Akozo Chrétien na Ndia ti Moïse

“Ndia ayeke tongana sinziri ti amolenge ti fa lege na e ti si na Christ”.​—AGALATE 3:24.

NA NGU 1513 kozoni na ngoi ti e, Jéhovah amû na azo ti Israël ambeni ndia. Lo tene na ala so tongana ala mä yanga ti lo, fade lo yeke hiri deba nzoni na ndo ala na fade ala yeke wara fini so ayeke na ngia na so ayeke nzere na bê ti ala mingi.​—Exode 19:5, 6.

² A hiri andia so Ndia ti Moïse, wala gi na ndulu tënë “Ndia”, na ayeke lani ‘nzoni-kue, ayeke mbilimbili, na ayeke nzoni.’ (aRomain 7:12). A pusu lani azo ti fa na gigi anzoni lengo tongana nzobe, bê ti mbilimbili, nzoni salango ye, na nzoni songo na azo so ayeke ndulu na ala (Exode 23:4, 5; Lévitique 19:14; Deutéronome 15:13-15; 22:10, 22). Ndia apusu nga aJuif ti ndoye tele na popo ti ala (Lévitique 19:18). Na ndo ni, a hunda na ala ti bungbi oko pëpe wala ti mû wali pëpe na popo ti aGentil, wala azo so ayeke ti amara nde, so ayeke lani pëpe na gbe ti Ndia (Deutéronome 7:3, 4). Na dutingo tongana mbeni ‘gbagba’ so akangbi popo ti aJuif na aGentil, Ndia ti Moïse abata azo ti Nzapa nde si abibe na asalango ye ti apaïen afuti ala pëpe.​—aEphésien 2:14, 15; Jean 18:28.

³ Ye oko, même aJuif so asala ngangu kue ti bata anzene nzene tënë ti Ndia ti Nzapa alingbi lani pëpe ti bata ni na mbeni lege so ayeke mbilimbili-kue. Jéhovah ayeke hunda lani ye so ahon ngangu ti ala? Oko pëpe. Mbeni oko nda ti tënë so a sala si a mû Ndia na Israël giriri ayeke “ti sala si kengo-ndia ayeke”. (aGalate 3:19). Ndia amû lege na aJuif ti bê ti mbilimbili ti hinga so ala yeke tâ na bezoin ti mbeni Zo ti Ton ala. Tongana Zo ni so asi giriri, aJuif be-ta-zo awara ngia mingi. Zingo ala na gbe ti ngbanga ti siokpari na ti kui ayeke pusu lani ndulu!​—Jean 1:29.

⁴ A mû Ndia ti Moïse ti ngbâ teti lakue lakue pëpe. Tongana lo yeke sû mbeti na aita ti lo Chrétien, bazengele Paul afa Ndia ni tongana mbeni “sinziri ti amolenge ti fa lege na e ti si na Christ”. (aGalate 3:24). Giriri, mbeni sinziri ti amolenge ayeke gue na ala na ekole na lo yeke kiri na ala. Mingi ni, lo yeke pëpe wafango mbeti ti ekole ni; lo yeke gue ti lo gi na amolenge ni na mbage ti wafango mbeti ni. Legeoko nga, a leke Ndia ti Moïse ti fa lege na aJuif so akpe mbito ti Nzapa ti si na Christ. Jésus amû zendo so fade lo yeke duti na adisciple ti lo “juska na nda ti ngoi so.” (Matthieu 28:20). Tongaso, na ngoi so a zia na sese kongregation ti aChrétien awe, “sinziri” ni, so ti tene Ndia ti Moïse, ayeke ngbâ ti sala kusala mbeni pëpe (aRomain 10:4; aGalate 3:25). Ye oko, ambeni Chrétien so ayeke Juif ane mingi na gbungo nda ti kota tâ tënë so. Ndani la ala ngbâ lakue ti bata ambeni ye ti Ndia ti Moïse même na pekoni so a zingo Jésus na popo ti akuâ. Me ambeni agbian bango ndo ti ala si a ga nzoni. Na salango tongaso, ala zia mbeni nzoni tapande na e laso. Zia e bâ tongana nyen.

