-
Iye Atsidzikiza Mbumba Ya MulunguTowezerani Cikhulupiro Cawo
-
-
NSOLO KHUMI NACIXANU
Iye Atsidzikiza Mbumba ya Mulungu
1-3. (a) Thangwi yanji Estere akhagopa pikhaenda iye kalonga na mamunace? (b) Tinadzadinga mibvundzo ipi thangwi ya Estere?
ESTERE ayesera kukhala wakukhurudzika pikhafika iye cifupi na nyumba ya mambo ku Suza. Pyenepi pikhali pyakunentsa kakamwe. Pyonsene pikhagumanika n’nyumba ineyi pikhali pyakudzumatirisa kakamwe—mukhali pinthu pyakusemwa ninga ng’ombe zakukhala na maphapido, adzimunthu a anthu mbakaponya mapswimo, pithundzithundzi pya nkhalamu na mizati yakubalikiswa na miyala. Kusiyapo pyenepi, nyumba ineyi ikhadamangwa cifupi na Mapiri a Zagros mbikayang’ana ku nkulo wa Choaspes. Pyonsene pikhali na cifuno cakupangiza alendo onsene ukulu wa ule akhaenda kaoniwa na Estere, wakuti akhadzicemera “mambo wankulu.” Mambo unoyu akhalimbo mamunace.
2 Mbwenye Asuwero akhali wakusiyana kakamwe na amuna anango akuti atsikana akukhulupirika Aciyuda mbadakwanisa kumanga nawo banja.a Iye nee atowezera citsandzo ninga ca Abhrahamu, mamuna wakuti mwakucepeseka abvera citsogolero ca Mulungu toera kubvesera nkazace, Sara. (Gen. 21:12) Mambo Asuwero nee akhadziwa pizinji, panango nee cibodzi cene thangwi ya Mulungu wa Estere, Yahova na Mwambo Wace. Mbwenye iye akhadziwa mwambo wa ku Persya, kuphataniza mwambo ukhakhondesa pinthu pikhafuna cita Estere. Kodi Estere akhafunika kucitanji? Mwambo ukhalonga kuti munthu angaenda kuna mambo wa ku Persya mwakhonda cemerwa na iye, akhafunika kuphiwa. Estere nee akhadacemerwa, mbwenye akhaenda kuna mambo. Pikhafika iye dhuzi na cintalo, mbuto yakuti mbadakwanisa kuoniwa na mambo, iye akhapibva ninga ali kuenda kaphiwa.—Lerini Estere 4:11; 5:1.
3 Thangwi yanji Estere akhaikha umaso wace pangozwi? Pontho tinapfundzanji kubulukira ku cikhulupiro ca nkazi unoyu wakupambulika? Cakutoma, tendeni tione cidacitisa Estere kukhala nyanyi wa ku Persya.
Umaso wa Estere
4. Kodi tisadziwanji thangwi ya umaso wa Estere, pontho pyacitika tani toera akhale na Mordhekai?
4 Estere akhali mphawi. Bhibhlya nee isalonga pizinji thangwi ya anyakubala a Estere adampasa dzina Yacihebhere yakuti Hadasa. Dzina ineyi isabveka “micindu,” inakhala na maluwa akucena, pontho akubalika kakamwe. Pidafa anyakubala a Estere, m’bodzi wa acibale ace, mamuna wacitsalakano akhadziwika na dzina ya Mordhekai, ankwata toera kukhala naye. Iye akhali m’bale wa pai wace Estere, mbwenye akhadagwesera. Iye akwata Estere mbakhala naye panyumba pace mbantsalakana ninga mwanace.—Estere 2:5-7, 15.
Mordhekai akhali na thangwi yadidi toera kukomerwa na mwana adakuza iye
5, 6. (a) Kodi Mordhekai akuza tani Estere? (b) Kodi umaso wa Estere na Mordhekai ukhali tani ku Suza?
5 Mordhekai na Estere akhali mabitcu Aciyuda mu nzinda wa Persya, wakuti panango iwo akhapwazwa na anthu thangwi yauphemberi wawo na Mwambo ukhatowezera iwo. Mbwenye Estere akhabverana kakamwe na Mordhekai mukhapfundziswa iye pya Yahova, Mulungu wantsisi wakuti kazinji kene akhapulumusa anthu Ace n’nyatwa—na iye mbadacita pontho pyenepi. (Lev. 26:44, 45) Mwandimomwene, Estere na Mordhekai akhabverana kakamwe, pontho akhanyindirana.
6 Pisaoneka kuti Mordhekai akhali na cidzo pa nyumba ya ntongi wa ku Suza, thangwi kazinji kene akakhala pa nsuwo wa mpanda na anyabasa anango a mambo. (Estere 2:19, 21; 3:3) Ife nkhabe kudziwa kuti Estere akhakula tani, mbwenye pisaoneka kuti akhatsalakana mwadidi Mordhekai wakuti akhali wakugwesera na nyumba yawo ikhagumanika kuntunda unango wa nkulo, n’cisa ca anthu akutcerenga. Panango akhakomerwa kuenda kunsika wa ku Suza, wakuti anthu akhagulisa pinthu pizinji pyakucitwa na ndalama, parata na pinango. Mbwenye mu ndzidzi unoyu, Estere nee akhadziwa kuti kutsogolo anadzakhala na pinthu pizinji ninga pyenepi.
‘Akhali Wakubalika Kakamwe’
7. Thangwi yanji Vasti akhondwa na mambo na ninji pidacitika patsogolo pace?
7 Ntsiku inango ku Suza, anthu akhalonga thangwi ya pinthu pikhadacitika kunyumba kwa mambo. Pa phwando ikulu ikhadacita Asuwero toera kutambira akulu a mautongi, iye atonga kucemeresa nyanyi wace wakubalika kakamwe, Vasti, wakuti akhali kumbuto inango mbakadya pabodzi na akazi andzace. Mbwenye Vasti akhonda kubwera. Thangwi yakupaswa manyadzo, mambo aipirwa mbabvundza aphungu ace kuti anacitanji toera kulanga Vasti. Mwakubverana na uphungu udatambira iye, mambo akhonda Vasti. Anyabasa a mambo atoma kusaka amiyali akubalika kakamwe mwa atsikana onsene a dziko ineyi toera mambo asankhule nyanyi mupswa.—Estere 1:1–2:4.
