Chapitre Bale Oko na Osio

Jéhovah Ayä Iri ti Wakua ti Lo Messie Ni

Esaïe 52:13–53:12

1, 2. (a) Mu tapande ti fa ye so aJuif mingi aduti na gbele ni na tongo nda ti kozo siècle ti ngoi ti e. (b) Ye wa Jéhovah aleke ti mu maboko na aJuif be-ta-zo ti hinga na Messie ni?

TARA ti ba kete so a hunda na mo ti tingbi na mbeni kota zo. A fa awe ngoi na ndo ti tingbingo tele ni. Me mbeni kpale ayeke dä: Mo hinga pepe tongana nyen lo yeke, nga fade lo yeke tambela na hondengo ni si azo mingi ahinga pepe. Fade mo yeke hinga lo tongana nyen? Tongana a fa fade anzene nzene ye na ndo lo, ka a yeke mu maboko na mo.

² Na tongo nda ti kozo siècle ti ngoi ti e, aJuif mingi aduti na gbele mara ti ye tongaso. Ala yeke ku Messie ni, koli so ahon tanga ti azo kue. (Daniel 9:24-27; Luc 3:15) Me tongana nyen aJuif be-ta-zo alingbi ti hinga lo? Jéhovah, na lege ti aprophète Hébreu, asala si a sû anzene nzene ye na ndo aye so andu Messie ni, so a yeke mu lege ti hinga na lo tâ na lege ni.

3. A fa Messie tongana nyen na Esaïe 52:13–53:12?

³ Na popo ti aprophétie ti aHébreu na ndo Messie, peut-être mbeni ti fa ye polele mingi ahon so a sû na Esaïe 52:13–53:12 ayeke dä pepe. A hon angu 700 kozoni si ye ni asi, Isaïe afa, pepe tongana nyen si Messie ni ayeke, me anzene nzene ye so ayeke kota mingi ahon, nda ti pono ti lo nga lege so lo yeke ba pasi, nga na anzene nzene ye na ndo kui ti lo, lungo lo, nga na yango lo na ndo so ayeke na nduzu mingi. Ti gi nda ti prophétie so nga na gango tâ tene ti lo ayeke mu ande wâ na bê na a kpengba mabe ti e.

“Wakua ti Mbi”: A Yeke Zo Wa?

4. Abibe wa na ndo hingango “wakua” ni awandara ti aJuif afa, me ngbanga ti nyen aye so ague legeoko pepe na prophétie ti Isaïe?

⁴ Isaïe asala tene ade ti ninga pepe na ndo zingo aJuif na gbe ti ngba na Babylone. Fadeso, na bango kozoni mbeni ye ti kota ahon so ayeke si, lo sû na mbeti atene ti Jéhovah: “Ba! Wakua ti mbi ayeke sala ande ye na ndara. Fade lo yeke duti na kota ndo na fade a yä lo na nduzu nga a yä iri ti lo mingi.” (Isaïe 52:13, NW) Zo wa ayeke biani “wakua” ni so? Teti asiècle mingi, awandara ti aJuif afa atene ti bê ti ala nde nde. Ambeni atene so lo duti fä ti mara ni kue ti Israël na ngoi ti dutingo ngba na Babylone. Mara ti fango nda ti ye tongaso ague legeoko pepe na prophétie ni. Wakua ti Nzapa aba pasi na bê ti lo mveni. Atä so tene ayeke na li ti lo pepe, lo ba pasi teti asiokpari ti ambeni zo nde. A yeke ngangu ti tene ye so aduti fä ti mara ti aJuif, so ague na ngbâ ndali ti asiokpari ti lo. (2 aGbia 21:11-15; Jérémie 25:8-11) Ambeni zo nde atene so Wakua ni aduti fä ti azo so amu li ni na Israël, so aba tele ti ala mbilimbili na ala ba pasi teti azo ti Israël so asala siokpari. Ye oko, na ngoi ti vundu ti Israël, mbeni bungbi oko pepe ti azo aba pasi teti mbeni nde.

5. (a) Ambeni wandara ti aJuif atingbi prophétie ti Isaïe na nyen? (Ba kete tene na gbe lembeti.) (b) Tongana nyen a fa Wakua ni polele na yâ buku ti Kusala so ayeke na yâ Bible?

⁵ Kozoni si lege ti vorongo ti aChrétien aba gigi nga na mbeni mbage ti tongo nda ti akozo siècle ti Ngoi ti E, awandara ti aJuif mingi pepe atingbi prophétie so na Messie ni. A ba mbilimbili fango nda ni gi na yâ Mbeti ti Nzapa so aChrétien asala na Grec. Buku ti Kusala afa so tongana mbeni eunuque ti Etiopii atene so lo hinga nzoni pepe Wakua ti prophétie ti Isaïe, Philippe ‘afa na lo Tene-nzoni ti Jésus.’ (Kusala 8:26-40; Esaïe 53:7, 8) Ambeni buku ti Bible nde nga afa Jésus Christ tongana Wakua Messie ti prophétie ti Isaïe.a Na ngoi so e yeke sala lisoro na ndo prophétie so, fade e yeke ba polele akamba so ayeke na popo ti zo so Jéhovah ahiri lo “wakua ti mbi” na Jésus ti Nazareth.

