vayavanyisi va kone i vavanuna lava hloniphiwaka lava nga ni nkutxetelo lowukulu, nakone ntalu wavu va mu dzrela mulandzreli lweyi wa Yesu. Ku hlaya ntiyiso, lweyi a va tlhanganisiki i Muprista Lwenkulu Kayafasi. Kayafasi lweyi, hi lweyi tihwetinyana ntsrhaku a zrangeliki tribunali ledzrikulu dzra Xiyuda, ledzri tsremeliki Yesu lifu. Xana Stefanu awa txhava?

² Ku ni ntxhumu lowu xiyekaka ka wuso bya Stefanu. A vayavanyisi va mu pondzrolela nakone va vona leswaku a wuso byake “byi fana ni bya ntsrumi”. (Mint. 6:15) A tintsrumi ti tivisa dzrungula dzra Yehovha Xikwembu Nkulukumba, xileswo ti ni xivangelo xa kuva ti va ni xixixi ni ku tlhela ti zrula. Swi hi lani ku fanaka ni ka Stefanu, phela nambi vayavanyisi lava, lava nga ni livengo, va swi xiya leswo. I yini lexi mu yentxaka a tama a zrula hi ndlela leyi?

³ Swanga vakriste, hi nga dondzra swinyingi ka nhlamulo ya xivutiso lexo. Nakone hi fanela ku tiva leswaku i yini xi yentxiki Stefanu a va ka xiyimu lexi. He tini tindlela leti a ti tizrisiki a nkameni lowu khalutiki akuva a yimela lipfumelo dzrake? Nakone hi nga mu yetisela hi ndlela yini?

“Va Hlohlotele Xitsrhungu” (Mintizro 6:8-15)

4, 5. a) Ha yini Stefanu a a li wa lisima ngopfu a Bandleni? b) Xana Stefanu “a a yamukeleka ka Xikwembu Nkulukumba” ni ku va ni ntamu hi ndlela yini?

⁴ Kutani hi swi vonile leswaku Stefanu a a li wa lisima ka bandla ledzrimpshwa dzra wukriste. Ka ndzrima leyi khalutiki ya buku ledzri, hi vone leswaku Stefanu a a li mun’we ka 7 wa vavanuna va ku titsrongahata lava hi ku tiyimisela va yamukeliki xiyavelo lexi a xi pfa hi ka vapostola, xa ku ya nyikela xipfunu. Nakone ku titsrongahata loko ka hlamalisa, ngopfungopfu loko hi dzrimuka tinyiko leti a a li na tone leti a ti yamukeliki ka Yehovha. Ka Mintizro 6:8, hi dondzra leswaku Stefanu a yamukele ntamu wa ku yentxa “mahlolana ni swihlamaliso leswikulu”, hi lani a swi li ha kone ka vapostola van’wana. Nakone Stefanu “a a yamukeleka ka Xikwembu Nkulukumba nakone Xikwembu Nkulukumba a a mu nyike ntamu lowukulu”. Xana leswo swi djula ku hlaya yini?

⁵ A zritu dzra xigriki ledzri ndzruluteliwiki dzri va ku “yamukeleka ka Xikwembu Nkulukumba” dzri nga tlhela dzri ndzruluteliwa dzri va “timpswalu”. Swi tikomba na Stefanu a a hanyisana ni vhanu van’wana hi ndlela leyinene. A a yentxa leswaku vayingiseti vake va mu dumba hi kola ka ndlela leyi a a vulavula ha yone. Ntalu wavu a va kholwa leswaku a nga na wukanganyisi ni leswaku mintiyiso leyi a a yi dondzrisa a yi ta va pfuna. Stefanu a a ni nkhinkhi hi leswi a a kongomisiwa hi moya wa Yehovha. Leswo swi kombisa leswaku hi ku titsrongahata a a pfumelela moya lowo wu mu kongomisa. A matsrhan’wini ya ku tikulisa hi kola ka tinyiko ni wuswikoti lebyi a a li na byone, yene a a yisa lidzrumu hinkwadzru ka Yehovha nakone a a kombisa ku zron’weka ka ntiyiso hi vhanu lava a a vulavula na vone. A swi hlamalisi leswi valala vake a va mu vona swanga xihinga!

6-8. a) He yini mintxhumu yibidzri leyi valala va Stefanu va mu lumbetiki ha yone nakone hi mhaka muni? b) Ha yini xikombiso xa Stefanu ku li mpfunu wukulu ka vakriste namunhla?

