Dikongo Bible: Aga na Ye ti Nzoni na Anzere

“A lingbi mo diko ye na yâ ni . . . lâ na bï.”​—JOSUÉ 1:8, NW.

1. Ambeni nzoni ye so zo awara na dikongo ambeti, nga mbilimbili na dikongo Bible, ayeke so wa?

DIKONGO ambeti ti ngele ngangu ayeke mbeni lege ti wara nzoni ye. Montesquieu (Charles-Louis de Secondat) wasenda-ndara na ndo tene ti poroso so ayeke zo ti France asû na mbeti: “Ti mbi, mandango ye ayeke lakue kota yorö ti kanga lege na mbeni fini so anze. Mbeni vundu so asi na ndo mbi, si dikongo ye teti ngbonga oko atomba ni pepe, adë ti si pepe.” Na mbeni lege so ayeke kota mingi, a yeke tâ tene teti dikongo Bible. Wasungo psaume na gbe ti yingo ti nzoni-kue atene: “Ndia ti Jéhovah ayeke mbilimbili-kue, a kiri ngangu na âme. Dango bê ti Jéhovah ayeke ye ti zia bê na ni, a mu ndara na lo so ahinga ye pepe. Ayanga so Jéhovah amu ayeke mbilimbili, a zia ngia na bê.”​—Psaume 19:8, 9 (19:7, 8, NW).

2. Ngbanga ti nyen Jéhovah abata Bible na yâ ti angoi so ahon, na lo ku ti tene azo ti lo asala nyen na ni?

² Tongana Lingu ti Bible, Jéhovah Nzapa abata ni na yâ ti asiècle mingi ti ngangu kangango lege so alondo na awato, atä ala yeke ti alege ti vorongo wala so ayeke nde na ni. Teti so bê ti lo aye si “mara ti azo nde nde kue alingbi sö kuâ na awara tâ hingango ye ti tâ tene,” lo sala ti tene azo kue alingbi wara Tene ti lo. (1 Timothée 2:4, NW) A tene so tongana a mu azo ti sese kue ngbangbo oko, a lingbi ti ndu azo 80 na popo ni, na salango kusala na ayanga ti kodoro 100. A lingbi ti wara ambeti kue ti Bible na ayanga ndulu na 370, na a lingbi nga ti diko gi ambage ti Tene ti Nzapa na akete yanga ti kodoro ahon 1 860. Jéhovah aye si azo ti lo adiko Tene ti lo. Lo hiri deba nzoni na ndo awakua ti lo so abi bê na Tene ti lo, biani, so adiko ni lâ na lâ.​—Psaume 1:1, 2.

A Hunda na Asurveillant ti Diko Bible

3, 4. Ye nyen Jéhovah ahunda na agbia ti Israël ti sala, na anda ti tene so apusu lo ti hunda ye so ayeke nyen, so alingbi nga na aChrétien so ayeke a-ancien laso?

³ Na salango tene kozoni ti ngoi so fade mara ti Israël ayeke wara mbeni gbia so ayeke zo, Jéhovah atene: “Na fade tene asi tongaso, tongana gbia ni aduti na trône na royaume ti lo, fade lo sala copie ti tene ti Ndia so kue na mbeti, legeoko tongana mbeti so ayeke na gbele aprêtre, azo ti mara ti Lévi. A lingbi lo bata mbeti so na tele ti lo, na lo diko tene ti mbeti so na lâ ti lo kue, si lo lingbi manda ti kpe mbito ti L’Eternel Nzapa ti lo, na ti bata na ti sala na lege ti tene ti Ndia so, na kpengba-ndia so kue, si lo yä iri ti lo mingi ahon aita ti lo pepe, na lo zia lege ti komandema so pepe ti gue na koti wala na gati.”​—Deutéronome 17:18-20.

