TOWEZERANI CIKHULUPIRO CAWO | DHEBHORA

‘Ndalamuka Ninga Mama Mu Israele’

DHEBHORA ayang’ana anyankhondo akhagumanyana pa Phiri ya Tabori. Pyenepi pyancitisa kudzumatirwa kakamwe. Namacibese, iye aona cipapo na cikhulupiro ca ntsogoleri wawo, Bharaki. Maseze iwo akhali amuna amphambvu akukwana 10.000, cikhulupiro na cipapo cawopikhali pa mayesero ntsiku ineyi. Iwo akhaenda kathimbana na anyamalwa akugopswa, pontho akhali azinji na akusowa pida. Mbwenye akhaenda onsene thangwi akhawangiswa na nkazi unoyu.

Nyerezerani Dhebhora, nguwo zace mbazikapheruka na mphepo mu ndzidzi unayang’ana iye kutali pabodzi na Bharaki. Phiri ya Tabori padzulu pace nee pakhali pakusongoka. Ulaphi wace kuenda ndzulu ukhali wa mametru 400 na padzulu pace munthu mbadakwanisa kuona Thando ya Esdrelom, yakuti iri kumadokero dzuwa a kubangwe. Nkulo wa Kisoni ukhapita na Paphiri ya Karmelo mbuenda kagwera Nyandza Ikulu. Mbwenye, namacibese anewa ciripo cidacitisa nkulo unoyu kupwa mbukhala nthunda yakusowa madzi. Anyankhondo a Sisera akhafendedzera cifupi, pabodzi na kuyetima kwa utale. Anyankhondo a Sisera akhali na pida​—magareta ankhondo akukwana 900, akuti panango akhali na masikeya a utale akumangirirwa pa cakutsidzikizira maroda. Sisera akhafuna kupha Aisraele akusowa pida mwakucimbiza kakamwe ninga kukwedza maudzu akuuma!

Dhebhora akhadziwa kuti Bharaki na anyankhondo ace akhadikhira cidzindikiro peno mafala akubuluka kuna iye. Kodi nkazi akhali iye basi? Kodi iye akhapibva tani kukhala na basa ikulu kakamwe ninga ineyi? Akhabvundzika kuti akhacitanji pa mbuto ineyi? Pisaoneka kuti nkhabe! Yahova, Mulungu wace, akhadampanga toera kutomesa nkhondo ineyi; Yahova akhadampangizambo kuti mbadaphatisira nkazi toera kumalisa nkhondo ineyi. (Atongi 4:9) Dhebhora na anyankhondo anewa acipapo asatipfundzisanji thangwi ya cikhulupiro?

‘NDOKO KU PHIRI YA TABORI’

Mudalonga Bhibhlya pakutoma pya Dhebhora, yamulonga ninga ‘mprofeta wankazi.’ Cidzo ceneci ca Dhebhora cancitisa kulembwa kazinji kene m’Bhibhlya, mbwenye si ekha basi tayu.a Dhebhora akhali na basa inango. Iye akhatonga miseru mukupereka matawiro a Yahova ku mikandzo ikhaoneka.​—Atongi 4:4, 5. 

Dhebhora akhakhala cisa ca mapiri ca Efrayimu, pakati pa nzinda wa Beteli na Rama. Kweneku iye mbadakhala pa muti wa ncindu mbatumikira anthu mwakubverana na citsogolero ca Yahova. Basa yace ikhali yakunentsa, mbwenye Dhebhora nee atawira kugopeswa na pyenepi. Basa yace ikhafunika kakamwe kweneku. Na thangwi ineyi, mukupita kwa ndzidzi iye acita khundu mukulemba nyimbo yakupumirwa yakuti aphatanizamo pya mbumba yace yakukhonda khulupirika: ‘Israele akhadasankhula alungu apswa apezi, penepo pene nkhondo yafika m’mizinda.’ (Atongi 5:8) Nakuti Aisraele akhadasiya Yahova mbatumikira alungu anango, Yahova nee aatsidzikiza kwa anyamalwa awo. Mambo Yabini wa ku Kanani aakunda, mukuphatisira nkulu wa anyankhondo wamphambvu anacemerwa Sisera.