8. (a) Thangwi yanji panango Mordhekai akhadzudzumika kakamwe mu ndzidzi ukhakula Estere? (b) Kodi tinaphatisira tani maonero akulinganira a Bhibhlya thangwi ya kubalika? (Onanimbo Misangani 31:30.)
8 Tinakwanisa kuona m’midzidzi inango Mordhekai mbakayang’ana Estere mwacitsalakano mbakakomerwa thangwi ya kuona kuti ndi wakubalika, pontho akukula mwadidi kakamwe. Mbiri isalonga kuti ‘ntsikana unoyu akhali wa maonekero adidi na wakubalika kakamwe.’ (Estere 2:7) Bhibhlya iri na maonero akulinganira thangwi yakubalika—iko ndi kwakufunika, mbwenye munthu wakubalika asafunika kukhala wandzeru na wakucepeseka. Angakhonda kupangiza makhaliro anewa, anakwanisa kukhala wakusowa basa, wakudzikuza na wa makhaliro anango akuipa. (Lerini Misangani 11:22.) Kodi musatawirambo pyenepi? Kodi kubalika kwa Estere, kwamphedza peno kwancitisa kukhala wakugaya? Ntawiro wa mbvundzo unoyu wadziwika mukupita kwa ndzidzi.
9. (a) Ninji pidacitika pidaoniwa Estere na anyabasa a mambo na thangwi yanji pikhali pyakunentsa kwa Estere kusiyana na Mordhekai? (b) Thangwi yanji Mor-dhekai atawirisa Estere kusembwa na munthu wakukhonda lambira Yahova? (Phatanizani bokosi.)
9 Nkati mwa nsoka wa atsikana akubalika, anyabasa a mambo aona Estere mbankwata kunyumba kwa Mordhekai mbaenda naye kunyumba kwa mambo, kuntunda unango wa nkulo. (Estere 2:8) Panango pikhali pyakunentsa kwa Estere toera kusiyana na Mordhekai thangwi akhali ninga baba na mwana. Mordhekai nee akhafuna kuti mwanace asembwe na munthu wakukhonda lambira Yahova, maseze akhale mambo. Mbwenye iye nee akhali na cakucita.b Pisaoneka kuti Estere abvesera mwadidi uphungu onsene udapaswa iye na Mordhekai mbadzati kuenda kuna mambo. Mukhaenda iye kunyumba ya mambo ku Suza, Estere akhacitika mibvundzo mizinji thangwi nee akhadziwa kuti umaso wace mbudakhala tani.
Iye ‘Akhafuniwa na Onsene Akhamuona’
10, 11. (a) Kodi makhaliro mapswa mbadakhuya tani mwakukhonda nentsa umaso wa Estere? (b) Kodi Mordhekai apangiza tani kuti akhatsalakana Estere?
10 Pyonsene pidagumana Estere pikhali pyacilendo, natenepa iye akhafunika kutoma umaso upswa. Iye akhali pabodzi na ‘amiyali azinji’ adakwatwa m’mbuto zakusiyanasiyana za Utongi wa Persya. Misambo yawo, pilongero na makhaliro awo panango pikhali pyakusiyana kakamwe. Amiyali anewa akhaonerwa na nyabasa unango akhacemerwa Hagai. Atsikana anewa akhafunika kutsalakanwa mwadidi, kuphataniza kudzodzwa mafuta akununkhira toera akhale akubalika kakamwe nkati mwa caka cibodzi. (Estere 2:8, 12) Makhaliro anewa a umaso mbadacitisa atsikana anewa kudzudzumika kakamwe na maonekero a kunja, kugaya na kucita pinthu mwamapika. Kodi pyenepi pyakhuya Estere?
11 Mordhekai akhatsalakana kakamwe Estere. Bhibhlya isalonga kuti ntsiku zonsene akhaenda cifupi na nyumba ineyi ya akazi toera kudziwa kuti Estere ali tani. (Estere 2:11) Pisaoneka kuti akhatsandzaya kakamwe pikhabva iye mphangwa za Estere kubulukira kwa anyabasa akukoma ntima akhaphata basa pa nyumba ineyi. Thangwi yanji?
12, 13. (a) Kodi Estere akhali na mbiri yanji pakati pa anthu? (b) Thangwi yanji Mordhekai atsandzaya pidadziwa iye kuti Estere nee alonga kuti akhali Muyuda?
12 Hagai akhakomerwa kakamwe na Estere mbantsalakana mwadidi, pontho ampasa atsikana anomwe toera amphatire basa na mbuto yadidi panyumba ya akazi. Bhibhlya isalonga: ‘Mu ndzidzi unoyu, Estere akhafuniwa na onsene akhamuona.’ (Estere 2:9, 15) Kodi anthu akhafuna Estere thangwi ya kubalika kwace basi? Nkhabe, pakhali na pinthu pinango.
Estere akhadziwa kuti kucepeseka na ndzeru ndi pyakufunika kakamwe kupiringana kubalika
13 Mwacitsandzo Bhibhlya isalonga: ‘Estere nee alonga pya mbumba yace peno acibale ace, thangwi Mordhekai akhadampanga kuti akhonde kulonga pyenepi.’ (Estere 2:10) Mordhekai akhadapanga Estere toera akhonde kulonga kuti akhali Muyuda; thangwi iye akhadziwa kuti anthu a ku Persya nee akhakomerwa na dzindza ya Yuda. Pikhali pyakutsandzayisa kwa Mordhekai kudziwa kuti Estere, maseze akhali kutali, akhapitiriza kubvera na kucita pinthu mwandzeru.
14. Kodi aphale na atsikana anakwanisa tani kutowezera citsandzo ca Estere lero?
14 Lero, aphale na atsikana anakwanisambo kukomeresa mitima ya anyakubalawo peno ya ale anakhala na iwo. Angakhala kutali na anyakubalawo—ngakhale kuzungulirwa na anthu akusowa ndzeru, aulukwali, peno ausumankha—iwo anakwanisa kucalira makhaliro anewa akuipa mbacita pinthu pyadidi pinapfundza iwo. Angacita pyenepi, anakwanisa kukomeresa ntima wa Babawo wakudzulu, ninga pidacita Estere.—Lerini Misangani 27:11.
15, 16. (a) Ninji cidacitisa Estere kufuniwa na mambo? (b) Thangwi yanji Estere panango anentseka toera kudzolowera umaso upswa?
