Mudabuluswa Matawiro a Umaso Wathu Wacikristu na Utumiki
SUMANA 6-12 YA JANEIRO
MPFUMA ZA MAFALA A MULUNGU | GENESI 1-2
“Yahova Acita Umaso pa Dziko Yapantsi”
(Genesi 1:3, 4) Mulungu alonga: ‘Mbacioneke ceza.’ Penepo caoneka ceza. 4 Buluka penepo, Mulungu aona kuti ceza cikhali cadidi, natenepa Mulungu atoma kusiyanisa ceza na cidima.
(Genesi 1:6) Buluka penepo Mulungu alonga: ‘Mbioneke thambo pakati pa madzi, pontho madzi mbakhale akugawika.’
(Genesi 1:9) Buluka penepo Mulungu alonga: ‘Madzi ali pa dziko yapantsi mbagumanyane kukhundu ibodzi, pontho mbuoneke ntunda.’ Pyenepi pyacitika.
(Genesi 1:11) Buluka penepo Mulungu alonga: ‘Pa dziko yapantsi mbapamere tsanga, miti yakubala mbeu na miti yakubala misapo mwakubverana na mitundu yace, ibale misapo yakuti iri na mbeu.’ Pyenepi pyacitika.
Perspicaz vol. 1 tsa. 583 ndima 7; tsa. 584 ndima 1-2
Kucitwa Kwa Pinthu
Pidalonga Mulungu pa Ntsiku Yakutoma kuti ‘Mbacioneke ceza,’ mwandimomwene catoma kuoneka ceza pa dziko yapantsi maseze nee cikhadziwika kukhabuluka ico. Pisaoneka kuti pyenepi pikhacitika pang’ono-pang’ono, mwakubvera na pidalonga nthumburuzi J. W. Watts kuti: ‘Ceza catoma kuoneka mwapang’ono pang’ono.’ (Gen. 1:3, Tradução Distintiva de Gênesis) Mulungu asiyanisa ceza na cidima, ceza acithula Masikati, pontho cidima acithula Masiku. Pyenepi pisapangiza kuti dziko yapantsi ikhazungulira pa mbuto yawo mbimwanikirwa na dzuwa, toera makhundu ayo akumabulukiro a dzuwa na akumadokero a dzuwa akhale na ndzidzi wa ceza na cidima.—Gen. 1:3, 4.
Pa Ntsiku Yaciwiri Mulungu acita thambo mukusiyanisa ‘madzi na madzi.’ Madzi anango apitiriza pa dziko yapantsi, mbwenye madzi mazinji agumanywa kudzulu mbakhala thambo. Mulungu athula thambo ineyi Kudzulu, yakuti iri dhuzi na dziko yapantsi, thangwi Bhibhlya nee isalonga kuti madzi adagumanywa kudzulu asaphataniza nyenyezi na pinthu pinango pyakudzulu.—Gen. 1:6-8; onani EXPANSÃO.
Pa Ntsiku Yacitatu, thangwi ya mphambvu ya pirengo pya Mulungu, madzi a pa dziko yapantsi agumanywa pabodzi pene, mbuoneka ntunda. Natenepa Mulungu athula ntunda unoyu Dziko Yapantsi. Pontho mu ntsiku ibodzi ene, Mulungu aphatisira mphambvu yace toera kumeresa tsanga na miti yakubala misapo. Pinthu pyenepi mbapidabalana mwakubverana na mitundu yace.—Gen. 1:9-13.
(Genesi 1:14) Buluka penepo Mulungu alonga: ‘Kudzulu mbakuoneke dzuwa na mwezi toera kusiyanisa masiku na masikati, pontho pinadzakhala cidzindikiro toera kupangiza midzidzi, ntsiku na pyaka.
(Genesi 1:20) Buluka penepo Mulungu alonga: ‘M’madzi mbamuoneke pinyama pizinji, pontho pioneke pinyama pyakumburuka kudzulu, pakati pa thambo na dziko yapantsi.’
(Genesi 1:24) Mulungu alonga: ‘Mbapioneke pinyama pa dziko yapantsi mwakubverana na mitundu yapyo: Pinyama pya m’mudzi, pinyama pinafamba na mimba, na mitundu yakusiyana-siyana ya pinyama pya ntsanga.’ Natenepa pyacitika.
(Genesi 1:27) Penepo Mulungu acita munthu wakulandana na iye, Mulungu ancita mwakulandana na iye; acita mamuna na nkazi.