Sisera! Dzina ineyi ikhagopswa kakamwe mu Israele. Uphemberi na misambo ya Akanani pikhali pyakuipa, akhapereka ana ninga ntsembe, pontho akhacita ulukwali mu templo. Kodi dziko ikhali tani mukhatongwa iwo na nkulu wa ku Kanani na anyankhondo ace? Nyimbo ya Dhebhora isapangiza kuti kukhali kwakunentsa kucita ulendo n’dziko, pontho nee m’bodzi mbadakwanisa kukhala m’pisa. (Atongi 5:6, 7) Nyerezerani anthu kukhala m’mapiri basi, nee kulima minda peno kukhala m’pisa pyakusowa mipanda, thangwi yakugopa kuphekeswa m’miseu, kukwatirwa anawo na akazawo.b

Usumankha unoyu wapitiriza pyaka 20, mpaka Yahova kuona pakweca kuti anthu akukhonda bvera akhali dzololo toera kucinja, mwakubverana na mafala akupumirwa a nyimbo ya Dhebhora na Bharaki akuti, ‘Mpaka ine Dhebhora kulamuka ninga mama mu Israele.’ Ife nkhabe kudziwa khala Dhebhora, nkazi wa Lapidote, akhali mai wandimomwene, mbwenye mafala anewa akhali akuphiphirisa. Mbwenye Yahova asankhula Dhebhora toera atsidzikize mbumba ninga mama. Yahova antuma toera kacemera mamuna wa cikhulupiro cakuwanga, Ntongi Bharaki, mbantuma kuti akamenyane na Sisera.​—Atongi 4:3, 6, 7; 5:7.

Yahova atuma Bharaki kubulukira kwa Dhebhora kuti ‘Ndoko ku phiri ya Tabori.’ Bharaki akhali na amuna akukwana 10.000 a madzindza mawiri a Israele. Dhebhora alonga pikiro ya Mulungu kuti iwo mbadakunda nyankhondo wamphambvu Sisera na magareta ace 900! Mwandimomwene pikiro ineyi yadzumatirisa Bharaki. Israele nee akhali na anyankhondo aluso na pida pya nkhondo. Ngakhale tenepo, Bharaki atawira kuenda kunkhondo basi ene Dhebhora angaenda nawo pabodzi ku Phiri ya Tabori.​—Atongi 4:6-8; 5:6-8.

Anthu anango asanyerezera kuti Bharaki akhafuna kuenda pabodzi na Dhebhora thangwi yakusowa cikhulupiro, mbwenye nee ndi undimomwene. Kusiyapo pyenepi, iye nee aphemba Mulungu toera ampase pida pya nkhondo pizinji. Mbwenye ninga mamuna wacikhulupiro, Bharaki aona kufunika kwa kukhala na muimiriri wa Yahova toera kumpasa cipapo pabodzi na anyankhondo ace. (Ahebere 11:32, 33) Yahova atawira phembo yace. Iye atawirisa Dhebhora toera kuenda mwakubverana na phembo ya Bharaki. Natenepa, Yahova apumira pontho Dhebhora kuti mbiri yakuwina nee mbidaenda kuna mamuna. (Atongi 4:9) Mulungu akhadatonga kuti Sisera mbadadzaphiwa na nkazi!

Lero, kunjipa kukulu kwa kusowa ulungami, uphanga na kupita m’mabonde mwakukakamiza, pisacitwa kuna akazi. Iwo nee asalemedzwa kakamwe ninga munafunira Mulungu. Mbwenye, Mulungu asaona akazi ninga munaonera iye amuna, pontho onsene mbakutawirika kuna iye. (Aroma 2:11; Agalata 3:28) Citsandzo ca Dhebhora cisatikumbusa kuti Mulungu asapasambo miyai akazi, cidzindikiro cakuti asaanyindira, pontho ndi akupambulika kuna iye. Cipo tisafunika kusangizira nzimu wakuponderera akazi unacitika kakamwe n’dziko ino.

‘PANTSI PATEKENYEKA, KUDZULU KWABVUMBA MADZI’

Bharaki agumanyiza anyankhondo ace akukwana 10.000 akuti akhali na cipapo cakukwana toera kuthimbana na anyankhondo akugopswa a Sisera. Bharaki akhali wakukomerwa na cipapo ca anyankhondo ace, mukhaatsogolera iye kukwira Phiri ya Tabori. Tisaleri: ‘Debora aenda naye pabodzi.’ (Atongi 4:10) Nyerezerani cipapo cikhali na anyankhondo a Bharaki kuona nkazi unoyu wacipapo ali na iwo pabodzi mukhakwira iwo pa Phiri ya Tabori, dzololo toera kuikha umaso wace pangozwi na anyankhondo thangwi ya cikhulupiro cace kuna Yahova Mulungu!