⁴ Ba anda ti tene so ngbanga ni Jéhovah ahunda ti tene ala kue so ayeke ga ande agbia ti Israël adiko buku ti ndia ti Nzapa lâ na lâ: (1) “si lo lingbi manda ti kpe mbito ti L’Eternel Nzapa ti lo, na ti bata na ti sala na lege ti tene ti Ndia so, na kpengba-ndia so kue”; (2) “si lo yä iri ti lo mingi ahon aita ti lo pepe”; (3) “na lo zia lege ti komandema so pepe ti gue na koti wala na gati.” Laso a yeke pepe teti aChrétien so ayeke asurveillant ti kpe mbito ti Jéhovah, ti bata andia ti lo, ti kpe ti yä iri ti ala mveni na ndo aita ti ala, na ti kpe hongo nde na akomandema ti Jéhovah? Dikongo Bible lâ na lâ ayeke kota ye mingi teti ala legeoko tongana a yeke giriri teti agbia ti Israël.

5. Ye nyen ade ti ninga pepe Wabatango Bungbi asû na azo ti aKomite ti Filiale na ndo dikongo Bible, na ngbanga ti nyen aChrétien kue so ayeke a-ancien ayeke sala nzoni ti bata wango so?

⁵ A-Chrétien so ayeke a-ancien laso ayeke na ye mingi ti sala, na dikongo Bible lâ na lâ ayeke mbeni kota ye ti hon ndo ni. Na tapande, azo ti Wabatango Bungbi ti aTémoin ti Jéhovah nga ala ti aKomite ti Filiale na ndo sese kue ayeke na ye mingi ti sala. Ye oko, mbeni mbeti so Wabatango Bungbi atokua ade ti ninga pepe na aKomite ti Filiale kue aluti mingi na ndo dikongo Bible lâ na lâ nga dutingo na anzoni kode ti manda ye. Tongana ti so mbeti so atokua afa na gigi, fade salango tongaso ayeke kono ndoye ti e teti Jéhovah nga teti tâ tene, na “fade a mu maboko na e ti bata mabe, ngia, na gbungo ngangu ti e juska na nda ni ti gloire.” A-ancien kue ti akongrégation ti aTémoin ti Jéhovah aba so a lingbi ala sala tongaso nga. Dikongo Mbeti ti Nzapa lâ na lâ ayeke mu ande maboko na ala ti “sala ye na lege ti ndara.” (Josué 1:7, 8) Teti ala, na mbeni lege so ayeke nde, dikongo Bible ayeke “nzoni ti fa nda ti ye, ti zingo na azo, ti leke ye na lege ni, na ti mu wango tene na azo na yâ ye so ayeke na lege ni.”​—2 Timothée 3:16, NW.

Mbeni Kota Ye Teti Apendere na Akangba

6. Ngbanga ti nyen Josué adiko na kota go atene kue ti ndia ti Jéhovah na gbele akete mara ti Israël na awande so ayeke na popo ti ala?

⁶ Na angoi ti giriri, a lingbi pepe ti wara ambage ti Mbeti ti Nzapa teti zo oko oko, tongaso a yeke diko la ni Bible na gbele gbâ ti azo. Na peko ti so Jéhovah amu lege na lo ti hon kodoro ti Aï na ngangu, Josué abungbi akete mara ti Israël kue na gbele Hoto ti Ébal na ti Guérizim. Na pekoni, mbaï ni atene na e: “Lo diko tene ti Ndia kue, tene ti nzoni na tene ti zonga, na lege ti tene kue so a sala tene ni na mbeti ti Ndia. Tene oko ayeke pepe ti tene kue so Moïse akomande ala ti diko, so Josué adiko pepe na gbele bungbi ti azo ti Israël kue, na awali, na amolenge, na awande so ayeke na popo ti ala.” (Josué 8:34, 35) A hunda la ni apendere na akangba, azo ti kodoro ni na awande so ayeke na popo ti ala, ti bata, wala alingbi ti tene, ti yôro na yâ bê nga na bibe ti ala tambela wa si ayeke ga na deba nzoni ti Jéhovah na so wa ayeke sala si lo ke ala. Fade dikongo Bible so asala ni lakue ayeke mu maboko na e biani na lege so.