6. Tongana nyen prophétie ti Isaïe afa so fade Messie ni ayeke sala ye so bê ti Nzapa aye nzoni?

⁶ Prophétie ni ato nda ni na fango nzoni ye so Messie ayeke sala na nda ni, na yâ salango ye so bê ti Nzapa aye. Tene “wakua” afa so fade lo yeke yeda na ye so bê ti Nzapa aye, legeoko tongana ti so mbeni wakua asala ye so bê ti mveni ti lo aye. Na salango tongaso, lo yeke “sala ande ye na ndara.” Ndara ayeke ngangu ti ba yâ ti mbeni tene. Ti sala ye na ndara aye ti tene ti sala ye na kode. Na ndo tene ti Hébreu so a sala na kusala ge, mbeni buku atene: “Kota nda ti tene ni ayeke ti sala ye na hange nga na ndara. Lo so asala ye na ndara ayeke sala ande ye nzoni.” Na lege ti ye so prophétie ni atene fade “a yä lo na nduzu nga a yä iri ti lo,” a hinga biani so Messie ni ayeke sala ye ande nzoni na yâ kusala ti lo.

7. Tongana nyen Jésus asala “ye na ndara,” na tongana nyen “a yä lo na nduzu nga a yä iri ti lo mingi”?

⁷ Jésus asala la ni “ye na ndara,” na fango na gigi so lo gbu nda ti aprophétie ti Bible so andu lo, nga na ziango si ala fa lege na lo ti sala ye so bê ti Babâ ti lo aye. (Jean 17:4; 19:30) Ye ti pekoni ayeke nyen? Na peko ti londongo ti Jésus na popo ti akinda nga mango ti lo na yayu, “Nzapa ayä iri ti Lo mingi na amu na Lo iri so ahon mbeni iri kue.” (aPhilippien 2:9; Kusala 2:34-36) Na pekoni, na ngu 1914, a kiri a yä na nduzu mingi ahon Jésus so awara gloire awe. Jéhovah ayä lo na ndo trône ti Royaume ti Messie ni. (Apocalypse 12:1-5) Biani, “a yä lo na nduzu nga a yä iri ti lo mingi.”

‘Tele ti Azo Adö Ndali ti Lo’

8, 9. Na ngoi so Jésus so a yä iri ti lo awe aga ti sala ye alingbi na fango ngbanga, fade azo ti komande ti sese ayeke sala ye tongana nyen, na ngbanga ti nyen?

⁸ Tongana nyen fade amara na amokonzi ayeke sala ye na gbele Messie so a yä iri ti lo? Tongana e hulu ndo ti atene so ayeke na yâ a-paranthèse, so ayeke na use mbage ti versê 14, prophétie ni atene: “Legeoko tongana bê ti azo mingi adö tene ti Lo . . . , fade Lo sala si tele ti azo ti amara mingi adö; fade agbia akanga yanga ti ala ngbanga ti Lo; ye so a fa na ala pepe, fade ala ba, na ye so ala mä pepe, fade ala hinga nda ni.” (Esaïe 52:14a, 15) Na lege ti atene so, Isaïe afa, pepe gi kozo singo ti Messie, me ndangba tingbingo ti lo lê na lê na azo ti komande.

⁹ Na ngoi so Jésus so a yä iri ti lo awe ayeke ga ti fâ ngbanga na ndo bungbi ti aye ti fadeso, so ake Nzapa, fade tele ti amokonzi ti sese so ‘ayeke dö ngbanga ti lo.’ Tâ tene, azo ti komande ti sese ayeke ba ande pepe Jésus so awara gloire awe tâ na lê ti ala. Me fade ala yeke ba aye so afa na gigi ngangu ti lo tongana Zo ti yayu so atiri bira teti Jéhovah. (Matthieu 24:30) Fade a yeke gbu ala na ngangu ti dengi mê na ye so amokonzi ti lege ti vorongo afa na ala pepe, so Jésus ayeke Wasalango ye alingbi na angbanga ti Nzapa! Wakua so a yä iri ti lo awe, so fade ala yeke tingbi na lo, ayeke sala ande ye na mbeni lege so ala yeke ku pepe.

10, 11. Na lege wa a lingbi ti tene so a fa Jésus nzoni pepe na kozo siècle, na laso a yeke tongaso na lege wa?

¹⁰ Na lege ti tene so ayeke na yâ a-paranthèse ti versê 14, Isaïe atene: “A futi lê ti Lo, tongaso a ba Lo tongana zo pepe, na a futi tele ti Lo si a ba Lo tongana amolenge ti azo pepe.” (Esaïe 52:14b) A futi la ni biani lê ti Jésus? Pepe. Atä so Bible amu anzene nzene tene pepe na ndo tele ti Jésus, Molenge ti Nzapa so ayeke mbilimbili-kue alingbi ti duti gi pendere zo. A yeke polele, atene ti Isaïe andu ye ti kamela so asi na Jésus. Na mbito pepe, lo fa amokonzi ti lege ti vorongo ti ngoi ti lo tongana awandendia, awamvene, awafango zo; na ala kiri tene na zongango lo. (1 Pierre 2:22, 23) Ala tene lo yeke wakengo ndia, zo so ahiri tene ti zonga, wahanda, zo so agi ti kinda ngorogbia ti Rome. Tongaso, atene ti wataka ti azo so afa Jésus tâ na lege ni pepe.

¹¹ Laso, a ngbâ ti fa Jésus na lege ni pepe. Mingi ti azo aba Jésus tongana mbeni foroto na yâ ndo ti tengo kobe ti anyama wala mbeni zo ti kota kpale so a pika lo na ndo mbeni croix, lê ti lo aga kirikiri ndali ti pono so lo hu na gbe ti mbeni kpoto ti kî. Amokonzi ti Chrétienté ahulu wâ na gbe ti mara ti bango ndo tongaso. Ala fa Jésus pepe tongana Gbia ti yayu so ayeke ngangu, so fade amara ayeke na tene ti kiri na lo. Na yâ ngoi kete, tongana azo ti komande ti sese atingbi ande na Jésus so a yä iri ti lo awe, fade ala yeke tingbi na mbeni Messie so ayeke na “ngangu kue na yayu na sese.”​—Matthieu 28:18.

