“Funa Ndzako Ninga Iwe Ene”
‘Matongero aciwiri ndi sawasawa na akutoma: ‘Funa ndzako ninga iwe ene.’’—MAT. 22:39.
MBAMUDATAWIRA TANI?
‘Mwandimomwene mbani ndzathu?’
Thangwi yanji musatawira kuti tinakwanisa, pontho tisafunika kupangiza ufuni kwa andzathu?
Ndi api makhundu mangasi a ufuni anagumanika pa 1 Akorinto 13:4-8?
1, 2. (a) Kodi Yezu alonga kuti ndi api matongero makulu aciwiri a Mwambo? (b) Ndi mibvundzo ipi inafuna ife kudinga cincino?
TOERA kuyesera Yezu, ntsiku inango Nfarisi ambvundza: ‘Mpfundzisi matongero makulu a mwambo mbanji?’ Ninga pidapfundza ife mu nsolo udamala, Yezu atawira kuti “matongero makulu na akutoma” ndi awa: ‘Funa Yahova Mulungu wako, na ntima wako onsene, na umaso wako onsene, na ndzeru zako zonsene.’ Yezu athimiza: ‘Aciwiri ndi sawasawa na akutoma: ‘Funa ndzako ninga iwe ene.’—Mat. 22:34-39.
2 Yezu alonga kuti tisafunika kufuna ndzathu ninga munafunikira ife ene. Natenepa, mphyadidi kubvundzika: mwandimomwene, ndzathu mbani? Tinapangiza tani ufuni kwa andzathu?
MWANDIMOMWENE, ANDZATHU MBANI?
3, 4. (a) Ndi nsangani upi udalonga Yezu toera kutawira mbvundzo wakuti: ‘Mwandimomwene mbani ndzanga?’ (b) Kodi Nsamariya aphedza tani mamuna wakuti akhadaberwa, amenywa, mbasiyiwa duzi na kufa? (Onani cithundzithundzi cakutoma.)
3 Fala yakuti andzathu kazinji kene tisaiphatisira toera kulonga anthu anakhala cifupi na ife peno axamwali. (Mis. 27:10) Mbwenye onani pidalonga Yezu mudabvundzwa iye na mamuna akhaoneka ekhene ninga wakulungama kuti ‘mwandimomwene mbani ndzanga?’ Pakutawira, Yezu alonga nsangani wa Nsamariya. (Lerini Luka 10:29-37.) Panango tinanyerezera kuti nyantsembe wa Muisraele na Mulevi mbadacita pinthu ninga nyakuendekana mudaona iwo mamuna wakuti akhadaberwa, amenywa, mbasiyiwa duzi na kufa. Mbwenye iwo ancalira, mbakhonda kumphedza. Mamuna unoyu aphedzwa na Nsamariya—anthu akuti akhalemedza Mwambo wa Mose, mbwenye akhaidiwa kakamwe na Ayuda.—Jwau 4:9.
4 Toera kuphedza mamuna unoyu kuti awange, Nsamariya antsanulira mafuta na vinyu mu pironda pyace. Kobiri ya madenaryo mawiri idasiya iye toera mamuna unoyu atsalakanwe mu ntsiku ziwiri ikhali kobiri ikhatambira munthu pa ntsiku ziwiri za basa. (Mat. 20:2) Natenepa, mphyakukhonda nentsa kuona kuti mbani adapangiza kukhala ndzace wa mamuna adaphekeswa. Mwandimomwene, nsangani wa Yezu usatipfundzisa kuti tisafunika kubvera ntsisi na kupangiza ufuni kwa andzathu.
