1. Kodi profesiya inagumanika pa Danyeli kapitulu 11 inatiphedza toera kudziwanji?

NDI pinthu pipi pinafuna kucitika mwakukhonda dembuka kuna atumiki a Yahova? Bhibhlya isatipanga pinthu pyakufunika kakamwe pinafuna kucitika mwakukhonda dembuka, pyakuti pinakhuya ife tonsene. Pana profesiya ibodzi inafuna kutiphedza toera kudziwa pinthu pinafuna kudzacita mautongi amphambvu pa dziko yapantsi. Profesiya ineyi isagumanika pa Danyele kapitulu 11. Iyo isalonga pya amambo awiri akuti asathimbana, pontho amambo anewa asacemerwa mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero. Khundu ikulu ya profesiya ineyi yamala kukwanirisika, natenepa tiri na cinyindiro cakuti khundu idasala inadzakwanirisikambo.

2. Mwakubverana na Genesi 3:15 na Apokalipse 11:7 na Apokalipse 12:17, ndi pinthu pipi pinafunika ife kukumbuka mu ndzidzi unapfundza ife profesiya ya Dhanyeli?

² Toera kubvesesa profesiya inagumanika pa Danyele kapitulu 11, tisafunika kukumbuka kuti basi ene iyo isalonga pya amambo na mautongi anapomokera atumiki a Mulungu. Maseze atumiki a Mulungu ndi akucepa kakamwe tingaalandanisa na anthu onsene pa dziko yapantsi, kazinji kene iwo asakhuyiwa kakamwe na pinthu pinacita mautongi anewa. Thangwi yanji? Thangwi cifuno cikulu ca Sathani pabodzi na ale antowerera ndi kufudza atumiki a Yahova na a Yezu. (Lerini Genesi 3:15 na Apokalipse 11:7; 12:17.) Profesiya ya Dhanyeli isabverana na maprofesiya anango a m’Bhibhlya. Natenepa, ife tinakwanisa kubvesesa mwadidi profesiya ya Dhanyeli basi ene tingalandanisa na malemba anango a m’Bhibhlya.

3. Tinadinganji mu nsolo uno na unatowera?

³ Mu nsolo uno, ife tinadinga profesiya inagumanika pa Danyele 11:25-39. Tinaonambo kuti mbani akhali mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero kutomera mu caka 1870 mpaka 1991, pontho tinaona mathangwi adidi adaticitisa kucinja kubvesesa kwathu profesiya ineyi. Mu nsolo unatowera tinadzadinga profesiya inagumanika pa Danyele 11:40–12:1, pontho iwo unadzapangiza khundu ya profesiya inalonga pya ndzidzi kutomera 1991 mpaka pa nkhondo ya Armajedhoni. Mu ndzidzi unapfundza imwe misolo ineyi, onani bokosi yakuti “Amambo Anathimbana mu Ntsiku Zakumalisa.” Mbwenye cakutoma tisafunika kudziwa amambo awiri analongwa mu profesiya ineyi.

TINADZIWA TANI MAMBO WAKUNKWIRIRO NA MAMBO WAKUNTERERO?

4. Ndi pinthu pipi pitatu pinafuna kutiphedza toera kudziwa mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero?

⁴ Pakutoma, mafala akuti ‘mambo wakunkwiriro’ akhaphatisirwa toera kulonga atongi a kunkwiriro kwa dziko ya Izraeli, pontho mafala akuti ‘mambo wakunterero’ akhaphatisirwa toera kulonga atongi a kunterero kwa dziko ya Izraeli. Thangwi yanji tisalonga tenepo? Thangwi anju alonga kuna Dhanyeli kuti: ‘Ine ndabwera toera kukudziwisa pinthu pinafuna kucitika kuna mbumba yako mu ntsiku zakumalisa.’ (Dan. 10:14) Mpaka pa Pentekoste 33 Pakumala Kubalwa kwa Kristu, dzindza ya Izraeli ikhali atumiki a Mulungu. Kutomera pa ndzidzi unoyu, Yahova apangiza pakweca kuti anyakupfundza akukhulupirika a Yezu ndiwo anafuna kukhala atumiki ace. Natenepa, khundu ikulu ya profesiya ya Dhanyeli kapitulu 11, isalonga pya anyakupfundza a Kristu, tayu pya dzindza ya Izraeli. (Mabasa 2:1-4; Aroma 9:6-8; Agal. 6:15, 16) Pontho atongi akusiyana-siyana adzakhala mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero m’midzidzi yakusiyana. Ngakhale tenepo, ife tinakwanisa kuadziwa thangwi ya pinthu pitatu pinacita iwo. Cakutoma, iwo asatcinga atumiki a Mulungu. Caciwiri, kutcinga kwawo atumiki a Mulungu kusapangiza kuti iwo asaida Yahova. Pontho cacitatu, atongi anewa asathimbana unango na ndzace.

5. Kodi pikhali pyakukwanisika kudziwa mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero kutomera mu pyaka 100 mpaka mu caka 1870? Fokotozani.

⁵ Pidapita pyaka 100, mpingo Wacikristu watoma kudzala na Akristu authambi. Iwo akhapfundzisa pinthu pyauthambi mbabisa undimomwene wa Mafala a Mulungu. Kutomera mu ndzidzi unoyu mpaka mu caka 1870, Mulungu nee akhali na nsoka pa dziko yapantsi. Akristu authambi adzathimizirika kakamwe ninga nyakasongole m’munda wa tirigu. Na thangwi ineyi, pikhali pyakunentsa kakamwe toera kudzindikira Akristu andimomwene. (Mat. 13:36-43) Thangwi yanji ndi pyakufunika kudziwa pyenepi? Thangwi pyenepi pisapangiza kuti atongi onsene akhatonga kutomera mu pyaka 100 mpaka caka 1870 nee mbadadziwika ninga mambo wakunkwiriro peno mambo wakunterero. Pontho nee pakhagumanika nsoka wa atumiki a Mulungu akuti mbadatcingwa na amambo anewa.b Mbwenye kutomera mu caka 1871, pyakwanisika kudziwa mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero. Tisadziwa tani pyenepi?