Fade Zo Wa Amä na Bê na Nzo Tene So?

12. Ahundango tene wa so apusu zo ti gbu li atene ti Esaïe 53:1 asigigi na ni?

¹² Na peko ti fango gbiango ye ti dongo bê so ayeke si na Messie ni, ti londo na zo so ‘a futi lê ti lo’ ti si na zo so “a yä iri ti lo mingi,” Isaïe ahunda: “Zo nyen amä tene so e fa? a fa ngangu ti tïtî L’Eternel na zo nyen?” (Esaïe 53:1) Atene ti Isaïe so asigigi na ahundango tene so apusu zo ti gbu li: Fade prophétie so ayeke ga tâ tene? Fade ‘tïtî Jéhovah,’ so ayeke fä ti salango kusala na ngangu ti lo, ayeke fa tele ti lo na gigi na asala si atene so aga tâ tene?

13. Tongana nyen Paul afa so prophétie ti Isaïe aga la ni tâ tene na ndo Jésus, na azo akiri tene dä tongana nyen?

¹³ Kiringo tene ni ayeke: biani! Na yâ mbeti so lo to na azo ti Rome, Paul afa peko ti atene ti Isaïe ti fa so prophétie so Isaïe amä na asû pekoni na mbeti aga tâ tene na ndo Jésus. Sepelango Jésus na peko ti pono ti lo na ndo sese ayeke la ni nzo tene. Na bingo bê na aJuif so amä na bê pepe, Paul atene: “Ye oko, ala kue ayeda la ni pepe na nzo tene. Teti Isaïe atene: ‘Jéhovah, zo wa amä na bê na ye so a mä na mbage ti e?’ Tongaso mabe aga na peko ti ye so zo amä. Na ye so zo amä aga na lege ti tene na ndo Christ.” (aRomain 10:16, 17, NW) Ye oko, mawa ni ayeke so azo mingi pepe na ngoi ti Paul amä na bê na nzo tene na ndo Wakua ti Nzapa. Ngbanga ti nyen?

14, 15. Ndo wa, nde na ye so azo ayeke ku, Messie ni aduti dä na ndo sese?

¹⁴ Na pekoni, prophétie ni afa na azo ti Israël anda ti ahundango tene so a sû na versê 1, nga na salango tongaso, a zia lumière na ndo nda ni so fade azo mingi ayeke yeda pepe na Messie ni: “Lo maï na gbele [mbeni wabango ye] tongana fini tikeke, Lo ton tongana kete keke so asigigi na gere ti keke na yâ kuru sese; nzo tele wala pendere ti Lo ayeke pepe; na tongana e ba Lo, e ba mbeni ye ti nzoni na lê ti Lo pepe, si nzala ti Lo asala e.” (Esaïe 53:2) Ge, e ba ndo so, nde na so azo ayeke ku, a lingbi Messie ni aduti dä na ndo sese. A lingbi lo wara mbeni tongo nda ni ti senge zo, nga na lê ti azo so ayeke ba ndo, fade lo yeke duti tongana mbeni zo so alingbi ti sala nzoni ye pepe. Na mbage, a lingbi lo duti tongana mbeni senge tikeke, mbeni kete keke so akpengba pepe, so amaï na ndo kate ti keke ni wala maboko ni. A lingbi lo duti nga tongana mbeni gunda ti keke so ahunda ngu na yâ mbeni sese so ahule na alingbi ti lë lengo pepe. Na lo yeke ga nga pepe na lege ti kota matanga so apika lê ti zo, pepe na yâ abongo ti gbia wala mbeni kpoto ti gbia ti ngele ngangu. Nde na so, tongo nda ni ti lo ayeke ti senge zo na ti fandara pepe.

¹⁵ Tâ ye so afa biani senge tongo nda ni ti Jésus tongana zo! Marie, wali Juif so ayeke masia, adü lo na yâ ndo ti batango anyama, na yâ kete gbata so a hinga ni na iri ti Bethléhem.b (Luc 2:7; Jean 7:42) Marie na koli ti lo Joseph ayeke la ni awanzinga. Ndulu na alango 40 na peko ti dungo Jésus, ala ga na offrande ti siokpari so a yeda na ni teti awanzinga, “abungu use, wala amolenge ti kolokoto use.” (Luc 2:24; Lévitique 12:6-8) Na pekoni, Marie na Joseph aduti na Nazareth, ndo so Jésus akono dä na yâ mbeni kota sewa, peut-être na aye mingi pepe.​—Matthieu 13:55, 56.

16. Tongana nyen a yeke tâ tene so Jésus ayeke pepe na “nzo tele” wala “pendere”?

¹⁶ A ba so na ngoi so Jésus ayeke zo, gere ti lo aluti la ni na yâ nzoni sese pepe. (Jean 1:46; 7:41, 52) Atä so lo yeke zo ti mbilimbili-kue nga mbeni hale ti Gbia David, dutingo ti lo ti senge zo amu na lo pepe “nzo tele” wala “pendere,” na a yeke bango ndo ti azo so ayeke ku la ni Messie ti londo na mbeni ndo so apika lê. Teti so amokonzi ti lege ti vorongo ti aJuif apusu ala, azo mingi aga ti ba lo na nene ni pepe, na même ti ke lo. Na nda ni azo mingi mingi so aba mbeni ye ti nzoni oko pepe na yâ Molenge ti Nzapa so ayeke mbilimbili-kue.​—Matthieu 27:11-26.

