A lingbi mo duti be-biani na zo wa?

‘Zia salango ye ti lo aduti lakue na lege ni, me atâa lo sala nzoni wala sioni, kodoro ti e ayeke gi kodoro ti e.’​—Stephen Decatur, turugu ti kota kamba ti amangboko ti bira ti Amerika, 1779-1820.

TI AZO mingi, dutingo be-biani na kodoro ti lo, na gingo ti hinga nda ni pëpe, ayeke kota ye mingi. Ambeni zo ayeke kiri peko ti tënë ti Stephen Decatur tongaso, ‘Zia lo sala ye lakue na lege ni, me atâa lo sala nzoni wala sioni, lege ti vorongo ti mbi ayeke gi lege ti vorongo ti mbi.’

Biani, mingi ni a yeke ndo so a dü e dä si afa kodoro wala lege ti vorongo wa so ahunda na e ti duti be-biani na ni. Me ti bâ zo wa si a lingbi e duti be-biani na lo ayeke mbeni kpengba tënë so e lingbi ti yeda na ni gi senge tongaso pëpe. Ye oko, a lingbi zo aduti na kpengba-be ti gi ti hinga nda ni so a hunda na lo ti duti be-biani na mbeni ye wala na mbeni zo; na ye so alingbi ti ga na lo akpale.

A tara be-biani ti ala

Mbeni wali, so akono na kodoro ti Zambie, atene: “So mbi de lani molenge, mbi ye ti sala na Nzapa mingi. Mbi kono na yâ ti sewa so lakue azo ni ayeke sambela na yâ ti mbeni kubu so a leke ni nde teti vorongo, a yeke bata alango so ayeke nzoni-kue, nga a yeke gue na temple. Ngobo ti salango ye ti mbi, ti ndo so mbi yeke dä, nga na ti sewa ti mbi atambela lakue oko na lege ti vorongo ti mbi nga na akusala ti lo.”

Me, tongana lo ga wali awe, lo to nda ti manda Bible na aTémoin ti Jéhovah, nga kete na pekoni, lo mû desizion ti changé lege ti vorongo ti lo. Ye so lo sala afa so lo yeke be-biani pëpe?

Zlatko akono na Bosnie, nga teti mbeni ngoi, lo tiri na yâ bira so amû yâ ti kodoro ti lo. Lo nga kue lo to nda ti manda Bible na aTémoin ti Jéhovah. Fadeso, lo ke ti sala bira na zo. A ye ti tene so lo yeke be-biani pëpe?

Lege so mo yeke kiri tënë na ahundango tënë so aluti na ndo tongana nyen mo yeke bâ na aye ni so. Wali so a sala tënë ti lo kozoni atene: “Na ndo so mbi yeke dä, tongana mbeni zo achangé lege ti vorongo ti lo, lo bi zonga na ndo ti lo mveni. A bâ ni tongana dutingo be-biani pëpe, kango sewa nga na azo ti kodoro ti lo.” Legeoko nga, ti angbele kamarade ti Zlatko so ayeke aturugu, zo so ake ti tiri bira na mbage ti ala, lo kä kodoro ni awe. Me na lê ti wali so nga na ti Zlatko, ye so apusu ala ti gbian ye na yâ fini ti ala ayeke dutingo be-biani na Jéhovah, so ayeke kota ye mingi. Me kota ye ni ahon so ayeke bibe ti Nzapa na ndo azo so aye ti duti be-biani na lo. Lo yeke bâ ala tongana nyen?

Tâ be-biani: fä ti ndoye

Gbia David atene na Jéhovah Nzapa: “Zo so ayeke be-biani, mo duti be-biani na lo nga”. (2 Samuel 22:26, NW). Tënë na yanga ti Hébreu so a kiri pekoni ge na “be-biani” asala tënë ti nzobe, so na lege ti ndoye, angbâ ndulu na tele ti mbeni ye juska lo wara ye so lo gi na lege ti ye so. Legeoko tongana mbeni mama so aye molenge ti lo so angbâ ti nyon me, na ndoye Jéhovah ayeke ndulu na tele ti ala so ayeke be-biani na lo. Na awakua ti lo ti Israël ti giriri, so aduti be-biani na lo, Jéhovah atene: ‘Wali alingbi girisa molenge ti lo so anyon me ti lo, si lo sala be-nzoni pëpe na molenge ti yâ ti lo? Oui, ala lingbi girisa, me fade Mbi girisa mo lâ oko pëpe.’ (Esaïe 49:15). Biani Jéhovah ayeke fa ndoye ti lo na mbage ti azo so ayeke ndulu ti ngbâ kozoni kue be-biani na lo na yâ fini ti ala.