6. Ndi caka cipi cidatoma atumiki a Mulungu kugumanyikana pontho ninga nsoka? Fokotozani.

⁶ Kutomera mu caka 1870, atumiki a Mulungu atoma kugumanyikana ninga nsoka. Mu caka ceneci, Charles T. Russell pabodzi na andzace akhazikisa nsoka wa anyakupfundza Bhibhlya. M’bale Russell pabodzi na andzace aphata basa ninga akwati mphangwa toera ‘kufungula njira’ kuti Umambo Waumesiya ukhazikiswe. (Mal. 3:1) Atumiki a Mulungu mbadakwanisa pontho kudzindikirwa! Kodi pa ndzidzi unoyu pakhali atongi akuti mbadakwanisa kupomokera atumiki a Mulungu? Tendeni tione.

MBANI MAMBO WAKUNTERERO?

7. Mpaka pa Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi, mbani akhali mambo wakunterero?

⁷ Mu caka 1870, utongi wa Bhritanya wakunda madziko mazinji kakamwe, pontho ukhali na anyankhondo amphambvu kakamwe kupiringana anyankhondo a m’madziko anango. Profesiya ya Dhanyeli isalonga kuti utongi unoyu usaphiphiriswa na nyanga ing’ono yakuti yakunda nyanga zinango zitatu zakuti zisaimirira Fransa, Espanya na Holanda. (Dan. 7:7, 8) Natenepa, utongi wa Bhritanya wadzakhala mambo wakunterero mpaka pa Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi. Mu ndzidzi ubodzi ene, dziko ya Estados Unidos yadzakhala yakupfuma kakamwe kupiringana madziko anango, pontho yatoma kucita uxamwali na dziko ya Bhritanya.

8. Kutomera pa nkhondo yakutoma ya dziko yonsene yapantsi, mbani mambo wakunterero?

⁸ Mu ndzidzi wa Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi, Estados Unidos na Bhritanya amenya nkhondo pabodzi, pontho adzakhala na anyankhondo amphambvu kakamwe. Pa ndzidzi unoyu, Bhritanya na Estados Unidos adzakhala utongi ubodzi wamphambvu kakamwe pa dziko unacemerwa Anglo-Amerikana. Dhanyeli alonga mwanyapantsi kuti mambo unoyu mbadagumanya ‘anyankhondo azinji na amphambvu kakamwe.’ (Dan. 11:25) Natenepa, mu ntsiku zakumalisa, utongi unoyu wa Anglo-Amerikana usacemerwa mambo wakunterero.c Mphapo mbani adzakhala mambo wakunkwiriro?

MBANI MAMBO WAKUNKWIRIRO?

9. Kodi mambo wakunkwiriro aoneka lini, pontho lemba ya Danyele 11:25 yakwanirisika tani?

⁹ Mu caka 1871, pidamala Russel pabodzi na andzace kukhazikisa nsoka wa anyakupfundza Bhibhlya, adzaoneka mambo wakunkwiriro. Mu caka ceneci, Alemanya adzakhala utongi wamphambvu kakamwe.d Pontho mukupita kwa pyaka, utongi wa Alemanya watoma kutonga madziko anango a mu Afrika na anango a ku Oceano Pacífico, kusiyapo pyenepi, iwo watoma kugumanya anyankhondo amphambvu kakamwe kupiringana Bhritanya, pontho iwo wasasanya xitima ikulu kakamwe ya m’madzi toera kuiphatisira pa nkhondo. (Lerini Danyele 11:25, NM.) Pidatoma Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi, Alemanya aphatisira anyankhondo ace toera kumenyana na anyamalwa ace.

10. Kodi lemba ya Danyele 11:25b, 26 yakwanirisika tani?

¹⁰ Profesiya ya Dhanyeli yalongambo mwanyapantsi pinthu pikhafuna kucitika kuna utongi wa Alemanya na anyankhondo ace amphambvu. Iyo yalonga kuti mambo wakunkwiriro ‘nee anadzakhala wakuwanga.’ Thangwi yanji? ‘Thangwi iwo anadzacita masasanyiro toera kunsandukira. Pontho ale anadya pyakudya pyace pyakukoma ndiwo anadzacitisa kufudzwa kwace.’ (Dan. 11:25b, 26a, NM.) Mu ntsiku za Dhanyeli, ale akhadya ‘pyakudya pyakukoma pya mambo’ akhaphataniza akulu a utongi akuti ‘akhaphata basa panyumba ya mambo.’ (Dan. 1:5) Kodi mbani analongwa mu profesiya ineyi? Iyo isalonga pya akulu a utongi wa Alemanya, kuphatanizambo anyankhondo na akulu anyankhondo akhaphata basa pabodzi na mambo. Pinthu pidacita anthu anewa pyacitisa kuti mambo akhale wakusowa mphambvu, mbutoma utongi unango mu Alemanya.e Profesiya ineyi yalongambo pinthu pikhafuna kucitika thangwi ya nkhondo ikhafuna kucita utongi wa Alemanya na mambo wakunterero. Iyo yalonga: ‘Azinji mwa anyankhondo ace anadzaphiwa mbafudzwa.’ (Dan. 11:26b) Ninga pidalonga profesiya, anyankhondo azinji a utongi wa Alemanya akundwa, pontho anthu azinji kakamwe aphiwa pa nkhondo yakutoma ya dziko yonsene yapantsi. Nkhondo ineyi yapha anthu azinji kakamwe kupiringana nkhondo zinango zidacitika.