⁶ Khambi dzrin’wana vavanuna va kukazri va phikisane na Stefanu, nambitanu “a va swi kotanga ku mu hlula hikusa a a vulavula hi wutlhazri ni hi ku pfuniwa hi moya wa ku xwenga”.a Leswo swi va hlundzrule ngopfu lakakuva “va hlohlotela vavanuna va kukazri a xihundleni” leswaku va lumbeta mulandzreli lweyi wa Kriste na a nge na nandzru. Nakone “va hlohlotele xitsrhungu”, vakulukumba kun’we ni vatsrali, va gama va khoma Stefanu hi nkanu va mu yisa Sanedri. (Mint. 6:9-12) A valala va mu lumbete hi mintxhumu yibidzri: Ku zruka Xikwembu Nkulukumba kun’we na Moxe. Xana a nga va na a swi yentxe hi ndlela yini leswo?

⁷ Valumbeti lava, a va hlaya leswaku Stefanu a zruke Xikwembu Nkulukumba hikuva a “vulavula ku biha hi tempele” ledzri a dzri le Yerusalema. (Mint. 6:13) Va tlhele va hlaya leswaku a zruke Moxe hikuva a vulavula ku biha hi Nawu wa Moxe, a txintxa Nawu lowu nyikeliwiki ha Moxe. Mhaka leyi a va mu lumbeta ha yone a yi li yikulu ngopfu swinene, swanga hi leswi Vayuda va nkama luwani a va dzri nyika lisima ngopfu a tempele, wutsrhokotsrhoko bya Nawu wa Moxe ni swihena swavu leswi a va fambe va swi yengesela ka Nawu. Na swi li xitasu, leswi Stefanu a a lumbetiwa ha swone a swi hlaya leswaku a a li wanuna wa ku biha ngopfu lweyi a a faneliwa hi lifu!

⁸ Lexi vavisaka hi leswaku swi tolovelekile kuva vhanu va wukhongoti va tizrisa maqg’inga lawa ma fanaka akuva va vangela vhanu va Xikwembu Nkulukumba swikazratu. Nambi namunhla wa siku vazrangeli va wukhongoti va hlohlotela vazrangeli va politika akuva va xanisa Timboni ta Yehovha. Xana hi fanela ku yangulisa kuyini loko hi lumbetiwa hi mintxhumu ya madzrimi leyi yo ko lukiwa? Hi nga dondzra swinyingi ka xikombiso xa Stefanu.

Wumboni Bya Ntiyiso Mayelanu Na “Xikwembu Nkulukumba Lweyi A Phatimaka” (Mintizro 7:1-53)

9, 10. Xana vakaneti va hlaya yini mayelanu ni mazritu lawa Stefanu a ma hlayiki mahlweni ka Sanedri, nakone hi fanela ku dzrimuka yini?

⁹ Hi lani swi hlayiwiki ha kone a ku sunguleni ka ndzrima leyi, loko a lumbetiwa, Stefanu a tame a zrula ku fana ni ntsrumi. Kayafasi a ndzruluke a mu lavisa a va a mu vutisa a ku: “I ntiyiso leswi va swi hlayaka?” (Mint. 7:1) Ledzri a ku li khambi dzra kuva Stefanu a vulavula, nakone a yentxe swoleswo!

¹⁰ Vakaneti van’wana va sola leswi Stefanu a swi hlayaka, va hlaya leswaku nambi leswi a tatiki mazritu manyingi, e pfula nomu a tlhela a pfala, hikusa a nga hlamulanga ni mhaka ni yin’we ka leti a va mu lumbeta ha tone. Ku hlaya ntiyiso, Stefanu a hi bekele xikombiso lexinene mayelanu ni ku “lulamela ku hlamula” mun’wana ni mun’wana a mhakeni leyi yelanaka ni madzrungula lamanene. (1 Pet. 3:15) Dzrimuka leswaku Stefanu a lumbetiwe ku zruka Xikwembu Nkulukumba hi ku khanela ku biha hi tempele, ni ku zruka Moxe hi ku khanela ku biha hi Nawu wa Moxe. Mazritu ya Stefanu ma katsrakanya tinguva tizrazru ta matimu ya Israyele ma tlhela, hi ndlela ya wunyaminyami, ma gongondzrela tinhla ta kukazri leti kongomiki. A hi kambisiseni nguva ha yin’we.