‘Azo Ake Lo na Akpe Lo’

17. (a) Isaïe ato nda ti fa peko ti nyen, na ngbanga ti nyen lo sû ye ni tongana ye so asi giriri awe? (b) Azo wa “ake” na ‘akpe’ Jésus, na ala sala ni tongana nyen?

¹⁷ Isaïe ato nda ni fadeso ti fa na yâ nzene nzene ye tongana nyen fade a yeke ba Messie na a yeke sala ye na lo: “Azo ake lo na ala kpe lo, mbeni koli so a leke lo ti hu pono na ti hinga kobela. Na mo ba mo tene a honde lê ti mbeni zo na e. A ke lo, na e ba lo tongana mbeni ye senge.” (Isaïe 53:3, NW) Teti lo hinga biani so atene ti lo ayeke ga ande tâ tene, Isaïe asû atene ni tongana aye so asi giriri, mo ba mo tene ala ga tâ tene awe. Azo ake la ni biani Jésus Christ na ala kpe lo? Tâ tene biani! Amokonzi ti lege ti vorongo so aba tele ti ala mveni mbilimbili-kue nga na azo so amu peko ti ala aba lo tongana mbeni zo so ayeke sioni ahon atanga ni kue. Ala hiri lo kamarade ti azo ti kamata lampo nga ti awali ti pitan. (Luc 7:34, 37-39) Ala tuku ngu ti yanga na lê ti lo. Ala pika lo na maboko ti ala na ala zonga lo. Ala he lo. (Matthieu 26:67) Teti awato ti tâ tene so asala ngangu na ndo ala, ‘azo ti Jésus akamata Lo pepe.’​—Jean 1:10, 11.

18. Teti so Jésus atï kobela lâ oko pepe, tongana nyen lo yeke “mbeni koli so a leke lo ti hu pono na ti hinga kobela”?

¹⁸ Teti lo yeke zo ti mbilimbili-kue, Jésus atï kobela la ni pepe. Ye oko, lo yeke la ni “mbeni koli so a leke lo ti hu pono na ti hinga kobela.” Mara ti apono na ti kobela tongaso ayeke ti lo mveni pepe. Jésus alondo na yayu ti lï na yâ mbeni sese so ayeke na kobela. Lo duti na popo ti pasi na pono, me lo kpe pepe ala so ayeke na kobela, atä ti mitele wala ti yingo. Legeoko tongana mbeni wanganga so abi bê na ndo zo, lo hinga biani pono ti azo so angoro lo. Na ndo ni, lo lingbi la ni ti sala ye so mbeni senge wanganga alingbi ti sala pepe.​—Luc 5:27-32.

19. ‘Lê ti zo wa a kanga,’ na tongana nyen awato ti Jésus afa na gigi so ala “ba lo tongana mbeni ye senge”?

¹⁹ Ye oko, awato ti Jésus aba lo tongana zo ti kobela na ala ke ti ba lo na nzoni lê. ‘A kanga’ lê ti lo ti tene a ba ni, me pepe teti so lo kanga lê ti lo na azo. Na yâ kiringo peko ti Esaïe 53:3, La Bible en français courant asala kusala na tene “mbeni zo so a gi même ti ba lê ti lo pepe.” Awato ti Jésus aba lo tongana ye so anzere oko pepe si biani ala zi lê ti ala na tele ti lo mo ba mo tene lo yeke sioni mingi si a ba lo pepe. Ala ba ngele ti lo tongana gi ti mbeni senge ngba. (Exode 21:32; Matthieu 26:14-16) Ala mu ngele ngangu na wafango zo Barabbas ahon lo. (Luc 23:18-25) Mbeni ye nde wa ala lingbi ti sala ti fa na gigi bibe ti ala ti kiri na Jésus na gbe ni?

20. Atene ti Isaïe amu dengo bê wa na azo ti Jéhovah laso?

²⁰ Awakua ti Jéhovah laso alingbi ti wara dengo bê mingi na lege ti atene ti Isaïe. Ngoi na ngoi, awato alingbi ti ba na nene ni pepe awavorongo Jéhovah be-ta-zo na ti sala ye na ala mo ba mo tene ala yeke ye senge. Me tongana ti so a yeke la ni tâ tene teti Jésus, ye so ayeke kota mingi a yeke lege so Jéhovah Nzapa aba e na nene ni. Teti biani, atä azo ‘aba Jésus tongana ye senge,’ ye so agbian oko pepe ngele ngangu so lo yeke na ni na lê ti Nzapa!

“A Kpo Lo Teti Kengo-ndia ti E”

21, 22. (a) Ye wa Messie ni ayö na akamata teti ambeni zo nde? (b) Azo mingi aba Messie ni tongana nyen, na hungo pono ti lo ague juska asi na ndo wa?

²¹ Ngbanga ti nyen a lingbi Messie ni aba pasi na akui? Isaïe afa nda ni: “Biani, Lo yö pono ti e, na Lo yö vundu ti e; me e ba Lo tongana zo so a pika lo awe, so Nzapa apika Lo, na A sala ngangu na Lo. Me A kpo Lo teti kengo-ndia ti e, A mboko tele ti Lo ngbanga ti sioye ti e; na lege ti pika so Lo wara, e wara siriri; na lege ti kä ti Lo, e ga nzoni. E kue e gue kirikiri tongana angasangbaga, e oko oko kue e gue na lege ti e mveni, na L’Eternel azia sioye ti e kue na ndo Lo.”​—Esaïe 53:4-6.

