Aye so asi na yâ fini ti mo ahon ndo ti mo?

AYE ti vundu nga na akpale ayeke mingi na “lâ ti nda ni” so (2 Timothée 3:1). Ambeni kpale ni ayeke gi teti kete ngoi na pekoni a hunzi. Me ambeni angbâ teti anze wala même angu. Ye so asala si, azo mingi abi bê ti ala tongana ti so asi giriri na wasungo psaume David, so adekongo na Jéhovah: “Vundu ti bê ti mbi awu mingi; lungula mbi na yâ ye ti vundu ti mbi.”​—Psaume 25:17.

Mo yeke tiri na ambeni kota kpale so ayeke hon ndo ti mo? Tongana a yeke tongaso, mo lingbi ti wara mungo maboko nga na tënë ti kpengba zo na yâ ti Bible. Zia e bâ ye so asi na yâ fini ti awakua be-ta-zo ti Jéhovah use so aluti ngangu na gbele akpale: Joseph na David. Na gingo ti bâ tongana nyen ala luti na gbele ye ti ngangu, e lingbi ti manda aye so alingbi ti mû maboko na e ti luti laso nga na gbele mara ti atara so.

Joseph na David aluti na gbele akota kpale

Na ngoi so lo yeke na ngu 17, Joseph awara akota kpale mingi na yâ ti sewa ti lo mveni. Ayaya ti lo ti koli abâ so Jacob, babâ ti ala, “andoye Joseph ahon aita ti lo kue”. Tongaso, “ala ke lo, ala lingbi ti sala tënë ti siriri na lo pëpe.” (Genèse 37:4). E lingbi ti bi bê kete na gingo bê nga na vundu so Joseph alingbi ti wara na lege ti ye so asi na lo. Na nda ni, kengo ndo ti aita ti Joseph na mbage ti lo aga kota mingi, tongaso ala kä lo na ngbâa.​—Genèse 37:26-33.

Na ngoi so lo yeke ngbâa na Egypte, a hunda na Joseph ti luti na gbele atara ti pitan so wali ti mveni ti lo aga na ni na mbage ti lo. Tongana ngonzo asala lo teti so Joseph ake ti sala pitan na lo, lo sala tënë ti wataka na li ti Joseph na tenengo so Joseph atara ti gbu lo na ngangu ti lango na lo. “A zia lo na da ti kanga”, na ndo so kâ “ala kanga gere ti lo na yâ olombo si gere ti lo aso; a kanga lo na zingere ti wen”. (Genèse 39:7-20; Psaume 105:17, 18). So tâ ngangu tara! Teti ndulu na ngu 13, Joseph ayeke mbeni ngbâa wala zo ti kanga ngbanga ti aye ti sioni so ambeni zo asala na lo senge senge, so na popo ni amembre ti sewa ti lo mveni.​—Genèse 37:2; 41:46.

David ti Israël ti giriri aluti nga na gbele atara na ngoi so lo de mbeni maseka-koli. Teti angu mingi, lo ga mbeni zo so ayeke kpe ti sö fini ti lo teti Gbia Saül atomba lo tongana mbeni nyama. Fini ti David ayeke gi lakue na yâ kpale. Na mbeni ngoi, lo gue na ndo ti prêtre Ahimélec ti wara aye ti tengo ni (1 Samuel 21:1-7). Tongana lo mä so Ahimélec amû maboko na David, Saül amû yanga ti tene a fâ gi Ahimélec oko pëpe, me nga aprêtre kue na asewa ti ala (1 Samuel 22:12-19). Mo lingbi biani ti bi bê ti mo kete na kota vundu so amû David na bango so ngbanga ti lo kota kpale tongaso asi?

Bi bê na angu mingi ti aye ti vundu nga na pasi so Joseph na David agbu ngangu na gbele ni. Na gingo ti hinga tongana nyen ala luti lani na gbele angoi ti ngangu so, e lingbi ti manda anzoni ye dä mingi. Zia e bâ mbilimbili alege ota so na yâ ni akoli so ayeke mbeni kota tapande so alingbi e mû pekoni.

