Tâ fango ye so anzere na Nzapa

TI TENE azo ti sese ahinga tâ fango ye so anzere na Nzapa, a lingbi Nzapa afa atënë ti bê ti lo na ala. A lingbi lo sala nga si azo kue awara lege ti hinga ni. Tongana nyen si azo alingbi nga ti hinga atënë ti mabe, ti vorongo nga na salango ye so anzere na Nzapa? Nzapa afa aye ni so? Tongana lo fa ni, na lege ti nyen?

Zo so lango ti lo ayeke mingi pëpe alingbi ti gue ti bâ zo oko oko kue ti sese mobimba na ti tene peko ti yanga ti Nzapa na ala? Oko pëpe. Me mbeni mbeti so a sû ni na so angbâ lakue alingbi ti sala ni. Tongaso, mo bâ so a yeke na lege ni ti tene Nzapa afa atënë ti lo na lege ti mbeni mbeti? Mbeni oko ti angbele buku so a tene a londo na Nzapa ayeke Bible. Oko ti azo so asû ni atene: “Tënë kue ti Mbeti ti Nzapa alondo na yanga ti Nzapa, na a yeke nzoni ti fa nda ti tënë, ti zingo na zo, ti kiri zo na lege ni, na ti fa na zo lege ti sala ye mbilimbili.” (2 Timothée 3:16). Zia e bi lê mbilimbili na yâ Bible ti bâ wala biani tâ fango ye ayeke na yâ ni.

Bible asala ngu oke?

Na popo ti ambeti ti Nzapa so amû ndo, mbeni oko so aninga mingi ahon atanga ni kue ayeke Bible. A sû akozo mbage ni a sala ngu 3 500 tongaso awe. A hunzi ti sû ni kue na ngu 98 ti ngoi ti e. Atâa so akoli 40 tongaso si asû ni na yâ mbeni ngoi so aninga ngu 1 600, tënë ti yâ ni ague oko ngbanga ti so a londo na Nzapa.

Na yâ mbaï kue, Bible ayeke buku so a kangbi ni nga a kiri pekoni na ayanga ti kodoro mingi ahon tanga ti abuku kue. Ngu oko oko, a yeke kangbi aBible so abuku ti yâ ni kue wala mbeni mbage ni si ayeke dä. Wungo ni kue asi kutu 60 tongaso. A kiri pekoni kue wala ambeni mbage ni na ayanga ti kodoro ahon 2 300 tongaso. Asewa 90 na ndo ti 100 ayeke na Bible ni wala mbeni kete mbage ni na yanga ti kodoro ti ala mveni. A yeke mbeni buku so tënë ti katikati ti kodoro nga na ti mara akanga lege na ni pëpe.

A leke tënë ti yâ ni tongana nyen?

Tongana mo yeke na Bible, tara ti zi ni na ti bâ lege so a leke na tënë ti yâ ni.a Gue na akozo lembeti ni. Na yâ ti aBible mingi, na tongo nda ni a fa molongo ti iri ti abuku oko oko kue nga ndo so mo lingbi ti wara ni dä. Mo yeke bâ ande biani so a yeke gbâ ti abuku si abungbi ti ga Bible, nga buku oko oko ayeke na iri ti lo mveni. Kozo buku ni ayeke Genèse, na ndangba ni ayeke Apocalypse. Abuku so kue, a kangbi yâ ni use. Kozoni a yeke abuku 39 so a hiri ni mbage ti Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Hébreu. Use ni ayeke abuku 27 so a ga mbage ti Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Grec. Ambeni zo ahiri ambage use so Ngbele Testament na Fini Testament.

Ti tene a wara atënë ni hio, Bible ayeke na achapitre nga na aversê. Na tapande, tongana mo bâ “2 Timothée 3:16”, a ye ti tene nyen? A ye ti tene Use mbeti ti Timothée chapitre 3, versê 16. Bâ wala mo lingbi ti wara ni na yâ ti Bible.

