Bible alingbi ti mû maboko na mo ti fa lege na amolenge ti mo?
ORCHIDÉE ayeke mbeni pendere fleur so agboto lê ti zo mingi, me a yeke ngangu ti lu ni. Ti sala si lo maï nzoni, a hunda ti tene mo bâ wâ ti ndo ni, lumière so ayeke sû na ndo ni nga na konongo ti ta so mo yeke lu fleur ni dä. Orchidée ayeke buba hio mingi tongana sese so a lu lo dä ayeke nzoni pëpe na tongana a zia engrais na tele ni na lege ni pëpe, nga hio kobela wala ambeni kete nyama alingbi ti buba ni. Ni la, mingi ni kozo lungo orchidée ayeke buba.
Batango amolenge ayeke ngangu mingi ahon lungo fleur, na zo agi li ti lo na ni gbä, nga a hunda ti tene a bi lê mingi na ndo ni. Ababâ na mama mingi abâ so batango molenge akara ala. A bâ so a lingbi ala wara mungo maboko legeoko tongana ti mbeni walungo orchidée so ayeke na bezoin ti wara wango ti mbeni wakode. Biani, babâ na mama oko oko kue aye ti wara mbeni fango lege so ayeke nzoni mingi. A lingbi ti wara mara ti fango lege tongaso na ndo wa?
Atâa so Bible ayeke pëpe mbeni buku ti fango ye na ndo kode ti batango amolenge, Wasalango ye kue amû yingo ti lo na awasungo Bible ti zia na yâ ni gbâ ti awango so alingbi biani na tënë so. Bible agboto lê na ndo salango ngangu ti maï na yâ amolenge apendere lengo so mingi ni gbâ ti azo ayeke girisa ni (aEphésien 4:22-24). Na lege so, awango ti Mbeti ti Nzapa amû mbeni kpengba kelele ti fango lege so alingbi. Mara ti wango tongaso asala nzoni kozo awe na azo saki mingi so asala ye alingbi na ni, atâa so angoi wala angobo ti salango ye ti ala ayeke legeoko pëpe. Tongaso, mungo peko ti awango ti Bible alingbi ti mû maboko na mo ti fa lege nzoni na amolenge ti mo.
Tapande ti ababâ na mama: Fango lege so ayeke nzoni mingi
“Tongaso, mo so mo fa ye na mbeni zo, mo fa ye na mo mveni pëpe? Mo so mo fa tënë, mo tene, A lingbi zo asala nzi pëpe, mo sala nzi? Mo so mo tene, A lingbi zo asala lango-sioni pëpe, mo sala lango-sioni?”—aRomain 2:21, 22.
Mbeni président ti bungbi ti azo so abâ lege ti nzoni tambela ti ada-mbeti ti Séoul atene: “Ti duti tapande na tënë ti yanga nga na kusala ayeke ye so ayeke tâ nzoni mingi na yâ fango lege na molenge.” Tongana ababâ na mama azia pëpe mbeni pendere tapande na yâ salango tënë nga na tambela ti ala, na ala yeke mû pëpe na molenge ti ala mbeni wango-tene so ayeke mbilimbili, molenge ni ayeke tene fade fade so ala yeke awandendia. Fade atënë ti ababâ na mama ni ayeke na ngangu mbeni pëpe. Na tapande, tongana ababâ na mama aye ti fa na molenge ti ala salango ye na lege ni, a lingbi ala duti azo so ayeke sala ye na lege ni. A yeke si ka mingi so ambeni babâ na mama, tongana ala ye ti kiri tënë pëpe na mbeni pikango singa, ala yeke tene na molenge ti ala ti kiri tënë so: “Babâ (wala mama) ti mbi ayeke dä pëpe.” Mbeni molenge so awara mara ti fango lege tongaso ayeke gi bê ti lo na lo yeke hinga ye so lo lingbi ti sala pëpe. Na pekoni lo lingbi ti to nda ti tene mvene sân ti bâ so lo sala sioni tongana lo yeke na gbele mbeni ye ti ngangu. Ni la, tongana ababâ na mama aye na bê ti ala kue ti tene molenge ti ala aduti mbeni zo so ayeke sala ye na lege ni, a lingbi tënë ti yanga nga na salango ye ti ala mveni ague oko.
