Hunzingo ti bira

‘E yeke gi na ngu 12 senge. E lingbi pëpe ti sala ngangu na ndo akota zo ti poroso nga na ndo bira. Ye oko, e ye ti duti na fini! E yeke ku siriri. E yeke bâ ande ni na lê ti e?’​—Awamandango mbeti ti da oku.

‘E ye ti gue na ekole, ti gue ti bâ akamarade na afami ti e sân ti duti na mbito ti tene a gbu e a hon na ni. Mbi yeke na beku so mbeni lâ angorogbia ayeke bi bê ti ala na ndo ni. E ye ti wara mbeni gigi so ayeke nzoni mingi ahon ti kozo. E ye siriri.’​—Alhaji, ngu 14.

AKPENGBA tënë so afa na gigi beku so amolenge so abâ pasi teti angu mingi na peko ti bira so atï na yâ kodoro ti ala ayeke ku ni na bê ti ala kue. Ye so ala ye, a yeke gi ti wara mbeni nzoni dutingo tongana ti azo kue. Ye oko, ti sala si ye so ala yeke ku aga tâ ye ayeke kete ye pëpe. E yeke bâ ande mbeni lâ, na lê ti e mveni, mbeni sese so bira aduti dä pëpe?

Na yâ ti angu so ahon ade ti ninga pëpe, akodoro mobimba asala ngangu ti kaï ambeni bira so atï na yâ kodoro na salango ngangu na ndo ambage use ni kue ti sû maboko na gbe ti mbeni mbeti ti kaïngo bira. Ambeni kodoro ayeke tokua aturugu ti batango siriri ti ga ti bâ wala a sala ye alingbi na mbeti ni. Ye oko, akodoro mingi pëpe ayeke na nginza wala nzara ti bâ ndo na ndo akodoro so ayo mingi, so kengo tele so alï na bê ti azo mingi nga na dengo kite asala si mango tele na popo ti azo ti tiringo bira ni aluti nzoni pëpe. A yeke si ka mingi ti bâ so bira akiri aza wâ gi akete yenga wala nze na peko ti so a sû mbeti ti kaïngo bira ni. Ndokua ti Stockholm so ayeke gi nda ti siriri na ndo sese mobimba (SIPRI) atene: “A yeke ngangu ti zia na sese siriri tongana azo ti tiringo bira ni ayeke na nzara nga na lege ti ngbâ ti tiri lakue bira ni.”

Na oko ngoi ni, abira so asi na yâ ti ambage ti sese mingi, so a yeke ngangu ti kaï ni, adabe aChrétien na mbeni prophétie ti Bible. Buku ti Apocalypse asala tënë ti mbeni ngoi ti ngangu so ayeke si na yâ mbaï, ngoi so mbeni zo ti kpengo na mbarata na lege ti fä ayeke “lungula siriri na ndo sese”. (Apocalypse 6:4). Salango bira so a sala tënë ni kozoni, na so angbâ ti gue na li ni, ayeke mbeni fä so e yeke fadeso na yâ ngoi so Bible ahiri ni “lâ ti nda ni”.a (2 Timothée 3:1). Ye oko, Tënë ti Nzapa amû zendo so lâ ti nda ni so ayeke gue ti si na siriri.

Na Psaume 46:10, Bible afa so tâ siriri aye ti tene hunzingo ti bira, pëpe gi na mbeni mbage oko ti sese, me na ndo sese kue. Na ndo ni, oko psaume so asala mbilimbili tënë ti futingo ti aye ti bira ti ngoi so a sû na Bible: kokora, likongo na apuse ti mbarata. Tongana azo aye mbeni lâ ti duti na siriri, a lingbi a futi legeoko nga aye ti bira so asi singo na ngoi ti e.

Ye oko, a yeke biani kengo tele nga na kota bê ti wara ye, pëpe alê ti ngombe, si asala si bira akiri aga sioni mingi. Tënë ti bê wala kota bê ti wara ye ayeke kpengba ye so ayeke na gunda ti bira, na fani mingi kengo tele ayeke gue na zo na salango ye ti ngangu. Ti lungula biaku asioni bibe so, a hunda na azo ti gbian bango ndo ti ala. A hunda ti fa lege ti dutingo na siriri na ala. Ni la si Esaïe, prophète ti giriri atene tâ na lege ni so fade a yeke hunzi bira gi tongana azo ‘amanda lege ti sala bira mbeni pëpe.’​—Esaïe 2:4.

Ye oko, e yeke laso na yâ ti mbeni sese so ayeke fa na akota zo nga na amolenge, pëpe nene ti siriri, me gloire ti bira. Mawa ni ayeke so, a yeke manda même na amolenge ti fâ zo.