Fini gbungo nda ti ye so amû ngia na yâ afango ye ti aChrétien

⁵ Na ngu 36, bazengele Pierre so ayeke Chrétien abâ mbeni kpengba suma. Na ngoi ni so, mbeni go so alondo na yayu ahunda lo ti fâ na ti te andeke na anyama so Ndia ti Moïse abâ ala tongana sioni. Ye so aso bê ti Pierre mingi! Lo “te ye ti kirikiri, wala ye ti sioni lâ oko pëpe.” Me go ni atene na lo: “Ye so Nzapa asukula awe, mo bâ ye so tongana ye ti kirikiri pëpe.” (Kusala 10:9-15). A hon ti hule gi na Ndia ti Moïse, Pierre agbian bango ndo ti lo. Ye so azi lege ti hinga afini ye so adö bê na yâ aye so Nzapa aleke ti sala.

⁶ Bâ ye so asi lani: Akoli ota ague na da so Pierre alango dä ti hunda na lo ti gue legeoko na ala na da ti mbeni Gentil so afâ ganza pëpe me so akpe mbito ti Nzapa; iri ti lo ayeke Corneille. Pierre atisa akoli so ti lï na da na lo yamba ala. Teti lo gbu nda ti suma so awe, na ndade ni Pierre ague legeoko na ala na da ti Corneille. Kâ, Pierre afa tënë ti témoin mbilimbili na ndo Jésus Christ. Na ngoi ni so, Pierre atene: “A yeke tâ tënë, mbi hinga Nzapa ayekia mbeni zo teti lê ti lo pëpe; me na yâ amara kue, zo so akpe mbito ti Nzapa, na lo sala ye ti mbilimbili, lo lingbi na lê ti Lo.” Gi Corneille pëpe me nga azo ti da ti lo na akamarade ti lo aduti na mabe na Jésus, na “Yingo Vulu azu na ndo ala kue so amä tënë so.” Teti so lo bâ maboko ti Jéhovah na yâ ye so, Pierre “[a]komande ala ti kamata batême na iri ti Jésus Christ.”​—Kusala 10:17-48.

⁷ Ye nyen amû lege lani na Pierre ti yeda so aGentil so ayeke na gbe ti Ndia ti Moïse pëpe alingbi fadeso ti ga adisciple ti Jésus Christ? A yeke bango nda ti ye na lege ti yingo. Teti so Nzapa afa so lo yeda na aGentil so afâ ganza pëpe na sango yingo ti lo na ndo ala, Pierre abâ so a lingbi ti yeda na ala ti wara batême. Na oko ngoi ni, Pierre abâ so Nzapa ahunda pëpe na mbage ti aGentil so aye ti ga aChrétien ti bata Ndia ti Moïse kozoni si ala lingbi ti wara batême. Tongana mo yeke lani dä na ngoi ni so, fade mo yeke duti ndulu ti gbian bango ndo ti mo tongana ti Pierre?

Ambeni angbâ lani ti mû gi peko ti “sinziri” ni

⁸ Tongana lo sigigi na da ti Corneille, Pierre ague na Jérusalem. Kongregation ni kâ amä so aGentil so afâ ganza pëpe “ayeda na Tënë ti Nzapa”, na ye so abi kpale na li ti ambeni disciple so ayeke aJuif (Kusala 11:1-3). Atâa so ala hinga so aGentil alingbi ti ga adisciple ti Jésus, “ala so ayeke azo ti ganza” atene gi so a lingbi azo ti amara so ayeke Juif pëpe abata Ndia ti Moïse tongana ala ye ti wara salut. Na mbeni mbage nga, na yâ ando so aGentil awu dä mingi na so wungo ti aJuif so ayeke Chrétien ayeke gi kete, a bâ biani pëpe so tënë ti fango ganza ayeke tâ kpale biani. Abango ndo use so aninga teti angu 13 tongaso (1 aCorinthien 1:10). So tâ tara si ye so aduti lani teti akozo Chrétien, na mbilimbili teti aGentil so alango na ando so aJuif ayeke dä mingi!