15 Pidafika ndzidzi toera Estere aende kaoniwa na mambo, iye apaswa ufulu wakusankhula cinthu consene cikhafuna iye, panango toera kuthimizira kubalika kwace. Mbwenye mwakucepeseka, iye nee aphemba pinango kusiyapo pikhadalonga Hagai. (Estere 2:15) Panango iye akhadziwa kuti nee mbadasankhulwa na mambo thangwi yakubalika kwace basi.Iye akhadziwambo kuti cinthu cakufunika kakamwe ndi kukhala wakucepeseka. Kodi pyenepi pyamphedza?
16 Bhibhlya isatawira: ‘Mambo asankhula Estere pa akazi onsene mbambvalisa nthimba na kunkhalisa nyanyi pa mbuto ya Vasti.’ (Estere 2:17) Panango pikhali pyakunentsa kwa ntsikana unoyu wakucepeseka toera kudzolowera umaso upswa—iye akhali nyanyi mupswa, nkazi wa mambo wamphambvu kakamwe pa dziko yapantsi mu ndzidzi unoyu! Kodi makhaliro anewa mapswa ancitisa kukhala wakudzikuza? Nee pang’ono pene!
17. (a) Ndi munjira zipi Estere apitiriza kubvera babace adankuza? (b) Thangwi yanji citsandzo ca Estere ndi cakufunika kakamwe kwa ife lero?
17 Estere apitiriza kubvera babace adankuza, Mordhekai. Iye apitiriza kubisa kuti ndi Muyuda. Kusiyapo pyenepi, pidadzindikira Mordhekai kuti anthu anango akhafuna kupha Asuwero, Estere abvera pidampanga Mordhekai toera kucenjeza mambo, natenepa pikhafuna kucita anthu anewa pyacimwanika. (Estere 2:20-23) Kucepeseka na kubvera kwace pisapangiza kuti akhali na cikhulupiro kwa Mulungu wace. Citsandzo ca Estere ndi cakufunika kakamwe kwa ife, thangwi anthu azinji lero asacita pinthu mwakukhonda kubvera mitemo. Mbwenye anthu acikhulupiro candimomwene asapasa ntengo kubvera, ninga pidacita Estere.
Kuyeserwa Kwa Cikhulupiro ca Estere
18. (a) Thangwi yanji Mordhekai akhonda kugodamira Amani? (Onanimbo cidzindikiro capantsi.) (b) Kodi amuna na akazi akukhulupirika asatowezera tani citsandzo ca Mordhekai lero?
18 Mambo Asuwero apasa cidzo cikulu mamuna unango anacemerwa Amani. Mambo amuikha toera kukhala nkadamu na phungu wace wakutoma, mbakhala pa mbuto yaciwiri mu utongi wa mambo. Pontho mambo akhazikisa ntemo wakuti anthu onsene anagumanikana na iye asafunika kungodamira. (Estere 3:1-4) Kwa Mordhekai, mwambo unoyu ukhali wakunentsa. Iye akhabvera mambo, mbwenye tayu m’pinthu pyakukhonda komeresa Mulungu. Amani akhali wa ku Agage. Natenepa, pisaoneka kuti iye akhali wa dzindza ya Agage, mambo wa Amaleke adaphiwa na Samweli, mprofeta wa Mulungu. (1 Sam. 15:33) Aamaleke akhali akuipa kakamwe, natenepa adzakhala anyamalwa a Yahova na Israele. Ninga dzindza, Mulungu nee akhakomerwa nawo.c (Deut. 25:19) Kodi Muyuda wakukhulupirika mbadagodamira tani munthu wa dzindza ya Amaleke? Mordhekai cipo mbadacita pyenepi. Iye akhonda kugodamira Amani. Ngakhale lero, amuna na akazi akukhulupirika asaikha umaso wawo pangozwi toera kubvera n’dida uyu: ‘Ife tisafunika kubvera Mulungu ninga ntongi, kupita anthu.’—Mac. 5:29.
19. Ninji pikhafuna kucita Amani, na acitanji toera kunyengerera mambo?
19 Amani aipirwa kakamwe. Mbwenye akhaona kuti kupha Mordhekai basi nee mbipidakwana. Iye akhafuna kupha dzindza yonsene ya Mordhekai! Natenepa, toera kunyengerera mambo, Amani alonga uthambi wakuti wacitisa Ayuda kukhala ninga anthu akuipa kakamwe. Kubisa kwace madzina awo, Amani akhapangiza kuti Ayuda akhali akusowa basa, anthu ‘akumwazika monsene mwene na akusiyana na mbumba inango.’ Kusiyapo pyenepi, iye alonga kuti iwo nee akhabvera mitemo ya mambo; kubveka kuti ndi anthu akupanduka. Amani aperekeka toera kubulusa kobiri yonsene ikhafunika toera kupha Ayuda akhali mu umambo unoyu.d Asuwero apasa Amani mphete yace toera kudhinda ntemo onsene ukhanyerezera iye.—Estere 3:5-10.
20, 21. (a) Kodi mphangwa za Amani zakhuya tani Ayuda onsene mu Utongi wa Persya, kuphatanizambo Mordhekai? (b) Kodi Mordhekai aphemba Estere toera kucitanji?
20 Mwakukhonda dembuka, anyamphangwa aenda mwakucimbiza na makavalo n’dziko yonsene ya Persya toera kadziwisa pya kuphiwa kwa Ayuda. Nyerezerani kuti Ayuda akhali mu Yerusalemu akhuyiwa tani na mphangwa zenezi, nakuti akhadabwerera kwene ku ubitcu ku Bhabhilonya, akhawangisira toera kumanga papswa nzinda wakuti nee ukhali na mpanda toera kuutsidzikiza. Pidatambira Mordhekai mphangwa zenezi zakugopswa, panango iye anyerezera kakamwe anthu anewa, axamwali na acibale ace a ku Suza. Mwakutsukwala, apandula nguwo zace, abvala masakala, aikha dotha munsolo mwace na akhala pakati pa nzinda mbalira mwakugaluza. Mbwenye Amani akhala na mambo mbakamwa, mbakhonda kutsalakana kutsukwala kudabweresa iye kwa Ayuda azinji na axamwali awo ku Suza.—Lerini Estere 3:12–4:1.
21 Mordhekai adzindikira kuti akhafunika kucita cinthu toera kupulumusa Ayuda. Kodi mbadacitanji? Estere atumiza pyakubvala thangwi abva kuti Mordhekai akhadatsukwala, mbwenye Mordhekai akhonda kubalangazwa. Panango iye akhabvundzika kuti thangwi yanji Mulungu wace, Yahova, atawirisa Estere kukwatwa mbaenda kakhala nyanyi wa ntongi wakukhonda khulupira. Cincino iye atoma kugumana ntawiro wa mbvundzo wace. Mordhekai atumiza mphangwa kuna Estere, mbamphemba toera aende kadembetera mambo kuti atsidzikize ‘mbumba yace.’—Estere 4:4-8.