Ala manda ti fâ zo

A tomba Alhaji na kua ti turugu tongana lo yeke na ngu 14. Lo yeke lani gi na ngu bale-oko senge si aturugu ti bingo kpale agbu lo na a fa na lo ti pika ngombe so iri ni ayeke AK-47. Na peko ti so a gbu lo na ngangu ti ga mbeni turugu, lo na amba ti lo turugu ayeke gue ti gbu ye ti azo na ngangu ti wara kobe ti te na ti zö ada ti azo. Lo fâ nga lani azo na lo sala sana na ala mingi. Laso, Alhaji abâ so a yeke ngangu na lo ti girisa bira na ti kiri ti duti na popo ti asenge zo. Abraham, mbeni turugu so ade molenge, amanda nga lani ti fâ azo na lo ye pëpe ti kiri na ngombe ti lo. Lo tene: “Tongana ala tene na mbi ti gue sân ngombe ti mbi, mbi hinga ye so mbi lingbi ande ti sala pëpe wala tongana nyen mbi yeke wara ande kobe ti te.”

Amolenge ti koli na ti wali so ayeke turugu ahon 300 000, angbâ lakue ti sala bira na ti wara kuâ na yâ abira so atï na yâ kodoro, so ayeke hunzi pëpe na so amû ndo ti sese kue. Mbeni mokonzi ti aturugu ti bingo kpale atene: “Ala yeke mä gi yanga awe; ala yeke gi bê ti ala ti gue ti bâ wali wala fami ti ala pëpe; na ala hinga mbito pëpe.” Ye oko, amolenge so aye na a lingbi ala wara mbeni dutingo so ayeke nzoni ahon ti kozo.

A yeke ngangu na azo ti yâ ti akodoro so ague na li ni ti tara ti bâ na li sioni dutingo so aturugu so ade molenge ayeke na ni. Ye oko, gbâ ti amolenge ti akodoro ti Poto ayeke manda ti tiri bira na yâ ti da ti ala mveni. Na lege wa?

Bâ tapande ti José so alango na mbongo-to ti Espagne. Lo yeke lani na ngu 16, na lo ye salango karaté. Ye so lo ye mingi a yeke mbeni yongoro épée ti azo ti Japon so babâ ti lo avo na lo na ngoi ti Noël. Lo ye nga angia ti vidéo, mbilimbili ala so afa salango ye ti ngangu. Na lango oko ti avril ngu 2000, lo tara ti sala ye legeoko tongana walombe ti yâ ti ngia ti vidéo ni. Na ngoi so salango ye ti ngangu ahon ndo ti lo, lo fâ babâ, mama na ngambe ti lo ti wali tâ gi na yongoro épée so babâ ti lo avo na lo. Lo tene na azo ti lapolisi: “Mbi ye ti duti gi mbi oko na ndo sese; mbi ye pëpe ti tene babâ na mama ti mbi agi peko ti mbi.”

Na salango tënë na ndo aye so salango ngia ti ngangu ayeke ga na ni na ndo zo, Dave Grossman, wasungo mbeti nga mbeni turugu ti kota kamba atene: “E si na ngoi so ye oko ti songo bê ti zo ayeke dä pëpe, ngoi so salango pasi nga sana na zo aga mbeni ye so bango ni amû ngia na bê ti lo ahon ti zia vundu dä. E yeke manda ti fâ zo na ti wara ngia na yâ ni.”

Alhaji na José amanda lani ti fâ zo. Ala yeke kozoni na bibe ti ga azo ti fango zo pëpe. Ye oko, fango mara ti ye tongaso na ala abuba bibe ti ala. Mara ti fango ye tongaso, atâa a sala ni na amolenge wala na akota zo, ayeke lu na bê ti zo tënë ti salango ngangu nga na bira.

Manda ti sala siriri ahon ti sala bira

A lingbi lâ oko pëpe ti zia na ndo sese siriri so aninga tongana azo ayeke manda ti fâ zo. A sala asiècle mingi awe, prophète Esaïe asû na mbeti: “O, tongana mo mä komandema ti Mbi giriri! ka siriri ti mo aga tongana ngu so asua.” (Esaïe 48:17, 18). Tongana azo awara tâ hingango ye ti Tënë ti Nzapa na amanda ti ndoye ndia ti lo, salango ye ti ngangu nga na bira ayeke ga sioni ye na lê ti ala. Même fadeso, ababâ na mama alingbi ti bâ biani so angia so amolenge ti ala ayeke sala awa pëpe salango ye ti ngangu. Akota zo alingbi nga ti manda ti hon ndo ti kengo tele na kota bê ti wara ye. Fani mingi aTémoin ti Jéhovah abâ so Tënë ti Nzapa ayeke na ngangu ti gbian asalango ye ti azo.​—aHébreu 4:12.