⁹ Na nda ni, tënë ni aga wâ na ngu 49, tongana ambeni Chrétien so alondo na Jérusalem ague na Antioche ti Syrie, ndo so Paul ayeke fa tënë dä. Ala to nda ti fa so ti aGentil so aga Chrétien, a lingbi a fâ ala na ganza tongana ti so Ndia ti Moïse ahunda. Na a ga kota dengo gaba na mango tele pëpe na popo ti ala na Paul nga na Barnabas! Tongana fade a leke tënë ni pëpe, ambeni Chrétien so ayeke aJuif wala aGentil, ayeke pika gere ti ala. Ndani la, a leke ti tene Paul na ambeni Chrétien ague na Jérusalem na ahunda na wabatango bungbi ti aChrétien ti leke tënë ni biaku.​—Kusala 15:1, 2, 24.

Na peko ti mango tele pëpe, tënë ti ala kue ague oko

¹⁰ Na ngoi ti mbeni bungbi so a leke ni, a bâ so ambeni amû ti ala mbage ti fango ganza, me tanga ti azo ni afa mbeni bango ndo so ayeke nde. Me ala zia pëpe si tënë ti bibe ti ala amû li ni. Na peko ti kota dengo gaba so asi, abazengele Pierre na Paul afa peko ti aye ti kpene so Jéhovah asala na popo ti aChrétien so afâ ganza pëpe. Ala tene so Nzapa asa yingo vulu na ndo aGentil so afâ ganza pëpe. Biani, ala hunda: ‘Kongregation ti aChrétien alingbi tâ na lege ni ti ke ala so Nzapa ayeda na ala awe?’ Na pekoni, disciple Jacques adiko mbeni mbage ti Mbeti ti Nzapa so amû maboko na azo kue so aga ti bâ ye so bê ti Jéhovah aye na ndo tënë ni.​—Kusala 15:4-17.

¹¹ Lê ti azo ni kue fadeso ayeke na mbage ti wabatango bungbi. Teti so ala so ayeke na yâ ti wabatango bungbi ayeke gi aJuif, fade tënë ti mara ti ala ayeke pusu ala ti mû mbage ti fango ganza? Oko pëpe. Akoli be-ta-zo so aleke na bê ti ala ti sala ye alingbi na Mbeti ti Nzapa, nga na fango lege ti yingo vulu ti Lo. Na pekoni so ala mä akpengba tënë ni kue, wabatango bungbi ayeda na beoko so a yeke pëpe ti aChrétien so ayeke aGentil ti fâ ganza na ti duti na gbe ti Ndia ti Moïse. Tongana tënë ni asi na mê ti aita, tele ti ala anzere, na akongregation ato nda ti “wu lâ na lâ.” Fango lege ti Nzapa so ayeke lani polele, na aChrétien so ayeda na ni awara mbeni kiringo tënë so aluti tâ na ndo Mbeti ti Nzapa (Kusala 15:19-23, 28, 29; 16:1-5). Ye oko, mbeni kpengba hundango tënë angbâ ti tene a kiri tënë na ni.

Tënë ni ayeke tongana nyen teti aJuif so ayeke aChrétien?

¹² Wabatango bungbi afa polele so a hunda pëpe na aChrétien so ayeke aGentil ti fâ ganza. Me ti aChrétien so ayeke ti ala aJuif, ye ni ayeke tongana nyen? Desizion so wabatango bungbi amû lani andu tënë so mbilimbili pëpe.

¹³ Ambeni Chrétien so ayeke aJuif na so “ayeke na nzara ti bata Ndia” angbâ lani lakue ti fâ amolenge ti ala na ganza, na ti bata ambeni ye ti Ndia ti Moïse (Kusala 21:20). Ambeni ague même juska ti tene so a lingbi aChrétien so ayeke aJuif abata Ndia ti Moïse tongana ala ye ti wara salut. Na ndo tënë so, bango ndo ti ala ayeke na lege ni oko pëpe. Na tapande, tongana nyen mbeni Chrétien alingbi ti mû sandaga ti nyama teti pardon ti siokpari ti lo? Sandaga ti Christ asala si mara ti asandaga tongaso aga gi ngbele ye. Ka ti ndia so ahunda na aJuif ti sala songo pëpe na aGentil? A yeke lani tâ ngangu mingi teti aChrétien so ayeke na wâ na yâ fango tënë ti bata ndia tongaso na ti ngbâ lakue ti fa na aGentil tënë kue so Jésus afa (Matthieu 28:19, 20; Kusala 1:8; 10:28).a Ye oko afa pëpe so a zi nda ti tënë so na mbeni bungbi so wabatango bungbi ti aChrétien asala. Me a zia kongregation ni gi tongaso pëpe.