Mo ye ti fa na molenge ti mo ti duti na nzoni salango ye na ngoi so lo yeke sala tënë na mbeni zo? Tongaso, a lingbi mo zia mbeni nzoni tapande. Fade molenge ti mo ayeke mû hio tapande ti mo. Sung-sik, mbeni babâ ti amolenge osio, atene: “Mbi na wali ti mbi, e mû desizion lani ti duti pëpe na sioni yanga. E yeke fa yekiango ndo na popo ti mba na e yeke dekongo pëpe même na ngoi so bê ti e aso wala ngonzo asala e. Mbeni nzoni tapande ayeke sala nzoni kusala mingi ahon senge tënë ti yanga. E yeke na ngia so amolenge ti e ayeke azo so ayeke na yekiango ndo na so ayeke ne zo na ngoi so ala yeke sala tënë na amba ti ala.” Bible atene na aGalate 6:7: “Ye so zo alu, fade lo fâ lengo ni nga.” Ababâ na mama so aye ti tene amolenge ti ala aduti na mbeni nzoni salango ye so ayeke na nduzu mingi, a lingbi ala fa so ala yeke akozo zo so amû peko ti anzoni salango ye so.
Sala si lisoro angbâ ti tambela lakue
“Mo fa tënë ni na amolenge ti mo biani, na mo sala tënë ti komandema [ti Nzapa] so, tongana mo yeke duti na da ti mo, tongana mo yeke tambela na lege, tongana mo gue ti lango, na tongana mo londo.”—Deutéronome 6:7.
Bibe ti sala kua ahon atâ ngbonga ni so a hunda ayeke gue na li ni mingi. Tongana koli na wali use kue ayeke sala kua, ye so alingbi ti sala kota ngangu na ndo ti amolenge. Ngoi so mingi ti ababâ na mama ayeke mû teti amolenge ti ala ayeke kiri gi na peko. Tongana ala yeke na yanga-da, ababâ na mama ayeke na kusala ti da nga na ambeni kusala nde ti sala, ala lingbi biani ti woko na ti nze. Na gbele mara ti dutingo tongaso, tongana nyen mo lingbi ti sala si salango lisoro na amolenge ti mo angbâ ti tambela lakue? Alege ti salango lisoro alingbi ti zi tongana mo na amolenge ti mo asala akusala ti yâ ti da ni legeoko. Mbeni beli ti sewa azi même televizion na yâ da ti lo ti tene lo wara ngoi ti sala lisoro mbilimbili na amolenge ti lo. Lo tene: “Kozoni, amolenge ni atene ala yeke na ye oko ti sala pëpe, me mbi yeke sala ngia legeoko na ala, e yeke sala lisoro na ndo apendere buku, na ala ga ti yeda na gbiango ye so.”
A yeke kota ye ti tene amolenge so ade kete ahinga ti sala lisoro lakue na ababâ na mama ti ala. Tongaso pëpe, na ngoi so ala ga apendere na peut-être ala tingbi na akpale, ala yeke bâ ande pëpe ababâ na mama ti ala tongana akamarade so ala lingbi ti sala lisoro na ala. Tongana nyen mo lingbi ti mû maboko na ala ti zi bê ti ala na mo? A-Proverbe 20:5 atene: “Tënë ti wango na bê ti zo ayeke tongana ngu so alï, me zo so ahinga nda ti ye, fade lo tö ngu ni so.” Na lege ti salango kusala na ahundango tënë ti bibe, tongana “Mo pensé ti mo nyen na ndo ni?”, ababâ na mama alingbi ti wa amolenge ti ala ti fa na gigi abango ndo nga na abibe ti ala.
Ye nyen mo lingbi ti sala tongana molenge ti mo atï na yâ mbeni kota girisango lege? A yeke ngoi so a lingbi na nzobe mo bi bê mingi na lo. Hon na ndo ti atënë so agbu bê ti mo na ngoi so mo yeke mä lo. Mbeni babâ asala tënë so ge na ndo lege ti salango ye ti lo na yâ mbeni mara ti ngoi tongaso: “Na ngoi so amolenge agirisa lege, mbi yeke tara ti sala ye ahon ndo ni pëpe. Mbi yeke duti ti mä ye so ala yeke na ni ti tene na mbi. Mbi yeke tara ti gbu nda ti ye so asi. Na tongana mbi bâ so a yeke ngangu na mbi ti hon ndo ti ngonzo ti mbi, mbi yeke ku kete na mbi sala si bê ti mbi adë.” Tongana mo yeke hon ndo ti ngonzo so agbu mo na mo yeke dengi mê ti mä, sengo ndo so mo yeke mû ni ayeke ga ye so a lingbi ti yeda na ni hio.