7, 8. (a) Laso azo wa ayeke tongana “awande,” na ngbanga ti nyen a lingbi ala diko Bible lâ na lâ? (b) Na alege wa “amolenge” na popo ti azo ti Jéhovah alingbi ti mu tapande ti Jésus?

⁷ Laso, awakua kutu mingi ti Jéhovah ayeke tongana “awande” so na lege ti yingo. Na mbeni ngoi kozoni, ala yeke duti na fini na lege ti asalango ye ti sese, me ala gbian fini ti ala awe. (aEphésien 4:22-24; aColossien 3:7, 8) A lingbi ala ngbâ lakue ti dabe ala na alege ti Jéhovah ti nzoni na ti sioni. (Amos 5:14, 15) Ti diko Tene ti Nzapa lâ na lâ ayeke mu maboko na ala ti sala tongaso.​—aHébreu 4:12; Jacques 1:25.

⁸ Na popo ti azo ti Jéhovah, “amolenge” mingi ayeke dä so ababâ na mama ti ala afa na ala alege ti Jéhovah, me so a hunda ala ti manda teti ala mveni mbilimbili ti ye so bê ti lo aye. (aRomain 12:1, 2) Ala lingbi ti sala ni tongana nyen? Na Israël, a hunda na aprêtre na a-ancien ti sala tongaso: “A lingbi mo diko tene ti Ndia so na gbele azo ti Israël kue, si azo amä. I bungbi azo kue, akoli, awali, amolenge, na awande so ayeke na kodoro ti i, si ala mä tene so, ala manda, ala kpe mbito ti L’Eternel Nzapa ti i,na ala bata na ala sala na lege ti tene kue ti Ndia so. Tongaso amolenge ti ala so ahinga tene ti Ndia so pepe, ala lingbi mä tene ni, na ala manda ti kpe mbito ti L’Eternel Nzapa ti i.” (Deutéronome 31:11-13) Na dutingo na fini na gbe ti Ndia, na ngu 12 Jésus afa so lo bi bê mingi na gbungo nda ti andia ti Babâ ti lo. (Luc 2:41-49) Na pekoni, ti dengi mê na dikongo Mbeti ti Nzapa na yâ synagogue na ti mu mbage dä ayeke ye so lo sala lakue. (Luc 4:16; Kusala 15:21) Apendere laso ayeke sala nzoni ti mu tapande ti Jésus na dikongo Tene ti Nzapa lâ na lâ na ti gue lakue na abungbi, na ndo so ayeke diko na amanda Bible dä.

Dikongo Bible: Mbeni Ye so Aga na Kozo Ndo

9. (a) Ngbanga ti nyen a lingbi e soro yâ ti ye so e yeke diko? (b) Ye nyen zo so azia na sese gere ti périodique so atene na ndo ambeti so amu maboko ti manda Bible?

⁹ Salomon, Gbia ti ndara, asû na mbeti: “Mo mä wango tene; nda ti salango mbeti mingi ayeke pepe, na ti gi nda ti tene ti mbeti alungula ngangu ti mitele.” (Zo-ti-fa-tene 12:14 [12:12, NW]) Mbeni zo alingbi ti tene nga so dikongo agbâ ti buku so asigigi na ni laso ayeke lungula pepe gi ngangu ti mitele, me, ti tene ni polele, a yeke sala sioni na bibe. Tongaso, a yeke kota ye mingi ti soro yâ ti ye. Nde na dikongo ambeti so amu lege na e ti manda Bible, a lingbi e diko Bible mveni. Kozo zo so azia na sese gere ti périodique so asû na azo so adiko ni: “Glisa lâ oko pepe so Bible ayeke Ye so e bi lê dä lakue na atä ambeti nde wa ti mungo maboko Nzapa amu na e, ala ngbâ lakue gi ‘ambeti ti mungo maboko,’ na ala lingbi pepe ti mu place ti Bible.”a Tongaso, na ngoi so e yeke ba pepe tongana senge ye ambeti so aluti na ndo Bible, a lingbi e diko Bible mveni.