Perspicaz vol. 1 tsa. 584 ndima 5-8
Kucitwa Kwa Pinthu
Ndi pyakuthema kulonga kuti Genesi 1:16, Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada nee aphatisira fala Yacihebheri ba·raʼʹ, yakuti isabveka “criar.” Isaphatisira fala Yacihebheri ʽa·sahʹ, yakuti isabveka “fazer.” Nakuti dzuwa, mwezi na nyenyezi pisagumanika “kudzulu” kunalongwa pa Genesi 1:1, ipyo pyacitwa mbidzati kufika Ntsiku Yacinai. Pa ntsiku yacinai, Mulungu acitisa kuti dzuwa, mwezi na nyenyezi pimwanikire dziko yapantsi na thambo yakuti iri dhuzi na dziko yapantsi. Mafala akuti ‘Mulungu apiikha kudzulu toera pimwanikire dziko yapantsi,’ asabveka kuti ipyo mbipidakwanisa kuoneka kubulukira pa dziko yapantsi, ninga piri pa thambo yakuti iri dhuzi na dziko. Pontho dzuwa na mwezi mbipidaphatisirwa ninga pidzindikiro ‘toera kupangiza midzidzi, ntsiku na pyaka,’ natenepa mukupita kwa ndzidzi mbidatsogolera anthu munjira zakusiyana-siyana.—Gen. 1:14.
Ntsiku Yacixanu, ndi ntsiku idacitwa pinyama pa dziko yapantsi. Pyenepi nee pisabveka kuti pinyama pinango pyasanduka kubulukira mu ntundu unango wa pinyama pidacitwa na Mulungu, mbwenye pinyama pyonsene pyacitwa na Mulungu. Bhibhlya isalonga: ‘Mulungu acita pinyama pikulu pya m’madzi na pinyama pyonsene pinafamba-famba m’madzi mwakubverana na mitundu yapyo. Acitambo pinyama pyonsene pyakumburuka mwakubverana na mitundu yapyo.’ Mulungu aona kuti pinthu pidacita iye pikhali mwadidi, natenepa apipasa nkhombo, mbalonga: ‘Balanani munjipe,’ natenepa pyacitika, thangwi Mulungu apicita na maluso akubalana ‘mwakubverana na mitundu yapyo.’—Gen. 1:20-23.
Ntsiku Yacitanthatu, ‘Mulungu acita mitundu yakusiyana-siyana ya pinyama pa dziko yapantsi, mitundu ya pinyama pya m’mudzi na pinyama pyonsene pinafamba na mimba mwakubverana na mitundu yapyo.’ Natenepa Mulungu acita pyenepi mwadidi ninga pidacita iye pinthu pyonsene pakutoma.—Gen. 1:24, 25.
Cifupi na kunkhomo kwa ntsiku yacitanthatu yakucitwa kwa pinthu, Mulungu acita cinthu cipswa cakupiringana pinyama, mbwenye tayu kupiringana aanju. Cinthu ceneci ndi munthu wakuti acitwa mwakulandana na Mulungu. Lemba ya Genesi 1:27 isalonga kuti Mulungu ‘acita mamuna na nkazi,’ pyenepi pisabverana na Genesi 2:7-9 inapangiza kuti Yahova Mulungu acita munthu kubulukira ku pfumbi ya mataka, mbapepesa mphuno mwace muya waumaso, natenepa iye adzakhala munthu waumaso. Buluka penepo ampasa paraizu toera ikhale mudzi wace, pontho ampasa pyakudya. Munjira ineyi Yahova aphatisira mataka toera kucita munthu, buluka penepo Iye acita nkazi mukuphatisira ibodzi mwa mbabvu za Adhamu. (Gen. 2:18-25) Pidamala kucitwa nkazi, mamuna adzakhala wakukwana mwakubverana na ‘ntundu wace.’—Gen. 5:1, 2.
Kusaka Mpfuma Zauzimu
(Genesi 1:1) Pakutoma, Mulungu acita kudzulu na dziko yapantsi.
Ncenjezi 1/6/15 tsa. 5 ndima 2
Siyensiya Isakhuya Tani Umaso Wanu
Pyaka pya dziko yapantsi na kudzulu
Asiyentista asalonga kuti dziko iri na pyaka cifupi na mabiliyau 4 na kudzulu cifupi na pyaka mabiliyau 13 peno 14. Bhibhlya nee isalonga kudzulu kwacitwa lini. M’Bhibhlya nkhabemo khundu inalonga kuti dziko iri na pikwi pingasi pya pyaka. Vesi yakutoma ya Bhibhlya isalonga: ‘Pakutoma Mulungu acita kudzulu na pantsi.’ (Genesi 1:1) Mafala anewa asacitisa asiyentista kulonga pyaka pya dziko mwakubverana na midida ya siyensiya.
(Genesi 1:26) Buluka penepo, Mulungu alonga: ‘Tendeni ticite munthu ninga ife, wakulandana na ife toera atsalakane ntsomba za m’bara, pinyama pinamburuka kudzulu, pinyama pyakufuika, pontho atsalakane dziko yonsene na pinyama pyonsene pinafamba na mimba pa dziko yapantsi.’
Perspicaz vol. 2 tsa. 534 ndima 4
Yezu Kristu
Nee Akhali Nciti. Yezu aphedzera Babace basa yakucita pinthu, mbwenye iye nee akhali Nciti. Mphambvu yakucita pinthu ikhabulukira kuna Mulungu mukuphatisira nzimu wace wakucena. (Gen. 1:2; Masal. 33:6) Nakuti Yahova ndi Phata ya umaso onsene, pinthu pyonsene pyakuoneka na pyakukhonda kuoneka, pisanyindira iye. (Masal. 36:9) Natenepa, m’mbuto mwakukhala Nciti, Mwana akhali nyakuphedza wakuti Yahova amphatisira pakucita pinthu. Yezu alonga kuti Mulungu ndi Nciti ninga pinalonga Malemba onsene.—Mat. 19:4-6; onani CRIAÇÃO.
