KODI IMWE MUKHAPIDZIWA?

Kodi Kukhala N’khali Wa Dziko Ya Roma Kwaphedza Tani Mpostolo Paulu?

N’khali onsene wa dziko ya Roma akhali na ufulu na miyai m’mbuto zonsene zikhafamba iye mu umambo Waciroma. Iye akhabvera mwambo Waciroma, tayu miyambo ya m’magawo a mizinda. Angapambizirwa nseru, akhafunika kutawira kutongwa mwakubverana na mwambo, ngakhale tenepa, iye akhali na ufulu toera nseru wace utsalakanwe na thando yakutonga miseru Yaciroma. Khala nseru ukhaphemba kuti aphiwe, iye akhali na ufulu wakuphemba ntongi toera atsalakane pontho nseru wace.

Mwakubverana na ufulu unoyu, Cicero, ntongi unango Waciroma wa pyaka dzana yakutoma M.N.W., alonga: “Ndi usumankha kumanga n’khali wa dziko ya Roma; kunkwapula ndi kudawa; kumupha ndi kudawa kakamwe,” pyenepi ndi sawasawa na munthu anapha m’bodzi wa anyakubala peno m’bale wace.

Mpostolo Paulu amwaza mphangwa mu dziko yonsene ya Umambo Waciroma. Iye aphatisira ufulu wace ninga n’khali wa dziko ya Roma m’midzidzi mitatu yakudziwika: (1) Iye apanga ntongi unango wa miseru wa ku Filipi kuti iwo aswa mwambo wa ufulu wace thangwi yakum’menya. (2) Iye alonga cidzo cace toera akhonde kukwapulwa ku Yerusalemu. (3) Iye aphemba Sezari toera nseru wace utongwe pontho mbaphembambo ntongi wa ku dziko ya Roma toera nseru wace utsalakanwe na iye.​—Machitiro 16:37-39; 22:25-28; 25:10-12.

Kodi Akumbizi Akhalipwa Tani M’midzidzi Ya Bhibhlya?

Yakobe akumbiza mikumbi ya pifuyo pya tiu wace Labani mu pyaka 20. Yakobe aphata basa mu pyaka pyakutoma 14 toera apaswe ana acikazi awiri a Labani na pyaka pinango 6, iye akhapaswa pifuyo. (Genesi 30:25-33) Revista inango ya Biblical Archaeology Review yalonga: “Cibverano ca kukumbiza ca Labani na Yakobe cisaoneka ninga cikhali cakudziwika kakamwe pakati pa anyakulemba na anyakuleri akale a malemba a Bhibhlya.”

Pyakulembwa pyakale pidagumanwa ku Nuzi, Larsa na mbuto zinango ku Iraki wacincino pisapangiza kubverana kweneku. Cibverano cikhacitwa caka cibodzi mbiciphata basa caka cinango. Akumbizi akhatawira kutsalakana numero yakudziwika ya pinyama mwakubverana na thunga pontho ntundu wa pinyama pyenepi. Pakupita caka cibodzi, mwanaciro akhatambira mphangwa za pinthu pidacitika pya ntsiku na ntsiku. Pinthu pyonsene pyakuthimizirika pikhapaswa nkumbizi.

Kunjipa kwa nkumbi wa pifuyo kukhanyindira numero ya mabira acikazi adapaswa nkumbizi. Kazinji kene mabira acikazi dzana akhadikhirwa kubala anabira 80. Nkumbizi akhafunika kuatsalakana mwadidi toera akhonde kufa peno kutaika. Natenepa, akhacita pyonsene pikhakwanisa iye toera kutsalakana mwadidi pinyama pidapaswa iye.