‘Épée ti Jéhovah na ti Gédéon!’
A YEKE na mbeni ngoi so ajuge si amû li ni na Israël, na azo ni ahinga ye so ala lingbi ti sala pëpe. A sala ngu mbasambala awe, lakue tongana azo ti Israël alu le-kobe ti ala si a to nda ti maï, azo ti Madian, azo ti Amalek nga na azo ti mbage ti Tö alï na achameau ti ala na ngangu na yâ ti kodoro ni ti nzi aye ti ala kue. Awato ni so ayeke mingi tongana akindagozo. Anyama ti ala akangbi yâ ti ala ti gi kobe, na ala te apele ni kue. Ala buba apendere ndo ti fango na yaka so ti ga tâ gi mbeni yando. Me azo ti Israël ayeke ti ala na alele, ataba wala ambeni nyama tongaso oko pëpe. Na ngoi ni kâ, azo ti Madian akomande sioni mingi na ndo ti ala. Komandema ni ayeke tâ ngangu mingi, a sala si mawa ti azo ti Israël ahon ndo ni. Tongaso, ala honde akobe ti ala na li ti ahoto, na yâ ti adû ti tênë nga na ando so a yeke ngangu na zo ti si dä.
Mara ti ye tongaso asi na ala ngbanga ti nyen? A yeke so azo ti Israël adö ye so Nzapa afa na ala azia, na ala yeke voro anzapa ti wataka. Ni la Jéhovah azia ala na tïtî azo ti sala ngangu na ala. Tongana amolenge ti Israël abâ so ala lingbi ti gbu lê ni mbeni pëpe, ala toto na Jéhovah ti mû maboko na ala. Lo yeke mä ala? E lingbi ti manda nyen na lege ti aye so asi na azo ti Israël?—aJuge 6:1-6.
Wafango yaka so asala ye na hange wala “walombe ti ngangu”?
Mingi ni awafango yaka ti Israël ayeke sala kusala na bagara nga na mbeni ye so ane ti pika na blé ti ala. Ala yeke sala ni na mbeni ndo so pupu ayeke ya dä si a lingbi ti hon na kako ni na nzoni le-kobe ni angbâ. Me salango ni na gigi alingbi ti gboto lê ti awato ti ala so aye gi ti mû aye kue so ayeke na kodoro ni. Ni la Gédéon ahonde tele ti lo na mbeni ndo so zo alingbi ti bâ lo pëpe ti pika na blé ti lo. Lo yeke pika ni na yâ ti mbeni presse ti vin. A yeke mbeni kota dû so a zi ni na yâ ti mbeni tênë (aJuge 6:11). Kâ lo mû kete wungo ti blé lo tuku ni na yâ ti dû ni, na lo pika ni na mbeni keke. A yeke gi ye so lo yeke na ni la.
Mbeni ange ti Jéhovah asi na Gédéon, na lo tene na lo: “L’Eternel ayeke na mo, mo walombe ti ngangu.” (aJuge 6:12). Bâ tâ tongana nyen bê ti Gédéon adö ti mä mara ti tënë tongaso. So lo honde tele ti lo ti pika na lê ti kobe so, tongana nyen si lo lingbi ti duti walombe ti ngangu? Ye oko, na lege ti tënë so, Nzapa afa so Gédéon alingbi ti ga mbeni kpengba mokonzi na Israël. Me atâa so kue, lo mveni lo ye ti hinga wala tënë ni ayeke tâ tënë.
Tongana Jéhovah atokua lo ti “sö azo ti Israël so ayeke na tïtî azo ti Madian”, Gédéon asala tele ti lo kete, lo tene: “O Seigneur, fade mbi sö azo ti Israël na nyen? Bâ, azo ti fami ti mbi ayeke na nzinga ahon azo kue ti mara ti Manassé, na popo ti azo kue ti da ti babâ ti mbi mbi yeke kete ni.” Gédéon agi bê ti lo kete, tongaso lo hunda mbeni fä na Jéhovah ti fa so lo Jéhovah ni ayeke duti ande na lo tongana lo tiri na azo ti Madian. Jéhovah ayeda, teti ye so Gédéon ahunda ayeke na lege ni. Na pekoni Gédéon amû kobe na sandaga na ange ni. Wâ alondo na ndo ti tênë so lo zia kobe ni dä na a gbi ni. Na peko ti so Jéhovah adë bê ti lo awe, Gédéon aleke mbeni balaga na ndo ni so.—aJuge 6:12-24.