11. Kodi mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero acitanji?

¹¹ Bukhu ya Danyele 11:27, 28 isafokotoza pinthu pidacitika Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi mbidzati kutoma. Iyo isalonga kuti mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero ‘mbadakhala pa meza ibodzi ene mbalonga uthambi.’ Iyo isalongambo kuti mambo wakunkwiriro mbadagumanya ‘pinthu pizinji pyadidi.’ Mwandimomwene ndi pyenepi pidacitika. Utongi wa Alemanya na utongi wa Bhritanya acedza kuti asafuna kukhazikisa ntendere, mbwenye mafala awo aoneka pakweca kuti akhali authambi mu ndzidzi udatoma nkhondo mu caka 1914. Pontho pyaka pingasi nduli mbacidzati kufika caka 1914, Alemanya ikhali dziko yaciwiri yakuti ikhadapfuma kakamwe. Ninga pinalonga lemba ya Danyele 11:29 na khundu yakutoma ya Danyele 11:30, Alemanya amenya nkhondo na mambo wakunterero, mbwenye iye akundwa.

AMAMBO ASATHIMBANA NA ATUMIKI A MULUNGU

12. Ninji pidacita mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero mu ndzidzi wa nkhondo yakutoma ya dziko yonsene yapantsi?

¹² Kutomera mu caka 1914, amambo anewa awiri apitiriza kuthimbana na kutcinga kakamwe atumiki a Mulungu. Mwacitsandzo, mu ndzidzi wa nkhondo yakutoma ya dziko yonsene yapantsi, utongi wa Alemanya na utongi wa Bhritanya ukhatcinga atumiki a Mulungu thangwi iwo akhakhonda kuenda kunkhondo. Pontho utongi wa Estados Unidos waikha nkaidi ale akhatsogolera basa yakumwaza mphangwa. Kutcingwa kweneku kwakwanirisa profesiya inagumanika pa Apokalipse 11:7-10.

13. Ninji pidacita mambo wakunkwiriro kutomera mu caka 1933 na mu ndzidzi wa nkhondo yaciwiri ya dziko yonsene yapantsi?

¹³ Kutomera mu caka 1933, makamaka mu ndzidzi wa nkhondo yaciwiri ya dziko yonsene yapantsi, mambo wakunkwiriro akhatcinga mwakuipa kakamwe atumiki a Mulungu. Mu ndzidzi udatoma nsoka wa Nazi kutonga dziko ya Alemanya, Hitler pabodzi na andzace akhondesa basa yakumwaza mphangwa. Mambo unoyu wakunkwiriro apha atumiki a Yahova cifupi na 1.500, pontho azinji aatumiza ku mazunde. Pinthu pyenepi pikhadalongwa kale na Dhanyeli. Mambo wakunkwiriro akhondesa basa yakumwaza mphangwa, munjira ineyi, iye ‘apswipisa nyumba ya Mulungu’ na ‘kumalisa pya ntsembe za ntsiku na ntsiku.’ (Dan. 11:30b, 31a) Hitler, wakuti akhali ntsogoleri wa Alemanya, adumbira kuti mbadapha atumiki onsene a Mulungu mu dziko ineyi.

MAMBO MUPSWA WAKUNKWIRIRO

14. Mbani adzakhala mambo wakunkwiriro pidamala nkhondo yaciwiri ya dziko yonsene yapantsi? Fokotozani.

¹⁴ Pidamala nkhondo yaciwiri ya dziko yonsene yapantsi, utongi wa União Soviética wadzakhala mambo wakunkwiriro. Utongi unoyu watoma kutonga madziko mazinji akuti kale akhatongwa na Alemanya. Ninga pikhacita utongi wa Nazi, utongi wa União Soviética ukhatcinga anthu onsene akhalambira Mulungu wandimomwene.

15. Ninji pidacita mambo wakunkwiriro pidamala Nkhondo Yaciwiri Ya Dziko Yonsene Yapantsi?

¹⁵ Ndzidzi ungasi pidamala Nkhondo Yaciwiri Ya Dziko Yonsene Yapantsi, mambo mupswa wakunkwiriro, União Soviética na andzace apomokera atumiki a Mulungu. Mwakubverana na profesiya inagumanika pa Apokalipse 12:15-17, mambo unoyu akhondesa basa yakumwaza mphangwa, pontho atumiza atumiki a Yahova azinji mu ubitcu ku Siberya. Mwandimomwene, mambo wakunkwiriro atoma kale kutcinga atumiki a Mulungu, mbwenye iye nee anakwanisa kupingiza basa yakumwaza mphangwa.f

16. Kodi utongi wa União Soviética wakwanirisa tani lemba ya Danyele 11:37-39?

¹⁶ Lerini Danyele 11:37-39, NM. Ndi munjira ipi mambo wakunkwiriro nee ‘atsalakana Mulungu wa ababace’? Utongi wa União Soviética watonga kufudza mauphemberi onsene. Natenepa, kutomera mu caka 1918, utongi unoyu wacita masasanyiro toera maxikola onsene apfundzise kuti Mulungu nee alipo. Ndi munjira ipi mambo wakunkwiriro ‘apasa mbiri mulungu wa mbuto ya mipanda yakuwanga kakamwe’? Utongi wa União Soviética wabvunga kobiri izinji kakamwe toera kuthimizira anyankhondo na kusasanya mpfuti zizinji zikulu-zikulu toera utongi wawo ukhale wamphambvu. Natenepa, mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero adzakhala na mpfuti zizinji toera kupha anthu azinji kakamwe!