¹⁴ Fango lege aga pëpe na lege ti mbeni mbeti so wabatango bungbi atokua, me na lege ti ambeni mbeti nde so abazengele asû na gbe ti yingo. Na tapande, bazengele Paul ato lani mbeni ngangu tokua na aJuif nga na aGentil so ayeke na Rome. Na yâ mbeti ti lo, lo fa so tâ Juif ayeke lo so “ayeke Juif na yâ bê ti lo, . . . na tâ fango ganza ayeke ti bê, a yeke na lege ti yingo”. (aRomain 2:28, 29). Gi na yâ oko mbeti ni, Paul asala kusala na mbeni tapande ti fa so aChrétien ayeke mbeni pëpe na gbe ti Ndia ti Moïse. Lo tene so mbeni wali alingbi pëpe ti sala mariage na koli use legeoko. Me, tongana koli ti lo ni akui, lege azi na lo ti kiri ti sala mariage. Na pekoni, Paul asala kusala na tapande so, ti fa so aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala alingbi pëpe ti duti na gbe ti Ndia ti Moïse na ti duti ti Christ na oko ngoi ni. A lingbi ala ‘kui na lege ti Ndia’ si ala lingbi ti bungbi oko na Christ.​—aRomain 7:1-5.

Ala ne na gbungo nda ti ye

¹⁵ Atënë so Paul afa na ndo Ndia ti Moïse ayeke aye so zo alingbi ti dë kite na ni pëpe. Me a sala tongana nyen si ambeni Chrétien so ayeke aJuif agbu nda ni pëpe? Mbeni oko ye ni ayeke so ala yeke pëpe na ngangu ti bâ nda ti aye na lege ti yingo. Na tapande, ala bi bê ti ala kue pëpe ti te kpengba kobe ti yingo (aHébreu 5:11-14). Ala yeke gue nga lakue na abungbi ti aChrétien pëpe (aHébreu 10:23-25). Mbeni nda ti tënë ni so afa ngbanga ti nyen ambeni Chrétien ni agbu nda ti aye pëpe andu peut-être Ndia ti Moïse ni mveni. A luti lani mingi na ndo aye so zo alingbi ti bâ ni, ti tara ni, na ti ndu ni; a yeke aye tongana temple, na bungbi ti aprêtre ni. A yeke lani ngangu pëpe teti mbeni zo so ayeke bâ aye na lege ti yingo pëpe ti yeda hio na Ndia ti Moïse ahon ti yeda na atënë ti mabe ti aChrétien so alï mingi na so aluti na ndo atâ ye me so lê alingbi pëpe ti bâ.​—2 aCorinthien 4:18.

¹⁶ Mbeni nda ti tënë ni nde so a sala si ambeni so atene ala yeke aChrétien aye gi ti bata Ndia ti Moïse ayeke ti so e wara na yâ mbeti ti Paul na aGalate. Lo tene so akoli so aye lani ti tene azo ayekia ala, na abâ ala tongana azo ti mbeni lege ti vorongo so mingi ti azo aye ni. Ahon ti duti ndulu ti fa tele ti ala tongana aChrétien so ayeke nde na azo, ala yeke ti ala ndulu ti sala kue ti bele mabe ti ala si azo ayeda na ala. Ye so agbu bê ti ala mingi ayeke ti nzere na lê ti azo ahon ti nzere na lê ti Nzapa.​—aGalate 6:12.