Zia lege ti batango tënë na bê nga na suingo bê

Kozoni kue, akoli be-ta-zo so ake lani ti tï na yâ gbanda ti suingo bê nga na ti batango tënë na bê. Na ngoi so Joseph ayeke lani na da ti kanga, lo lingbi ti zia si bê ti lo aso na mbage ti aita ti lo so akä lo, na peut-être ti bi bê na ndo ye so lo lingbi ti sala ti futa kula tongana mbeni lâ lo wara lege ti tingbi na ala. Tongana nyen e hinga so Joseph azia lani lege pëpe na amara ti bibe so ti futi bê ti lo? Bâ na lege wa lo sala ye lani na ngoi so lege azi na lo ti futa kula na aita ti lo so alondo na Egypte, na so aga ti vo le-kobe. Tondo ni atene: “[Joseph agi] tele ti lo na ala, lo toto. . . . Joseph akomande [awakua ti lo] ti zia le-kobe na sac ti [aita ti lo], a si, na ti kiri nginza ti azo oko oko kue na yâ sac ti ala, na ti mû kobe ti lege na ala.” Na pekoni, na ngoi so lo tokua aita ti lo ti gue ti mû babâ ti ala ti ga na lo na Egypte, Joseph awa ala na atënë so: “I bata nzoni si tënë alondo na popo ti i na lege pëpe.” Na lege ti tënë ti yanga nga na salango ye ti lo, Joseph afa so lo zia lege pëpe na suingo bê nga na batango tënë na bê ti buba fini ti lo.​—Genèse 42:24, 25; 45:24.

Legeoko nga, David angbâ lani pëpe ti bata tënë na bê na mbage ti Gbia Saül. Fani use, lege azi na David ti fâ Saül. Ye oko, na ngoi so azo ti lo awa lo ti sala tongaso, David atene: “A lingbi L’Eternel agbanzi mbi si mbi sala sioni so na seigneur ti mbi pëpe, lo so L’Eternel asa mafuta na li ti lo. A lingbi mbi zia maboko ti mbi na ndo lo pëpe, teti lo yeke zo so L’Eternel asa mafuta na li ti lo.” David azia lani tënë ni na tïtî Jéhovah na tenengo na azo ti lo: “L’Eternel ayeke! fade L’Eternel mveni afâ lo, wala fade lâ ti kui ti lo asi, wala fade lo gue na bira si lo kui dä.” Na pekoni David asala même mbeni bia ti mawa ndali ti kuâ ti Saül na molenge ti lo ti koli Jonathan. Legeoko tongana Joseph, David azia lege pëpe na batango tënë na bê ti hon ndo ti lo.​—1 Samuel 24:4-7; 26:7-13; 2 Samuel 1:17-27.

E yeke na bibe ti batango tënë na bê wala ti dutingo na suingo bê na ngoi so mbeni ye so ayeke mbilimbili pëpe asala si e bâ pasi? Mara ti bibe tongaso alingbi ti ga hio. Tongana e zia lege na abibe ti e ti hon ndo ti e, ye ti pekoni alingbi ti ga na sioni na e mingi ahon ye ni so e yeke bâ pasi ngbanga ni (aEphésien 4:26, 27). Atâa so e lingbi pëpe ti kanga lege kete wala même oko pëpe na ye so amba ti e ayeke sala, e lingbi ti kanga lege ti asalango ye ti e mveni. A yeke ngangu mingi pëpe ti zia lege ti batango tënë na bê nga na suingo bê, tongana e yeke na mabe so Jéhovah ayeke leke ande akpale ni na ngoi ti lo so alingbi.​—aRomain 12:17-19.