5. Kodi atumiki a Yahova apangiza tani ufuni kwa andzawo mu ndzidzi wa cidengwa cidaoneka cincino?
5 Kazinji kene pisanentsa kugumana munthu wantsisi ninga Nsamariya. Makamaka mu ntsiku zino zakumalisa, mu ndzidzi wakuti anthu nkhabe kufunana, ndi aukali, na akukhonda kufuna pya udidi. (2 Tim. 3:1-3) Mwacitsandzo, makhaliro akunentsa asaoneka mu ndzidzi wa cidengwa cacibaliro. Nyerezerani pidacitika mudagwerwa nzinda wa Nova York na Condzi ca Sandy mu nthanda ya Malandalupya ya caka 2012. Mu cisa cibodzi ca nzinda nee cikhali na magesi na pinango pikhafuna iwo. Mwakutsukwalisa, mambava aenda kabera anthu anewa akuti akhali panyatwa kale. Mu cisa cibodzi cene, Mboni za Yahova zacita masasanyiro toera kuphedzana unango na ndzace kuphatanizambo anango. Akristu asacita pyenepi thangwi iwo asafuna andzawo. Ndi zipi njira zinango zakupangiza ufuni kwa andzathu?
TINAPANGIZA TANI UFUNI KWA ANDZATHU?
6. Kodi basa yathu yakumwaza mphangwa isapangiza tani ufuni kwa andzathu?
6 Perekani ciphedzo cauzimu. Ife tisacita pyenepi mu kuphedza anthu kubulukira mu ‘cibalangazo ca Malemba.’ (Arom. 15:4) Mwakukhonda penula, tisapangiza kuti tisafuna andzathu munamwaza ife undimomwene wa Bhibhlya kwa anango m’basa yathu yakumwaza mphangwa. (Mat. 24:14) Ndi mwai ukulu kakamwe uli na ife wakumwaza mphangwa za Umambo wa ‘Mulungu wakuti asapereka cidikhiro!’—Arom. 15:13.
7. Kodi N’dida wa Ndalama ninji? Ndi nkhombo zipi zinakhala na ife mu kutowezera n’dida unoyu?
7 Towezerani N’dida wa Ndalama. N’dida unoyu usagumanika pa mafala adalonga Yezu pa Nkhani yace ya Paphiri: ‘Pyonsene pinafuna imwe kuti anthu akucitireni, muacitirembo andzanu, ndi pyenepi pidalongwa na Mwambo na Aprofeta.’ (Mat. 7:12) Tingatsalakana anango ninga mudalongera Yezu, tikucita pinthu mwakubverana na “Mwambo” (Genesi mpaka Deuteronomyo) na ‘Aprofeta’ (mabukhu a aprofeta a Malemba Acihebere.) Mabukhu anewa asapangiza kuti Mulungu asapasa nkhombo ale anapangiza ufuni kwa andzawo. Mwacitsandzo, kubulukira mwa Izaiya, Yahova alonga: ‘Towezani pya mwambo na pya cilungamo. Mbatsandzaye munthu ule anakhala na makhaliro a ulinganiri.’ (Iza. 56:1, 2) Mwandimomwene, tisakhala na nkhombo thangwi tisacita pinthu munjira yaufuni na yakulungama kwa andzathu.
8. Thangwi yanji tisafunika kufuna anyamalwa athu? Mphapo ninji pinafuna kudzacitika tingacita pyenepi?
8 Funani anyamalwa anu. Yezu alonga: ‘Mwabva mphangwa kuti: ‘Funa ndzako, tcinga nyamalwa wako. Mbwenye ine ndinakupangani: Pitirizani kufuna anyamalwa anu. Phembererani ale anakutcingani, toera mukhale ana a Baba wanu wakudzulu.’’ (Mat. 5:43-45) Mpostolo Paulu apangiza maonero mabodzi ene mudalemba iye: ‘Nyamalwa wako angakhala na njala, umpase cakudya; angakhala na nyota, umpase cakumwa.’ (Arom. 12:20; Mis. 25:21) Mwakubverana na Mwambo wa Mose, munthu akhafunika kuphedza nyamalwa onsene toera kulamusa cinyama cace cidagwa pantsi na ntolo. (Eks. 23:5) Mu kuphatisira mwambo unoyu, ale akuti ndi anyamalwa panango anadzakhala axamwali adidi. Nakuti Akristu asapangiza ufuni, azinji mwa anyamalwa athu acinja maonero awo kwa ife. Tingapangiza ufuni kwa anyamalwa athu—ngakhale ale anatitcinga mwakuwanga—tinadzakhala akutsandzaya kakamwe mu ndzidzi wakuti anango mwa iwo anadzatawira Cikristu candimomwene