10. Tongana nyen “ngba ti be-ta-zo na ti ndara” aluti mingi na ndo nene ti dikongo Bible?

¹⁰ Na hingango nene ti ye so, a sala fadeso angu mingi awe si “ngba ti be-ta-zo na ti ndara” aleke mbeni kapa ti dikongo Bible tongana mbage ti Ekole ti Kusala ti Théocratie na yâ ti kongrégation oko oko. (Matthieu 24:45) Programme ti dikongo Bible so ayeke dä fadeso andu dikongo Bible kue na yâ ndulu na ngu mbasambala. Kapa so ayeke ga na ye ti nzoni mingi na azo kue, me mbilimbili na afini zo, so adiko lâ oko pepe Bible kue ahunzi. A hunda na ala so ague na Guiléad, Ekole ti fango Bible ti Société Watchtower ti ga amissionnaire, Ekole ti Formation Ministérielle, legeoko na afini zo so alï na yâ sewa ti Béthel ti diko Bible kue na yâ ngu oko. Atä kapa so mo yeke mu pekoni ayeke so wa, atä mo sala ni gi mo oko wala na sewa, batango kapa so ahunda ti zia dikongo Bible na kozo ndo.

Kode ti Mo ti Diko Ye Afa Nyen?

11. Tongana nyen nga ngbanga ti nyen a lingbi e kamata atene ti Jéhovah lâ na lâ?

¹¹ Tongana mo yeke na kpale ti bata programme ti mo ti dikongo Bible, a lingbi ti duti nzoni ti hunda tele ti mo mveni: ‘Ye nyen akode ti mbi ti dikongo mbeti wala ti bango singale ayeke sala na ndo ngangu ti mbi ti diko Tene ti Jéhovah?’ Dabe na ye so Moïse asû na mbeti, na so Jésus akiri atene ni, so “fade zo angbâ na fini gi na lege ti mapa pepe, me na lege ti tene kue so asigigi na yanga ti Nzapa.” (Matthieu 4:4; Deutéronome 8:3) Legeoko tongana ti so a lingbi e te mapa wala mbeni ye so alingbi na ni lango oko oko ti fini ti e ti bata tele ti e nzoni, a lingbi nga e kamata abibe ti Jéhovah lâ na lâ ti bata dutingo ti e na lege ti yingo. E lingbi ti wara abibe ti Nzapa lâ na lâ na dikongo Mbeti ti Nzapa.

12, 13. (a) Tongana nyen bazengele Pierre amu tapande na ndo kota nzala so a lingbi e duti na ni teti Tene ti Nzapa? (b) Tongana nyen Paul asala kusala na tapande ti dulait na mbeni lege so ayeke nde na ti Pierre?

¹² Tongana e ba Bible na nene ni, “pepe tongana tene ti azo, me, gi tongana ti so a yeke biani, tongana tene ti Nzapa,” fade a gboto e na mbage ni gi tongana ti so mbeni foroto ayeke na kota nzala ti ngu ti me ti mama ti lo. (1 aThessalonicien 2:13, NW) Bazengele Pierre ahaka ye tongaso, lo sû na mbeti: “Tongana amolenge so adü ala fade fade, i gi ti duti na nzala mingi ti dulait ti nzoni so ayeke ti tene ni, tongaso si na lege ti lo i maï teti salut, gi tongana i tara na i ba so Seigneur ayeke nzobe.” (1 Pierre 2:2, 3, NW) Tongana e tara biani, na lege ti ye so asi na e mveni na yâ fini, so “Seigneur ayeke nzobe,” fade e yeke maï kota nzala teti dikongo Bible.