²² Messie ni ayö akobela ti ambeni zo nde nga na pono ti ala. Lo mu akungba ti ala, tongana a lingbi tene tongaso, lo zia ni na ndogo ti lo mveni, na lo yö ni. Nga teti kobela na pono ayeke aye so aga na peko ti dutingo ti azo na yâ siokpari, Messie ni ayö asiokpari ti ambeni zo nde. Mingi ti azo agbu pepe nda ti hungo pono ti lo na ala ba so Nzapa ayeke se lo la ni, na pikango lo na mbeni kobela ti sioni mingi.c Pono ti Messie asi na kota mbage ni tongana a kpo lo, a mboko lo, na a pika lo na kä: akota tene so afa na gigi mbeni kui ti ngangu na ti pasi. Me kuâ ti lo ayeke na ngangu ti sala songo; a mu mbeni gunda ti ye ti mu sava ti tele na ala so ague kirikiri na yâ glisango lege nga na siokpari, na mungo maboko na ala ti wara siriri na Nzapa.

23. Na lege wa Jésus ayö pono ti ambeni zo nde?

²³ Tongana nyen Jésus ayö pasi ti ambeni zo nde? Évangile ti Matthieu, so afa peko ti Esaïe 53:4, atene: “Ala ga na azo mingi na Lo, azo so ayeke na ayingo sioni, na Lo tomba ayingo sioni so na lege ti tene ti Lo, na Lo lungula kobela ti ala kue so ayeke na kobela; si tene so Esaïe atene alingbi ga tâ tene, lo tene, Lo kamata ngangu pepe ti e na Lo yö kobela ti e.” (Matthieu 8:16, 17) Na kaïngo kobela ti azo so aga na lo na akobela nde nde, Jésus amu biani pono ti ala na ndo lo mveni. Na mara ti kaïngo kobela tongaso amu biani ngangu ti lo. (Luc 8:43-48) Ngangu ti lo ti kaï mara ti akobela kue, ti mitele na ti yingo, afa na gigi so a mu na lo ngangu ti sukula siokpari ti azo.​—Matthieu 9:2-8.

24. (a) Ngbanga ti nyen na lê ti azo mingi Nzapa apika Jésus na “kä”? (b) Ngbanga ti nyen Jésus aba pasi na akui?

²⁴ Ye oko, na lê ti azo mingi Nzapa apika Jésus na “kä.” Teti biani, a yeke amokonzi ti lege ti vorongo so azo ayekia ala mingi si asala ti tene lo ba pasi. Ye oko, dabe mo so lo ba pasi oko pepe ndali ti asiokpari ti lo mveni. Pierre atene: “Christ mveni ahu pono teti i, na lo zia tapande teti i si i lingbi tambela mbilimbili na senda ti lo. Lo sala siokpari oko pepe, wala a wara tene ti handa na yanga ti lo pepe. Lo yö asiokpari ti e na yâ tele ti lo mveni na ndo keke, si e lingbi hunzi na asiokpari na e duti na fini teti mbilimbili. Nga ‘na lege ti akä ti lo a sava i.’” (1 Pierre 2:21, 22, 24, NW) Mbeni lâ awe, e kue e glisa na yâ siokpari, “tongana angasangbaga so ayeke gue kirikiri.” (1 Pierre 2:25, NW) Ye oko, na lege ti Jésus Jéhovah amu lege ti ton e na yâ dutingo ti siokpari ti e. Lo sala si aglisango ti e ague “na ndo” Jésus, ti ngbâ na ndo lo. Jésus so ayeke na siokpari oko pepe, na bê ti lo mveni, aba pasi ti sioni ti asiokpari ti e. Teti lo ba pasi na yâ mbeni kui ti kamela na ndo keke, ye so lo lingbi na ni pepe, lo sala si lege ayeke dä teti e ti kiri ti duti na songo na Nzapa.

‘Lo Zia si A Sala Ye ti Vundu na Lo Mveni’

25. E hinga tongana nyen so Messie ni aba pasi na akui la ni na bê ti lo mveni?

²⁵ Messie ayeke la ni ndulu ti ba pasi na ti kui? Isaïe atene: “Azo asala ngangu na Lo, me tongana ye ti vundu asala Lo, Lo lungula yanga ti Lo pepe; legeoko tongana molenge ti ngasangbaga so azo ague na lo ti fâ lo, na legeoko tongana ngasangbaga ayeke buburu na gbele azo so afâ kuä ti lo, tongaso Lo lungula yanga ti Lo nga pepe.” (Esaïe 53:7) Na ndangba bï ti fini ti lo, Jésus alingbi la ni fade ti hiri “a-ange ahon légion bale oko na ndo ni use” ti ga ti mu maboko na lo. Me lo tene: “Me tongaso, tene ti Mbeti ti Nzapa so atene fade ye so asi, alingbi ga tâ tene na lege nyen?” (Matthieu 26:53, 54) Nde na so, “Molenge ti Ngasangbaga ti Nzapa” asala ngangu pepe. (Jean 1:29, NW) Tongana akota prêtre na a-ancien abi tene ti wataka na li ti lo na gbele Pilate, Jésus ‘akiri tene pepe.’ (Matthieu 27:11-14) Lo ye la ni pepe ti sala mbeni tene so alingbi ti kanga lege na salango ye so bê ti Nzapa aye na mbage ti lo. Jésus ayeke ndulu ti kui tongana mbeni Ngasangbaga so a mu na sadaka, na hingango kue so kui ti lo ayeke ton azo so amä yanga, na gbe ti siokpari, kobela, na kui.