Mo yeda so tâ lege ti hinga Bible nzoni ayeke ti diko ni lakue lakue pëpe? Ambeni zo abâ so a yeke nzoni ti diko kozoni mbage ti Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Grec, so a to nda ni na buku ti Matthieu. Tongana mo diko achapitre ota wala oku lâ oko oko, mo lingbi ti diko Bible kue na yâ ti ngu oko. Me tongana nyen mo lingbi ti hinga biani so ye so mo diko na yâ ti Bible alondo tâ na yanga ti Nzapa?

Mo lingbi ti zia bê ti mo na Bible?

Mbeni buku so a sû na gbe ti yingo ti Nzapa ndali ti azo kue na so wango ni ayeke gbian pëpe, a lingbi a wara atënë so andu gigi ti zo na yâ ni pëpe? Na yâ ti Bible a wara atënë so alingbi tâ na salango ye ti zo. Atënë so andu azo ti ngoi kue, nga akpengba-ndia ni ayeke mû maboko na zo laso legeoko tongana ti ngoi so a sû na ni. A lingbi ti bâ ye so hio na yâ mbeni diskur ti Jésus Christ so azo ahinga ni mingi. A sû peko ti diskur ti lo so na Matthieu chapitre 5 ti si na 7. Diskur ni, so a hiri ni Fango ye na ndo ti Hoto, afa na e gi pëpe tongana nyen ti wara tâ ngia me nga tongana nyen ti leke atënë, ti sambela, ti bâ aye ti mitele so atia e nga na ambeni ye mingi. Na yâ ti diskur so nga na yâ ti Bible kue, a fa na e polele ye so a lingbi e sala, ye so a lingbi e kpe ni si e nzere na lê ti Nzapa, nga na ye so a lingbi e sala ti tene gigi ti e aga nzoni ahon ti kozo.

Mo lingbi nga ti zia bê ti mo na Bible ngbanga ti so na ndo tënë ti senda-ye, ye so ngbele buku so atene ayeke tâ na lege ni. Na tapande, na ngoi so azo mingi abâ lani atene sese ayeke kpangbala, Bible asala tënë ti “cercle ti sese”. (Esaïe 40:22). Nga lo tene so Nzapa ‘akanga sese na nduzu na ye pëpe.’ (Job 26:7). Lo tene tënë so ngu 3 000 kozoni si Pakara Isaac Newton, wasenda-ye so azo ahinga lo mingi, afa atene aye so ayeke na lê ti nduzu aluti na ndo ye oko pëpe. Bâ nga fango peko ti lege so ngu ayeke pika na akiri na nduzu, so a sû ni a sala ngu 3 000 tongaso awe: “Angu kue asa na kota ngu ti ingo, me kota ngu ti ingo asi pëpe. Na angu ni akiri mbeni na ndo so angu asua dä.” (Zo-ti-fa-tene 1:7). Tâ tënë, Wasalango dunia kue ayeke nga Zo so Bible alondo na lo.

Tongana Bible asala tënë ti mbaï, a yeke aye so asi biani; na ye so afa so Bible alondo na Nzapa. Aye so a sû pekoni na yâ ti Bible ayeke gi asenge tënë ti tere pëpe. A yeke fa tâ mbilimbili ngoi ni, azo ni nga na ando ni. Na tapande, Luc 3:1 asala tënë ti “ngu bale-oko na ndo ni oku ni so Tibère César akomande, tongana Ponce Pilate ayeke gouverneur ti sese ti Judée, na Hérode ayeke gouverneur ti sese ti Galilée”.

Atâa so mingi ni awasungo mbaï ti giriri ayeke fa gi asongo benda ti agbia ti ala nga na anzoni ye so agbia ni asala, awasungo Bible ahonde ti ala ye oko pëpe. Même asioni ti ala mveni, ala tene ni na gigi. Na tapande, Gbia David ti Israël ti giriri atene polele: “Ye so mbi sala ayeke kota siokpari . . . teti mbi sala ye ti buba mingi.” A fa peko ti tënë so dandara na yâ ti Bible (2 Samuel 24:10). Nga, Moïse, mbeni oko ti azo so asû Bible, afa peko ti mbeni ye so asi so na yâ ni lo zia bê ti lo kue pëpe na tâ Nzapa.​—Nombre 20:12.