22. Thangwi yanji Estere agopa kuenda kalonga na mamunace wakuti akhali mambo? (Onanimbo cidzindikiro capantsi.)
22 Estere adzudzumika kakamwe pidabva iye mphangwa zenezi. Ceneci cikhali ciyeso cikulu ca cikhulupiro cace. Ntawiro wace kwa Mordhekai usapangiza kuti iye akhagopa. Iye ankumbusa ntemo udakhazikisa mambo wakuti munthu angaenda kuna mambo mwakukhonda cemerwa akhafunika kuphiwa. Basi ene munthu akhalekererwa mambo anganthonya na ndodo yace ya ndalama. Kodi Estere akhali na thangwi yakunyerezera kuti nee mbadaphiwa, pakumala kuona pidacitikira Vasti pidakhonda iye kubvera ntemo wa mambo? Estere apanga Mordhekai kuti papita ntsiku 30 mbadzati kucemerwa na mambo! Pyenepi pyacitisa Estere kupenula khala mambo unoyu wakuti nkhabe nentsa kuipirwa, akhapitiriza kunfuna peno nkhabe.e—Estere 4:9-11.
23. (a) Kodi Mordhekai alonganji toera kuwangisa cikhulupiro ca Estere? (b) Thangwi yanji ife tathema kutowezera citsandzo ca Mordhekai ?
23 Mordhekai atawira Estere na mafala amphambvu toera kuwangisa cikhulupiro cace. Iye ampasa cinyindiro cakuti angakhonda kucita cinthu, Ayuda anapulumuswa munjira inango. Kodi ntemo wakupha Ayuda mbudatoma kuphata basa, Estere mbadapulumuka tani? Natenepa Mordhekai apangiza kuti cikhulupiro cace cikhali cakuwanga kuna Yahova wakuti cipo mbadasiya atumiki Ace kufudzwa na kukhonda kwanirisa mapikiro Ace. (Yoswa 23:14) Buluka penepo Mordhekai alonga kuna Estere: ‘Panango Mulungu akukhalisani nyanyi toera kutipulumusa mu ndzidzi uno.’ (Estere 4:12-14) Kodi nee tathema kutowezera citsandzo ca Mordhekai? Iye akhanyindira kakamwe Mulungu wace, Yahova. Kodi ife tisacitambo pyenepi?—Mis. 3:5, 6.
Akhali na Cikhulupiro Cakuwanga Mbakhonda Kugopa Kufa
24. Kodi Estere apangiza tani cikhulupiro na cipapo?
24 Kwa Estere, ukhadafika ndzidzi toera kucita cisankhulo. Iye atumiza mphangwa kuna Mordhekai mbaphemba kuti apange Ayuda onsene toera akhondembo kudya mu ntsiku zitatu. Mphangwa zace zikhalimbo na mafala akupangiza cikhulupiro na cipapo: “Ndiri dzololo pingafunika kuti ndife.” (Estere 4:15-17) Mphyakukwanisika kuti iye aphembera mwaphinga mu ntsiku zenezi zitatu kupiringana ntsiku zinango za umaso wace. Mbwenye yadzafika ntsiku yakuti akaonane na mambo. Iye abvala nguwo zakubalika kakamwe zaciumambo, mbacita pyonsene pinakwanisa iye toera kukomeresa mambo. Buluka penepo aenda.
Estere aikha umaso wace pangozwi toera kutsidzikiza mbumba ya Mulungu
25. Fokotozani pidacitika mu ndzidzi udafika Estere kuna mamunace.
25 Ninga pidafokotozwa mu ndima zakutoma za nsolo uno, Estere aenda kunyumba ya mambo. Pisaonekeratu kuti iye akhapswipa ntima, pontho akhacita phembero muntima mwace. Iye afika pa cintalo, mbuto yakuti mbadakwanisa kuona mambo pa mpando wace. Panango ayesera kuyang’ana mambo khala aipirwa peno nkhabe. Mbapadapita ndzidzi uzinji nee kuoniwa na mambo, panango ntimace mbudatoma kudhima thangwi yakugopa. Mbwenye mwakukhonda dembuka mamunace amuona. Mwandimomwene mambo adzumatirwa pidaona iye nkazace, pontho nee apangiza kuipirwa. Iye anthonya na ndodo yace ya ndalama!—Estere 5:1, 2.
26. Thangwi yanji Akristu andimomwene asafunika kukhala na cipapo ninga ca Estere, pontho thangwi yanji basa yace ikhatoma kwene?
26 Mambo akhali dzololo toera kubvesera Estere. Iye akhakhulupira Mulungu mbaikha umaso wace pangozwi toera kutsidzikiza mbumba Yace, mbasiya citsandzo cadidi kakamwe ca cikhulupiro kwa atumiki onsene a Mulungu mpaka lero. Akristu andimomwene lero asawangiswa na pitsandzo ninga pyenepi. Yezu alonga kuti atowereri ace andimomwene mbadadziwika na ufuni wakudzimana. (Lerini Jwau 13:34, 35.) Kupangiza ufuni unoyu kazinji kene kusaphemba cipapo ninga ca Estere. Maseze Estere atsidzikiza mbumba ya Mulungu pa ntsiku ineyi, basa yace ikhatoma kwene. Kodi Estere mbadacitanji toera mambo akhulupire kuti phungu wace, Amani, ndi wakuipa, pontho akhafuna kucita makunji? Kodi iye mbadacitanji toera kupulumusa mbumba yace? Tinadzadinga mibvundzo ineyi mu nsolo unatowera.
a Azinji asakhulupira kuti Asuwero akhali Xerxes I, mambo wa Utongi wa Persya kumatomero a pyaka madzana maxanu M.N.W.
b Onani bokosi “Mibvundzo Inalonga Pya Estere,” mu Nsolo 16.
c Panango Amani akhali m’bodzi wa anthu “akhadasalikira” a Aamaleke, nakuti azinji akhadamala kuphiwa mu ntsiku za Mambo Ezekiya.—1 Pya dziko 4:43.