AMAMBO AWIRI APHATA BASA PABODZI

17. Ninji ‘cinthu cakunyanyasa na cakufudza’?

¹⁷ Mambo wakunkwiriro aphata basa pabodzi na mambo wakunterero toera kucita cinthu cakufunika kakamwe. Iwo ‘akhazikisa cinthu cakunyanyasa na cakufudza.’ (Dan. 11:31) Cinthu ceneci ndi nsoka wa Nações Unidas.

18. Thangwi yanji nsoka wa Nações Unidas usacemerwa ‘cinthu cakunyanyasa’?

¹⁸ Nsoka wa Nações Unidas usacemerwa ‘cinthu cakunyanyasa’ thangwi usalonga kuti unakwanisa kukhazikisa ntendere pa dziko yonsene, pinthu pyakuti basi ene ndi Umambo wa Mulungu unakwanisa kupicita. Pontho profesiya isalonga kuti cinthu ceneci ndi ‘cakufudza’ thangwi nsoka wa Nações Unidas unadzaphatisirwa toera kufudza uphemberi wauthambi.—Onani bokosi yakuti “Amambo Anathimbana mu Ntsiku Zakumalisa.”

THANGWI YANJI TISAFUNIKA KUDZIWA MPHANGWA ZENEZI?

19-20. (a) Thangwi yanji tisafunika kudziwa mphangwa zenezi? (b) Ndi mbvundzo upi unafuna kudzatawirwa mu nsolo unatowera?

¹⁹ Ife tisafunika kudziwa mphangwa zenezi thangwi zisapangiza kuti profesiya ya Dhanyeli inalonga pya mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero yakwanirisika kutomera mu caka 1870 mpaka mu caka 1991. Natenepa tinakwanisa kukhala na cinyindiro cakuti khundu idasala ya profesiya ineyi inadzakwanirisikambo.

²⁰ Nakuti utongi wa União Soviética wafudzika mu caka 1991, mphapo mbani mambo wakunkwiriro lero? Nsolo unatowera unadzatawira mbvundzo unoyu.

1-2. Tinapfundzanji mu nsolo uno?

LERO, pana pinthu pizinji pinapangiza kuti tikukhala mu ntsiku zakumalisa za dziko ino yakuipa. Mwakukhonda dembuka, Yahova na Yezu Kristu anadzafudza mautongi onsene anaida Umambo wace. Pinthu pyenepi mbapidzati kucitika, mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero anapitiriza kuthimbana unango na ndzace, pontho na kutcinga atumiki a Mulungu.

² Mu nsolo uno, tinapfundza profesiya inagumanika pa Danyele 11:40–12:1. Kusiyapo pyenepi tinadzaona kuti mbani mambo wakunkwiriro lero, pontho tinadzapfundza kuti thangwi yanji tisafunika kukhala akukhurudzika mbatinyindira kuti Yahova anadzatipulumusa mwakukhonda tsalakana nyatwa zinafuna kuona ife.

MAMBO MUPSWA WAKUNKWIRIRO

3-4. Mbani mambo wakunkwiriro lero? Fokotozani.

³ Pidafudzwa utongi wa União Soviética mu caka 1991, atumiki a Mulungu akuti akhali maso mu ndzidzi wa utongi unoyu akhali na ufulu wa ndzidzi wakucepa. Dhanyeli alonga ufulu unoyu ninga ‘ciphedzo cakucepa.’ (Dan. 11:34) Na thangwi ineyi, iwo atoma kumwaza mphangwa mwakusudzuka, pontho mu ndzidzi wakucepa numero ya amwazi mphangwa yathimizirika kakamwe m’madziko akhatongwa na utongi wa União Soviética. Mbwenye pidapita pyaka pingasi, Rusiya na madziko anango anam’phedzera adzakhala mambo wakunkwiriro. Ninga pidalongwa mu nsolo udamala, toera utongi ucemerwe mambo wakunkwiriro peno mambo wakunterero usafunika kucita pinthu pitatu: (1) iwo usafunika kutcinga atumiki a Mulungu, (2) macitiro ace asafunika kupangiza kuti iye asaida Yahova na ale analambira Yahova, pontho (3) iye asafunika kuthimbana na mambo ndzace.

⁴ Pana mathangwi matatu anapangiza kuti lero mambo wakunkwiriro ndi Rusiya na madziko anango anam’phedzera. (1) Iwo asakhondesa atumiki a Mulungu kumwaza mphangwa, pontho asatcinga abale na alongo azinji kakamwe anakhala mu dziko inatonga iwo. (2) Pinthu pyenepi pinacita iwo pisapangiza kuti asaida Yahova na atumiki ace. (3) Iwo asayesera kuthimbana na mambo wakunterero wakuti ndi utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana. Tendeni tione kuti Rusiya na madziko anango anam’phedzera asacitanji, pontho thangwi yanji pyenepi pisapangiza kuti iwo ndi mambo wakunkwiriro.

MAMBO WAKUNKWIRIRO NA MAMBO WAKUNTERERO ASAPITIRIZA KUTHIMBANA

5. Ndi pinthu pipi pinalongwa m’bukhu ya Danyele 11:40-43?

⁵ Lerini Danyele 11:40-43, NM. Khundu ineyi ya profesiya isalonga pinthu pyonsene pinacitika mu ntsiku zakumalisa. Iyo isalongambo kuti mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero asathimbana tani. Mwakubverana na pidalonga Dhanyeli, mu ntsiku zakumalisa, mambo wakunterero ‘mbadathimbana’ na mambo wakunkwiriro.—Dan. 11:40.