Sisera mudadziwa iye kuti Aisraele agumanyiza anyankhondo toera kumenyana naye, iye acita pinthu mwakucimbiza. Amambo azinji Akukanani abvungazikana na Mambo Yabini, wakuti panango akhali wamphambvu kakamwe mwa iwo. Natenepa, nsoka wa magareta a nkhondo a Sisera acitisa pantsi kutekenyeka mu ndzidzi ukhaenda iwo ku thando ya nkhondo. Akanani akhali na cinyindiro consene cakuti mbadawina nkhondo ineyi mwakukhonda dembuka.​—Atongi 4:12, 13; 5:19.

Bharaki na Dhebhora mbadacitanji mukhafendedzera cifupi anyamalwa awo? Iwo mbadapitiriza kukhala padzulu pa Phiri ya Tabori, panango mbadaluza na anyankhondo akuthambaruka a Akanani, thangwi toera kumenyana mwadidi na anyankhondo anewa a magareta iwo akhafunika mbuto yadidi. Nakuti Bharaki akhaenda kunkhondo na citsogolero ca Yahova, akhafunika kudikhira mafala a Dhebhora. Pakumalisira, ndzidzi wadzafika. Dhebhora alonga: ‘Lamuka, thangwi lero ndi ntsiku inakupasa Yahova m’manja mwako Sisera. Yahova ene anakutsogolera. Bharaki atcitha pa Phiri ya Tabori na anyankhondo ace 10.000.’​—Atongi 4:14.c

Anyankhondo a Israele atcitha pa phiri mbaenda pa mbuto yakuzwerera mwadidi, mbayang’anisana na pida pyakugopswa pya nkhondo. Kodi Yahova aatsogolera ninga pidapikira Dhebhora? Ntawiro wafika mwakucimbiza kakamwe. Tisaleri, ‘pantsi patekenyeka, kudzulu kwabvumba madzi.’ Anyankhondo aumbirimi a Sisera akhali viyaviya. Pontho kudambo kwatoma kubvumba! Madzi atoma kukuka na mphambvu mbabweresa matope. Mwakukhonda dembuka, magareta a utale adzakhala akusowa basa. Iwo alirima m’matope mwakusowa cidikhiro.​—Atongi 4:14, 15; 5:4.

Bharaki na anyankhondo ace nee adzudzumika na condzi ceneci. Thangwi akhadziwa kuti pyenepi pikhabulukira kupi. Iwo athamangira anyankhondo a ku Kanani. Ninga anyankhondo a Mulungu, Aisraele apha anyankhondo onsene a Sisera. Nkulo wa Kisoni wadzala madzi, mbukokolola mitembo yonsene kuenda kaitaya mu Nyandza Ikulu.​—Atongi 4:16; 5:21.

Lero, Yahova nee asaphatisirabve atumiki ace toera kucita nkhondo yakumanungo. Mbwenye asaphemba atumiki ace toera kumenya nkhondo yauzimu. (Mateo 26:52; 2 Akorinto 10:4) Tingabvera Mulungu mu dziko ino, tikucita khundu mu nkhondo ineyi. Tisafunika cipapo, thangwi ale ali kukhundu ya Mulungu lero panango anathimbana na mitcingo yakugopswa. Mbwenye Yahova nee acinja. Iye akupitiriza kutsidzikiza ale anankhulupira na kun’nyindira, ninga pidacita Dhebhora, Bharaki na anyankhondo acipapo a Israele wakale.

“MBASIMBWE IYE PAKATI PA AKAZI ONSENE”

Nyamalwa m’bodzi wa ku Kanani athawa​—wakuipa kakamwe piringana onsene! Sisera, nyakutcinga wankulu wa mbumba ya Mulungu, athawa na miyendo kunkhondo. Asiya anyankhondo ace ali kufa m’matope, mbathawa anyankhondo a Israele kuenda ku mbuto yakusowa matope toera kabisala ku mbuto ikhanyerezera iye kuti mbadabvunulirwa. Mwakugopa iye apita mwakucimbiza na mbuto idasowa anyankhondo Aciisraele, mbafika pa nsasa wa Hebere, Nkerite adafuluka kuna mbumba yace kuenda kubangwe, mbacita uxamwali na Mambo Yabini.​—Atongi 4:11, 17.