d Amani apereka matalento 10.000 a prata, akuti lero kobiri ineyi mbidakhala mamiliyau mazinji a madholari. Khala Asuwero akhali Xerxes I, kobiri ikhafuna kupereka Amani mbidakhala yakufunika kakamwe. Xerxes akhafuna kobiri izinji kakamwe toera kuiphatisira pa nkhondo ikhafuna cita iye na Gresya, mbwenye pakumalisira pace adzakundwa.
e Xerxes I akhadziwika ninga munthu wakukhonda nentsa kuipirwa. Mwacitsandzo, nyakulemba pyakucitika unango Wacigerego, anacemerwa Herodotu, alemba pinthu pinango pidacita Xerxes pikhamenyana iye na Gresya. Mambo unoyu apanga anthu kuti aphatanize mabote toera akhale muratho wakuberuka pa nyandza ya Helesponto. Mudafudzwa muratho na condzi, Xerxes atonga kuti anyakutsogolera kumangwa kwa muratho unoyu akhafunika kugwandwa misolo. Atonga pontho anyankhondo ace kuti “atcunyuse” nyandza mukumenya madzi, mu dzidzi wakuti mphangwa zakutikana zikhalerwi mwakugaluza. Mukhacitika pyenepi, mamuna unango wakupfuma aphemba kuti mwanace akhonde kuenda kunkhondo, mbwenye Xerxes atonga kuti m’phale unoyu agwandwe nakati-nakati na manungo ace aikhwe pakweca toera akhale ninga cenjezo.
-
-
Iye Acita Pinthu Mwandzeru, Mwacipapo Mbakanyerezera AnangoTowezerani Cikhulupiro Cawo
-
-
NSOLO KHUMI NACITANTHATU
Iye Acita Pinthu Mwandzeru, Mwacipapo Mbakanyerezera Anango
1-3. (a) Kodi Estere akhapibva tani mukhafendedzera iye mpando waumambo wa mamunace? (b) Kodi mambo acitanji pidafika Estere?
MUKHAFENDEDZERA Estere mpando wa mambo, ntimace ukhadhima mwakucimbiza. Nyerezerani kuti anthu onsene ali akumatama pa thando yakutongera miseru ya nyumba ya mambo Wacipersya ku Suza, basi ene pikhabva Estere ndi mititi ya miyendo yace na dzumbi ya nguwo zace zaumambo. Iye nee akhafunika kudzudzumiswa na kukula kwa nyumba, kubalika kwa mizati na kuyetimira kwa ntsoi ya miti yakubuluka ku Libhano. Iye akhafunika kuikha manyerezero ace onsene kuna mambo, thangwi ndiye akhafuna kutonga khala iye akhafunika kukhala maso peno nkhabe.
2 Mukhafendedzera Estere, mambo akhamuyang’ana mwacidikhodikho mbanthonya na ndodo yace ya ndalama. Pidacita mambo pisaoneka ninga ndi pinthu ping’ono, mbwenye pyapulumusa umaso wa Estere, thangwi pikhapangiza kuti mambo amulekerera m’pinthu pidacita iye—kubwera kuna mambo mwakukhonda kucemerwa. Pidafika iye cifupi na mambo, Estere aphata ntsonga ya ndodo toera kupangiza kupereka takhuta.—Estere 5:1, 2.
Mwakucepeseka Estere apereka takhuta thangwi ya kubverwa ntsisi na mambo
3 Pinthu pyonsene pya Mambo Asuwero pikhapangiza kuti akhali wakupfuma na wamphambvu. Pisaoneka kuti nguwo zikhabvala amambo a ku Persya m’midzidzi ineyi zikhali za ntengo wa mamiliyau mazinji a madholari. Ngakhale tenepo, Estere aona kuti akhapitiriza kufuniwa na mambo. Mambo alonga: ‘Ninji cidanentsa nyanyi Estere, longa pinafuna iwe? Ngakhale phindi ya umambo, ine ndinadzakupasa!’—Estere 5:3.
4. Kodi Estere mbadathimbana na pinentso pipi?
4 Kuenda kwa mambo kudacita Estere toera kutsidzikiza mbumba yace kuti ikhonde kuphiwa, kwapangiza kuti iye akhali na cikhulupiro cakuwanga na cipapo. Mpaka mu ndzidzi unoyu Estere akhadapembera, mbwenye iye mbadathimbana na pinentso pizinji kutsogolo. Iye akhafunika kucitisa mambo unoyu wakudzikuza kudzindikira kuti phungu wace akhanyindira iye ndi wakuipa, pontho ndiye adacitisa mambo kutonga kuti mbumba ya Estere iphiwe. Kodi Estere mbadalonga tani toera mambo akhulupire mafalace, pontho tinapfundzanji na cikhulupiro cace?
Iye Asankhula Mwandzeru “Ndzidzi Wakulonga”
5, 6. (a) Kodi Estere aphatisira tani n’dida unagumanika pa Koelete 3:1, 7? (b) Kodi Estere apangiza tani kuti akhali munthu wandzeru pakulonga na mamunace?
5 Kodi Estere akhafunika kulonga nyatwa zonsene kuna mambo pamaso pa anthu onsene? Kucita pyenepi mbipidapasa manyadzo mambo, pontho mbipidapasa mwai Amani toera kupokanya Estere. Mphapo Estere acitanji? M’pyaka madzana nduli, Mambo waudziwisi Salomoni apumirwa toera kulemba: “Pinthu pyonsene pina midzidzi yapyo, . . . ndzidzi wakumatama na ndzidzi wakulonga.” (Koel. 3:1, 7) Panango mamuna wakukhulupirika adakuza Estere, Mordhekai, apfundzisa ntsikana unoyu midida ineyi pikhakula iye. Mwakukhonda penula, Estere adzindikira kufunika kwa kusankhula mwadidi “ndzidzi wakulonga.”
6 Estere alonga: ‘Khala mphyadidi kwa imwe mambo, bwerani lero na Amani ku phwando idakukhunganyirani ine.’ (Estere 5:4) Mambo atawira mbacemeresa Amani. Mwakwanisa kuona ndzeru zidaphatisira Estere? Iye atsidzikiza makhaliro a mamunace mbasankhula ndzidzi na mbuto yadidi toera kulonga nyatwa zace.—Lerini Misangani 10:19.
7, 8. Kodi Estere akhunganya tani phwando yace yakutoma, pontho thangwi yanji nee alonga phembo yace ntsiku ineyi kuna mambo?