SUMANA 13-19 YA JANEIRO
MPFUMA ZA MAFALA A MULUNGU | GENESI 3-5
“Nyatwa Zizinji Thangwi ya Uthambi Wakutoma”
(Genesi 3:1-5) Nyoka ikhali yakucenjera kakamwe mwa pinyama pyonsene pya ntsanga pidacitwa na Yahova Mulungu. Natenepa, iyo yabvundza nkazi: ‘Ndimomwene kuti Mulungu alonga kuti lekani kudya misapo ya miti yonsene ya m’munda?’ 2 Penepo nkazi atawira nyoka: ‘Tinakwanisa kudya misapo ya miti ya m’munda. 3 Mbwenye nsapo wa muti uli pakati pa munda, Mulungu alonga: Lekani kuudya, pontho lekani kuukhuya; gopa munadzafa.’ 4 Penepo nyoka yapanga nkazi: ‘Mwandimomwene nee munadzafa.’ 5 Thangwi Mulungu asadziwa kuti pa ntsiku inafuna kuudya imwe, maso anu anafunguka, pontho munadzakhala ninga Mulungu, mbamudziwa cadidi na cakuipa.’
Yahova Anadzakwanirisa Cifuniro Cace!
9 Sathani Dyabo aphatisira nyoka toera kunyengeza Eva toera akhonde bvera Babawo, Yahova. (Lerini Genesi 3:1-5; Apokalipse 12:9) Sathani alonga uthambi kuti ana a Mulungu akhadakhondeswa kudya ‘misapo ya miti yonsene ya m’munda.’ Pikhali ninga akulonga: ‘Musafuna kulonga kuti nee munakwanisa kucita pinafuna imwe?’ Buluka penepo, iye alonga kuna Eva: ‘Mwandimomwene nee munadzafa.’ Unoyu ukhali uthambi. Sathani anyengezambo Eva kuti nee akhafunika kubvera Mulungu. Sathani alonga: ‘Mulungu asadziwa kuti, ntsiku inadzadya imwe, maso anu anadzafunguka.’ Sathani akhalonga kuti Yahova nee akhafuna toera adye nsapo thangwi pyenepi mbapidaacitisa kukhala na cidziwiso cakupambulika. Pakumalisa, iye acita pikiro iyi yauthambi: ‘Munadzakhala sawasawa na Mulungu, mbamudziwa pyadidi na pyakuipa.’
(Genesi 3:6) Pidabva iye pyenepi, nkazi aona kuti nsapo wa muti unoyu ukhali wadidi toera kudya na wakutundusa maso, inde, iwo ukhali na maonekero adidi. Natenepa, iye akwata nsapo mbatoma kuudya. Buluka penepo, iye apasambo mamunace pikhali iye pabodzi na nkazace, iye mbatomambo kuudya.
Sentinela 15/11/00 tsa. 26 ndima 1-2
Pinthu Pinafuna Ife Kupfundza Kubulukira ku Banja Yakutoma
Kodi madawo adacita Eva akhali akunentsa kuacalira? Nkhabe. Nyerezerani kuti imwe ndimwe Eva. Mafala adalonga nyoka akhali akusiyana kakamwe na adalonga Mulungu kuna Adhamu. Munapibva tani mungadzindikira kuti munthu unango apambizira munthu wakuti imwe musanfuna, pontho musakhulupira kuti ndi wauthambi? Eva akhafunika kuipokanya, mbakhonda kuibvesera. Mwandimomwene, Eva mbadakhonda, nyoka nee mbidakwanisa kupokanya ulungami wa Mulungu na mafala a mamunace. Mukulemedza nsolo wa banja, Eva akhafunika kubvundzisa mamunace mbadzati kucita cisankhulo. Ife tisafunikambo kucita pibodzi pyene, tingabva pinthu pyakusiyana na pinapfundziswa ife na Mulungu. Mbwenye Eva akhulupira mafala a Nyoka, mbatonga kucita ekha cisankhulo ca pinthu pyadidi na pyakuipa. Mu ndzidzi ukhabvesera iye mafala a nyoka, akomerwa nawo kakamwe. Iye adawa thangwi yakupitiriza kunyerezera mafala anewa m’mbuto mwakuafudza peno kucedza pyenepi na mamunace!—1 Akorinto 11:3; Tiyago 1:14, 15.