¹⁷ A-Chrétien so abâ nda ti ye nzoni na so amanda lani nzoni mingi ambeti so Paul na ambeni Chrétien nde asû na gbe ti yingo ti Nzapa awara lege ti gbu nda ti aye so andu Ndia ti Moïse nzoni mingi. Ye oko, a yeke gi na ngu 70 si tâ lege ti bâ na Ndia ti Moïse aga mbilimbili polele na li ti aChrétien kue so ayeke aJuif. Ye so asi lani tongana Nzapa azia lege si a futi Jérusalem, temple ni, na ambeti kue so andu bungbi ti aprêtre. Ye so asala si zo oko alingbi fadeso pëpe ti bata aye kue so andu Ndia ti Moïse.

Salango ye alingbi na ni laso

¹⁸ Tongana e bâ aye so asi aninga mingi awe, peut-être mo yeke hunda tele ti mo: ‘Tongana mbi yeke lani dä na ngoi ni so, salango ye ti mbi ayeke duti fade tongana nyen na ngoi so Nzapa ayeke fa yeke yeke ye so bê ti lo aye? Mbi yeke hule gi na angbele bango ndo ni? Wala mbi yeke ku na be-nze-pepe juska ngoi so tâ gbungo nda ti ye ni aga polele? Nga, tongana a ga polele, mbi yeke yeda na ni na bê ti mbi kue?’

¹⁹ Tâ tënë, e lingbi pëpe ti hinga biani tongana nyen e lingbi fade ti sala ye tongana e yeke giriri dä na ngoi ni so. Me e lingbi ti hunda tele ti e: ‘Mbi yeke sala ye tongana nyen na ngoi so a yeke fa afini ye na ndo Bible laso? (Matthieu 24:45). Tongana a mû fango lege so aluti na ndo Mbeti ti Nzapa, mbi yeke tara ti sala ye alingbi na ni, ti bata gi pëpe atënë ti yâ ti ndia ni me nga bibe so ayeke na peko ti atënë ni? (1 aCorinthien 14:20). Mbi yeke ku Jéhovah na be-nze-pepe tongana akiringo tënë na ahundango tënë so agbu bê ti mbi ayeke ga hio pëpe?’ A yeke kota ye mingi ti tene e sala kusala nzoni na kobe ti yingo so e yeke na ni laso, si “e gue yongoro lâ oko pëpe.” (aHébreu 2:1, NW). Tongana Jéhovah asala kusala na Tënë ti lo, yingo ti lo, nga na bungbi ti lo ge na sese, ti fa lege, zia e dengi mê nzoni ti mä tënë. Tongana e sala tongaso, fade Jéhovah ayeke hiri deba nzoni na ndo e na mungo na e fini ti lakue lakue so amû ngia na so anzere na bê mingi.

[Kete tënë na gbe ni]

Fade mo kiri tënë tongana nyen?

• Na lege wa Ndia ti Moïse aduti lani tongana mbeni “sinziri ti amolenge ti fa lege . . . ti si na Christ”?

• Fa kangbi so ayeke lani na popo ti bango ndo ti Pierre na ti “ala so ayeke azo ti ganza” na ndo afini lege ti gbungo nda ti tâ tënë.

• Ye nyen mo manda na ndo lege so Jéhovah afa na tâ tënë laso?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1, 2. Ambeni nzoni ye wa azo ti Israël so abata Ndia ti Moïse na lege ni awara?

3. Teti so zo oko alingbi lani pëpe ti bata Ndia ni mbilimbili-kue, a sala nyen na ndo ala?

4. Na lege wa Ndia ayeke tongana mbeni ‘sinziri ti amolenge so afa lege ti si na Christ’?

5. Wango wa a mû na Pierre na yâ suma? Na ngbanga ti nyen ye so aso bê ti lo mingi?

6, 7. Ye nyen amû lege na Pierre ti yeda so lo lingbi fadeso ti fa tënë na aGentil? Na ambeni ye wa lo bâ peut-être nga na pekoni?

8. Bango ndo wa so ayeke nde na ti Pierre na so andu fango ganza ambeni Chrétien ti Jérusalem amaï ni? Na ngbanga ti nyen?