Dutingo be-biani na Jéhovah aluti na ndo ti ndoye. A pusu zo ti ndoye ye so Jéhovah aye na ti ke aye ti sioni so Jéhovah ake (Psaume 97:10). Teti so kota lengo ti Jéhovah ayeke ndoye, dutingo be-biani na Nzapa amû maboko ti kanga lege na zo ti sala ye na ndoye pëpe na amba ti lo (1 Jean 4:8). Tongaso, tongana a yeke ngbanga ti so mbeni zo aye ti duti be-biani na Nzapa si lo changé lege ti vorongo ti lo, a ye ti tene so lo ye sewa ti lo mbeni pëpe? A yeke tongaso pëpe.

Dutingo be-biani na Nzapa: mbeni ngangu so aga na ye ti nzoni

Bâ tënë so wali so a sala tënë ti lo kozoni atene na ndo ye so lo sala: “Na lege ti ye so mbi manda na ndo Bible, mbi hinga so Jéhovah ayeke tâ Nzapa, na mbi lë kota songo na lo. Jéhovah ayeke nde mingi na anzapa so mbi voro kozoni; lo yeke fa ndoye ti lo, ndara ti lo, ngangu ti lo nga na mbilimbili ti lo tâ na lege ni. Teti so Jéhovah ahunda ti tene a voro gi lo oko, a lingbi mbi zia lege ti tanga ti anzapa so.

“Babâ na mama ti mbi ayeke tene ka na mbi so bê ti ala aso mingi ndali ti ye so mbi sala, na so mbi bi vundu na bê ti ala. A so mbi ngangu, teti mbi ye ti nzere mingi na ala. Me na ngoi so mbi yeke manda ye mingi na ndo tâ tënë ti Bible, mbi bâ mbilimbili ye so a lingbi mbi soro. Mbi lingbi ti ke Jéhovah pëpe.

“So mbi soro ti duti be-biani na Jéhovah ahon ti duti be-biani na angobo ti lege ti vorongo ti mbi aye ti tene pëpe so mbi ke sewa ti mbi. Na lege ti tënë ti yanga ti mbi nga na asalango ye ti mbi, mbi sala kue ti fa na ala so mbi hinga ye so ayeke na yâ bê ti ala. Me tongana mbi ngbâ be-biani na Jéhovah pëpe, mbi lingbi ti kanga lege na sewa ti mbi ti hinga lo, na so ayeke duti tâ salango ye na be-biani pëpe.”

Legeoko nga, zo akä mba ti lo pëpe tongana dutingo be-biani na Nzapa ahunda ti tene lo duti nde na aye ti poroso nga ti tiri na amba ti lo pëpe. Bâ tënë so Zlatko atene: “Atâa so mbi yeke lani Chrétien ti yanga, wali ti mbi ayeke Chrétien pëpe. Na ngoi so bira asungba, a hunda na mbi ti duti be-biani na ambage use so kue. A lingbi mbi soro lani mbage wa si mbi yeke tiri ndali ni. Mbi tiri bira teti ngu ota na ndambo. Na nda ni, mbi na wali ti mbi e kpe na Croatie, kâ e tingbi na aTémoin ti Jéhovah.

“Na lege ti aye so e manda na ndo Bible, e ga ti hinga so Jéhovah ayeke kozo zo so a lingbi e duti be-biani na lo, na so lo ye si e ye tënë ti azo so ayeke ndulu na e, atâa lege ti vorongo ti ala wala mara ti ala ayeke so wa. Fadeso mbi na wali ti mbi e duti beoko na yâ vorongo ti Jéhovah, na mbi manda so mbi lingbi pëpe ti duti be-biani na Nzapa na oko ngoi so mbi tiri na azo so ayeke ndulu na mbi.”

Be-biani so tâ hingango ye aleke ni

Teti Jéhovah ayeke Wasalango e, a lingbi e duti kozoni kue be-biani na lo ahon tanga ti azo kue (Apocalypse 4:11). Me ti zia si dutingo be-biani ti e na Nzapa aga pëpe mbeni ngangu so apusu e ti sala ye ti sioni na azo na kangango lê, a lingbi tâ hingango ye aleke ni nzoni. Bible awa e tongaso: “I ga zo ti fini na yâ ngangu so asala kusala na yâ bibe ti i, na . . . i yü fini zo ti yâ ni so aleke ni giriri na lege ti ye so bê ti Nzapa aye na yâ tâ . . . dutingo be-biani.” (aEphésien 4:23, 24, NW). Koli so iri ti lo awu mingi, so asû atënë so na gbe ti yingo ti Nzapa, ayeke lani na bê ti gi ti hinga nda ti adutingo be-biani so lo kono na yâ ni. Gingo nda ti ye ti lo asala si lo changé na lege so ayeke nzoni.

Saul awara lani tara ti dutingo be-biani, legeoko tongana ti so azo mingi laso awara. Saul akono na yâ akpengba ngobo ti salango ye ti akotara ti lo, na lo duti be-biani ngangu na lege ti vorongo ti babâ na mama ti lo. Dutingo be-biani na vorongo ti lo apusu même lo ti sala ngangu na tele ti azo so ayeda na bango ndo ti lo pëpe. A hinga lani Saul tongana zo so ayeke lï na yâ da ti aChrétien ti gboto ala na gigi tongaso si a se ala na même a fâ ambeni.​—Kusala 22:3-5; aPhilippien 3:4-6.