9. Kodi Yezu alonganji thangwi ya kukhazikisa ntendere na abale athu?
9 “Sakani kukhala na ntendere na anthu onsene.” (Aheb. 12:14) Mwandimomwene, pyenepi pisaphatanizambo Akristu andzathu, thangwi Yezu alonga: ‘Ungafuna kupereka cinthu pa guwa mbukumbuka kuti m’bale wako ana cinthu na iwe, siya cinthu cako pa guwa, toera kuenda kasekesana na m’bale wako. Ungamala bwera pontho dzapereka cinthu cako.’ (Mat. 5:23, 24) Mulungu anatipasa nkhombo tingapangiza ufuni kwa abale athu, mbaticita pinthu mwakucimbiza toera kukhazikisa ntendere na iwo.
10. Thangwi yanji nee tisafunika kukhala anyakusaka madodo?
10 Lekani kukhala nyakusaka madodo. Yezu alonga: ‘Lekani kutonga, gopa munadzatongwambo. Thangwi sawasawa ninga munatonga imwe, munadzatongwambo. Na n’dida ubodzibodzi unapimira imwe munadzapimirwambo. Unaoneranji cimuti cing’onong’ono n’diso mwa m’bale wako, mbukhonda kuona muti uli n’diso mwako? Unakwanisa tani kupanga m’bale wako kuti: ‘ndileke ndibuluse cimuti cing’onong’ono n’diso mwako, mbukhala iwe ene na muti n’diso mwako. Iwe mpfakafaka, toma kubulusa muti n’diso mwako! Ungamala kuubulusa, sakambo ndzeru za kubulusa cimuti n’diso ya m’bale wako.’ (Mat. 7:1-5) Pyenepi pisatipfundzisa kuti nee tisafunika kusumula anango thangwi ya madodo awo mag’ono, thangwi ife ene panango tisacita madodo makulu.
NJIRA YADIDI KAKAMWE YAKUPANGIZA UFUNI KWA ANDZATHU
11, 12. Ndi munjira ipi yakufunika kakamwe inapangiza ife ufuni kwa andzathu?
11 Tisafunika kupangiza ufuni kwa andzathu munjira ibodzi yakufunika kakamwe. Ninga Yezu, ife tisamwaza mphangwa zadidi za Umambo. (Luka 8:1) Yezu atuma atowereri ace toera ‘kucita anyakupfundza kwa anthu a madzindza onsene.’ (Mat. 28:18, 19) Munacita ife khundu m’basa ineyi, tisayesera kuphedza andzathu toera asiye njira ikulu na nseu ukulu wakuti usatsogolera anthu toera kufudzwa, mbapita na nseu ung’ono unatsogolera ku umaso. (Mat. 7:13, 14) Mwakukhonda penula, Yahova asapasa nkhombo kuwangisira kweneku.
12 Ninga Yezu, ife tisaphedza anthu toera kudzindikira pifuno pyawo pyauzimu. (Mat. 5:3, Tradução do Novo Mundo) Munjira ineyi, kwa ale anatawira mphangwa zenezi, ife tisawangisira toera kuaphedza kuti akwanirise pifuno pyenepi mu kuamwazira ‘mphangwa zadidi za Mulungu.’ (Arom. 1:1) Ale anatawira mphangwa za Umambo asakhala pontho na uxamwali na Mulungu kubulukira mwa Yezu Kristu. (2 Akor. 5:18, 19) Mu kumwaza mphangwa zadidi, mwandimomwene tisapangiza ufuni kwa andzathu munjira yakufunika kakamwe.