6. Ninji pinapangiza kuti mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero asapitiriza kuthimbana?

⁶ Mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero asapitiriza kuthimbana thangwi iwo asafuna kutonga dziko yonsene yapantsi. Mwacitsandzo, onani pidacitika pidamala Nkhondo Yaciwiri ya Dziko Yonsene Yapantsi, utongi wa União Soviética watoma kukunda madziko mazinji a ku Europa. Natenepa mambo wakunterero acita nsoka na madziko anango toera kugumanya anyankhondo kuti athimbane na mambo wakunkwiriro. Nsoka unoyu usacemerwa NATO. Mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero abvunga kobiri izinji kakamwe toera kuthimizira anyankhondo. Pontho iwo asathimbana unango na ndzace mukuphedzera madziko anango a mu Afrika, Azya na Amerika Latina akuti ali mu nkhondo. Mu pyaka pya cincino, Rusiya na madziko anango anam’phedzera asapangiza kukhala amphambvu kakamwe pa dziko yonsene. Iwo asathimbanambo na mambo wakunterero mukuphatisira maprogramu a mitcini ya ndzeru toera kuacitisa kuluza pfuma zawo na kufudza utongi wawo. Kusiyapo pyenepi, ninga mudalonga Dhanyeli, mambo wakunkwiriro asapitiriza kutcinga atumiki a Mulungu.—Dan. 11:41.

MAMBO WAKUNKWIRIRO APITA MU ‘DZIKO YAKUBALIKA’

7. Kodi ‘dziko Yakubalika’ lero ndi ipi?

⁷ Lemba ya Danyele 11:41 isalonga kuti mambo wakunkwiriro anadzapita mu ‘dziko Yakubalika.’ Kodi dziko ineyi ndi ipi? Mu ndzidzi wakale, dziko ya Izraeli ikhaoniwa ninga ‘dziko yakubalika kakamwe kupiringana madziko onsene.’ (Ezek. 20:6) Dziko ineyi ikhali yakupambulika thangwi ikhali na mbuto yakuti anthu akhalambira Yahova. Mbwenye kutomera pa Pentekoste mu caka 33 Pakumala Kubalwa Kwa Kristu, pa dziko yapantsi nee pakhalibve na mbuto yakupambulika toera kulambira Yahova. Pyenepi ndi pyandimomwene, thangwi lero atumiki a Yahova asagumanika pa dziko yonsene yapantsi. Kusiyapo pyenepi, ‘dziko Yakubalika’ lero ndi paraizu yauzimu yakuti atumiki a Yahova asacita ulambiri wawo kubulukira m’misonkhano na basa yakumwaza mphangwa.

8. Ndi munjira ipi mambo wakunkwiriro apita mu ‘dziko Yakubalika’?

⁸ Mu ntsiku zino zakumalisa, mambo wakunkwiriro asapita kazinji kene mu ‘dziko Yakubalika.’ Mwacitsandzo, mu dzidzi ukhatonga nsoka wa Nazi ku Alemanya ninga mambo wakunkwiriro, makamaka mu ndzidzi wa nkhondo yaciwiri ya dziko yonsene yapantsi, iye apita mu ‘dziko Yakubalika’ mu kutcinga na kupha atumiki a Mulungu. Pidamala Nkhondo Yaciwiri Ya Dziko Yonsene Yapantsi mu ndzidzi ukhatonga União Soviética ninga mambo wakunkwiriro, iye apita mu ‘dziko Yakubalika’ mu kutcinga atumiki a Mulungu na kuaendesa ku ubitcu.

9. Mu pyaka pya cincino, Rusiya na madziko anango anam’phedzera apita tani mu ‘dziko Yakubalika’?

⁹ Mu pyaka pya cincino, Rusiya na madziko anango anam’phedzera apitambo mu ‘dziko Yakubalika.’ Munjira ipi? Mu caka 2017, mambo unoyu wakunkwiriro atcinga basa ya atumiki a Yahova, pontho abale na alongo anango aikhwa nkaidi. Iye akhondesa mabukhu athu, kuphatanizambo Bhibhlya ya Tradução do Novo Mundo. Kusiyapo pyenepi, iwo akwata Bheteli yathu ya ku Rusiya, Nyumba za Misonkhano na Nyumba za Umambo. Na thangwi ineyi, mu caka 2018, Mathubo Akutonga adzindikira kuti Rusiya na madziko anango anam’phedzera ndi mambo wakunkwiriro. Maseze atumiki a Yahova asatcingwa kakamwe, iwo nee asathimbana na utongi peno kuyesera kuucinja. M’mbuto mwace, iwo asatowezera uphungu wa Bhibhlya unalonga kuti tisafunika kucita phembero kuna “anthu onsene ali m’mbuto za utongi,” makamaka mu ndzidzi unacita iwo pisankhulo pyakuti pisakhuya ufulu wathu wakulambira.—1 Tim. 2:1, 2.

KODI MAMBO WAKUNKWIRIRO ANADZAKUNDA MAMBO WAKUNTERERO?

10. Kodi mambo wakunkwiriro anadzakunda mambo wakunterero? Fokotozani.

¹⁰ Profesiya inagumanika pa Danyele 11:40-45 isalonga makamaka pya mambo wakunkwiriro. Kodi pyenepi pisabveka kuti iye anadzakunda mambo wakunterero? Nkhabe. Mambo wakunterero anapitiriza kutonga mpaka mu ndzidzi unafuna kufudza Yahova pabodzi na Yezu mautongi onsene a anthu pa nkhondo ya Armajedhoni. (Apok. 19:20) Thangwi yanji tiri na cinyindiro ceneci? Onani pinalonga profesiya ya Dhanyeli na ya Apokalipse.