Adhamu Abvera Mafala a Nkazace
Mwakukhonda dembuka Eva anyengerera Adhamu toera acitembo madawo mabodzi ene. Tinafokotoza tani kufewa kwace thangwi yakubvera mafala a nkazace? (Genesi 3:6, 17) Adhamu akhali pa mayesero akukhulupirika kwace. Kodi iye mbadabvera Nciti wace, adampasa pyonsene, kuphatanizambo nkazace wakufunika Eva? Kodi Adhamu mbadasaka citsogolero ca Mulungu thangwi ya pinthu pikhafuna iye kucita, peno mbadabvera nkazace? Adhamu akhadziwa mwadidi pikhadikhira nkazace thangwi ya kudya nsapo udakhondeswa iwo kuti pikhali pyauthambi. Mpostolo Paulu alemba: “Adhamu nee anyengezwa, mbwenye nkazi anyengezwa, mbakhala nyakudawa.” (1 Timoti 2:14) Natenepa mwacakhomo Adhamu asankhula kukhonda bvera Yahova. Iye akhagopa kakamwe kuluza nkazace m’mbuto mwa kukhulupira kuti Mulungu ali na mphambvu yakutsalakana pinthu pyenepi.
(Genesi 3:15-19) Ndinadzaikha unyamalwa pakati pa iwe na nkazi, pakati pa dzindza yako na dzindza yace. Iye anadzanyedza nsolo wako, iwe unadzaluma citende cace.’ 16 Iye apanga nkazi: ‘Ndinadzathimizira kakamwe kubva kupha kwako ungakhala na mimba, mbubva kupha pakubala ana; iwe unadzafuna kakamwe kukhala na mamunako, pontho iye anadzakutonga.’ 17 Iye apanga Adhamu: ‘Nakuti wabvera fala ya nkazako, mbudya nsapo wa muti udakupanga ine kuti: Leka kudya, mataka anapaswa dzedze thangwi ya iwe. Ntsiku zonsene za umaso wako, unadzathabuka toera kukhala na cakudya cinafuna kubuluka pa mataka. 18 Miti ya minga na tsanga pinadzamera pa mataka, pontho iwe unadzadya pinafuna kumera pa mataka. 19 Unadzabuluka kaluma pa nkhope pako toera kugumana cakudya, mpaka kubwerera pa mataka, thangwi iwe wabuluka pa mataka. Thangwi iwe ndiwe pfumbi, pontho unadzabwerera ku pfumbi.’
Sentinela 01/09/12 tsa. 4 ndima 2
Kodi Mulungu Asatsalakana Akazi?
Kodi akazi apaswa dzedze na Mulungu?
Nkhabe. Adapaswa dzedze na Mulungu ndi Dyabo, “nyoka ikulu.” (Apokalipse 12:9; Genesi 3:14) Pidalonga Mulungu kuna Adhamu kuti anadzatonga nkazace, nee pisabveka kuti mbadatsalakana nkazace ninga bitcu. (Genesi 3:16) Iye basi ene akhaapanga pya nyatwa zikhafuna kukhala na iwo thangwi ya madawo adacita iwo.
Sentinela 01/01/04 tsa. 29 ndima 2
Ntsonga Zikulu za Bukhu ya Genesi—I
Gen. 3:17—Ndi munjira ipi mataka apaswa dzedze, pontho mu ndzidzi ungasi? Kupaswa dzedze kwa mataka pisabveka kuti mbapidakhala pyakunentsa toera kubulusa cakudya. Dzindza ya Adhamu yakwanisa kuona nyatwa yakupaswa dzedze kwa mataka thangwi mataka amera miti ya minga na pswepswe, pontho pai wace Nowa, Lameki alonga pya ‘basa yathu yakunentsa na yakuwanga inaphata ife na manja athu, thangwi ya mataka adapaswa dzedze na Yahova.’ (Genesi 5:29) Pidamala Cigumula, Yahova apasa nkhombo Nowa na anace, pontho aapanga pya cifuniro Cace cakudzadza dziko yapantsi. (Genesi 9:1) Pisaoneka kuti kupaswa dzedze kwa mataka kudacita Mulungu kwadzamala.—Genesi 13:10.
Perspicaz vol. 1 tsa. 742 ndima 3
Kubva Kupha Pakubala
Nyatwa zinaoneka pakubala. Pidamala kudawa Eva, Mulungu ampanga pya nyatwa zikhafuna kuona iye pakubala. Mbadapitiriza kubvera, nkhombo za Mulungu mbazidakhala na iye, pontho nee mbadabva kupha pakubala, thangwi ‘nkhombo za Yahova zisapfumisa munthu, pontho iye nkhabe kuthimizira nyatwa.’ (Mis. 10:22) Mbwenye cincino, thangwi ya kudawa, manungo akusowa ungwiro mbadabweresa nyatwa. Mwandimomwene, Mulungu alonga (thangwi kazinji kene pinthu pinatawirisa Iye kuti picitike pisalongwa kuti pyacitwa na iye): ‘Ndinadzathimizira kakamwe kubva kupha kwako ungakhala na mimba, mbubva kupha pakubala ana.’—Gen. 3:16.