13. Musabva tani munacita imwe khundu mu utumiki ninga nyakumwaza mphangwa za Umambo?
13 Kubulukira m’maulendo akubwereza na mapfundziro a Bhibhlya apanyumba, tisakhala akutsandzaya mu kuphedza anthu toera kukhala maso mwakubverana na midida yakulungama ya Mulungu. (1 Akor. 6:9-11) Mwandimomwene, mphyakutsandzayisa kakamwe kuona kuti Mulungu asaphedza tani anthu akuti ali na ‘cifuno cakukhala na umaso wakukhonda mala’ toera kucita macinjo akufunika mbakwanisa kukhala na uxamwali na iye. (Mach. 13:48) Kwa azinji, kusowa cidikhiro kusapitirwa mbuto na kutsandzaya, kudzudzumika kusapitirwa mbuto na cinyindiro kuna Babathu wakudzulu. Mphyakutsandzayisa kakamwe kuona kuthambaruka mwauzimu kunacitwa na anthu apswa! Nee musatawira kuti ndi nkhombo kupangiza ufuni kwa andzathu munjira yakufunika kakamwe ninga anyakumwaza mphangwa za Umambo?
MAFOKOTOZERO AKUPUMIRWA A UFUNI
14. M’mafala anu ene, longani makhundu mangasi a ufuni anagumanika pa 1 Akorinto 13:4-8.
14 Munatsalakana ife andzathu, kuphatisira pidalemba Paulu thangwi ya ufuni, kunatiphedza toera kucalira nyatwa zizinji, kunatibweresera ntendere, na nkhombo za Mulungu. (Lerini 1 Akorinto 13:4-8.) Tendeni tidinge mwacigwagwa pidalonga Paulu thangwi ya ufuni, na kuona kuti tinaphatisira tani mafalace pakutsalakana kwathu andzathu.
15. (a) Thangwi yanji tisafunika kukhala akupirira na audidi? (b) Thangwi yanji tisafunika kucalira ntcanje na kugaya?
15 ‘Munthu wakufuna asapirira mbacita pyadidi.’ Ninga Mulungu asapangiza kupirira na udidi munatsalakana iye anthu akusowa ungwiro, tisafunikambo kukhala akupirira mbacita pyadidi andzathu angadodoma, angacita pinthu mwakukhonda nyerezera, peno mwaukali. Munthu waufuni nkhabe ‘cita bibvu peno ntcanje,’ natenepa, ufuni wandimomwene nkhabe kudzatitawirisa kusirira cinthu ca munthu unango peno miyai yace yakutumikira m’mpingo. Kusiyapo pyenepi, tingakhala na ufuni, nee tinadzagaya peno kudzikuza. Thangwi ‘kuphanira kunagayisa munthu mu ntima mwace, kugayambo ndiko kunatsogolera ku madawo.’—Mis. 21:4.
16, 17. Ndi njira zipi zakupangiza ufuni kwa andzathu zinafokotozwa pa 1 Akorinto 13:5, 6?
16 Ufuni unadzaticitisa kupangiza makhaliro adidi kwa andzathu. Ife cipo tinadzaalonga pyauthambi, kuabera, peno kucita cinthu cakuti cinadzaswa mitemo na midida ya Yahova. Ufuni unadzatiphedza toera kutsalakana pya udidi wa anango, mbuto mwakusaka pya udidi wathu basi.—Afil. 2:4.
17 Ufuni wandimomwene nkhabe cimbiza na kuipirwa, pontho, ‘nkhabe kunyerezera pyakuipa peno kukoya mathangwi,’ ninga kuti tikulemba m’bukhu madodo onsene anaticitira andzathu. (1 Ates. 5:15) Tingakoya pinthu muntima, nee tinakomeresa Mulungu, mwandimomwene mbatidakhala ninga tikusesera moto wakuti ungagaka unapisa ife na anango. (Lev. 19:18) Ufuni usaticitisa kukomerwa na undimomwene, mbwenye ufuni nkhabe ‘kutitawirisa kukomerwa na pyakuipa,’ ngakhale kuti munthu anatiida ali kutsalakanwa mwakuipa peno akuthabuka na nyatwa zinango.—Lerini Misangani 24:17, 18.