“Zia Baal atiri na lo”
Kota kpale ti Israël ayeke pëpe sioni komandema ti azo ti Madian. Kpale ni ayeke so ala tï ngangu na yâ vorongo Baal. Jéhovah ayeke “Nzapa so asala mbanda.” Ni la, zo so ayeke voro lo nga na oko ngoi ni lo yeke voro ambeni nzapa nde, lo lingbi ti nzere na lê ti lo oko pëpe (Exode 34:14). Tongaso, Jéhovah amû yanga na Gédéon ti kungbi na sese balaga so babâ ti lo aleke ni teti Baal nga na yanda so ayeke na tele ni. Gédéon abâ so tongana lo sala ni na kota lâ, babâ ti lo na tanga ti azo ni ayeke sala ngonzo, ni la lo mû azo bale-oko na tele ti lo, ala gue akungbi ni na bï.
Ye so Gédéon asala so ayeke na lege ni, teti tongana azo ti ndo ni so ayeke voro Baal abâ ye so lo sala, ala hunda ti tene a fâ lo. Me Joas, babâ ti Gédéon, atene mbeni tënë so akanga yanga ti ala. Lo tene so tongana Baal ayeke Nzapa, zia lo tiri ti bata tele ti lo. A yeke tâ na lege ni ti tene na lâ ni kâ Joas ahiri molenge ti lo Jerubbaal, so ti tene “Zia Baal atiri na lo”.—aJuge 6:25-32.
Tongana azo ti Jéhovah amû mbage ti tâ vorongo ngangu, Nzapa ayeke hiri lakue deba nzoni na ndo ti ala. Ni la, na ngoi so azo ti Madian nga na azo so amû peko ti ala akiri alï na sese ti Israël, “Yingo ti L’Eternel aga na ndo Gédéon”. (aJuge 6:34). Yingo ti Nzapa, wala ngangu ti lo so ayeke sala kusala, asala kua na ndo Gédéon na lo bungbi azo na popo ti akete mara ti Manassé, Aser, Zabulon na Nephtali.—aJuge 6:35.
Lekengo tele teti bira
Gédéon ayeke fadeso na aturugu 32 000. Atâa so kue, lo hunda mbeni fä na Nzapa. Lo mû poro ti taba, lo zia ni na ndo ti pikango le-kobe. Lo hunda ti tene angu ti mamio atï na ndo ni, na sese ni angbâ ti lo na hulengo ni. Ye so ayeke fa so Nzapa ayeke sö ande Israël na lege ti lo. Jéhovah asala ye ti kpene so. Gédéon akiri achangé yâ ti fä ni. Ti so, lo hunda ti tene angu ti mamio atï na sese na poro ti taba ni angbâ ti lo na hulengo ni. Ye ni asi tâ gi tongana ti so lo hunda. Aye so kue afa so Gédéon agi bê ti lo ahon ndo ni? E bâ so a yeke tongaso pëpe teti Jéhovah ayeda na ye so lo hunda ti fa na lo so ni Jéhovah ni yeke na lo (aJuge 6:36-40). E yeke ku pëpe ti tene Jéhovah asala mara ti ye tongaso na e laso. Me Tënë ti lo alingbi ti dë bê ti e so lo yeke na e nga ti mû maboko na e.