7 Mwakukhonda penula, Estere akhunganya mwadidi phwando ineyi mbakhala na cinyindiro cakuti mamunace anakomerwa na pidaphika iye. Phwando ineyi ikhaphataniza vinyu yadidi toera kuatsandzayisa. (Masal. 104:15) Asuwero akhali wakutsandzaya mbabvundza pontho Estere kuti ndi ipi phembo yace. Kodi unoyu ukhali ndzidzi wakuthema toera kulonga?
8 Estere aona pontho kuti unoyu nee ukhali ndzidzi wakuthema toera kulonga. M’mbuto mwace, iye acemera mambo na Amani toera abwere mangwana mwace pa phwando yaciwiri. (Estere 5:7, 8) Thangwi yanji iye adikhira ntsiku inango? Kumbukani kuti mbumba yonsene ya Estere ikhali yakutsukwala thangwi ya ntemo udabulusa mambo. Estere mbadakhonda kusankhula ndzidzi wakuthema toera kulonga, anthu azinji mbadaphiwa. Natenepa, iye adikhira mbasaka mwai unango toera kupangiza cilemedzo kuna mamunace.
9. Thangwi yanji kupirira ndi kwakufunika, pontho tinatowezera tani citsandzo ca Estere kukhundu ineyi?
9 Kupirira ndi n’khaliro wakufunika kakamwe, mbwenye ndi anthu akucepa ali nawo. Maseze Estere akhafuna kakamwe kupanga mambo pikhacitika, mwakupirira iye adikhira ndzidzi wakuthema. Tinakwanisa kupfundza pizinji kubulukira ku citsandzo cace, thangwi ife tonsene tisaona pinthu pyakuipa pyakuti pisafunika kusasanyirwa. Tingafuna kupanga munthu wacidzo kuti atsalakane pinthu pidadawika, tisafunika kutowezera citsandzo ca Estere cakukhala wakupirira. Misangani 25:15 isalonga: ‘Kupirira kusafewesa ntima wa ntsogoleri wa anyankhondo na mafala adidi anakwanisa kuswa gogodo.’ Tingadikhira mwakupirira ndzidzi wakuthema toera kulonga mwakukhurudzika, ninga pidacita Estere, tinakwanisa kutundusa anthu akuuma ntima ninga gogodo. Kodi Mulungu wa Estere, Yahova, ampasa nkhombo thangwi ya kucita pinthu mwakupirira na mwandzeru?
Kupirira Kusaphedza Toera Kucita Pinthu Mwaulungami
10, 11. Thangwi yanji Amani nee akhalibve wakutsandzaya pidabuluka iye pa phwando yakutoma, pontho nkazace na axamwali ace ampanga toera kucitanji?
10 Kupirira kwa Estere kwamphedza toera kuona pyakucitika pizinji. Amani abuluka pa phwando yakutoma ‘mwakutsandzaya kakamwe muntima mwace,’ thangwi mambo na nyanyi antsalakana mwadidi kakamwe. Mbwenye pikhabuluka Amani pa nyumba ya mambo, iye aona Mordhekai, Muyuda wakuti akhakhonda kungodamira. Ninga taona mu nsolo udamala, Mordhekai nee akhonda kugodamira Amani thangwi yakuti akhampwaza, mbwenye ndi thangwi ya cikumbuntima cace na uxamwali wace na Yahova Mulungu. Ngakhale tenepo, Amani ‘aipirwa mwakucimbiza.’—Estere 5:9.
11 Mudapanga Amani nkazace na axamwali ace kuti Mordhekai akukhonda kungodamira, iwo ampanga kuti asake muti wakulapha wakupiringana makhono 22, pontho aphembe mambo kuti amanike Mordhekai pa muti unoyu. Amani akomerwa na maonero anewa na mwakucimbiza atuma munthu toera acite pyenepi.—Estere 5:12-14.
12. Thangwi yanji mambo aphemba kulerirwi mwakugaluza bukhu ya pyakucitika pya Utongi, pontho iye akumbukanji?
12 Bhibhlya isalonga kuti masiku a ntsiku ineyi ‘Mambo nee aphatwa na citulo,’ natenepa aphemba toera kulerirwi mwakugaluza bukhu ya pyakucitika pya Utongi. Pidalerwi pikhaphataniza mphangwa zikhalonga pya kuphiwa kwa Asuwero. Natenepa, mambo akumbuka kuti anthu akhafuna kumupha aphatwa mbaphiwa. Mphapo ninji cidapaswa Mordhekai, adalonga pya makunje anewa? Mwakukhonda dembuka, mambo abvundza khala Mordhekai alipwa. Ntawiro ndi wakuti nkhabe.—Lerini Estere 6:1-3.
13, 14. (a) Kodi pinthu pyatoma tani kuipa kuna Amani? (b) Kodi nkazace na axamwali ace ampanganji?
13 Mwakuipirwa, mambo abvundza anyabasace kuti mbani akhali dzololo toera kumphedza. Mbwenye phungu akhali penepo akhali Amani—pisaoneka kuti iye afika mwakucimbiza thangwi akhafuna kakamwe kutawiriswa toera kupha Mordhekai. Mbwenye Amani mbadzati kucita phembo yace, mambo ambvundza kuti ninji pisafunika kucitirwa munthu anafuniwa kakamwe na mambo. Amani akhanyerezera kuti mambo akhalonga iye. Natenepa, iye alonga kuti munthu unoyu akhafunika kucitirwa pinthu pyakupambulika kakamwe: Kubvazikwa nguwo zaumambo na kukwizwa pa kavalo ya mambo mbaperekerwa mu Suza onsene na munthu wacidzo cikulu mu utongi, pontho mbalonga mwakugaluza mafala akunsimba. Nyerezerani kuipirwa kudakhala na Amani mudadziwa iye kuti munthu unoyu akhali Mordhekai! Pontho mbani adasankhulwa toera kulonga mafala akusimba Mordhekai? Amani!—Estere 6:4-10.
14 Mwakukakamizika, Amani acita pyonsene pidapangwa iye, buluka penepo abwerera kunyumba kwace mwakuipirwa. Nkazace na axamwali ace alonga kuti ceneci ndi cidzindikiro cakuipa; iye nee anadzawinabve pa nkhondo yakumenyana na Mordhekai.—Estere 6:12, 13.
15. (a) Thangwi yanji kupirira kwa Estere kukhali kwakufunika? (b) Thangwi yanji mphyandzeru kwa ife kupangiza ‘n’khaliro wakudikhira’?