Sala ye kue so mo lingbi ti sala

Use ye so e lingbi ti manda ayeke ti zia pëpe aye so asi na e ti pusu e ti tene so a hon ndo ti e awe. Bingo bê ti e mingi na ndo ye so e lingbi ti sala ni pëpe alingbi ti sala si e girisa ye so e lingbi ti sala ti luti na gbele kpale ni. Salango tongaso afa biani so aye so asi na yâ fini ti e ato nda ti hon ndo ti e awe. Ye tongaso alingbi lani ti si na Joseph. Nde na so, lo soro ti sala ye kue so lo lingbi ti sala, a lingbi na dutingo ti lo. Na ngoi so lo yeke sala kusala tongana mbeni ngbâa, “Joseph aga nzoni na lê ti [mveni ti lo], na lo sala kusala ti mveni ti lo. Lo sala si [Joseph aga] capita ti da ti lo”. Joseph amû lani gi oko kode ti salango ye so na ngoi so lo yeke na da ti kanga. Ngbanga ti deba nzoni ti Jéhovah nga na salango ye ti Joseph so ayeke na wâ, “capitaine ti da ti kanga azia awakanga kue so ayeke na da ti kanga na tïtî Joseph; na ye kue so ala sala kâ, lo yeke zo ti sala ye so.”​—Genèse 39:4, 21-23.

Na yâ ti angu so David ayeke kpe ti sö fini ti lo, lo nga asala ye kue so lo lingbi ti sala alingbi na dutingo ti lo. Na ngoi so lo yeke lango na yando ti Paran, lo na azo ti lo abata akundu ti nyama ti Nabal na gbele azo ti nzingo anyama. Mbeni oko ti aberger ti Nabal atene: “Ala yeke tongana gbagba ti bira ti bata e bï na lâ.” (1 Samuel 25:16). Na pekoni, na ngoi so lo yeke duti lani na Tsiklag, David atiri bira na akodoro so awato ti Israël akamata ni na mbage ti mbongo, tongaso, lo sala si akatikati ti Juda aduti na siriri.​—1 Samuel 27:8; 1 Chronique 12:20-22.

A lingbi e sala ngangu mingi ahon ti kozo ti tene e sala ye kue so e lingbi ti sala na aye so asi na e? Atâa so a lingbi ti duti mbeni kpale, e lingbi ti hon ndo ni. Na salango tënë na ndo ti fini ti lo, bazengele Paul asû na mbeti: “Mbi hinga lege ti duti nzoni na yâ ye kue so asala mbi. . . . Na yâ ye kue, mbi hinga lege ti duti na nzara na ti duti na kobe, ti duti na nzinga na ti wara ye.” Tongana nyen Paul awara lege ti maï mara ti kode so? A yeke na lege so lo ngbâ ti zia bê ti lo kue na Jéhovah. Lo tene: “Mbi lingbi sala ye kue na yâ Lo so asala si mbi wara ngangu.”​—aPhilippien 4:11-13.

Ku Jéhovah

Ota ye ti manda ni ayeke so, ahon ti sala kusala na ambeni lege so ague nde na Mbeti ti Nzapa ti gbian na aye so asi na e, a lingbi e ku Jéhovah. Disciple Jacques asû na mbeti: “A lingbi bê so azia pëpe asala kusala ti lo kue, si i lingbi kue na yâ ye kue, na ye oko amanke pëpe.” (Jacques 1:4). A lingbi a mû lege na bê so azia pëpe ti sala “kusala ti lo kue,” na ziango tara ni ti gue juska na nda ni sân ti gi mbeni mungo maboko so ague nde na Mbeti ti Nzapa ti sala si tara ni ahunzi hio. Na lege so fade a tara mabe ti e na a sala si lo ga nzoni, na nga a fa na gigi tâ ngangu ti mabe ti e. Joseph na David ayeke na mara ti bê so azia pëpe. Ala tara lani pëpe ti sigigi na mbeni ye ti li ti ala mveni ti luti na gbele atara, ye so alingbi ti sala si Jéhovah ake ala. Nde na so, ala sala ye kue so ala lingbi ti sala, ye so ague oko na dutingo ti ala; ala ku lani Jéhovah. Na so deba nzoni si ala wara na salango tongaso! Jéhovah asala lani kusala na ala use kue ti zi na ti fa lege na mara ti lo.​—Genèse 41:39-41; 45:5; 2 Samuel 5:4, 5.