11, 12. a) Xana Stefanu a xi tizrise ha hombe xikombiso xa Abrahamu hi ndlela yini? b) Ha yini xikombiso xa Yosefa a xi li xa lisima ka mazritu ya Stefanu?

¹¹ Nguva ya vazrangeli va mindangu ya Israyele. (Mint. 7:1-16) Stefanu a sungule hi ku vulavula ha Abrahamu, lweyi Vayuda a va mu hlonipha hi kola ka lipfumelo dzrake. Hi ku yentxa leswo, Stefanu a gongondzrele leswaku Yehovha, “Xikwembu Nkulukumba lweyi a phatimaka”, a humelele hi khambi dzra ku sungula ka Abrahamu a Mezopotamiya. (Mint. 7:2) Ku hlaya ntiyiso, wanuna lwiyani a a li muhlapfa a Tikweni dzra Xidumbiso. Abrahamu a a nga na tempele nambi ku li Nawu wa Moxe. Kutani ha yini mhunu a fanela ku sindzrisa leswaku a ku dumbeka ka Xikwembu Nkulukumba swi tiseketele ka tempele ni Nawu wa Moxe?

¹² Yosefa lweyi a a li wa lixaka dzra Abrahamu, a a hloniphiwa ngopfu hi vayingiseti va Stefanu, kambe Stefanu a va dzrimuxe leswaku a vamakwavu va Yosefa, ku nga vapapayi va tinxaka ta Israyele, va xanise wanuna lweyi ni ku tlhela va mu xavisa swanga xikazrawa. Nambitanu, Xikwembu Nkulukumba a mu tizrisile akuva a huluxa Vaisrayele hi nkama wa ndlala. A swi ganaganekisi leswaku Stefanu a a ku vona ku yelana loku nga kone a makazri ka Yosefa na Yesu Kriste, kambe a tingawule ku tekela ku vulavula hi ku yelana loku a ku li kone makazri kwavu akuva vayingiseti vake va tama va mu yingiseta hi nkama wa ku leha.

13. Xana ku kambisisa xikombiso xa Moxe swi swi hlamulise kuyini leswi Stefanu a a hehliwa ha swone, nakone he yini mhaka leyi pfukiki hi kola ka leswo?

¹³ Nguva ya Moxe. (Mint. 7:17-43) Stefanu a vulavule ngopfu ha Moxe, leswo a a li wutlhazri, swanga hi leswi swizro swinyingi swa Sanedri a swi li Vasaduki, lava a va kanya mabuku hinkwawu ya le Bibeleni ya kuva ma nga tsraliwanga ha Moxe. Phela dzrimuka leswaku Stefanu a tlhele a lumbetiwa kuva a zruke Moxe. A mazritu ya Stefanu ma ve ya wutlhazri mayelanu ni xihehlo lexo, hikusa ma kombise leswaku a a mu hlonipha ngopfu Moxe kun’we ni Nawu wake. (Mint. 7:38) Stefanu a kombise leswaku Moxe na yene a lavisane ni ku kanetiwa hi lava a a lwela ku va huluxa. Nkama lowu Moxe a a ni 40 wa malembe Vaisrayele va mu yalile, nakone ntsrhaku ka 40 wa malembe va pfukele wulawuli byake hi makhambi manyingi.b Hi ndlela leyo Stefanu a be nhloko ya mhaka loko a vulavula hi mhaka leyi ya lisima, ya leswaku: Hi ku phindhaphindha a vhanu va Xikwembu Nkulukumba va yale vhanu lava Yehovha a va hlawuliki akuva va va zrangela.

14. Ku tizrisa xikombiso xa Moxe swi seketele tinhla tini ta mazritu ya Stefanu?

¹⁴ Stefanu a dzrimuxe vayingiseti vake leswaku khale Moxe a profete leswaku a Israyele a ku ta humelela muprofeta wa ku fana na ye Moxe. A a ta va mani muprofeta lweyo, nakone a a ta yamukeliwa hi ndlela yini? Stefanu a vulavule ha yene a wugan’wini bya mazritu yake. A zrange hi ku vulavula hi mhaka yin’wana ya lisima, ya leswaku: Moxe a dondzre leswaku mbangu wun’wana ni wun’wana wu nga ha va lowu xwengiki. Hi xikombiso, mbangu lowu xinsinyana xi pfuzriki ka wone loko Yehovha a vulavule na yene hi khambi dzra ku sungula. Kutani, swi nga hlayisiwa kuyini leswaku a wugandzreli bya Yehovha byo fanela ku yentxiwa ntsena mbangwini wun’we, wa ku fana ne tempeleni dzra Yerusalema? A hi swi voneni.