15 Nakuti Estere adikhira ntsiku inango toera kulonga phembo yace kuna mambo, pyenepi pyacitisa Amani kuikhika ekha pangozwi. Panango ndi Yahova Mulungu adacitisa mambo kukhonda phatwa na citulo. (Mis. 21:1) Ndi thangwi yace Mafala a Mulungu asatiwangisa toera kupangiza ‘n’khaliro wakudikhira’! (Lerini Mikeya 7:7.) Tinganyindira Mulungu mbatidikhira toera kutiphedza mu nyatwa zathu, tinadzaona kuti iye asaphatisira njira zadidi toera kumalisa nyatwa zathu kupiringana pinanyerezera ife.
Iye Alonga Mwacipapo
16, 17. (a) Kodi Estere adziwa tani kuti ukhadafika “ndzidzi wakulonga”? (b) Kodi Estere akhali wakusiyana tani na Vasti, nkazi wakutoma wa mambo?
16 Estere aona kuti nee ndi pyadidi kudikhira mambo abvundze pontho; natenepa, pa phwando yaciwiri alonga pyonsene. Kodi mbadatoma tani? Mwakukhonda dikhira, mambo ambvundza pontho kuti phembo yace ikhali ipi. (Estere 7:2) Natenepa, Estere aona kuti unoyu ukhali “ndzidzi wakulonga.”
17 Nyerezerani Estere akucita phembero mwaciwerewere kuna Mulungu wace mbadzati kulonga mafala awa: ‘Khala mphyadidi kwa imwe, Oo mambo, pontho khala mphyakukwanisika, ndisakuphembani toera mupulumuse umaso wanga, pontho toera mbumba yanga ikhonde kufudzwa.’ (Estere 7:3) Onani kuti Estere alonga munjira inapangiza kuti akhalemedza utongi wa mambo. Estere akhali wakusiyana kakamwe na Vasti, nkazi wakutoma wa mambo, wakuti mwacakhomo apasa manyadzo mambo! (Estere 1:10-12) Kusiyapo pyenepi, Estere nee asumula mambo thangwi ya upswiru udapangiza iye mukunyindira Amani. M’mbuto mwace, Estere aphemba mambo toera kuntsidzikiza ku pinthu pyakuti mbipidaikha umaso wace pangozwi.
18. Kodi Estere alonga tani nyatwa zace kuna mambo?
18 Mwakukhonda penula, phembo ineyi yadzumatirisa kakamwe mambo. Mbani akhafuna kukhala na cipapo cakusiya nyanyi wace pangozwi? Estere apitiriza kulonga: ‘Thangwi ife taguliswa, ine na mbumba yanga toera kuphiwa na kufudzwa. Mbidakhala kuti taguliswa toera kukhala mabitcu acimuna na acikazi, nee mbidalonga cinthu. Mbwenye kufudzwa kweneku nee ndi kwadidi thangwi kunadzakhuyambo mambo.’ (Estere 7:4) Onani kuti Estere alonga mwakukhonda bisa cinthu pya nyatwa ineyi, pontho alonga kuti mbidakhala kuti aguliswa toera kukhala mabitcu acimuna na acikazi, nee mbadalonga cinthu. Mbwenye Estere alonga makunje akhafuna kucitwa, thangwi pyenepi mbapidakhala pyakuipa kwa iye na kwa mambo.
19. Tisapfundzanji kwa Estere thangwi ya luso yakulonga mwakukhuya ntima?
19 Citsandzo ca Estere cisatipfundzisa kufunika kwa luso yakulonga mwakukhuya ntima. Khala imwe musafuna kulonga cinentso canu kuna munthu wapantima peno munthu wacidzo, kupirira, cilemedzo na kulonga mwakukhonda bisa pinthu kunakuphedzani kakamwe.—Mis. 16:21, 23.
20, 21. (a) Kodi Estere afokotoza tani uipi wa Amani, pontho mambo acitanji? (b) Kodi Amani acitanji mudadzindikira iye kuti aoniwa ninga nyakuipa?
20 Asuwero abvundza: ‘Mbani munthu unoyu, pontho ali kupi iye anafuna kucita pyenepi?’ Nyerezerani Estere mbathonya mu ndzidzi unalonga iye kuti: ‘Nyamalwa wace wakuipa ndi uyu Amani.’ Pinthu pyaipa kakamwe. Natenepa Amani agopa kakamwe. Nyerezerani kucinja kwa nkhope ya mambo mudadziwa iye kuti phungu akhanyindira iye, akhadancitisa kubulusa ntemo wakuti ukhaphataniza kuphiwa kwa nkazace wakufunika! Mwakuipirwa, mambo abuluka kunja toera kukhurudzika pang’ono.—Estere 7:5-7.
Estere alonga mwacipapo pinthu pyakuipa pikhafuna kucita Amani
21 Mudadzindikira Amani kuti aoniwa ninga nyakuipa, agodama cifupi na miyendo ya nyanyi toera kuphemba kulekererwa. Mudabwerera mambo mbaona kuti Amani akhali cifupi na Estere, kuipirwa kwace kwathimizirika thangwi aona ninga Amani akhafuna kupita m’mabonde na nyanyi panyumba pene pa mambo. Natenepa pyaonekeratu kuti Amani athema kuphiwa. Iye abuluswa kunja na nkhope yakuphimbirwa. M’bodzi wa anyabasa a mambo alonga pya muti udasasanyisa Amani toera kumanika Mordhekai. Mwakukhonda dembuka, Asuwero alonga kuti Amani akhafunika kuphiwa na kumanikwa pa muti unoyu.—Estere 7:8-10.
22. Kodi citsandzo ca Estere cisatipfundzisanji thangwi yakufunika kwa cidikhiro na cikhulupiro?
22 N’dziko ino yakuipa, ndi pyakukhonda nentsa kunyerezera kuti cipo tinadzaona ulungami mbukacitwa. Kodi mwanyerezera kale tenepo? Estere cipo aluza cidikhiro na cipapo. Mbwenye pa ndzidzi wakuthema, iye acita pinthu pyadidi mwacipapo mbanyindira Yahova kuti anadzamphedza. Tisafunikambo kucita pibodzi pyene! Yahova nee acinja. Iye asapitiriza kucitisa kuti anthu akuipa na akunyengeza aphatike mu nsampha wawo ene, ninga pidacita iye na Amani.—Lerini Masalmo 7:11-16.