Kusaka Mpfuma Zauzimu
(Genesi 4:23, 24) Buluka penepo, Lameki akhalonga mafala awa kuna akazace, Adha na Zila: ‘Bveserani fala yanga, imwe akazi a Lameki; Bveserani pinalonga ine: Ine ndapha munthu m’bodzi thangwi iye andiphekesa, Inde, ndapha m’phale thangwi iye andimenya. 24 Khala ule anafuna kupha Kaini anatcunyuswa 7, Anafuna kupha Lameki anatcunyuswa 77.’
Perspicaz vol. 2 tsa. 658 ndima 4
Lameki
Mafala adalonga Lameki kuna akazace (Gen. 4:23, 24) asapangiza makhaliro auphanga a mu ndzidzi unoyu. Iye alonga mafala awa: ‘Bveserani fala yanga, imwe akazi a Lameki; Bveserani pinalonga ine: Ine ndapha munthu m’bodzi thangwi iye andiphekesa, Inde, ndapha m’phale thangwi iye andimenya. Khala ule anafuna kupha Kaini anatcunyuswa 7, Anafuna kupha Lameki anatcunyuswa 77.’ Pisaoneka kuti mafala adalonga Lameki ndi toera kutsidzikizika, pontho aphemba kuti nseru wace nee ukhali wakupha munthu ninga pidacita Kaini. Toera kutsidzikizika, Lameki alonga kuti apha munthu akhadamenywa na iye mbam’phekesa. Natenepa mafalace asapangiza kuti akhaphemba kulekererwa na munthu onsene akhafuna kumbwezera pyakuipa thangwi yakupha munthu adam’mphekesa.
(Genesi 4:26) Sete abalambo mwana wamamuna, mban’thula Enosi. Mu ntsiku zenezi anthu atoma kucemera dzina ya Yahova.
Perspicaz vol. 1 tsa. 367 ndima 1
Mafala Akuxola
‘Kucemera dzina ya Yahova’ kudatoma mu ndzidzi wa Enosi Cigumula mbacidzati kutoma, nee kukhali kwakuthema, thangwi pakutoma Abheli akhacemera dzina ya Mulungu munjira yadidi kakamwe. (Gen. 4:26; Aheb. 11:4) Mwakubverana na anyakupfundza anango, iwo alonga kuti khala dzina ya Mulungu ikhacemerwa mwakuipa peno akhaiphatisira toera kucemera madzimunthu peno anthu, pisapangiza kuti iwo akhalonga dzina Yahova mwakuxola.—Onani ENOS.
SUMANA 20-26 YA JANEIRO
MPFUMA ZA MAFALA A MULUNGU | GENESI 6-8
‘Iye Acita Ninga Mudapangwa Iye’
(Genesi 6:9) Izi ndi mphangwa zinalonga pya Nowa. Nowa akhali munthu wakulungama. Iye apangiza kukhala munthu wakusowa mulando pakati pa anthu a mu ndzidzi wace. Nowa afamba na Mulungu wandimomwene.
(Genesi 6:13) Buluka penepo, Mulungu apanga Nowa: ‘Ndatonga kufudza anthu onsene, thangwi dziko yapantsi yadzala na uphanga thangwi ya anthu; natenepa, ndinaafudza pabodzi na dziko yapantsi.
Towezerani Cikhulupiro na Kubvera Kwa Nowa, Dhanyeli na Yobe
4 Ndi pinentso pipi pidathimbana na Nowa? Mu ndzidzi wa Enoki, yavu wace Nowa, anthu akhali akuipa kakamwe. Iwo akhalonga ‘mafala akuxola’ Yahova. (Yuda 14, 15) Natenepa dziko yadzakhala yakuipa kakamwe. Mu ndzidzi wa Nowa, ‘dziko ikhadadzala na uphanga.’ Aanju akuipa abwera pa dziko yapantsi, acinja manungo awo kudza anthu mbamanga banja na akazi. Anawo akhali asumankha na mapanga. (Genesi 6:2-4, 11, 12) Mbwenye munthu onsene mbadakwanisa kuona kuti Nowa akhali wakusiyana na anthu anewa. Bhibhlya isalonga kuti ‘Nowa akhali wakutawirika pamaso pa Yahova.’ Mwakusiyana na anthu apacisa, iye akhacita pinthu pyadidi. ‘Nowa afamba na Mulungu wandimomwene.’—Genesi 6:8, 9.
(Genesi 6:14-16) Cita bote ya matabwa adidi akuberuka. Unadzasasanya makwartu m’bote, mbukhwaza alkatrau kunja na nkati mwa bote. 15 Unaicita tenepa: Bote isafunika kukhala na makhono 300 aulaphi, makhono 50 augugumi na makhono 30 a cengo. 16 Unadzaikha janela pa bote toera mupite ceza, buluka padzulu mpaka pa janela pasafunika pathawane khono ibodzi. Nsuwo wa bote unauikha pakhundu, pontho bote isafunika kukhala ya nyumba zitatu zakusandzikirana; yapantsi, yapakati na yapadzulu.