26. Na lege wa awato ti Jésus asala ye “na lege ti ye ti ngangu”?

²⁶ Fadeso Isaïe amu anzene nzene tene mingi ahon na ndo bango pasi ti Messie ni na kamela so a zia na lê ti lo. Prophète ni asû na mbeti: “A lungula Lo na lege ti ye ti ngangu na fango ngbanga; na popo ti awagame ti Lo, zo nyen abi bê ti lo na tene so? A lungula Lo na sese ti azo ti fini, na a pika Lo teti kengo-ndia ti azo ti Mbi.” (Esaïe 53:8) Na nda ni tongana awato ti Jésus agbu lo, awato ti lo ti lege ti vorongo so asala ye “na lege ti ye ti ngangu” na yâ salango ye ti ala na lo. A ye ti tene pepe so ala gbanzi tele ti ala ti fa na gigi kengo ndo ti ala, me ala gbanzi, wala ala kanga, lege na mbilimbili. Na yâ kiringo na peko ti Esaïe 53:8, Septante ti Grec asala kusala na tene “kamela” me pepe “na lege ti ye ti ngangu.” Awato ti Jésus azia kamela na lê ti lo na gbanzingo nzoni salango ye so mbeni senge wakengo ndia alingbi na ni. Fango ngbanga na ndo Jésus ayeke la ni fango ngbanga ti handa lê. Tongana nyen?

27. Na ngoi so amokonzi ti lege ti vorongo ti aJuif ayeke dë ngbanga ti Jésus, andia wa ala ke ti ba, nga na lege wa ala doro Ndia ti Nzapa?

²⁷ Na yâ ngangu kue so ala sala ti lungula Jésus, amokonzi ti lege ti vorongo ti aJuif adoro andia ti ala mveni. A lingbi na ngobo ti salango ye ti ala, Sanhédrin alingbi la ni ti fâ ngbanga ti kuâ gi na yâ da so a sala na tênë na yâ temple, pepe na yâ da ti kota prêtre. A lingbi a fâ ngbanga tongaso na kota lâ, pepe na peko ti lindango ti lâ. Nga na yâ dengo ngbanga ti kuâ, a lingbi a fa tene ti nda ni ti ngbanga ni na lango so aga na peko ti hunzingo ti mango tene ti zo ni. Tongaso, a lingbi ti dë ngbanga oko pepe na lango so aga kozoni na Sabbat wala mbeni matanga. A ke ti ba andia so kue na ngoi ti fango ngbanga ti Jésus. (Matthieu 26:57-68) Sioni mingi ahon, amokonzi ti lege ti vorongo adoro polele Ndia ti Nzapa na ngoi so ala yeke fâ ngbanga ni. Na tapande, ala pete goro ti gbu Jésus. (Deutéronome 16:19; Luc 22:2-6) Ala ba na nene ni tene ti atémoin ti wataka. (Exode 20:16; Marc 14:55, 56) Na ala gbe lingo ti zi mbeni wafango zo, na lege so ala ga na ngbanga ti mênë na ndo ala mveni nga na ndo kodoro ti ala. (Nombre 35:31-34; Deutéronome 19:11-13; Luc 23:16-25) Tongaso, mbeni “fango ngbanga,” wala nzoni dengo ngbanga, so aga na nzoni komandema so azia kangbi pepe na popo ti azo, ayeke dä la ni pepe.

28. Ye wa awato ti Jésus aba na nene ni pepe?

²⁸ Awato ti Jésus agi ti ba koli wa la biani ayeke na gbe ti ngbanga ni? Isaïe ahunda mara tene tongaso: “Na popo ti awagame ti Lo, zo nyen abi bê ti lo na tene so?” Tene “wagame” alingbi ti ndu lingu ti mbeni zo, wala ndo so lo londo dä. Tongana Jésus ayeke na ngbanga na gbele Sanhédrin, azo ti yâ ni aba la ni na nene ni pepe ndo so lo londo dä, so lo sala ye alingbi na aye so a hunda teti Messie ti zendo ni. Nde na so, ala bi na li ti lo tene ti zongango Nzapa na ala ba lo lingbi na ngbanga ti kuâ. (Marc 14:64) Na pekoni, gouverneur Ponce Pilate so ayeke zo ti Rome akiri na peko ndali ti ngangu so a sala na ndo lo na lo dë ngbanga ti kuâ na ndo keke na li ti Jésus. (Luc 23:13-25) Na lege so, gi na ngu 33 na ndambo, “a lungula” Jésus, wala a fâ lo, na ngoi so lo ngbâ na ngangu.

29. Tongana nyen lungo kuâ ti Jésus ayeke la ni “na popo ti azo ti sioni” nga “na ndo ti zo ti mosoro”?

²⁹ Na ndo kui na lungo kuâ ti Messie ni, Isaïe asû na mbeti na pekoni: “Ala mu dukua na Lo na popo ti azo ti sioni, me na kui ti Lo a lu Lo na ndo ti zo ti mosoro, kamême Lo sala ngangu na zo oko pepe, na tene ti handa ayeke na yanga ti Lo pepe.” (Esaïe 53:9) Tongana nyen, na yâ kui nga lungo kuâ ti lo, Jésus ayeke la ni na popo ti azo ti sioni nga na azo ti mosoro? Na lango 14 ti nze ti Nisan ngu 33 N.E., lo kui na ndo keke na gigi ti agbagba ti Jérusalem. Teti a pika lo na ndo keke na popo ti azo ti sioni use, na lege so ndo ti lungo kuâ ti lo ayeke na popo ti azo ti sioni. (Luc 23:33) Ye oko, na pekoni so Jésus akui, Joseph, mbeni wamosoro ti Arimathée, na mbito pepe, ahunda na Pilate lege ti zu kuâ ti Jésus na sese na ti lu ni. Legeoko na Nicodéme, Joseph aleke kuâ ni teti lungo ni, na pekoni ala zia ni na yâ mbeni dukua so ayeke ti lo, so a zi ni fini ni na yâ tênë. (Matthieu 27:57-60; Jean 19:38-42) Tongaso, ndo ti lungo kuâ ti Jésus ayeke na popo ti azo ti mosoro nga.