11. Kodi lemba ya Danyele 2:43-45 isapangizanji? (Onani foto iri patsamba yakutoma.)

¹¹ Lerini Danyele 2:43-45. Profesiya ya Dhanyeli isalonga pya mautongi akusiyana-siyana akuti asatcinga atumiki a Mulungu. Iwo asalandaniswa na makhundu akusiyana-siyana a dzimunthu ikulu ya utale. Utongi wakumalisa mwa mautongi anewa usalandaniswa na miyendo ya utale wakubvungazwa na dongo ya dzimunthu ineyi. Miyendo ineyi isaimirira utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana. Profesiya ineyi isapangiza kuti utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana unapitiriza kutonga mpaka mu ndzidzi unafuna kufudza Umambo wa Mulungu mautongi onsene a anthu.

12. Nsolo wacinomwe wacikala usaimiriranji, pontho thangwi yanji ndi pyakufunika kudziwa pyenepi?

¹² Mpostolo Juwau alongambo pya mautongi akusiyana-siyana a dziko akuti asatcinga atumiki a Yahova. Iye alonga kuti mautongi anewa asalandaniswa na cikala ca misolo minomwe. Nsolo wacinomwe wa cikala ceneci usaimirira utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana. Unoyu ndi undimomwene thangwi nkhabepo nsolo unango udaoneka patsogolo pawo. Nsolo wacinomwe wa cikala ceneci unapitiriza kutonga mpaka mu ndzidzi unafuna kufudzwa iwo na Kristu pabodzi na anyankhondo ace.b—Apok. 13:1, 2; 17:13, 14.

KODI MAMBO WAKUNKWIRIRO ANADZACITANJI NTSOGOLO?

13-14. Kodi ‘Goge wa dziko ya Magoge’ mbani, pontho ninji pinafuna kuncitisa kupomokera atumiki a Mulungu?

¹³ Profesiya ya Ezekyeli isatipanga pinthu pinafuna kucitika mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero mbadzati kufudzwa. Pisaoneka kuti profesiya ya Ezekyele 38:10-23; Danyele 2:43-45; 11:44–12:1; na Apokalipse 16:13-16, 21 isalonga pinthu pibodzi pyene. Khala pyenepi ndi pyandimomwene, ndi pyenepi pinanyerezera ife kuti pinadzacitika.

¹⁴ Mu ndzidzi wa nyatwa ikulu, “amambo a pa dziko yonsene yapantsi,” anadzagumanyikana mbakhala nsoka ubodzi. (Apok. 16:13, 14; 19:19) Bhibhlya isacemera nsoka unoyu ‘Goge wa dziko ya Magoge.’ (Ezek. 38:2) Nsoka unoyu wa madzindza unadzapomokera atumiki a Mulungu mbuyesera kuafudza onsene. Ninji pinafuna kucitisa kupomokera kweneku? Thangwi ya ndzidzi unoyu, mpostolo Juwau aona miyala mikulu ya matalala mbigwera anyamalwa a Mulungu. Miyala ineyi mikulu yakuphiphirisa isaimirira mphangwa zakutonga zinafuna kumwazwa na atumiki a Yahova. Pisaoneka kuti mphangwa zenezi zinadzacitisa Goge wa Magoge kupomokera atumiki Mulungu na cifuno ca kuafudza onsene.—Apok. 16:21.

15-16. (a) Ndi pinthu pipi pyakuti panango pisalongwambo pa Danyele 11:44, 45? (b) Ninji pinafuna kudzacitika kuna mambo wakunkwiriro na atongi anango anacita khundu ya Goge wa Magoge?

¹⁵ Mphangwa zenezi zakutonga na kupomokera kwakumalisa kwa anyamalwa a Mulungu, panango ndi pinthu pibodzi pyene pinalongwa pa Danyele 11:44, 45, NM. (Lerini.) Pa lemba ineyi, Dhanyeli alonga kuti ‘mphangwa zakubuluka kunkwiriro na kumabulukiro a dzuwa’ zinadzadzudzumisa mambo wakunkwiriro, ‘mbaipirwa kakamwe.’ Na thangwi ineyi, mambo wakunkwiriro anadzatonga ‘kufudza anthu azinji.’ Pisaoneka kuti ‘anthu azinji’ anewa asaimirira atumiki a Yahova.c Natenepa, panango lemba ineyi isalonga pya kupomokerwa kwakumalisa kwa atumiki a Mulungu.

¹⁶ Mambo wakunkwiriro na atongi anango angapomokera atumiki a Mulungu, pyenepi pinadzacitisa Mulungu Wamphambvu Zonsene kuipirwa kakamwe mbatomesa nkhondo ya Armajedhoni. (Apok. 16:14, 16) Pa ndzidzi unoyu, mambo wakunkwiriro na atongi anango anacita khundu ya Goge wa Magoge anadzafudzwa, pontho ‘nkhabepo munthu anafuna kudzam’phedza.’—Dan. 11:45.

17. Mbani Mikele wakuti ndi “nkulu wa aanju” analongwa pa Danyele 12:1, pontho iye akucitanji?

¹⁷ Lemba ya Danyele 12:1 isapangiza njira inafuna kufudzwa mambo wakunkwiriro na atongi anango, pontho isapangiza njira inafuna kudzapulumuswa ife. (Lerini.) Kodi lemba ineyi isabvekanji? Mikele ndi dzina inango ya mambo wathu, Kristu Yezu. Iye ‘alimira’ toera kuphedza atumiki a Mulungu kutomera mu caka 1914, mu ndzidzi udakhazikiswa iye ninga Mambo wa Umambo wa Mulungu kudzulu. Mwakukhonda dembuka, iye ‘anadzalimira’ toera kufudza anyamalwa ace pa nkhondo ya Armajedhoni. Nkhondo ineyi idalonga Dhanyeli kuti “ntsiku zakugopswa” kakamwe inadzakhala nkhondo yakumalisa mu umaso wa anthu. Profesiya ya Juwau inagumanika m’bukhu ya Apokalipse isalonga pya “nyatwa ikulu” yakuti inadzacitika nkhondo ya Armajedhoni mbidzati kutoma.—Apok. 6:2; 7:14.