Mwakuneta, Sisera afika pa nsasa wa Hebere. Iye nee agumana Hebere panyumba, mbwenye agumana Yaeli, nkazace Hebere. Sisera akhanyerezera kuti Yaeli mbadalemedza cibverano ca mamunace na Mambo Yabini. Panango nee pikhali pyakukwanisika kuna iye kuti nkazi anyerezere mwakusiyana na mamunace. Pisapangiziratu kuti Sisera nee akhadziwa pikhanyerezera Yaeli! Mwapakweca, Yaeli aona pinthu pyakuipa pikhacita Akanani mu dziko; iye aonambo kuti akhali na cisankhulo cace. Iye mbadasankhula kuphedza mamuna unoyu wakuipa peno kuperekeka kuna Yahova mu kupha nyamalwa unoyu wa mbumba ya Mulungu. Yaeli mbadacitanji? Kodi nkazi mbadakunda tani nyankhondo ninga unoyu, wamphambvu na wakudziwa mwadidi kumenya nkhondo?

Yaeli akhafunika kunyerezera mwakucimbiza. Iye apasa Sisera mbuto toera kugona. Iye apanga Yaeli toera kum’bisa pangafika munthu wakunsaka. Mudagona iye, Yaeli anfinikiza, pontho mudaphemba Sisera madzi, iye ampasa nkaka. Natenepa Sisera agona citulo cikulu kakamwe. Buluka penepo, Yaeli akwata cikhomero ca nyumba cakuti nkazi unoyu akhaciphatisira kazinji kene mwaluso​—cimuti ca nsasa na nyundo. Mudagodama iye cifupi na nsolo wa Sisera, akhali na basa yakugopswa kakamwe, yakukhala ninga nyankhondo wa Yahova. Kupenula peno kudembuka pang’ono mbakudaikha umaso wace pangozwi. Kodi iye akhanyerezera kuti mbumba ya Mulungu yathabuswa tani na mamuna unoyu m’pyaka pizinji nduli? Peno akhanyerezera mwai wace wakukhala nyankhondo wa Yahova? Malemba nee asalonga. Pinadziwa ife ndi pyakuti Sisera aphiwa mwakucimbiza!​—Atongi 4:18-21; 5:24-27.

Mukupita kwa ndzidzi, Bharaki abwera kudzasaka nyamalwa wace. Yaeli mudampangiza iye manungo a Sisera akuti ali na cimuti ca nsasa mu nsolo, Bharaki adzindikira kuti profesiya ya Dhebhora yakwanirisika. Nkazi apha nyankhondo wamphambvu Sisera! Ntsiku zino anyakupokanya na anyakukhonda khulupira asacemera Yaeli na madzina mazinji akuipa, mbwenye Bharaki na Dhebhora akhandziwa mwadidi. Mu nyimbo yawo, apumirwa toera kusimba Yaeli ninga ‘nyakusimbwa pakati pa akazi onsene’ thangwi ya cipapo cidapangiza iye. (Atongi 4:22; 5:24) Onani kupasa mwakudzala manja kwa Dhebhora. Iye nee acita bibvu na kusimbwa kwa Yaeli; basi ene akumbuka kuti mafala a Yahova akwanirisika.

Kuphiwa kwa Sisera, Mambo Yabini nee agopesabve Aisraele. Kuvuya kwa Akanani kukhadamala. Ntendere wadzaoneka kwa pyaka 40. (Atongi 4:24; 5:31) Dhebhora, Bharaki na Yaeli apaswa nkhombo thangwi yakukhulupira kwawo Yahova Mulungu. Tingatowezera cikhulupiro ca Dhebhora, dzololo kucita basa ya Yahova mwacipapo na kuwangisa anango kucitambo pibodzi pyene, Yahova anadzatipasa nkhombo za kuwina na ntendere wa kwenda na kwenda.

[Pidzindikiro pyapantsi