Bâ tapande ti Hortêncio. Lo yeke ândö mbeni maseka-koli na ngoi so a gbu lo na ngangu ti ga turugu. Lo tene so nda ti fango kua ti turugu ni ayeke lani ti “lu na yâ bê ti e nzara ti fâ zo na ti sala mbito ni pëpe.” Lo tiri na yâ mbeni bira so atï na yâ ti mbeni kodoro ti Afrika na so aninga mingi. Lo kiri lo tene: “Bira ni asala ngangu na ndo salango ye ti mbi mingi. Mbi ngbâ même laso ti dabe mbi na ye kue so mbi sala lani. Vundu agbu bê ti mbi mingi teti ye so a gbu mbi na ngangu ti sala.”

Na ngoi so mbeni mba ti lo turugu asala tënë na Hortêncio na ndo Bible, tënë ni andu bê ti lo. Zendo so Nzapa amû na Psaume 46:10 ti hunzi alege nde nde kue ti bira andu bê ti lo mingi. Mandango Bible mingi asala si nzara ti lo ti salango bira akiri na peko. A ninga pëpe, a tomba lo nga na akamarade ti lo use na popo ti aturugu ni. Na pekoni, ala mû tele ti ala na Jéhovah Nzapa. Hortêncio atene: “Tâ tënë ti Bible amû maboko na mbi ti duti na ndoye na mbage ti wato ti mbi. Mbi ga ti hinga so, ti tâ tënë ni, na salango bira, mbi yeke sala lani siokpari na mbage ti Jéhovah, teti Nzapa atene so a lingbi e fâ mba ti e pëpe. Ti fa na gigi ndoye so, a lingbi mbi gbian bango ndo ti mbi na mbi bâ azo mbeni pëpe tongana awato ti mbi.”

Mara ti tapande ti aye so asi na yâ fini ti azo tongaso afa so fango ye ti Bible ayeke ga biani na siriri. A yeke ye ti dongo bê pëpe. Prophète Esaïe atene so kamba ayeke polele na popo ti fango ye ti Nzapa na siriri. Lo fa kozoni: ‘Fade L’Eternel afa nda ti tënë na amolenge ti mo; na fade amolenge ti mo aduti na siriri mingi.’ (Esaïe 54:13). Oko prophète so abâ so mbeni lâ gbâ ti azo ti amara nde nde ayeke gue na yâ tâ vorongo ti Jéhovah Nzapa ti manda lege ti lo. Ye ti pekoni ayeke so wa? ‘Fade ala pika épée ti ala si a ga soc, na likongo ti ala si a ga zeme ti fâ tikeke; fade mara ayä épée na tele ti mbeni mara pëpe, na fade ala manda lege ti sala bira mbeni pëpe.’​—Esaïe 2:2-4.

Ti gue oko na prophétie so, aTémoin ti Jéhovah ayeke mû mbage ti ala na yâ mbeni kusala ti fango ye na ndo sese mobimba so amû awe maboko na azo kutu mingi ti hon ndo ti kengo tele so ayeke na gunda ti abira ti azo.

Tâ beku ti siriri na ndo sese

Nde na fango ye so lo yeke mû, Nzapa aleke gere ti mbeni ngorogbia wala “royaume” so alingbi ti ga biani na siriri na ndo sese kue. A yeke senge pëpe si Bible asala tënë ti Mokonzi so Nzapa asoro, so ayeke Jésus Christ, tongana “Mokonzi Ti Siriri.” A mû nga na e beku so “fade nda ti wungo ti royaume ti Lo na ti siriri ayeke pëpe”.​—Esaïe 9:5, 6.

Ye nyen alingbi ti fa biani na e so komandema ti Christ ayeke hunzi alege ti bira nde nde kue? Prophète Esaïe akiri atene: “Fade L’Eternel Ti Sabaoth asala ye so na lege ti nzara ti bê ti Lo.” (Esaïe 9:6). Nzapa ayeke na nzara nga na ngangu ti bata siriri si aninga. Jésus ayeke tâ na beku na yâ zendo so. Nda ni la si lo fa lani na adisciple ti lo ti sambela ti tene Royaume ti Nzapa aga, na ti tene a sala ye so bê ti Nzapa aye na ndo sese (Matthieu 6:9, 10). Tongana, na nda ni, a kiri tënë awe na sambela so a fa ni na bê kue, fade bira ayeke kiri mbeni lâ oko pëpe ti buba sese.

[Kete tënë na gbe ni]

[Foto na lembeti 7]

Fango ye ti Bible ayeke ga na tâ siriri