KODI DZINA YANU ‘YALEMBWA M’BUKHU’?

18. Thangwi yanji nee tisafunika kudzudzumika na pinthu pinafuna kucitika ntsogolo?

¹⁸ Dhanyeli na Juwau alonga kuti Yahova na Yezu anadzapulumusa atumiki awo mu ndzidzi wa nyatwa ikulu. Natenepa ife nee tisafunika kudzudzumika na pinthu pinafuna kucitika mu ndzidzi unoyu. Dhanyeli alonga kuti anthu anafuna kudzapulumuka ndi ale akuti madzina awo alembwa m’bukhu. (Dan. 12:1) Tisafunika kucitanji toera madzina athu alembwe m’bukhu ineyi? Tisafunika kupangiza pakweca kuti tisakhulupira Yezu, Mwanabira wa Mulungu. (Juwau 1:29) Tisafunika kuperekeka kuna Mulungu mbatibatizwa. (1 Pedhru 3:21) Pontho tisafunika kuphedzera Umambo wa Mulungu mukucita pyonsene pinakwanisa ife toera kuphedza anango kuti apfundze pya Yahova.

19. Tisafunika kucitanji cincino, pontho thangwi yanji?

¹⁹ Uno ndi ndzidzi toera kuwangisa uxamwali wathu na Yahova na kunyindira gulu yace, pontho ndi ndzidzi toera kuphedzera Umambo wa Mulungu. Tingacita pyenepi, ife tinadzapulumuswa mu ndzidzi unafuna kudzafudza Umambo wa Mulungu mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero.

Maprofesiya analongwa m’bokosi ino asalonga pinthu pyakuti pyacitika mu ndzidzi ubodzi ene. Pinthu pyenepi pisapangiza kuti tikukhala mu ‘ndzidzi wakumalisa.’—Dan. 12:4.

• 

  

  Lemba: Apok. 11:7; 12:13, 17; 13:1-8, 12

  Profesiya: “Cikala” catonga anthu pa dziko yapantsi mu pyaka pyakupiringana 3.000. Mu ntsiku zakumalisa, nsolo wacinomwe waphekeswa. Mukupita kwa ndzidzi, nsolo unoyu wawanga, pontho “anthu onsene pa dziko yapantsi” asatowera cikala ceneci. Sathani asaphatisira cikala ceneci toera ‘kumenya nkhondo na ale adasalikira.’

  Kukwanirisika kwayo: Pidamala Cigumula, mautongi akuti akhali anyamalwa a Yahova atoma kutonga anthu. Pidapita pyaka pyakupiringana 3.000, utongi wa Bhritanya waluza mphambvu zace mu ndzidzi wa Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi. Iwo wadzakhala pontho wamphambvu mu ndzidzi udacita iwo uxamwali na utongi wa Estados Unidos. Mwandimomwene, mu ntsiku zakumalisa Sathani asaphatisira mautongi onsene toera kutcinga atumiki a Mulungu.

• 

  Lemba: Dan. 11:25-45

  Profesiya: Mambo wakunkwiriro na mambo wakunterero amenyana mu ntsiku zakumalisa.

  Kukwanirisika kwayo: Utongi wa Alemanya wamenyana na utongi wa Bhritanya pabodzi na utongi wa Estados Unidos. Mu caka 1945, utongi wa União Soviética na andzace adzakhala mambo wakunkwiriro. Mu caka 1991, utongi unoyu wafudzika, pontho mukupita kwa ndzidzi, Rusiya na andzace adzakhala mambo wakunkwiriro.

• 

  Malemba: Iza. 61:1; Mal. 3:1; Luka 4:18

  Profesiya: Yahova atuma ‘nkwati mphangwa’ wace toera ‘kufungula njira’ kuti Umambo Waumesiya ukhazikiswe. ‘Nkwati mphangwa’ unoyu atoma ‘kumwaza mphangwa zadidi kuna anyakutcerenga.’

  Kukwanirisika kwayo: Kutomera mu caka 1870, M’bale Russell na andzace apfundza Bhibhlya mwaphinga toera adziwe undimomwene unapfundzisa Bhibhlya. Mu caka 1880, iwo adzindikira kuti ndi pyakufunika kakamwe kuti atumiki a Mulungu amwaze mphangwa. Natenepa iwo abulusa misolo ninga iyi: “Pasafunika Amwazi Mphangwa 1.000” na “Adzodzwa Toera Kumwaza Mphangwa.”

• 

  Malemba: Mat. 13:24-30, 36-43

  Profesiya: Nyamalwa abzwala nyakasongole m’munda wa tirigu mbapikula pabodzi pene mpaka mu ndzidzi wakubvuna; mu ndzidzi wakubvuna, nyakasongole asiyaniswa na tirigu.

  Kukwanirisika kwayo: Kutomera mu caka 1870, kusiyana kwa Akristu andimomwene na Akristu authambi kwaoneka pakweca. Mu ntsiku zakumalisa, Akristu andimomwene asagumanywa mu mpingo, mbasiyana na Akristu authambi.