Sentinela 01/04/13 tsa. 14 ndima 1
Iye ‘Afamba na Mulungu Wandimomwene’
Pisaoneka kuti papita pyaka 40 peno 50 toera kumalisa basa ineyi. Iwo akhafunika kugwisa miti, kupandula matabwa mwakubverana na midida, mbaaphataniza. Bote ikhafunika kukhala ya nyumba zitatu zakusandzikirana, makwartu mazinji, pontho na nsuwo. Pisaoneka kuti bote ineyi ikhalimbo na majanela ndzulu, pontho padzulu pace pakhadasasanyirwa mwadidi toera madzi akhonde kupita nkati.—Genesi 6:14-16.
(Genesi 6:22) Nowa acita pyonsene mwakubverana na pidapangwa iye na Mulungu. Iye acita ninga mudapangwa iye.
Sentinela 15/09/11 tsa. 18 ndima 13
Tithamange Mwakupirira
13 Ninji pidaphedza atumiki anewa a Yahova toera kupirira mbathamanga mpaka kunkhomo? Onani pidalemba Paulu thangwi ya Nowa. (Lerini Ahebheri 11:7.) ‘Cigumula cakuti mbacidafudza anthu onsene’ cikhali cinthu cakutoma kuna Nowa. (Gen. 6:17) Cikhali cinthu cakuti cipo cacitika kale, pontho cikhali cacilendo. Ngakhale tenepo Nowa nee asiya kuphata basa peno kuiona ninga yakunentsa kakamwe. Thangwi yanji? Thangwi iye akhakhulupira kuti pyonsene pinalonga Yahova pinacitika. Nowa nee aona basa ineyi kuti ikhali yakunentsa kakamwe. M’mbuto mwace, ‘iye acita ninga mudapangwa iye.’ (Gen. 6:22) Nyerezerani basa yonsene ikhafuna kucita Nowa: Kumanga bote, kugumanya pinyama, kuikha pyakudya pya anthu na pya pinyama m’bote, kumwaza mphangwa zakucenjeza anthu na kuphedza banjace toera ikhale yakuwanga mwauzimu. Ineyi ikhali basa ikulu toera kuicita ‘ninga mudapangwa iye.’ Mbwenye cikhulupiro ca Nowa na kupirira pyaphedza iye na banjace toera kupulumuka na kupaswa nkhombo.
Kusaka Mpfuma Zauzimu
(Genesi 7:2) Pa ntundu ubodzi na ubodzi wa pinyama pinaoniwa ninga pyakucena, usafunika kukwata pinomwe, cinyama cimuna na cikazi; pa ntundu wa pinyama pinaoniwa ninga pyakukhonda cena, kwata piwiri basi, cimuna na cikazi;
Sentinela 01/01/04 tsa. 29 ndima 7
Ntsonga Zikulu za Bukhu ya Genesi—I
Gen. 7:2—Ninji pikhapangiza kusiyana kwa pinyama pyakucena na pyakukhonda cena? Cinthu cikhapangiza kusiyana kwa pinyama ndi kuphatisirwa kwa pinyama toera kupereka ntsembe pakulambira, tayu pire pikhadyiwa na pikhakhonda kudyiwa. Anthu adakhala maso Cigumula mbacidzati kucitika, nee akhadya nyama. Kusiyanisa pinyama ‘pyakucena’ na ‘pyakukhonda cena’ toera kudya, kwatoma na Mwambo wa Mose, pontho kwamala pidafudzwa mwambo unoyu. (Mabasa 10:9-16; Aefesi 2:15) Pisaoneka kuti Nowa akhadziwa kuti ndi pinyama pipi pyakuthema toera kupereka ntsembe kuna Yahova. Pidabuluka iye m’bote, ‘Nowa amangira Yahova guwa ya ntsembe, akwata pinyama pingasi mwa pinyama pyonsene pinaoniwa ninga pyakucena na mbalame zinaoniwa ninga zakucena, mbapisa pinyama pyenepi pa guwa ninga ntsembe.’—Genesi 8:20.
(Genesi 7:11) Pikhali Nowa na pyaka 600 pya umaso wace, pa mwezi waciwiri, pa ntsiku 17 ya mwezi unoyu, pa ntsiku ineyi zafunguka mphuno za madzi pa dziko, mbifungukambo misuwo ya madzi kudzulu.
Sentinela 01/01/04 tsa. 30 ndima 1
Ntsonga Zikulu za Bukhu ya Genesi—I
Gen. 7:11—Kodi madzi a Cigumula akhadabuluka kupi? Pa ntsiku yaciwiri yakucitwa kwa pinthu, pidacitwa thambo ya padzulu pa dziko, pakhali madzi pantsi pa thambo ineyi, pontho padzulu pa thambo ibodzi ene pakhali madzi. (Genesi 1:6, 7) Madzi akhali ‘pantsi’ pa thambo ndi ale akuti akhalipo kale pa dziko yapantsi. Madzi akuti akhali ‘padzulu’ pa dziko yapantsi akhali mazinji kakamwe, mbakhala ‘ntambo wa madzi.’ Madzi anewa ndiwo adabvumba mu ntsiku za Nowa.
