Atënë so azo ahunda

Tongana Jean abâ lani na yâ temple ti Jéhovah “azo mingi so asi singo”, azo so ayeke sala kusala ti ala ti nzoni-kue na yâ mbage wa ti temple ni?​—Apocalypse 7:9-15.

A yeke na lege ni ti tene so azo mingi so asi singo ayeke voro Jéhovah na sese na yâ mbeni oko ti asedu ti kota temple ti lo ti yingo, mbilimbili na yâ sedu, so sedu ti gigi ti temple ti Salomon aduti fä ni.

Giriri, e yeke tene ka so azo mingi so asi singo ayeke sala kusala ti ala na mbeni ndo so, na lege ti yingo, Sedu ti aGentil na ngoi ti Jésus aduti fä ni. Ye oko, tongana e gi nda ti ye mingi ahon, e bâ na pekoni so anda ti tënë oku apusu e ti tene so a yeke tongaso pëpe. Oko nda ti tënë ni ayeke so, a yeke pëpe ambage kue ti temple ti Hérode si ayeke na fä ti ala na yâ kota temple ti Jéhovah na lege ti yingo. Na tapande, temple ti Hérode ayeke lani na mbeni Sedu ti Awali nga mbeni Sedu ti Israël. Akoli na awali kue alingbi ti lï na yâ Sedu ti Awali, me gi akoli si alingbi ti lï na yâ Sedu ti Israël. Na yâ asedu na ndo sese ti kota temple ti Jéhovah na lege ti yingo, akoli nga na awali kue alingbi ti voro lo dä (aGalate 3:28, 29). Tongaso, a wara pëpe na yâ temple ti yingo so, fä ti Sedu ti Awali nga na fä ti Sedu ti Israël.

Use nda ti tënë ni ayeke so, na yâ ti plan ti temple ti Salomon so Jéhovah amû, nga na yâ temple so Ézékiel abâ na suma, a wara na yâ ni pëpe Sedu ti aGentil; même na yâ temple so Zorobabel asala, a wara ni dä pëpe. Tongaso, anda ti tënë ayeke dä oko pëpe ti tene so mbeni Sedu ti aGentil ayeke dä na yâ kota temple so Jéhovah aleke na lege ti yingo teti vorongo lo; na ota nda ti tënë so e yeke bâ fadeso amû lege ti yeda na ni:

A yeke lani Hérode, mbeni Gbia ti mara ti Edom, si aleke lani Sedu ti aGentil. Lo sala tongaso lani ti wara gloire teti lo mveni, nga ti sala si Rome abâ lo na nzoni lê. Lo to nda ti leke yâ ti temple ti Zorobabel peut-être na ngu 18 wala ngu 17 K.N.E. Mbeni bakari (The Anchor Bible Dictionary) atene: “Ti bê ti togbia ti Rome ti mbage ti Ouest . . . a lingbi a leke mbeni temple so akono ahon amara ti atemple tongaso, so a wara na yâ agbata so ayeke na mbage ti est.” Ye oko, a diko lani kozoni awe yongo na konongo ti temple ni. Bakari ni atene: “Atâa so Temple ni alingbi ti yo na ti kono alingbi na atemple so a leke ni kozo [ti Salomon nga na ti Zorobabel], a diko lani pëpe yongo na konongo ti Ndo ti Temple ni.” Tongaso, Hérode akono yâ ti temple ni na lekengo fini mbage ni so a hiri ni laso Sedu ti aGentil. Gi na bango bibe so a sala na Sedu so, lo lingbi biani ti duti fä ti mbeni ye na yâ kota temple ti Jéhovah na lege ti yingo?

Osio nda ti tënë ni ayeke so a mû lege lani na awaziba, na ala so tele ti ala azin, nga na aGentil so afâ nganza pëpe ti lï na yâ Sedu ti aGentil (Matthieu 21:14, 15). Tâ tënë, aGentil mingi so aye ti mû asandaga na Nzapa alingbi ti sala ni na yâ sedu ni. Nga, a yeke lani na ndo so si, ngoi na ngoi Jésus amû adiskur na azo mingi, na fani use lo tomba awadengo buze na awavongo ye dä na tenengo na ala so ala bi zonga na ndo da ti Babâ ti lo (Matthieu 21:12, 13; Jean 2:14-16). Ye oko, mbeni kota bakari (The Jewish Encyclopedia) atene: “Ti bâ ni nzoni, sedu ti gigi so ayeke lani pëpe mbeni mbage ti Temple ni. Sese ni ayeke lani nzoni-kue pëpe, na zo kue alingbi ti lï dä.”

Oku nda ti tënë ni ayeke so, na yâ ti buku A Handbook on the Gospel of Matthew so Barclay M. Newman na Philip C. Stine asû ni, tënë ti yanga ti Grec (hi·e·ron’) so a sû pekoni na “temple” na so a sala na kusala ti hiri na Sedu ti aGentil, andu “da ni kue, na pëpe gi mbeni mbage ti temple ni.” Nde na ni, tënë ti yanga ti Grec (na·os’) so a sû pekoni na “temple”, na yâ aye so Jean abâ na suma na ndo azo mingi so asi singo, andu gi mbeni ye mbilimbili. Tongana a bâ aye so andu temple ti Jérusalem, mingi ni tënë ti Grec so andu Ndo ti Nzoni Ahon Kue, temple ni mveni, wala aye ti yâ ti gbagba ni kue.

Azo mingi so asi singo amä na bê na sandaga ti Jésus. Ala yeke na sioni oko pëpe na lege ti yingo, teti ala “sukula bongo ti ala awe, na ala sala si bongo ti ala avulu na lege ti mênë ti Molenge Ti Ngasangbaga”. Tongaso, a hiri ala azo ti mbilimbili, ala yeke na beku ti ga andeko ti Nzapa na ti sö fini ti ala na ngoi ti kota ye ti vundu (Jacques 2:23, 25). Na yâ alege mingi, ala yeke tongana azo ti amara nde so alango na yâ Israël na so ayeda lani na vorongo ti aJuif, so abata mbele ti Ndia ti Moïse, na so avoro Nzapa na tele ti azo ti Israël.

Biani, a mû lege lani pëpe na azo ti amara so ti sala kusala na yâ sedu ti yâ ni, ndo so aprêtre ayeke sala kusala ti ala dä. Legeoko nga, azo mingi so asi singo ayeke pëpe na yâ sedu ti yâ ni ti kota temple ti Jéhovah na lege ti yingo, teti sedu so ayeke fä ti dutingo ti azo so a sa yingo na ndo ti ala. Ala duti tongana molenge ti Nzapa na lege ti mitele, azo so ayeke mbilimbili-kue, na sioni oko pepe, na so ayeke sala kusala tongana “asacrificateur ti nzoni-kue” na ngoi so ala de na sese (1 Pierre 2:5). Me tongana ti so ancien ti yayu atene na Jean, azo mingi so asi singo ayeke biani na yâ temple ni, pëpe na gigi ti temple ni na yâ mbeni Sedu ti aGentil na lege ti yingo. Ye so ayeke biani mbeni kota matabisi! Nga ye so afa na e oko oko kue ti duti na sioni oko pëpe na lege ti yingo nga na yâ tambela ti e, na ti sala tongaso lakue!

[Diagram/Foto na lembeti 31]

(Ti ba tene ni mbilimbili, ba buku ni)

Temple ti Salomon

1. Temple ni

2. Sedu ti yâ ni

3. Sedu ti Gigi

4. Escalier ti Sedu ti Temple