• 

  Lemba: Dan. 2:31-33, 41-43

  Profesiya: Miyendo ya utale na dongo pisacita khundu ya dzimunthu yakuti yacitwa na pinthu pyakusiyana-siyana.

  Kukwanirisika kwayo: Dongo isaimirira anthu anatongwa na utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana. Pontho anthu anewa asapingiza utongi unoyu toera ukhonde kuphatisira mphambvu zawo zonsene.

• 

  

  Lemba: Mat. 13:30; 24:14, 45; 28:19, 20

  Profesiya: “Tirigu” yagumanywa ‘mbiikhwa ncikwa,’ pontho “m’bandazi wakukhulupirika na wandzeru” akhazikiswa toera “kuonera anyabasace a panyumba.” “Mphangwa zadidi za Umambo” zatoma kumwazwa “pa dziko yonsene yapantsi.”

  Kukwanirisika kwayo: Mu caka 1919, m’bandazi wakukhulupirika akhazikiswa toera kutsogolera atumiki a Mulungu. Kutomera pa ndzidzi unoyu, Anyakupfundza Bhibhlya akhamwaza mphangwa mwaphinga kakamwe. Lero, Mboni za Yahova zisamwaza mphangwa m’madziko akupiringana 200, pontho zisacita mabukhu akubuluswa m’Bhibhlya mu pilongero pyakupiringana 1.000.

• 

  Malemba: Dan. 12:11; Apok. 13:11, 14, 15

  Profesiya: Cikala ca nyanga ziwiri capanga anthu toera acite “dzimunthu ya cikala,” pontho capasa “umaso dzimunthu ya cikala.”

  Kukwanirisika kwayo: Utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana watomesa nsoka unacemerwa Liga das Nações. Nsoka unoyu usaphedzerwa na madziko anango. Kutomera mu caka 1926 mpaka mu caka 1933, mambo wakunkwiriro acitambo khundu mu nsoka wa Liga das Nações. Anthu akhakhulupira kuti nsoka wa Liga das Nações na nsoka wa Nações Unidas mbudakhazikisa ntendere pa dziko yonsene, pinthu pyakuti basi ene pinacitwa na Umambo wa Mulungu.

• 

  

  Lemba: Dan. 8:23, 24

  Profesiya: Mambo wakuipa na waukali ‘anafudza pinthu pizinji.’

  Kukwanirisika kwayo: Utongi wa Dziko Yonsene Yapantsi wa Anglo-Amerikana wapha anthu azinji, pontho wafudza pinthu pizinji kakamwe. Mwacitsandzo, mu ndzidzi wa Nkhondo Yaciwiri Ya Dziko Yonsene Yapantsi, iwo waphatisira mabhomba mawiri makulu toera kupha anyamalwa ace. Pontho mabhomba anewa afudza pinthu pizinji kakamwe.

• 

  Malemba: Dan. 11:31; Apok. 17:3, 7-11

  Profesiya: “Cikala cakufuira” ca nyanga khumi cabuluka mu djenje yakuzika kakamwe, pontho cikala ceneci ndi mambo wacisere. Bukhu ya Dhanyeli isalonga mambo unoyu ninga ‘cinthu cakunyanyasa na cakufudza.’

  Kukwanirisika kwayo: Nsoka wa Liga das Nações wafudzika mu ndzidzi wa Nkhondo Yaciwiri Ya Dziko Yonsene Yapantsi. Pidamala iyo, nsoka unoyu wapitirwa mbuto na nsoka wa Nações Unidas. Nsoka wa Nações Unidas usapaswa mbiri yakuti yathema Umambo wa Mulungu. Pontho nsoka unoyu unadzafudza uphemberi.

• 

  

  Malemba: 1 Ates. 5:3; Apok. 17:16

  Profesiya: Anthu anadzalonga kuti “ntendere na citsidzikizo,” pontho “nyanga khumi” za “cikala” zinadzapomokera na kufudza “nkazi wauputa.” Buluka penepo anthu anadzafudzwambo.

  Kukwanirisika kwayo: Anthu anadzalonga kuti ali mu dziko yantendere na yacitsidzikizo. Mautongi anaphedzera nsoka wa Nações Unidas anadzafudza uphemberi wauthambi. Pyenepi pinadzatomesa nyatwa ikulu. Nyatwa ineyi ikulu inadzamala mu ndzidzi unafuna kudzafudza Yezu dziko ino yakuipa ya Sathani pa Armajedhoni.

• 

  Malemba: Ezek. 38:11, 14-17; Mat. 24:31

  Profesiya: Goge apomokera atumiki a Mulungu. Buluka penepo, aanju anadzagumanya “anthu adasankhulwa.”

  Kukwanirisika kwayo: Mambo wakunkwiriro na mautongi anango anadzapomokera atumiki a Mulungu. Kupomokera kweneku kungatoma, anyakudzodzwa adasalikira pantsi pano anadzagumanywa kudzulu.

• 

  Malemba: Ezek. 38:18-23; Dan. 2:34, 35, 44, 45; Apok. 6:2; 16:14, 16; 17:14; 19:20

  Profesiya: ‘Ule akhali pa kavalo yakucena’ amalisa “kuwina kwace” mukufudza Goge na anyankhondo ace. ‘Cikala cisaponywa mu djenje yakugaka moto na enxofre,’ pontho dzimunthu ikulu kakamwe isafudzwa.

  Kukwanirisika kwayo: Yezu, Mambo wa Umambo wa Mulungu, anadzapulumusa atumiki a Mulungu. Iye pabodzi na anyakutonga andzace akukwana 144.000, kuphatanizambo aanju, anadzafudza mautongi onsene anafuna kupomokera atumiki a Mulungu pabodzi na dziko ino yakuipa ya Sathani.