SUMANA 27 YA JANEIRO–2 YA FEVEREIRO
MPFUMA ZA MAFALA A MULUNGU | GENESI 9-11
‘Dziko Yonsene Yapantsi Ikhapitiriza Kukhala na Cilongero Cibodzi Basi’
(Genesi 11:1-4) Pa ndzidzi unoyu, dziko ikhapitiriza kukhala na cilongero cibodzi basi, pontho anthu akhalonga mafala mabodzi ene. 2 Pikhaenda anthu kumabulukiro a dzuwa, iwo adzindikira gowa mu dziko ya Sineari, mbatoma kukhala kweneko. 3 Buluka penepo, iwo atoma kulonga kuna unango na ndzace: ‘Tendeni tiumbe mabhuloko mbatiapisa na moto.’ Natenepa iwo akhamanga na mabhuloko, tayu na miyala, mbaphatisira alkatrau ninga matope toera kuphataniza mabhuloko. 4 Buluka penepo, iwo alonga: Tendeni timange nzinda wathu na nyumba yakulapha kakamwe mpaka ifike kudzulu, toera tikhale na dzina yakubvekera kakamwe, natenepa nee tinamwazika pa dziko yonsene yapantsi.’
Perspicaz vol. 1 tsa. 298 ndima 2
Bhabhilonya Wankulu
Makhaliro a Bhabhilonya Wakale. Kumangwa kwa nzinda wa Bhabhilonya mu Thando ya Sineari, kwacitwa mu ndzidzi ubodzi ene wa kumangwa kwa Nyumba Yandzulu ya Bhabheli. (Gen. 11:2-9) Cifuniro cikulu cakumanga nyumba yandzulu na nzinda nee cikhali ca kukuza dzina ya Mulungu, mbwenye anyakumanga akhafuna ‘akhale na dzina yakubvekera kakamwe.’ Nyumba zinacemerwa zigurates nee zagumanwa basi ene m’madembe a Bhabhilonya wakale, mbwenye zagumanwa m’makhundu anango a ku Mezopotamya, pyenepi pyapangiza ntundu wa uphemberi ukhacitwa pa nyumba yandzulu. Kutonga kudacita Yahova Mulungu toera kufudza nyumba ineyi kwapangiza pakweca kuti iye asaida uphemberi wauthambi. Dzina Yacihebheri idapaswa nzinda wa Bhabheli isabveka “Uviavia,” pontho dzina Yacisumerya (Ka-dingir-ra) na dzina Yacikadhiani (Bab-ilu) asabveka “Nsuwo wa Mulungu.” Natenepa anthu adasalikira mu nzinda unoyu acinja dzina toera kucalira mabvekero ayo akuipa, mbwenye dzina inaphatisira iwo cincino isapitiriza kupangiza nzinda unoyu na uphemberi.
Perspicaz vol. 2 tsa. 360 ndima 7
Cilongero
Bukhu ya Genesi isalonga kuti pakumala kwa Cigumula anthu akhali akuphatana mu ndzidzi ukhacita basa yakuti nee ikhabverana na cifuno ca Mulungu, mwakubverana na pidalongwa kuna Nowa na anace. (Gen. 9:1) M’mbuto mwa kumwazana toera ‘kudzadza dziko yapantsi’ iwo akhadatonga toera kukhala pa mbuto ibodzi basi, mbamanga nyumba zawo N’thando yakuti yadzadziwika na Sineari, Mezopotamya. Pisaoneka kuti mbuto ineyi mbidakhalambo mbuto ikulu ya mauphemberi na nyumba ikulu ya mauphemberi.—Gen. 11:2-4.
(Genesi 11:6-8) Buluka penepo Yahova alonga: ‘Iwo ndi mbumba ibodzi basi, pontho ali na cilongero cibodzi basi, mphapo onani pinacita iwo. Natenepa pyonsene pinanyerezera iwo toera kucita, pinakwanisika. 7 Cincino tendeni titcite toera tisiyanise cilongero cawo, toera akhonde kubvesesa cilongero ca unango na ndzace.’ 8 Buluka penepo Yahova aabalalisa pa dziko yonsene yapantsi, pontho mwapang’ono-pang’ono iwo asiya kumanga nzinda.
Perspicaz vol. 2 tsa. 361 ndima 1
Cilongero
ulungu Wamphambvu Zonsene afudza basa ineyi yakumanga, mbamwaza onsene mukusiyanisa cilongero cawo. Pyenepi pyapingiza basa yawo, mbaamwaza m’makhundu onsene a pa dziko yapantsi. Kusiyapo pyenepi, kusiyanisa kwa cilongero kwapingiza mabasa akhafuna kucita iwo ntsogolo, akuti akhali akusiyana na cifuno ca Mulungu, pontho pyenepi mbapidacitisa anthu kukhonda khala na mphambvu na manyerezero mabodzi ene m’mabasa akhacita iwo. Mwakuthimizira, mbapidakhala pyakunentsa toera anthu akhale na udziwisi kubulukira mu pilongero pyakusiyana-siyana, udziwisi wakuti nee ukhabuluka kwa Mulungu, mbwenye ukhabulukira m’maluso na kufufudza kwa anthu. (Landanisani na Koel. 7:29; Deut. 32:5.) Natenepa, kusiyaniswa kwa cilongero kwacitisa anthu kukhala akugawana, pontho pyabweresa maphindu kuna iwo toera akhonde kucita pinthu pyakuti mbapidaaphekesa. (Gen. 11:5-9; landanisani na Iza. 8:9, 10.) Tinganyerezera pinthu pinacita anthu lero thangwi yakuphatisira mwakuipa udziwisi wa anthu, pisapangiza kuti Mulungu akhali na mathangwi adidi toera kufudza basa yakumanga Bhabheli.