Ye oko, Bible ayeke na mbeni ye nde so afa atene atënë ti yâ ni alondo na Nzapa. Ye ni ayeke gango tâ tënë ti aprophétie, atënë ti mbaï so a sû ni kozo. Ambeni tënë ni andu Jésus Christ. Na tapande, ngu 700 tongaso kozoni si a dü Jésus, mbage ti Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Hébreu afa tâ na lege ni so a yeke dü Lo so a mû zendo ti lo na “Bethléhem Ephrata”.​—Matthieu 2:1-6; Michée 5:1.

Bâ mbeni tapande ni. Na 2 Timothée 3:1-5, Bible atene: “A lingbi mo hinga ye so, na lâ ti nda ni, fade lâ ti ye ti ngangu aga. Teti fade azo ayeke azo ti ndoye tele ti ala mveni, azo ti ndoye nginza, azo so ayä iri ti ala mveni, azo ti kpengba-li, awazonga, azo so ake yanga ti mama na babâ ti ala, azo so amû merci pëpe, azo so ayeke nzoni pëpe, azo so andoye asongo ti ala pëpe, azo so aye ti leke songo pëpe, azo ti [pango] zo, azo so akanga nzara ti tele ti ala pëpe, azo so [asala pasi na amba ti ala], azo so andoye nzo ye pëpe, azo so akä aita ti ala, azo so abi bê ti ala pëpe na ye so ala sala, azo so bê ti ala aga kota mingi, azo so andoye ngia, me ala ndoye Nzapa pëpe; a bâ ala tongana azo ti bata tënë ti Nzapa, me ala ke ngangu ni awe.” Ye so afa salango ye ti tele ti azo mingi laso pëpe? Bâ kete si: a sû atënë so na ngu 65 ti ngoi ti e, so ti tene ahon ngu 1 900 awe!

Bible afa nyen na e?

Tongana mo diko Bible, mo lingbi ande ti bâ so a yeke mbeni lingu ti kota ndara. Lo mû anzoni kiringo tënë na ahundango tënë tongana: Nzapa ayeke zo wa? Zabolo ayeke dä biani? Jésus Christ ayeke zo wa? Ngbanga ti nyen azo ayeke bâ pasi? Tongana e kui ye wa asi na e? Akiringo tënë so mo lingbi ti mä na yanga ti azo ayeke nde nde legeoko tongana ti so afango ye nga na angobo ti salango ye ti ala nga ayeke nde nde. Me Bible afa tâ tënë na ndo ahundango tënë so nga na ambeni tënë mingi. Na ndo ni, tongana a ndu tënë ti salango ye ti zo nga na bango ndo ti lo na mbage ti amba ti lo nga na akota zo ti kodoro, mbeni ye ti hon fango ye ti Bible ayeke pëpe.b

Bible afa nyen na ndo ye so Nzapa aleke na bê ti lo ti sala teti sese nga na azo? Lo mû zendo so: “A ngbâ kete, na fade azo ti sioni ayeke mbeni pëpe . . . Me azo so ayeke na tâ be-ti-molenge, fade sese ni aga ye ti héritier ti ala, fade ala wara ngia na yâ siriri so awu mingi.” (Psaume 37:10, 11). “Nzapa mveni ayeke na popo ti [azo] . . . fade lo mbô ngule kue na lê ti ala, na kui ayeke mbeni pëpe. Vundu, wala toto, wala sana, ayeke mbeni pëpe teti kozo ye ni ahon awe.” (Apocalypse 21:3, 4). “Sese ni aga ye ti héritier ti azo ti mbilimbili, na fade ala duti dä lakue.”​—Psaume 37:29.