15, 16. a) Ha yini Tabernakela a dzri li dzra lisima ka mazritu ya Stefanu? b) Ha yini Stefanu a khanele hi mazritu ya Solomoni ka mazritu yake?

¹⁵ Tabernakela ni tempele. (Mint. 7:44-50) Stefanu a dzrimuxe tribunali leswaku na ku nga si na yakiwa tempele dzra Yerusalema, Xikwembu Nkulukumba a lelete Moxe leswaku a yakatabernakela, a tabernakela a dzri tsrhame ku fana ni tende, nakone a swi koteka ku dzri zruzrisa dzri suka ka mbangu wun’wana dzri ya ka wun’wanyana. Leswi Moxe a a gandzrela ka tabernakela, i mani lweyi a a ta tiya ku hlaya leswaku a tabernakela a dzri nge dzra ntxhumu loko dzri dzringanisiwa ni tempele?

¹⁶ Hi ku famba ka nkama, loko Solomoni a yake tempele a Yerusalema a huhuteliwe ku nyikela dondzro ya lisima ka xikhongoto xake. Loko a tsrhaha mazritu ya Solomoni, Stefanu a tlhamuxele leswaku “Lweyi a nga Henhlahenhla a nga tsrhami ka tiyindlu leti hambiwiki hi vhanu”. (Mint. 7:48; 2 Makr. 6:18) Yehovha a nga ha tizrisa tempele akuva a hetisisa nkongometo wake, kambe a nga tiseketelanga hi tempele akuva a hetisisa nkongometo wake. Kutani, ha yini vagandzreli vake a va ta yanakanya leswaku a wugandzreli bya ku xwenga byi tiseketele ka mbangu wa kukazri lowu yakiwiki hi mavoko ya vhanu? Stefanu a pfale hi mazritu ya ku hiseka, hi ku tsrhaha mazritu ya Ezaya lama liki: “A matilo i xiluvelo xanga, a misava i wunalavutelo bya minkondzro yanga. I yindlu ya matsrhamela muni mi nga ni yakelaka yone? Ku hlaya Yehovha. Kumbe wu kwini mbangu lowu ni nga wiselaka ka wone? A hi mine ni hambiki mintxhumu leyi hinkwayu?”—Mint. 7:49, 50; Eza. 66:1, 2.

17. a) Xana mazritu ya Stefanu ma ma beke livaleni hi ndlela yini mavonela ya ku biha ya vayingiseti vake? b) Nakone ma nyikele nhlamulo ya swihehlo swavu hi ndlela yini?

¹⁷ Leswi hi kambisisiki mazritu ya Stefanu ku ta tlhasa la, xana a wu pfumelelani na swone leswaku hi ndlela ya wutlhazri a ma beke livaleni mavonela lama hoxekiki ya valumbeti vake? A kombise leswaku Yehovha a nga womeleli ka swihena, kambe awa tinabyalisa ni ku titwananisa ni swiyimu, nakone hi ku famba ka nkama a yentxa ku txintxa akuva a hetisisa nkongometo wake. Vhanu lava a va nyika ngopfu lisima wuxongi bya tempele ni swihena leswi a swi yengeseliwa ka Nawu wa Moxe, a va nga wu twisisi ha hombe nkongometo wa Nawu ni wa tempele. Hi ndlela ya kukazri, mazritu ya Stefanu ma tlakuxe xivutiso xa lisima lexi liki: Xana ku yingiseta Yehovha a ku nge ti va yone ndlela ya ku yampswa ya ku kombisa leswaku va wu hlonipha Nawu ni tempele? Ku hlaya ntiyiso, Stefanu hi ku tizrisa mazritu yake a swi yimelele ha hombe swiyentxo swake, hikusa a a yingiseta Yehovha hi lani a a kota ha kone.