Fadeso, Nzapa atene so aturugu ti Gédéon ayeke mingi ahon ndo ni. Tongana ala hon awato ti ala na gbâ ti azo tongaso, azo ti Israël ayeke pika kate so ala mveni si asö tele ti ala. Me a yeke Jéhovah si asö ala, ni la a lingbi gonda ni akiri na lo. A yeke nzoni a sala tongana nyen? A lingbi Gédéon asala kua na mbeni tënë na yâ Ndia ti Moïse. Ndia ni ahunda ti tene zo so mbito asala lo, a yeke nzoni lo kiri na yanga-da ti lo. Na mango tënë so, azo 22 000 alondo ague, a ngbâ na lo gi azo 10 000.—Deutéronome 20:8; aJuge 7:2, 3.
Na lê ti Nzapa azo ni angbâ lakue mingi. Lo tene na Gédéon ti gue na ala na yanga ti ngu. Bâ tënë ti Josèphe, mbeni wasungo mbaï so lo yeke Juif. Lo tene so Nzapa amû yanga na Gédéon ti gue na azo ti lo na yanga ti ngu na mbeni ngoi so lâ asu ngangu. Atâa a yeke tongana nyen, Gédéon abâ lege so azo ni ayeke nyon na ngu ni. Gi azo 300 atö ngu na maboko ti ala oko na ala nyon ni na ngoi so ala yeke bâ ndo na tele ti ala ti bâ wala wato ayeke ga. Ye so afa so lê ti ala akpengba, na gi azo 300 so la si ayeke gue na Gédéon (aJuge 7:4-8). Zia tele ti mo na place ti ala kete e bâ. Awato ti mo ayeke 135 000. Tongana mo hon ala na ngangu, mo yeke tene nyen? Jéhovah la amû na mo ngangu so pëpe?
Nzapa atene na Gédéon ti mû mbeni zo na tele ti lo ti gue ti bembe ndo na yâ kando ti azo ti Madian. Tongana ala si kâ awe, Gédéon amä mbeni koli atene peko ti bango li so lo bâ. Hio, mba ti koli ni atene so bango li ni so afa atene Nzapa azia azo ti Madian na maboko ti Gédéon awe. Tâ gi ye so Gédéon aye ti mä la. Lo hinga biani so Jéhovah ayeke zia lege na lo nga na azo 300 ti hon azo ti Madian na ngangu.—aJuge 7:9-15.
Lege so a sala na bira ni
Lo mû azo 300 so, lo kangbi yâ ti ala ngbangbo oko, ngbangbo oko, ngbangbo oko. A mû na zo oko oko mbeni didi na ta so yâ ni ayeke senge. Ala honde mbeni keke so wâ ayeke na li ni na yâ ti ata ni oko oko. Gédéon atene na ala: ‘I bâ mbi, na i sala legeoko tongana mbi sala. Tongana mbi hulu trompette wala didi ni, i hulu ti i nga, na i dekongo: “Épée ti L’Eternel na ti Gédéon!” ’—aJuge 7:16-18, 20.
Angangu turugu 300 ti Israël so ahara yeke yeke na mbage ti awato ti ala. A yeke ndulu na ngbonga bale-oko ti bï, gi kete na peko ti so asinziri achangé mba. So tâ ngoi ti sala ye la, ndali ti so ade afini sinziri ni abâ ndo nzoni na yâ vukongo ndo ni pëpe.
Bâ tâ ye ti ngangu so ayeke si na azo ti Madian! Ndo ni adë fade kpô. Me mo ye ti bâ, ye ni aga wâ: Gédéon na azo ti lo 300 so afâ yâ ti ata ti ala, ala hulu adidi ti ala nga ala dekongo ala tene “Épée ti L’Eternel na ti Gédéon!” Tongana azo ti Madian amä tâ gi dekongo so, li ti ala akpe kue. Ala nga kue adekongo si ye ni aga tâ kirikiri. Na yâ ti wusuwusu so, ala hinga pëpe zo wa si ayeke zo ti ala nga zo wa si ayeke wato ti ala. Nzapa asala si ala fâ tele na popo ti ala. Me na ngoi ni so, azo ti Gédéon angbâ ti ala na place ti ala. Azo ti Madian aye ti kpe me lege kue akanga. Ti tene azo ti Madian akiri mbeni pëpe ti sala ngangu na ala, Gédéon na azo ti lo atomba peko ti ala a yo ti hunzi ala biaku biaku. Sioni komandema so aninga mingi so ahunzi awe!—aJuge 7:19-25; 8:10-12, 28.