¹³ A lingbi a ba so na yâ versê so Pierre asala kusala na hakango ye na dulait na mbeni lege so ayeke nde na ti bazengele Paul. Ti mbeni foroto so adü lo ade ti ninga pepe, ngu ti me amu na lo ye kue so tele ti lo ahunda. Tapande ti Pierre afa so na yâ Tene ti Nzapa, a yeke wara ye kue so alingbi mu lege ti “maï teti salut.” Na mbeni mbage nde, Paul asala kusala na dutingo na nzala ti dulait ti fa so ambeni zo so atene ala yeke biazo na lege ti yingo ayeke pepe na anzoni kode ti tengo kobe. Na yâ mbeti so lo sû na aChrétien Hébreu, Paul asû na mbeti: “Biani, a lingbi i ga awafango ye teti ngoi ni, me i hunda ti tene mbeni zo akiri afa ye na i, a londo na tongo nda ni akozo tene ti nzoni-kue ti yanga ti Nzapa; na i ga tongana azo so ahunda ti wara dulait, pepe kpengba kobe. Teti zo kue so anyon dulait, ade lo hinga pepe tene ti mbilimbili, teti lo yeke foroto. Me kobe so akpengba ayeke ti ala so aga biazo, teti ala so, na lege ti salango kusala na ni lakue, a leke angangu ti ala ti gbu nda ti ye, ti hinga popo ti ye ti nzoni na ti sioni.” (aHébreu 5:12-14, NW) Dikongo Bible na ziango bê kue na ndo ni alingbi sala ye mingi ti maï angangu ti e ti gbu nda ti ye na ti zingo nzala ti e teti aye ti yingo.

Lege ti Diko Bible Nzoni

14, 15. (a) Matabisi wa Lingu ti Bible azia na gbele e? (b) Tongana nyen e lingbi ti wara ye ti nzoni na lege ti ndara so alondo na Nzapa? (Mu ambeni tapande.)

¹⁴ Dikongo Bible so aga na ye ti nzoni mingi ahon ayeke to nda ni, pepe na dikongo ni, me na sambela. Sambela ayeke mbeni kpengba matabisi. A yeke tongana ti so mo to nda ti diko mbeni buku na ndo mbeni tene so nda ni alï mingi na mo tisa zo so asû ni ti mu maboko na mo ti gbu nda ti ye so mo gue ti diko. So tä mbeni kpengba ye ti nzoni si alingbi ti duti! Lingu ti Bible, Jéhovah, azia matabisi so na gbele mo. Mbeni oko ti wabatango bungbi ti kozo siècle asû na aita ti lo: “Tongana mbeni zo na popo ti i amanqué ndara, a lingbi lo hunda Nzapa, Lo so amu ye na azo kue senge senge, Lo zingo na ala pepe, na fade Lo mu na lo. Me a lingbi lo hunda na mabe, na kite pepe.” (Jacques 1:5, 6) Wabatango Bungbi ti laso ayeke wa e lakue ti sambela si e diko Bible.

¹⁵ Ndara ayeke salango kusala nzoni na hingango ye. Tongaso kozoni ti lungula Bible ti mo, hunda Jéhovah ti mu maboko na mo ti wara na yâ dikongo ye ti mo atene so mo lingbi ti sala na kusala na yâ fini ti mo mveni. Bungbi afini ye so mo manda na ye so mo hinga kozoni. Sala si ala lingbi na “tapande ti nzo tene” so mo wara awe. (2 Timothée 1:13) Bi bê na ndo aye so asi na yâ fini ti awakua ti Jéhovah ti giriri, na hunda tele ti mo mveni tongana nyen mo lingbi fade ti sala ye tongana aye tongaso asi na mo.​—Genèse 39:7-9; Daniel 3:3-6, 16-18; Kusala 4:18-20.