18. Xana hi fanela ku tikazratela ku yetisela xikombiso xa Stefanu hi ndlela yini?

¹⁸ Hi dondzra yini ka mazritu ya Stefanu? Hi dondzra leswaku a a ma tiva ha hombe matsralwa. Hi ndlela leyi fanaka hi fanela kuva vadondzri va nkhinkhi va Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba loko hi djula ku “tlhamuxela ha hombe” Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba. (2 Tim. 2:15) Hi nga tlhela hi dondzra ka ndlela leyi Stefanu a a hanyisana ha yone ni vhanu van’wana, hi ku kombisa wunene ni ku tizrisa mazritu lamanene. Nambi leswi vayingiseti vake a va li vakaneti lavakulu, loko swi koteka, a a vulavula hi timhaka leti a va twanana ka tone ni leti a va tivona ti li ta lisima ngopfu swinene. Stefanu a tlhele a vulavula hi ndlela ya xihlonipho hi ku vitana vavanuna lava a va ni wulawuli a ku i “vapapayi”. (Mint. 7:2) Na hine hi fanela ku tlhamuxela mintiyiso ya Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba hi “moya wa ku zrula ni hi xitxhavu lexikulu”.—1 Pet. 3:15.

19. Xana Stefanu a nyikele dzrungula dzra wuyavanyisi bya Yehovha hi xixixi mahlweni ka Sanedri hi ndlela yini?

¹⁹ Nambitanu, a hi pfumeleli leswaku ku txhava vhanu ku hi sivela ku zrezra mintiyiso ya Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba, nakone a hi zami ku nabyalisa dzrungula dzra wuyavanyisi bya Yehovha. Stefanu a hi bekele xikombiso lexinene a mhakeni leyi. Handle ka ku ganaganeka, Stefanu a a swi xiya leswaku a vayavanyisi lavayani a va nga byi naki ngopfu wumboni lebyi a a byi nyikela mahlweni ka Sanedri. Xileswo, hi ku susumetiwa hi moya wa ku xwenga, Stefanu hi ndlela ya xixixi a pfale mazritu yake hi ku hlaya leswaku a vayavanyisi lavayani a va fana hi ku helela ni vakokwana vavu lava a va yale Yosefa, Moxe ni vaprofeta hinkwavu. (Mint. 7:51-53) Ku hlaya ntiyiso, a vayavanyisi lavayani va Sanedri a va dlaye Mesiya, lweyi ku ta kwake a ku profetiwe ha Moxe ni vaprofeta hinkwavu. Nakunene a va tlule Nawu wa Moxe hi ndlela ya ku biha ngopfu swinene!

“Hosi Yesu, Yamukela A Moya Wanga” (Mintizro 7:54–8:3)

20, 21. Xana huvo ya Sanedri yi yangulise kuyini ka mazritu ya Stefanu, nakone Yehovha a mu tiyise hi ndlela yini?

²⁰ A ntiyiso lowu we ke ti dla ka mazritu ya Stefanu wu hlundzrule vayavanyisi lavayani. Ku hlundzruka lokuyani ku va yentxe va tlula ni Nawu kutani va sungula ku “bedjela” Stefanu. Swi nga yentxeka wanuna lwiyani wa ku dumbeka a swi vonile leswaku a vazrangeli lavayani a va nge ti za va mu kombe timpswalu, hilani swi viki ha kone ka Muzrangeli wake Yesu Kriste.

²¹ A swi ta vilela kuva Stefanu a va ni xixixi leswaku a kota ku lavisana ni leswi a swi ta yentxeka. A swi ganaganekisi leswaku a tiyisiwe ngopfu hi xivoniso lexi Yehovha hi ndlela ya lizrandzru a mu kombiki xone. Stefanu a vone ku phatima ka Xikwembu Nkulukumba nakone a tlhele a vona Yesu na a yime ka tlhelo dzra xinene dzra Yehovha. Nkama lowu Stefanu a a tlhamuxela xivoniso lexi a viki na xone, a vayavanyisi a vo tipfala tindleve. Hi mhaka muni? Hikusa masiku ntsrhaku, Yesu a a byele vayavanyisi lava ka tribunali dzroledzri leswaku a a li Mesiya nakone ku nga li khale a a ta va ka tlhelo dzra xinene dzra Papayi wake. (Mar. 14:62) A xivoniso lexi Stefanu a viki na xone xi tiyisekise leswaku leswi Yesu a a swi hlayile a ku li ntiyiso. Ntiyiso wa mhaka hi leswaku a huvo liyani ya Sanedri hi yone yi wongiki Mesiya ni ku tlhela yi mu dlaya! Hinkwavu va dumele Stefanu hi nkama wun’we akuva va mu khandla hi mazribye a za a fa.c

22, 23. Xana a lifu dzra Stefanu dzri fane ni dzra Muzrangeli wake hi ndlela yini, nakone vakriste va nga swi kotisa kuyini ku tiyiseka hi ku helela hi lani Stefanu a yentxiki ha kone?