18. Tisapfundzanji thangwi ya ufuni kubulukira pa 1 Akorinto 13:7, 8?
18 Onani mafala akuthimizirika adaphatisira Paulu toera kufokotoza ufuni. Iye alonga kuti munthu waufuni ‘asapirira pyonsene.’ Munthu angatidawira mbaphemba kulekererwa, ufuni usatikulumiza toera kumulekerera. Ufuni ‘usatawira pyonsene’ pya m’Mafala a Mulungu, pontho usatiphedza toera kupereka takhuta thangwi ya cakudya cauzimu cinatambira ife. Ufuni ‘usadikhira pyonsene’ pidalembwa m’Bhibhlya, pontho usatikulumiza toera kuphedza anango kuti adziwe mathangwi a pinakhulupira ife. (1 Ped. 3:15) Ife tisacitambo phembero mbatidikhira kuti tingathimbana na makhaliro akunentsa pinthu pinadzacinja. Ufuni ‘usapirira pyonsene’ mwakukhonda tsalakana khala ndi madawo adaticitira anango, kutcingwa, peno nyatwa zinango. Kusiyapo pyenepi, ‘ufuni nkhabe mala peno kuphonya.’ Ufuni unadzapitiriza kupangizwa na anthu akubvera kwenda na kwenda.
PITIRIZANI KUFUNA NDZANU NINGA IMWE ENE
19, 20. Ndi uphungu upi wa Bhibhlya usafunika kutikulumiza toera kupitiriza kupangiza ufuni kwa andzathu?
19 Tingaphatisira uphungu wa Bhibhlya, tinakwanisa kupitiriza kupangiza ufuni kwa andzathu. Ufuni unoyu usaphataniza anthu onsene, tayu basi ale a makhaliro, cilongero na dzindza yathu. Tisafunikambo kukumbuka pidalonga Yezu: “Funa ndzako ninga iwe ene.” (Mat. 22:39) Yahova na Yezu asadikhira kuti tifune andzathu. Tingathimbana na makhaliro akunentsa mbatikhonda kudziwa pinafunika ife kucita na ndzathu, tendeni ticite phembero kuna Mulungu toera atitsogolere na nzimu wace wakucena. Kucita pyenepi kunadzatibweresera nkhombo za Yahova, pontho kunadzatiphedza kucita pinthu munjira yaufuni.—Arom. 8:26, 27.
20 Ntemo wakufuna ndzathu ninga ife ene usacemerwa “mwambo wa amambo.” (Tgo. 2:8) Pakumala kulonga mitemo mingasi ya Mwambo wa Mose, Paulu alonga: ‘Matongero anango onsene anagumanyizwa kudza mabodzi basi, mbawa: ‘Unfune ndzako ninga iwe ene. Munthu anafuna ndzace, hanancitira tayu pyakuipa. Mphapo, kubvera mwambo ndi kufuna.’’ (Arom. 13:8-10) Natenepa, tisafunika kupitiriza kupangiza ufuni kwa andzathu.
21, 22. Thangwi yanji tisafunika kufuna Mulungu na andzathu?
21 Munanyerezera ife mwacidikhodikho mathangwi ali na ife toera kupangiza ufuni kwa andzathu, mphyadidi kunyerezera mafala a Yezu akuti Babace asabulusira ‘dzuwa kuli anthu adidi na akuipa, asabvumbisirambo akulungama na akukhonda kulungama.’ (Mat. 5:43-45) Tisafunika kupangiza ufuni kwa andzathu, mwakukhonda tsalakana khala ndi anyakulungama peno akukhonda kulungama. Ninga pidapfundza ife pakutoma, njira yakufunika kakamwe yakupangiza ufuni ndi kumwaza mphangwa za Umambo kwa iwo. Pana nkhombo zizinji zinafuna kutambira iwo angatawira mphangwa zadidi na ntima onsene!
22 Tiri na mathangwi mazinji toera kufuna Yahova na ntima wathu onsene. Pana njirambo zizinji zakuti tinakwanisa kupangiza ufuni kwa andzathu. Tingapangiza ufuni kwa Mulungu na kwa andzathu, tisapangiza kuti tisabvera pidalonga Yezu thangwi ya nkhani zenezi. Kusiyapo pyenepi, tinakomeresa Babathu wakudzulu waufuni, Yahova.