Iye Acita Pinthu Mwakukhonda Cenama Kwa Yahova na Kwa Mbumbace
23. (a) Kodi mambo apasanji Mordhekai na Estere? (b) Kodi profesiya idalonga Yakobe thangwi ya Bhenjamini yakwanirisika tani? (Onani bokosi “Kukwanirisika Kwa Profesiya.”)
23 Pakumalisa, mambo adziwa kuti Mordhekai akhali baba adakuza Estere—tayu basi ninga ule adantsidzikiza mwakukhulupirika pikhafuna iye kuphiwa. Asuwero apasa Mordhekai cidzo cikhali na Amani ninga nkadamu wakutoma. Nyumba ya Amani—kuphataniza mpfuma yace yonsene—mambo apasa Estere, buluka penepo Estere apasambo Mordhekai toera kupitsalakana.—Estere 8:1, 2.
24, 25. (a) Thangwi yanji Estere nee akhurudzika pidamala iye kulonga pikhafuna kucita Amani? (b) Kodi Estere aikha tani pontho umaso wace pangozwi?
24 Nakuti Estere na Mordhekai akhali akutsidzikizika, kodi nyanyi mbadakhala wakukhurudzika? Basi ene mbadakhala wakucenama, mbadakhurudzika. Mu ndzidzi unoyu, ntemo wa Amani wakupha Ayuda onsene ukhatumizwa mu utongi onsene. Amani akhadagwa ntsango peno Puri—pinthu pyamizimu—toera kudziwa ndzidzi wakuthema wakupha Ayuda. (Estere 9:24-26) Ngakhale pakhadasala nthanda zingasi toera kufika ntsiku ineyi, mbwenye kwa Estere na Mordhekai ikhali cifupi kakamwe. Kodi mbadacitanji toera Ayuda akhonde kuphiwa?
25 Estere aikha pontho umaso wace pangozwi mukuenda pontho kuna mambo mwakukhonda kucemerwa. Pa ulendo unoyu, iye alira thangwi ya mbumbace mbadembetera mamunace toera kufudza ntemo wakugopswa ukhadakhazikiswa. Mbwenye mu utongi Wacipersya, ntemo ungakhazikiswa na mambo nee ukhafunika kufudzwa. (Dan. 6:12, 15) Natenepa mambo apanga Estere na Mordhekai toera kukhazikisa ntemo upswa. Ntemo unoyu waciwiri watumizwa kwa Ayuda toera kuapasa ufulu wakutsidzikizika. Anyakukwira makavalo atumizwa mu utongi onsene mbakadziwisa mphangwa zenezi zadidi kuna Ayuda. Natenepa Ayuda akhurudzika. (Estere 8:3-16) Tinakwanisa kunyerezera Ayuda a mu utongi onsene mbakakwata pida pyawo, mbakhunganyika toera kumenya nkhondo yakuti mwakusowa ntemo unoyu upswa nee mbadaicita. Mbwenye nee mbadawina nkhondo ineyi mwakusowa ciphedzo ca Yahova. Mphapo ‘Yahova wa anyankhondo,’ aaphedza?—1 Sam. 17:45.
Estere na Mordhekai atumiza ntemo upswa kuna Ayuda onsene mu Utongi Wacipersya
26, 27. (a) Kodi Yahova aphedza tani mbumbace toera kukunda mwakukwana anyamalwa awo? (b) Kodi kuphiwa kwa ana a Amani kwakwanirisa profesiya ipi?
26 Pidafika ntsiku idakhazikiswa, mbumba ya Mulungu ikhali yakukhunganyika. Ngakhale anyabasa azinji Acipersya akhali ku khundu ya Ayuda thangwi akhadziwa kuti Mordhekai akhali nkadamu wakutoma. Yahova aphedza kakamwe mbumbace toera kuwina. Mwakukhonda penula iye atsidzikiza mbumbace mukukunda anyamalwa awo.a—Estere 9:1-6.
27 Kusiyapo pyenepi, Mordhekai nee mbadakhala wakutsidzikizika panyumba ya Amani mu ndzidzi wakuti ana khumi a mamuna unoyu wakuipa akhapitiriza kukhala maso. Natenepa, iwo aphiwambo. (Estere 9:7-10) Pyenepi pyakwanirisa profesiya ya Bhibhlya, thangwi Mulungu akhadalongeratu kuti Aamaleke onsene akuti akhali anyamalwa a mbumba yace mbadadzafudzwa. (Deut. 25:17-19) Pisaoneka kuti ana a Amani akhali anthu akumalisa a dzindza ineyi.
28, 29. (a) Thangwi yanji cikhali cifuno ca Yahova kuti Estere na mbumbace amenye nkhondo? (b) Thangwi yanji citsandzo ca Estere ndi cakufunika kwa ife lero?
28 Ngakhale kuti Estere akhali ntsikana, iye aphedzera cakucitika ceneci cakunentsa kakamwe—ninga mitemo yakuti ikhaphataniza kutawirisa nkhondo na yakupha anthu. Pyenepi pikhali pyakunentsa kakamwe. Mbwenye Yahova akhafuna kuti mbumbace itsidzikizwe, thangwi Mesiya wakupikirwa mbadabuluka mu dzindza ineyi, pontho iye mbadapulumusa anthu onsene! (Gen. 22:18) Atumiki a Mulungu lero ali akutsandzaya kudziwa kuti pidabwera Mesiya pa dziko yapantsi, akhondesa atowereri ace kucita khundu mu nkhondo.—Mat. 26:52.
29 Mbwenye Akristu asamenya nkhondo yauzimu; Sathani asafuna kakamwe kufudza cikhulupiro cathu kuna Yahova Mulungu. (Lerini 2 Akorinto 10:3, 4.) Citsandzo ca Estere ndi cakufunika kwa ife! Ninga iye, tisafunikambo kupangiza cikhulupiro cathu mukulonga mwakukhuya ntima, mwandzeru, mwakupirira, mwacipapo na kukhala dzololo toera kutsidzikiza mbumba ya Mulungu.
a Mambo atawirisa Ayuda kumenya pontho nkhondo mangwana mwace toera kumalisa kukunda kwawo. (Estere 9:12-14) Ngakhale lero, Ayuda asacita phwando ya kuwina kweneku pyaka pyonsene pa nthanda ya Adare, yakuti cincino ndi kumala kwa Madzalo na kutoma kwa Murope. Phwando ineyi isacemerwa Purimu, yapaswa dzina ineyi thangwi ya ntsango zidagwa Amani toera kufudza Aisraele.
-