Bible afa nga kozoni so na yâ ti kete ngoi fade bira, kpengo ndia pëpe, salango ngangu nga na aye ti sioni kue ayeke hunzi. Kobela, gango mbakoro nga na kuâ ayeke duti dä mbeni pëpe. Fini ti lakue lakue na ndo mbeni sese so aga paradis ayeke ga ande tâ ye. So tâ pendere ye si ayeke ku e! Aye so kue afa so Nzapa aye azo mingi.

Fade mo sala nyen?

Bible ayeke mbeni pendere matabisi so alondo na Wasalango ye. A lingbi mo bâ buku so tongana nyen? Mbeni koli so lo kono gi na yâ vorongo ti aHindou abâ ti lo so, ti tene azo kue awara nzoni na lege ti atënë so Nzapa afa, a lingbi Nzapa afa ni gi na oko ngoi so zo abâ gigi. Ni la, tongana lo hinga so ambeni mbage ti Bible aninga mingi ahon angbele mbeti ti aHindou so a hiri ni aVeda, lo to nda ti diko Bible na ti gi nda ti atënë ti yâ ni.c Mbeni wafango mbeti na yâ ti mbeni kota da-mbeti ti Amerika abâ nga so, kozo si zo afa tënë ti bê ti lo na ndo Bible, mbeti so a kangbi ni ahon tanga ti ambeti kue, a yeke nzoni lo diko ni si.

Tongana mo diko Bible nga mo bata atënë ti yâ ni, mo yeke wara ande aye ti nzoni mingi. Mbeti ti Nzapa atene: “Ngia ayeke na zo so . . . ngia ti lo ayeke na yâ Ndia ti L’Eternel, na lo bi bê ti lo na lege ti Ndia so lâ na bï. Lo yeke tongana keke so a lu na tele ti ngu so ayeke sua, keke so alë na ngoi ti lo, kugbe ti lo ahule nga pëpe. Na ye kue so zo so asala aga nzoni.”d (Psaume 1:1-3). Mandango Bible nga gbungo li na ndo tënë ti yâ ni ayeke sala si mo duti na ngia mingi, ngbanga ti so na lege ni mo yeke kaï nzara ti aye ti yingo so asala mo (Matthieu 5:3). Bible ayeke fa ande na mo tongana nyen ti sala si gigi ti mo aga nzoni nga tongana nyen ti hon ndo ti akpale. Biani, zo ayeke ‘wara futa nzoni na lege ti batango’ andia ti Nzapa so ayeke na yâ ti Bible (Psaume 19:12). Na ndo ni, ziango bê ti mo kue na ndo azendo ti Nzapa ayeke ga na mo aye ti nzoni fadeso nga na pendere beku teti kekereke.

Bible awa e: “I sala tongana aforoto, a lingbi i ye dulait so ayeke na handa oko pëpe.” (1 Pierre 2:2). Fini ti mbeni kete molenge aluti mingi na ndo kobe so a mû na lo, nga lo yeke toto mingi ti wara ni. Legeoko nga, fini ti e aluti mingi na ndo hingango ye so alondo na Nzapa. Ni la, a lingbi e “ye” wala e duti na kota nzara ti Tënë ti lo. Bible ayeke buku so tâ fango ye so alondo na Nzapa ayeke na yâ ni. Zia na gbele mo ti manda ni lakue lakue. A-Témoin ti Jéhovah ti ndo so mo yeke dä ayeke duti ande na ngia ti mû maboko na mo ti wara ye ti nzoni mingi na yâ mandango ye ti mo. E wa mo mingi ti gi ti tingbi na ala. Wala mo lingbi ti sû mbeti na azo so asigigi na mbeti so.

[Akete tënë na gbe ni]

[Foto na lembeti 7]

Duti na kota nzara ti Tënë ti Nzapa. Manda Bible lakue lakue

[Lingu ti foto na lembeti 5]

NASA photo