(Genesi 11:9) Na thangwi ineyi, nzinda unoyu wapaswa dzina ya Bhabheli, thangwi ndi penepo padasiyanisa Yahova cilongero cikhalongwa pa dziko yonsene yapantsi, pontho kubulukira kweneko Yahova aabalalisa pa dziko yonsene yapantsi.
Perspicaz vol. 3 tsa. 55 ndima 7
Madzindza
Kumwazana thangwi yakusiyana kwa cilongero, kwacitisa kuti nsoka ubodzi na ubodzi wa cilongero ukhale na makhaliro awo, basa, misambo na uphemberi, natenepa nsoka ubodzi na ubodzi ukhacita pinthu mwakubverana na pinafuna iwo. (Lev. 18:3) Thangwi yakuthaukirana na Mulungu, anthu azinji atoma kucita madzimunthu mbaalambira.—Deut. 12:30; 2 Ama. 17:29, 33.
Kusaka Mpfuma Zauzimu
(Genesi 9:20-22) Nowa atoma kulima munda, mbatceka miti ya mauva. 21 Pidamwa iye vinyu, aledzera mbadula nguwo mu nsasa wace. 22 Kamu pai wace Kanani aona pai wace pikhali iye cipezipezi, mbapanga abale ace awiri akhali kunja kwa nsasa.
(Genesi 9:24, 25) Pidalamuka Nowa ncitulo pakumala kuledzera na vinyu, abva pidacita mwanace wang’ono, 25 mbalonga: ‘Mbapaswe dzedze Kanani. Mbakhale wang’ono kakamwe pakati pa mabitcu a abale ace.’
Perspicaz vol. 1 tsa. 383 ndima 1
Kamu
Panango Kanani akhacita pinthu pyakuti pai wace Kamu nee akhansandika. Nowa apumirwa toera kulonga mwanyapantsi pya cipendamiro cakuipa ca Kamu, cakuti panango cikhaoneka kuna mwanace Kanani, pontho cakuti mbicidakhuya dzindza yonsene ya Kanani. Dzedze ineyi yaoneka pidakunda Aizraeli Akanani. Ale adakhonda kufudzwa (mwacitsandzo, anthu a ku Jibheyoni [Yos. 9]) akhali mabitcu a Izraeli. Mukupita kwa pyaka, kupaswa dzedze kwakwanirisika mu ndzidzi wakuti dzindza ya Kanani, mwana wa Kamu, akhatongwa na utongi wamphambvu wa pa dziko yonsene yapantsi wa Medo-Persya, Gresya na Roma.
(Genesi 10:9, 10) Iye adzakhala nyakusodza wamphambvu, nyakupingiza Yahova. Na thangwi ineyi, anthu akhalonga mafala awa kuna unango na ndzace: ‘Iwe ndiwe ninga Nirodhi, nyakusodza wamphambvu, nyakupingiza Yahova.’ 10 Mizinda yakutoma ya umambo wace ikhali Bhabheli, Ereki, Akadhi, Kaline, mu dziko ya Sineari.
Perspicaz vol. 3 tsa. 91 ndima 5
Nirodhi
Pakutoma, Nirodhi akhatonga nzinda wa Bhabheli, Ereki, Akadhi, Kaline na dziko yonsene ya Sineari. (Gen. 10:10) Pisaoneka kuti ndiye adatomesa basa yakumanga Bhabheli na nyumba yandzulu. Pyenepi pisabveranambo na maonero Aciyuda. Josefo alemba: “Mwapang’ono-pang’ono, [Nirodhi] acinja mwaukali njira yakucita pinthu, mbaona kuti njira yadidi toera anthu athaukirane na Mulungu ndi kuacitisa toera anyindire mphambvu zace. Iye apwaza Mulungu, mukulonga kuti Mulungu angadzadza pontho dziko na madzi; iye mbadamanga nyumba yandzulu yakulapha kakamwe yakuti nee mbidabizwa na madzi, pontho nee mbadafudza ayavu awo. Anthu apwaza Mulungu, mbabvera mafala a [Nirodhi], natenepa iwo atoma kumanga nyumba ya ndzulu . . . pontho nyumba ineyi yamangwa mwakucimbiza kakamwe.”—Jewish Antiquities (Antiguidades Judaicas), I, 114, 115 (iv, 2, 3).