Sengo zo so aluti na ndo ndoye ayeke tâ kota ye
“I, ababâ, i gi amolenge ti i na tënë pëpe, si ngonzo agbu ala; me i bata ala, i fa lege na ala na wango ti Seigneur.”—aEphésien 6:4.
Ti wara ye ti nzoni na pekoni, lege so mo yeke mû sengo ndo ni na ndoye ayeke kota ye mingi. Na lege wa si ababâ na mama alingbi ti ‘gi amolenge ti ala na tënë’? A yeke na lege so tongana sengo ndo ni alingbi pëpe na kota ti girisango lege ni, wala a mû sengo ndo ni na mbeni lege so ayeke sioni mingi, amolenge alingbi ti ke ni. A lingbi a mû lakue sengo ndo na lege ti ndoye (aProverbe 13:24). Tongana mo yeke fa nda ni na amolenge ti mo, ala yeke hinga so mo se ala ngbanga ti so mo ndoye ala.—aProverbe 22:15; 29:19.
Na mbage, a yeke nzoni teti amolenge ni ti bâ asioni so ayeke ga na peko ti sioni tambela. Na tapande, tongana molenge ni asala mbeni ye so ayeke nzoni pëpe na mbage ti mbeni zo, mo lingbi ti hunda mingi na lo ti mû pardon. Na tongana lo kpe pëpe andia ti yâ ti sewa, mo lingbi gbanzi na lo, teti mbeni kete ngoi, ti sala mbeni ye so lo ye ni mingi ti tene a gboto lê ti lo na ndo nene ti batango andia.
A yeke nzoni ti tene a mû sengo ndo tâ na ngoi so alingbi. Zo-ti-fa-tene 8:11 atene: “Teti a fâ ngbanga fade pëpe na ndo sio kusala, tongaso bê ti amolenge ti azo akpengba ti sala sioni.” Legeoko nga, amolenge mingi ayeke tara ti bâ wala ala lingbi ti kpe ti wara sengo ndo so aga na peko ti mbeni sioni tambela. Tongaso, tongana mo gboto mê ti ala kozo awe so fade sengo ndo ayeke ga na peko ti mbeni sioni tambela, a lingbi mo mû sengo ndo ni biani.
Nzoni salango ngia ayeke na kota ngele
“Ngoi ayeke . . . ti sala ngia; . . . ti dodo.”—Zo-ti-fa-tene 3:1, 4.
Ngoi ti hungo tele na ti salango ngia so ayeke nzoni na so alingbi ayeke aye so amû lege na mbeni molenge ti maï na lege ti bibe nga ti mitele. Tongana ababâ na mama ayeke sala ngia legeoko na amolenge ti ala, kamba so atingbi sewa ayeke kpengba, na amolenge ayeke bâ tele ti ala na yâ mbeni nzoni dutingo. Mara ti asalango ngia wa amembre ti sewa alingbi ti sala ni legeoko? Tongana mo sala ngangu ti gbu li na ndo ni, mo lingbi ti wara anzoni ye mingi ti sala. A yeke wara ngia ti kpengo na vélo nga na angia ti pikango ndembo, tongana ndembo ti gere, ti nzangi nga na ti ndo ti kamba. Na tara ti bâ kete ngia so alingbi ti duti tongana mo he bia legeoko na sewa ti mo. A lingbi ti girisa pëpe ngia so aga na lege ti salango voyage so ayo pëpe legeoko na sewa ti bâ apendere ndo.
Na yâ mara ti asalango ye tongaso, ababâ na mama alingbi ti yôro na yâ li ti amolenge ti ala mbeni bango ndo so ayeke na lege ni na ndo salango ngia. Mbeni koli Chrétien so ayeke na amolenge-koli ota atene: “Tongana lege ayeke dä, mbi yeke bi tele ti mbi na yâ ti ngia ti amolenge ti mbi. Na tapande, na ngoi so ala yeke sala ngia ti ordinateur, mbi yeke hunda ala tongana nyen si ala yeke sala ngia ni. Tongana na ngia na bê, ala fa na mbi salango ngia ni, mbi yeke mû ngoi ni so ti sala tënë na ala na ndo kpale ti asioni ngia. Na mbi bâ so ala ke ti sala asioni ngia.” Biani, amolenge so tele ti ala anzere ti sala ngia legeoko na sewa ayeke ndulu pëpe ti gue ti bâ akua-singa na télé, na vidéo, na limon nga na angia so ayeke na ndo Internet, so ayeke fa gi salango ngangu, ye ti pitan na nyongo mbangi.