9. Ngbanga ti nyen a yeke lani kota ye mingi ti leke tënë ti fango ganza so abâ gigi?

10. Ambeni ye wa wabatango bungbi abâ lani kozoni si ala mû desizion na ndo tënë ti aGentil?

11. Tënë wa asala ngangu na ndo ti wabatango bungbi pëpe tongana lo mû desizion na ndo fango ganza? Na ye nyen afa so Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo desizion ni?

12. Tënë wa ade lani ti mû desizion dä pëpe?

13. Ngbanga ti nyen a yeke lani na lege ni pëpe ti tene so batango Ndia ti Moïse ayeke mbeni ye so a hunda teti salut?

14. Na yâ ambeti so lo sû na gbe ti yingo, Paul amû fango lege wa so andu Ndia ti Moïse?

15, 16. Ngbanga ti nyen ambeni Chrétien so ayeke aJuif abâ pëpe so a zi ala na gbe ti Ndia ti Moïse awe? Na ye so afa nyen na ndo nene ti ngbâ lakue ti zi lê na lege ti yingo?

17. Tâ lege ti bâ na Ndia ti Moïse aga mbilimbili polele na ngu wa?

18, 19. (a) Abango ndo wa a lingbi e duti na ni? Na a lingbi e kpe abango ndo wa ti tene e ngbâ lakue na nzoni seni na lege ti yingo? (b) Tapande ti Paul afa na e nyen na ndo mango yanga ti aita so ayeke mû li ni? (Bâ li ti tënë “Paul ayeda na tara ni na tâ be-ti-molenge” na lembeti 24).

[Kete tënë/Foto na lembeti 24]

Paul ayeda na tara ni na tâ be-ti-molenge

Na peko ti nzoni tambela so lo sala tongana missionnaire, Paul asi na Jérusalem na ngu 56. Na ndo so, mbeni tara ayeke ku lo. Paul ayeke fa lani so a zia yamba Ndia ti Moïse awe, na tënë ti fango ye ti lo so atï na mê ti kongregation ni. A-ancien ni asala mbito ti tene aJuif so aga aChrétien fini fini apika gere ti ala na ndo fango ye ti Paul polele na ndo tënë ti Ndia; afini zo so alingbi ti tene so aChrétien ayeke na yekiango ndo oko pëpe teti aye so Jéhovah aleke giriri. Na yâ kongregation ni, a yeke wara lani aChrétien osio so ayeke aJuif na so ayeke na zendo na li ti ala, peut-être zendo ti Naziréen. A yeke ti ala ti gue na temple ti sala aye so zendo ni ahunda.

A-ancien ni ahunda na Paul ti gue legeoko na akoli osio so na temple, na ti futa nginza teti ala. Paul asû na gbe ti yingo ambeti use wala ahon so, so na yâ ni lo tene so batango Ndia ti Moïse ayeke pëpe mbeni ye so ahunda ti wara salut. Ye oko, lo yeke bi bê nga na yingo-ti-hinga ti amba ti lo. Kozo na ni, lo sû na mbeti: “Na popo ti ala so ayeke na gbe ti Ndia, mbi ga tongana zo so ayeke na gbe ti Ndia . . . si mbi lingbi wara ala so ayeke na gbe ti Ndia”. (1 aCorinthien 9:20-23). Atâa so lo doro lâ oko pëpe akpengba-ndia ti Mbeti ti Nzapa, Paul abâ so lo lingbi ti sala tongana ti so a-ancien ni ahunda na lo (Kusala 21:15-26). A yeke lani sioni pëpe teti lo ti sala tongaso. Ye oko pëpe na yâ Mbeti ti Nzapa akanga lege na zo ti sala azendo, na a sala giriri kusala na temple ni teti tâ vorongo, me pëpe teti vorongo yanda. Ni la, ti duti pëpe tênë ti pika gere teti azo, Paul asala tongana ti so a hunda na lo (1 aCorinthien 8:13). Biani, ye so ahunda lani na mbage ti Paul tâ be-ti-molenge mingi, na ye so asala si e yekia lo ngangu mingi.

[Foto na lembeti 22, 23]

Teti angu mingi, aChrétien aduti na abango ndo so ague nde nde na ndo Ndia ti Moïse