‘Jéhovah Awara Ngia na yâ Mbokongo Lo’

30. Na lege wa Jéhovah awara ngia la ni na yâ mbokongo Jésus?

³⁰ Na pekoni Isaïe atene mbeni ye so adö bê: “A yeke nzoni na lê ti L’Eternel ti mboko Lo; Lo sala si Lo wara pono. Tongana Lo mu fini ti Lo ti ga offrande teti siokpari, fade Lo ba ahale ti Lo, fade Lo sala si lâ ti Lo awu, na fade ye so L’Eternel aye aga nzoni na tïtî Lo. Fade Lo ba lengo ti pono ti âme ti Lo, na fade ye so amu ngia na Lo. Na lege ti hingango ye ti Lo, fade Boi ti Mbi ti mbilimbili adiko azo mingi azo ti mbilimbili; na fade Lo yö sioye ti ala.” (Esaïe 53:10, 11) Tongana nyen Jéhovah alingbi biani ti wara ngia na bango wakua be-ta-zo ti lo so a mboko lo? A yeke polele so Jéhovah abi lo mveni pepe vundu na ndo Molenge ti lo so lo ndoye mingi. Awato ti Jésus ayeke azo so ayö kungba kue ti ye so ala sala na lo. Me Jéhovah azia lege na ala ti sala ye na sana. (Jean 19:11) Ndali ti nyen? Biani Nzapa ti bango mawa na ti nzobe ayeke la ni na vundu ti ba so Molenge ti lo, so tene ayeke na li ti lo pepe, ayeke ba pasi. (Esaïe 63:9; Luc 1:77, 78) Bê ti Jéhovah anzere biani na lege kue so Jésus amu, na lo wara ngia mingi ahon na yâ dutingo ndulu ti Molenge ti lo ti ba pasi teti adeba nzoni kue so ayeke ga na lege ni.

31. (a) Na lege wa Jéhovah amu âme ti Jésus tongana “offrande teti siokpari”? (b) Na peko ti akpale kue so Jésus awara tongana zo, ye wa mbilimbili alingbi ti nzere na bê ti lo?

³¹ Kozoni, Jéhovah azia âme ti Jésus tongana “offrande teti siokpari.” Tongaso, tongana Jésus akiri na yayu, lo lï na gbele Jéhovah mveni na ngele ti sadaka ti fini ti lo ti zo tongana offrande teti siokpari, na bê ti Jéhovah anzere ti yeda na ni teti azo kue. (aHébreu 9:24; 10:5-14) Na lege ti offrande ti lo teti siokpari, Jésus awara “ahale.” Tongana “Babâ Ti Lakue Lakue,” lo yeke na ngangu ti mu fini, fini ti lakue lakue, na azo so afa mabe na gigi na yâ mênë so lo sa. (Esaïe 9:5 [9:6, NW]) Na peko ti akpale kue so Jésus ahon na yâ ni tongana zo, so ngia si a lingbi ti duti na bê ti lo ti wara beku ti zi azo na gbe ti siokpari na kui! Biani, a lingbi ti duti même kota ngia mingi ahon teti lo ti hinga so dutingo be-biani ti lo amu lege na Babâ ti lo ti yayu ti kiri tene na azonga ti Wato ti Lo, Satan Diable.​—aProverbe 27:11.

32. Na lege ti “hingango ye” wa Jésus “adiko azo mingi azo ti mbilimbili,” na ye so andu azo wa?

³² Mbeni deba nzoni so aga na peko ti kuâ ti Jésus ayeke so lo ‘diko azo mingi azo ti mbilimbili,’ même fadeso. Isaïe atene lo sala tongaso “na lege ti hingango ye ti Lo.” A ba so ye so ayeke hingango ye so Jésus awara na gango mbeni zo ti mitele nga na bango pasi senge senge teti lo mä yanga ti Nzapa. (aHébreu 4:15) Teti lo hu pono juska na kui, Jésus alingbi la ni ti mu sadaka so a hunda ti mu maboko na ambeni zo ti wara dutingo ti mbilimbili. Zo wa awara dutingo ti mbilimbili so? Kozoni kue, a yeke adisciple ti lo so a sa yingo na ndo ti ala. Teti ala fa mabe na gigi na yâ sadaka ti Jésus, Jéhovah adiko ala mbilimbili ti mu ala tongana amolenge ti lo na ti sala ala afon héritier ti Jésus. (aRomain 5:19; 8:16, 17) Na pekoni “azo mingi so asi singo” ti “ambeni ngasangbaga” afa mabe na gigi na yâ mênë ti Jésus so lo sa na ala wara dutingo ti mbilimbili na beku ti duti andeko ti Nzapa na ti sö kuâ na Har–Maguédôn.​—Apocalypse 7:9; 16:14, 16; Jean 10:16; Jacques 2:23, 25.

33, 34. (a) E manda na ndo Jéhovah ye wa so amu wâ na bê ti e? (b) “Akota zo” so na popo ti ala Wakua Messie ni ayeke wara mbeni “ye” ayeke azo wa?

³³ Na nda ni, Isaïe afa peko ti hongo na ngangu ti Messie ni: “Tongaso fade Mbi kangbi ye na Lo na popo ti akota zo, na fade Lo kangbi ye so Lo gbu na azo ti ngangu; teti Lo mu Lo mveni ti kui, na ala diko Lo na popo ti awakengo-ndia; me Lo yö siokpari ti azo mingi, na Lo sambela teti awakengo-ndia.”​—Esaïe 53:12.