Même na peko ti hongo na ngangu so, Gédéon angbâ ti sala tele ti lo kete. Bê ti azo ti Ephraïm aso ngbanga ti so lo hiri ala pëpe ti tiri bira ni. Na tongana ala ga ti papa na lo, lo kiri tënë na ala yeke. A sala si kota ngonzo ti ala ni akaï na bê ti ala adë.—aJuge 8:1-3; aProverbe 15:1.
Siriri akiri na kodoro ni awe, na amolenge ti Israël ahunda Gédéon ti ga gbia ti ala. So tara! Me Gédéon ake. Lo girisa pëpe zo so ahon Madian na ngangu. Lo tene: “Fade mbi komande i pëpe, na molenge ti mbi akomande i pëpe; fade L’Eternel akomande i.”—aJuge 8:23.
Ye oko, teti so lo yeke mbilimbili-kue pëpe, Gédéon asala ye kue na ndara pëpe. Ndali ti mbeni tënë so a fa nda ni pëpe, lo mû aye so ala gbu na bira lo leke na mbeni bongo so akpa ti so aprêtre ayeke yü ka ni na kate ti ala. Lo zia apendere ye na ndo ni, na lo zia ni na mbeni ndo na kodoro ti lo si azo alingbi ti bâ ni. Bible atene so Israël kue ato nda ti ‘sala pitan’ na bongo ni so. Ala voro ni, na a ga mbeni gbanda so même Gédéon na azo ti da ti lo atï na yâ ni. Ye oko, Gédéon atï dä kue pëpe, teti Bible afa lo tongana mbeni zo so ayeke na mabe na Jéhovah.—aJuge 8:27; aHébreu 11:32-34.
Ye so e lingbi ti manda dä
Mbaï ti Gédéon ayeke mbeni mbaï so agboto mê ti e nga akpengba e. A yeke gboto mê ti e na lege so tongana e sala ye kirikiri, Jéhovah alingbi ti zi yingo ti lo na ndo ti e nga ti ke e. Ye so ayeke sala si dutingo ti e na lege ti yingo aga tongana ti azo ti mawa na kodoro so akindagozo ate ye ti yaka ti ala kue. Ngoi so e yeke dä laso ayeke ngangu mingi, na a lingbi e girisa lâ oko pëpe so deba nzoni ti Jéhovah “asala si zo awara mosoro, na Lo zia vundu dä pëpe.” (aProverbe 10:22). Nzapa ahiri deba nzoni na ndo ti e ngbanga ti so e yeke ‘sala na Lo na bê ti e kue, nga na âme ti e so awara ngia na yâ Lo’. Tongaso pëpe, lo yeke ke e.—1 Chronique 28:9.
Mbaï ti Gédéon alingbi ti kpengba e teti so a fa polele so Jéhovah alingbi ti zi azo ti lo na yâ aye ti sioni so ahara ala. Lo lingbi même ti sala kusala na azo so mo bâ mo tene ala woko wala mbeni zo ti mû maboko na ala ayeke dä pëpe ti zi azo ti lo ni. So Gédéon na azo ti lo 300 awara lege ti hon azo ti Madian 135 000 afa so ngangu ti Nzapa ayeke na katikati ni pëpe. E lingbi ti bâ so e yeke na yâ ti mbeni kpale so ayeke ngangu mingi na mo bâ mo tënë awato ahon ndo ti e. Ye oko, mbaï ti Gédéon awa e ti zia bê ti e na Jéhovah. Na azo kue so afa so ala mä na bê na lo, lo yeke hiri ande deba nzoni na ndo ti ala nga lo yeke zi ala.