Me, gi na ngoi so Saul awara tâ hingango ye ti Bible, lo sala ye so mingi ti amba ti lo abâ a yeke na lege ni oko pëpe. Lo changé lege ti vorongo ti lo. Saul, so na pekoni ahiri lo bazengele Paul, asoro ti duti be-biani na Nzapa ahon ti duti be-biani na angobo ti salango ye ti akotara ti lo. Dutingo be-biani na Nzapa so aluti na ndo tâ hingango ye apusu Saul ti sala ye nzoni nga na nzobe, na ti maï nzoye. Ye so ayeke nde na ngbele salango ye ti lo so ayeke na wâ ahon ndo ni na so afuti lege ti lo.

Ngbanga ti nyen ti duti be-biani?

Ti zia si akpengba-ndia ti Nzapa aleke be-biani ti e ayeke ga na ye ti nzoni. Na tapande, na ngu 1999, ndokua ti Australie so amanda ye na ndo ti asewa atene so “ziango bê na ndo ti mba, dutingo be-ta-zo na popo ti mba . . . [nga] bingo bê na aye ti yingo” ayeke akota ye so asala si mariage aninga, na azo ni aduti na ngia dä. Oko tondo so afa nga so “anzoni mariage so anzere” asala si akoli na awali ayeke duti na tâ ngia, na nzoni seni, na aninga na yâ fini. Amariage so akpengba tongaso ayeke mû nga lege na amolenge ti duti na mbeni fini so amû ngia mingi.

Na yâ sese ti laso, so aye ayeke gbian mingi dä, be-biani ayeke tongana mbeni kota kamba so akanga mbeni zo, so ayeke tiri ngangu ti linda ngu pëpe, na tele ti mbeni mangboko so aga ti sö lo. Tongana zo ni so aduti be-biani na mbeni ye oko pëpe, ye ayeke yengi lo tongana pupu ayeke yengi ngo na lê ti ngu. Na tongana lo duti be-biani na ye so ayeke na lege ni pëpe, a lingbi ti tene so a kanga lo na tele ti mbeni mangboko so ayeke linda ngu. Legeoko tongana Saul, a lingbi ti gue na lo ti sala mbeni ye ti sioni. Me dutingo be-biani na Jéhovah, so aluti na ndo tâ hingango ye, ayeke kamba so asala si e yengi kirikiri pëpe na asö e.​—aEphésien 4:13-15.

Jéhovah amû zendo so na azo so ayeke be-biani na lo, lo tene: “Jéhovah andoye mbilimbili, na fade lo zia pëpe azo ti lo ti be-biani. Fade a bata ala biani teti lakue”. (Psaume 37:28, NW). Fade na yâ ngoi kete, a yeke zi lege na azo kue so ayeke be-biani na Jéhovah ti lï na yâ sese so aga paradis. Kâ, ala yeke bâ vundu na pasi mbeni pëpe na ala yeke lë akpengba songo na amba ti ala so aninga, so fade lege ti vorongo na tënë ti poroso ayeke kangbi yâ ni pëpe.​—Apocalypse 7:9, 14; 21:3, 4.

Même laso, azo kutu mingi na ndo sese kue abâ so tâ ngia aga gi na lege ti dutingo be-biani ti ala na Jéhovah. Zia si aTémoin ti Jéhovah amû maboko na mo ti bâ bango ndo ti mo na ndo be-biani na lege ti tâ tënë ti Bible! Mbeti ti Nzapa atene na e: “I gi bê ti i mveni ti bâ tongana i yeke na lege ti mabe biani; i tara bê ti i mveni.”​—2 aCorinthien 13:5.

A hunda kpengba-be ti gi ti hinga nda ti mabe ti e nga ti hunda ngbanga ti nyen e duti be-biani na ni. Me ngangu so e sala ayeke ngbâ senge pëpe, tongana e bâ so a pusu e ndulu ndulu na Jéhovah Nzapa. Wali so a sala tënë ti lo kozoni afa bibe ti azo mingi tongana lo tene: “Mbi manda so dutingo be-biani na Jéhovah nga na akpengba-ndia ti lo amû maboko na e ti sala ye na lege ni na azo ti sewa ti e, na ti ga anzoni zo ti kodoro. Atâa atara ni ayeke ngangu tongana nyen, tongana e ngbâ be-biani na Jéhovah, lo yeke duti lakue be-biani na e.”

[Afoto na lembeti 6]

Tâ hingango ye apusu Saul ti changé ye so lo duti be-biani na ni

[Foto na lembeti 7]

E hunda mo ti bâ be-biani ti mo na lege ti tâ tënë ti Bible

[Lingu ti afoto na lembeti 4]

Churchill, na nduzu na mbage ti gati: U.S. National Archives photo; Joseph Göbbels, na koti kâ: Library of Congress