²² Hi tindlela tinyingi, Stefanu a ve ni mafela ya ku fana ni ya Muzrangeli wake. Hi ndlela ya ku zrula, na a dumbe Yehovha hi mbilu yake hinkwayu ni ku tlhela a dzrivalela valala vake. A te: “Hosi Yesu, yamukela a moya wanga”, swi nga yentxeka a hlaye leswo hi leswi a ha vona Yesu ka xivoniso na a li tlhelweni ka Yehovha. Handle ka ku ganaganeka, Stefanu a a ma tiva ha hombe mazritu ya Yesu lama txhavelelanaka, lama liki: “Hi mine ku pfuka ni wutomi.” (Yoh. 11:25) Hi wugamu, Stefanu a khongote ka Xikwembu Nkulukumba hi zritu ledzrikulu a ku: “Yehovha, u nga va zrwexi nandzru hi mhaka ya xidoho lexi.” Ntsrhaku ka kuva a hlaye mazritu lawa, a game a fa.—Mint. 7:59, 60.

²³ Hi ndlela leyo, Stefanu, a ve Mártir, kumbe mulandzreli wa ku sungula wa Kriste lweyi a dlayiwiki hi kola ka lipfumelo dzrake, ka lava va tsraliwiki a Bibeleni. (Vona bokisi ledzri liki “‘Mártir’ Kumbe Mulandzreli Wa Ku Sungula Wa Kriste Lweyi A Dlayiwiki Hi Kola Ka Lipfumelo Dzrake, Hi Ndlela Yini?” ka pajina 48.) Lexi vavisaka hi leswaku a a nga ti va wa wugamu. Ku ta tlhasa ni masikwini yezru, malandzra man’wana ya ku dumbeka ya Yehovha ma dlayiwa hi vazrangeli va wukhongoti lava nga ni livengo, vazrangeli va politika ni valala van’wana lava nga ni tihanyi. Nambitanu, hi ni swivangelo swa ku tama hi tiyiseka hi lani Stefanu a yentxiki ha kone. Yesu kutani i Hosi nakone a nyikiwe wulawuli byikulu hi Papayi wake. A xi kone ni xin’we lexi taka mu sivela ku pfuxa malandzra yake ya ku dumbeka.—Yoh. 5:28, 29.

24. Xana Sawulo a seketele ku dlayiwa ka Stefanu hi ndlela yini, nakone i xikombiso xini lexi siyiwiki hi wanuna lweyi wa ku dumbeka?

²⁴ Mumpshwa lweyi a vitaniwaka Sawulo a swi vonile swiyentxakalu hinkwaswu leswo. A seketele ku dlayiwa ka Stefanu, nakone a tlhele a tinyikela akuva a vonelela mpahla ya lava a va khandla Stefanu hi mazribye. Ntsrhaku ka leswo a zrangele tsima dzra ku xanisa vakriste hi ndlela ya tihanyi. Kambe a lifu dzra Stefanu a dzri ta mu khumba ngopfu swinene ku dzringana nkama wa ku leha. Xikombiso xa Stefanu a xi ta pfuna vakriste van’wana akuva va tama va dumbeka ni ku hlula ku fana na yene. Handle ka leswo, Sawulo, lweyi hi ku famba ka nkama a gamiki a tiviwa swanga Pawulo, a a ta tilaya ngopfu swinene hi leswi a seketeliki ku dlayiwa ka Stefanu. (Mint. 22:20) Nambileswi Pawulo a seketeliki ku dlayiwa ka Stefanu, hi wugamu a hlaye leswi: “A ni li muzruketeli, muxanisi ni mhunu lweyi a kalaka a nge na xitxhavu.” (1 Tim. 1:13) Handle ka ku ganaganeka, Pawulo a nga mu dzrivalanga Stefanu ni mazritu ya ku hiseka lawa a ma hlayiki siku ledzriyani. Ku hlaya ntiyiso, ka byin’we bya wukaneli ni mazritu lawa Pawulo a ma tsraliki, a tsrhahe mazritu ya Stefanu. (Mint. 7:48; 17:24; Heb. 9:24) Hi ku famba ka nkama, Pawulo a dondzre ku landzra he kusuhi xikombiso xa lipfumelo ni xixixi lexi siyiwiki ha Stefanu, wanuna “lweyi a a yamukeleka ka Xikwembu Nkulukumba nakone Xikwembu Nkulukumba a a mu nyike ntamu lowukulu”. Xivutiso lexi sekelekaka hi lexi: Xana hine hi ta yentxa leswi fanaka?