E nga kue, e lingbi ti tingbi na ambeni kpale so ngbanga ni e ga ndulu ti gi ambeni lege so ague nde na Mbeti ti Nzapa ti sigigi na yâ ni. Na tapande, mo woko ngbanga ti so mo wara pëpe mbeni koli wala wali so alingbi teti mariage? Tongana a yeke tongaso, kpe ahanda kue so ayeke pusu mo ti ke komandema ti Jéhovah so ahunda ti sala mariage “gi na yâ Seigneur.” (1 aCorinthien 7:39). Mo yeke na kpale na koli wala na wali ti mo? Ahon ti mû peko ti yingo ti sese so, so ayeke maï tënë ti kangbingo tele nga na ti surungo mbeti ti mariage, mo na wali wala koli ti mo, i sala kusala legeoko ti leke na kpale ni (Malachie 2:16; aEphésien 5:21-33). Kpale ti nginza asala si a yeke ngangu na mo ti bata sewa ti mo nzoni? Kungo Jéhovah aye ti tene nga ti kpe akusala so ayeke mbilimbili pëpe wala so ague nde na ndia ti wara na nginza (Psaume 37:25; aHébreu 13:18). Biani, a lingbi e kue e sala kusala so alingbi na ngangu ti e ti tene e luti na gbele aye so asi na yâ fini ti e. Na salango ngangu tongaso, e yeke mû lege na Jéhovah ti hiri deba nzoni na ndo ti e. Tongana e yeke sala ni, zia e leke na bê ti e ti ku Jéhovah ti ga na tâ yorö ni.​—Michée 7:7.

Fade Jéhovah amû ngangu na mo

Gbungo li na ndo lege so ambeni zo ti yâ ti Bible tongana Joseph na David awara lege ti sala ye na gbele suingo bê nga na akpale alingbi ti ga na ye ti nzoni na e. Atâa so a fa peko ti mbaï ti ala gi na alembeti kete na yâ ti Bible, atara ti ala ni angbâ teti angu mingi. Hunda tele ti mo: ‘Tongana nyen si awakua ti Nzapa tongaso amanda ti luti na gbele akpale ti ala? Tongana nyen si ala bata lani ngia ti ala? A hunda ala ti maï lani alengo wa?’

E nga kue e lingbi ti bâ nzoni na lege ti gbungo ngangu ti awakua ti Jéhovah ti ngoi ti e (1 Pierre 5:9). Na yâ ti ngu oko oko kue, ambaï ti fini asi singo na yâ ti Tour ti Ba Ndo nga na Réveillez-vous! Mo yeke diko atapande ti aChrétien be-ta-zo so na mo yeke gbu li na ndo ni? Nga, na yâ ti akongregation so e yeke dä, ala so na be-biani ayeke gbu ngangu na gbele aye ti vundu so ayeke si na ala ayeke nga dä. Mo yeke duti lakue ndulu ti manda ye na mbage ti ala na ngoi ti abungbi ti kongregation?​—aHébreu 10:24, 25.

Na ngoi so mo yeke tingbi na ambeni ye ti kpale, bi bê ti mo so Jéhovah ayeke bi lê na ndo ti mo na fade lo yeke mû maboko na mo (1 Pierre 5:6-10). Sala ngangu, zia pëpe lege na aye so asi na yâ fini ti mo ti hon ndo ti mo. Mû peko ti tapande ti Joseph, David nga na ti ambeni zo na batango tënë na bê ti mo pëpe, na salango ye kue so mo lingbi ti sala nga na kungo Jéhovah ti wara mbilimbili yorö teti akpale ti mo ni. Ga ndulu na lo na yâ ti sambela nga na lege ti akusala ti yingo. Na lege so, mo nga kue fade mo yeke bâ so tâ ngia na dengo bê alingbi ti ga ti mo atâa so mo yeke na gbele angoi ti ngangu.​—Psaume 34:9.

[Foto na lembeti 20, 21]

Joseph asala lani ye kue so lo lingbi ti sala a lingbi na dutingo ti lo

[Foto na lembeti 23]

David aku lani Jéhovah ti wara yorö teti akpale ti lo