16. Anzoni wango wa amu ti zi lege na e ti sala si dikongo Bible ti e aga na ye ti nzoni mingi ahon?

¹⁶ Diko ni pepe gi ti hunzi alembeti. Mu ngoi nzoni ti sala ni. Luti mingi na ndo ye so mo yeke diko. Tongana mbeni mbilimbili tene agbu bê ti mo, ba amolongo ti aversê so ayeke na tele ni tongana Bible ti mo ayeke na ni. Tongana tene ni adë ti sigigi polele kue pepe, sû ndulu mbeti ti kiri ti gi nda ni na mbeni ngoi nde. Na ngoi so mo yeke diko, zia mbeni marque na tele ti aversê so mo ye mbilimbili ti dabe na ni wala sû ala na mbeti. Mo lingbi nga ti sû na ndo ni akete tene ti mo mveni nga ambeni versê nde na senge place so ayeke na yanga ti lembeti. Ti aversê so mo ba mo yeke na besoin ni mbeni lâ na yâ kusala ti fango tene na ti fango ye, ba kota tene so ayeke na yâ ni na ba na yâ index ti atene ti Bible so ayeke na hunzingo ti Bible ti mo.b

Sala si Dikongo Bible Anzere

17. Ngbanga ti nyen a lingbi e wara ngia mingi na dikongo Bible?

¹⁷ Wasungo Psaume asala tene ti zo so ayeke na ngia, so “ye so anzere na lo ayeke na yâ ndia ti Jéhovah, nga na yâ ndia ti lo, lo yeke diko na kete go lâ na bï.” (Psaume 1:2, NW) A lingbi dikongo Bible ti e lâ na lâ aduti pepe mbeni kusala so ane e nengo, me mbeni ye so anzere biani. Mbeni oko lege ti sala si a duti biani ye so anzere ayeke ti hinga nene ti aye so amanda. Salomon, Gbia ti ndara, asû na mbeti: “Ngia ayeke na zo so awara ndara . . . Lege ti lo ayeke lege ti nzoni mingi, na lege ti lo kue ayeke siriri. Lo yeke keke so amu fini na ala so agbu lo, na ngia ayeke na azo oko oko kue so abata lo.” (aProverbe 3:13, 17, 18) Ngangu so a sala ti wara ndara ayeke senge pepe, teti alege ti lo ayeke alege ti ye so anzere, siriri, ngia, nga na nda ni, fini.

18. Ye nyen ayeke nzoni ti zia na ndo dikongo Bible, na ye wa e yeke ba ande na yâ article ti peko?

¹⁸ Biani, dikongo Bible ayeke ga na ye ti nzoni nga a mu ngia. Me so alingbi awe? Azo ti a-église ti Chrétienté ayeke diko Bible teti asiècle ngbangbo mingi fadeso, “ala yeke manda ye lakue, me ala lingbi hinga tene-biani mbilimbili pepe.” (2 Timothée 3:7) Ti tene dikongo Bible alë lengo, a lingbi e sala ni na bibe ti salango ye alingbi na hingango ye so e wara na lege so na yâ fini ti e mveni na ti salango kua na ni na yâ kusala ti fango tene na ti fango ye ti e. (Matthieu 24:14; 28:19, 20) Salango tongaso ahunda ngangu mingi nga ti duti na anzoni kode ti mandango ye, so alingbi nga ti ga na ngia na futa, tongana ti so e yeke ba ande na yâ article ti peko.

[Akete Tene na Gbe Ni]

Ahundango Tene ti Dango Bê

• Wango wa so amu na agbia ti Israël alingbi laso nga na asurveillant, na ngbanga ti nyen?

• Azo wa laso ayeke tongana “awande” na “amolenge,” na ngbanga ti nyen a lingbi ala diko Bible lâ na lâ?

• Na ambeni nzoni lege wa “ngba ti be-ta-zo na ti ndara” amu maboko na e ti diko Bible lakue?

• Tongana nyen e lingbi ti wara tâ ye ti nzoni nga ngia na lege ti dikongo Bible ti e?

[Foto na lembeti 18]

A yeke la ni ngobo ti salango ye ti Jésus ti mu mbage na dikongo Mbeti ti Nzapa na yâ synagogue

[Foto na lembeti 19]

A lingbi, mbilimbili, a-ancien adiko Bible lâ na lâ