Mû maboko na amolenge ti mo ti wara anzoni kamarade
“Zo so atambela na awandara, fade lo ga wandara, me zo so aga ndeko ti awabuba, fade lo wara vundu dä.”—aProverbe 13:20.
Mbeni babâ ti sewa so ayeke Chrétien na so awara lege ti bata amolenge ti lo osio nzoni: “Sorongo akamarade ti ala ayeke tâ kota ye mingi. Mbeni sioni kamarade oko alingbi ti futi akusala so kue mo sala ni awe.” Ti mû maboko na amolenge ti lo ti soro anzoni kamarade, na lege ti ndara lo yeke hunda lani amara ti atënë tongaso: Zo wa si ayeke kota kamarade ti mo? Ngbanga ti nyen bê ti mo aye lo? Ye nyen na mbage ti lo mo ye ti mû tapande ni? Mbeni babâ ni nde aleke ti tene amolenge ti lo atisa akota kamarade ti ala ti ga na yanga-da. Tongaso lo lingbi ti bâ ala na ti mû fango lege so alingbi na amolenge ti lo na pekoni.
A yeke nga kota ye ti fa na amolenge so a lingbi ala sala kamarade na azo so ngu ti ala ayeke mingi ahon ti ala, legeoko tongana ti so ala yeke sala kamarade na azo so ngu ti ala na ala ayeke oko. Bum-sun, mbeni babâ ti amolenge-koli ota, atene: “Mbi yeke mû maboko na amolenge ti mbi ti hinga so akamarade ayeke pëpe gi azo so ngu ti ala alingbi tele, legeoko na tapande ti David na Jonathan so ayeke na yâ ti Bible. Ti tâ tënë ni, mbi yeke tisa aChrétien so ngu ti ala ayeke nde nde ti mu ngoi ti sala ngia legeoko na amolenge ti mbi. Na ye ti pekoni, amolenge ni ayeke sala kamarade na aita mingi so ngu ti ala na ti amolenge ni ayeke legeoko pëpe.” Ti sala kamarade na akota zo so ayeke anzoni tapande ayeke mû lege na amolenge ti manda aye mingi.
Mo lingbi ti sala si amolenge ti mo amaï nzoni
Na lege ti mbeni gingo nda ti ye so a sala ni na Amerika, mingi ti ababâ na mama so atara ti yôro na yâ ti amolenge ti ala mara ti alengo tongana ngangu ti kanga nzara ti tele, ngangu ti fa ye na tele ti zo mveni nga na salango ye na lege ni awara lege ti sala ni nzoni pëpe. Ngbanga ti nyen a yeke ngangu mingi tongaso? Mbeni mama so akiri tënë na gingo nda ti ye ni atene: ‘Sioni ye ni ayeke so, gi oko lege so a mû ti bata na amolenge ayeke ti kanga ala na yâ ti da na ziango lege lâ oko pëpe na ala ti sigigi.’ Lo bi bê ti lo so ndo so amolenge ayeke kono dä laso aga sioni mingi ahon ti kozo. Na yâ mara ti ye tongaso, a lingbi biani ti fa lege na amolenge ti maï nzoni?
Tongana mo ye ti lu orchidée me mo gi bê ti mo wala peut-être a yeke kui, bê ti mo alingbi ti nze. Me tongana mbeni wakode kua ti lungo orchidée aga na mbage ti mo na lo fa na mo ambeni nzoni wango nga na bê kue lo tene na mo: “Mo yeke wara ande lege ti sala ni si a ga nzoni tongana mo sala ye na lege so mbi fa”, so tâ dengo bê si mo yeke duti na ni! Jéhovah, lo so agbu nda ti salango ye ti azo ahon tanga ti azo kue, amû na e wango na ndo kode so ayeke pendere mingi teti fango ye na amolenge. Lo tene: “Fa na molenge lege so a lingbi lo gue dä, na même tongana lo ga mbakoro, fade lo zia lege ni pëpe.” (aProverbe 22:6). Tongana mo fa lege na amolenge alingbi na wango ti Bible, mo lingbi ti duti ande na beku biani ti bâ mbeni lâ amolenge ti mo amaï ti ga abiazo so ahinga ti yô kungba, so ane amba ti ala na so ayeke na ngangu ti hinga popo ti nzoni na sioni. Na pekoni, azo ayeke ndoye ala, me zo so ayeke ndoye ala mingi ayeke Jéhovah, Babâ ti e ti yayu.