³⁴ Andangba tene ti mbage ti prophétie ti Isaïe so afa mbeni ye so andu bê na ndo Jéhovah: Lo ba na nene ni azo so angbâ be-biani na lo. Ye so asigigi polele na yâ zendo so fade lo “kangbi ye” na Wakua Messie “na popo ti akota zo.” A ba so atene so aga na lege ti ngobo ti kangbingo na popo ti azo aye so agbu na ngoi ti bira. Jéhovah ayekia “akota zo” so ayeke be-ta-zo ti ngoi ti giriri, so na popo ni a wara Noé, Abraham, na Job, na lo bata mbeni “ye” teti ala na yâ fini sese so ayeke ga. (aHébreu 11:13-16) Legeoko nga, fade lo kangbi mbage ti ye na Wakua ti lo Messie. Biani, fade Jéhovah ayeke zia pepe dutingo be-biani ti Jésus senge senge. E nga e lingbi ti hinga biani so fade Jéhovah ‘aglisa pepe kusala ti e, ndoye so e fa giriri teti iri ti Lo.’​—aHébreu 6:10.

35. Azo wa ayeke “azo ti ngangu” so Jésus akangbi amatabisi ti bira na ala, na amatabisi ti bira ni ayeke nyen?

³⁵ Fade Wakua ti Nzapa awara aye so agbu na ngoi ti bira na lege ti hongo na ngangu awato ti lo. Fade lo kangbi aye so na “azo ti ngangu.” Na yâ gango tâ tene ti ye ni, azo wa ayeke “azo ti ngangu” ni? Ala yeke akozo disciple ti Jésus so ahon sese na ngangu tongana ti so lo sala giriri, awakodoro 144 000 ti “Israël ti Nzapa.” (aGalate 6:16; Jean 16:33; Apocalypse 3:21; 14:1) Tongaso, amatabisi ti bira ni ayeke nyen? A ba so aye so andu “amatabisi ti azo,” so Jésus agboto na gbe ti ngangu ti Satan, tongana a lingbi ti tene tongaso, na lo mu ni na kongrégation ti aChrétien. (aEphésien 4:8-12, NW) A mu nga na “azo ti ngangu” 144 000 mbeni mbage nde ti matabisi ti bira ni. Na lege ti hongo na ngangu ti ala na ndo sese, ala gboto na tïtî Satan nda ti ye kue ti zonga Nzapa. Mungo tele ti ala kue na Jéhovah ayä iri ti lo, asala si bê ti lo ayeke na ngia.

36. Jésus ahinga la ni so lo yeke sala si prophétie na ndo Wakua ti Nzapa ayeke ga tâ tene? Fa nda ni.

³⁶ Jésus ahinga la ni so lo yeke sala si prophétie na ndo Wakua ti Nzapa ayeke ga tâ tene. Na bï ti gbungo lo, lo fa peko ti atene so a sû ni na Esaïe 53:12 na lo tingbi ni na lo mveni: “Mbi tene na i, a lingbi tene so aga tâ tene na yâ Mbi, legeoko tongana Mbeti ti Nzapa atene, Ala diko Lo na popo ti awakengo-ndia; teti tene so a tene na iri ti Mbi ayeke si.” (Luc 22:36, 37) Ye ti vundu ni ayeke so a sala ye na Jésus biani tongana mbeni wakengo-ndia. A fâ lo tongana mbeni zo ti kengo ndia, na ndo keke na popo ti azo ti nzi use. (Marc 15:27) Ye oko, lo yeke ndulu la ni ti yö zonga so, na hingango na bê kue so lo yeke sala songo teti e. Biani lo duti na popo ti awasiokpari nga lo wara apika ti ngbanga ti kuâ, na lo wara pika so lo mveni.

37. (a) Tondo ti fini na kui ti Jésus amu lege na e ti hinga nyen? (b) Ngbanga ti nyen a lingbi e kiri singila na Jéhovah Nzapa nga na Wakua ti lo Jésus Christ, so a yä iri ti lo?

³⁷ Tondo ti mbaï ti fini na kui ti Jésus amu lege na e ti hinga mbeni ye biani: Jésus Christ ayeke Wakua Messie ti prophétie ti Isaïe. So bê ti kiri singila si a lingbi e duti na ni, so Jéhovah ayeke ndulu la ni ti zia Molenge ti lo so lo ndoye mingi ti sala kusala ti prophétie ti Wakua ni, na hungo pono nga na warango kuâ si a lingbi ti ton e na gbe ti siokpari na kui! Na lege so Jéhovah afa kota ndoye teti e. A-Romain 5:8 atene: “Nzapa afa na e ndoye ti Lo, teti tongana e de awasiokpari, Christ akui teti e.” So bê ti kiri singila si a lingbi e duti na ni nga, so Jésus Christ, Wakua so a yä iri ti lo, ayeke la ni ndulu ti mu lo mveni ti kui!

[Akete tene na gbe ni]

[Tableau na lembeti 212]

(Ba buku ni)

WAKUA TI JÉHOVAH

Lege so Jésus Asala Kusala Ni

PROPHÉTIE YE SO ASI GANGO TÂ TENE NI

Es. 53:4 Lo yö akobela ti e Mat. 8:16, 17; Luc 8:43-48

Es. 53:5 A kpo lo Mat. 27:49

[Foto na lembeti 203]

‘Azo ake lo’

[Foto na lembeti 206]

“Lo lungula yanga ti Lo nga pepe”

[Lingu ti foto]

Sango so alondo na “Ecce Homo” ti Antonio Ciseri

[Foto na lembeti 211]

“Lo mu Lo mveni ti kui”