Mû tapande ti Paul na gue na li ni na lege ti yingo

“Mbi tiri nzo bira awe, mbi si na nda ti lege ni awe, mbi bata mabe lakue.”​—2 TIM. 4:7.

1, 2. Asarango ye wa ti Saul ti Tarse lo changé ni? Kpengba kusala wa lo sara na pekoni?

LO YEKE lani mbeni koli so ayeke na ndara mingi nga lo hinga aye so lo ye ti sara. Ye oko, lo “sara ye so mitele na bibe aye”. (aEph. 2:3). Mbeni lâ, lo tene so lo “yeke wazonga giriri, na zo ti sara ngangu na zo, na zo ti sio yanga.” (1 Tim. 1:13). Zo ni so ayeke Saul ti Tarse.

² A si na mbeni ngoi, Saul achangé asarango ye ti lo kue. Lo zia lege ti angbene sarango ye ti lo nga lo sara ngangu ti ‘gi ye ti lo mveni pëpe, me lo gi ye teti azo mingi.’ (1 aCor. 10:33). Lo ga mbeni zo so ayeke sara ye na ngangu pëpe nga lo fa so lo ye azo so lo lingbi fade ti sara ye ti ngangu na ala. (Diko 1 aThessalonicien 2:7, 8.) Paul atene: “Mbi ga zo ti kusala”. Lo kiri lo tene: “[Nzapa amû] na mbi grâce so, mbi zo kete ahon kue, ti fa na aGentil Tene-nzoni ti mosoro ti Christ, mosoro so zo alingbi hinga nda ni pëpe.”​—aEph. 3:7, 8.

3. Na lege wa gingo nda ti ambeti ti Paul nga na aye so a sû na ndo ti kusala ti lo ayeke mû maboko na e?

³ Saul so a hinga lo nga na iri ti Paul ague na li ni mingi na lege ti yingo (Kus. 13:9). Mbeni nzoni lege ti gue na li ni hio ayeke ti gi nda ti atënë so ayeke na yâ ti ambeti ti Paul nga na aye so a sû na ndo ti kusala ti lo ti Chrétien. Nga na pekoni, ti mû tapande ti mabe ti lo. (Diko 1 aCorinthien 11:1; aHébreu 13:7.) Zia e bâ tongana nyen ti sara tongaso ayeke pusu e ti gi ti duti na mbeni nzoni kapa ti mandango ye e wani, ti gi ti ye azo na bê ti e oko nga ti duti na nzoni bango ndo na ndo ti e wani.

Kapa ti mandango ye ti Paul

4, 5. Mandango ye ti Paul lo wani amû maboko na lo tongana nyen?

⁴ Paul ahinga kozoni awe ambeni ye na yâ ti Mbeti ti Nzapa ndali ti so lo yeke mbeni Farizien so amanda ye lani ‘na gbe ti Gamaliel, so afa na lo tâ lege ti Ndia ti akotara’. (Kus. 22:1-3; aPhil. 3:4-6). Kete na peko ti batême ti Paul, lo “gue na sese ti Arabie”, so alingbi ti duti yando ti Syrie wala mbeni ndo na tere ti ngu so ayeke na tere ti kodoro ti Arabie. A yeke ando so ayeke mû lege na lo ti gbu li nzoni (aGal. 1:17). Âmanke Paul aye lani ti gbu li na ndo ti ambage ti Mbeti ti Nzapa so afa so Jésus ayeke Messie. Na ndo ni, Paul aye ti leke tere ti lo ndali ti kua so ayeke ku lo. (Diko Kusala 9:15, 16, 20, 22.) Paul amû ngoi ti gbu li na ndo ti aye ti yingo.

⁵ Mandango ye ti Paul lo wani amû lege na lo ti hinga Mbeti ti Nzapa nzoni nga ti bâ popo ti aye nzoni, na aye so amû maboko na lo ti fa ye nzoni mingi. Na tapande, na ngoi so Paul ayeke na yâ ti synagogue ti Antioche ti Pisidie, fani oku, lo tene a-oko tënë so ayeke na yâ ti mbage ti Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Hébreu ti fa so Jésus ayeke Messie. Na ndo ni, Paul asara kusala fani mingi na atënë so lo gboto ni na yâ ti mbage ti Mbeti ti Nzapa so. Atënë so Paul atene, so aluti na ndo ti Bible andu bê mingi na asara si ‘ambeni Juif mingi, na ala so agbian ti ga aJuif na ala bata tënë ti Nzapa, ala gue na peko ti Paul na Barnabas’ si ala manda ye mingi ahon ti kozo (Kus. 13:14-44). Ngu mingi na pekoni, mbeni groupe ti aJuif so ayeke na kodoro ti Rome aga na ndo so Paul alango dä. Paul afa ye na ala na lege so lo “sara tënë ti témoin ti royaume ti Nzapa, lo wa ala na lege ti Ndia ti Moïse, na aProphète, ti mä tënë [na ndo] ti Jésus”.​—Kus. 28:17, 22, 23.

6. Nyen la amû maboko na Paul ti luti na ngoi so lo yeke tingbi na akpale?

⁶ Na ngoi so Paul ayeke tingbi na akpale, lo ngbâ lakue ti gi nda ti Mbeti ti Nzapa nga ti wara ngangu na lege ti atënë so Nzapa afa na yâ ni (aHéb. 4:12). Na ngoi so Paul ayeke na da ti kanga na Rome kozoni ti tene a fâ lo, lo hunda na Timothée ti ga na lo ‘ambeti’ nga na ‘ambeti ti poro’, wala ambeti so a sara na poro ti nyama (2 Tim. 4:13). Âmanke ambeti so ayeke ambage ti Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Hébreu, so amû lege na Paul ti gi nda ti ye mingi. Ti tene Paul angbâ be-ta-zo, a yeke kota ye mingi na lo ti duti na mbeni nzoni kapa ti mandango ye si lo hinga ye mingi na ndo ti Mbeti ti Nzapa.

7. Aye ti nzoni wa mo lingbi ti wara tongana mo manda Bible mo wani lakue lakue?

⁷ Mandango Bible e wani nga na gbungo li na ndo ni ayeke mû maboko na e ti gue na li ni na lege ti yingo (aHéb. 5:12-14). Ti fa nene ti Bible, zo ti sungo psaume atene: “Ndia ti yanga ti Mo ayeke nzoni na mbi ahon nginza ti lor na argent [saki] mingi. Komandema ti Mo asara si mbi hon awato ti mbi na ndara, teti komandema ti Mo ayeke na mbi lakue. Mbi gbanzi gere ti mbi na sio lege kue, si mbi lingbi bata tënë ti Mo.” (Ps. 119:72, 98, 101). Mo yeke na mbeni kapa ti mandango Bible mo wani? Mo yeke diko Bible lâ oko oko nga mo yeke gbu li na ndo ti aye so mo diko ti mû lege na mo ti leke tere ti mo ndali ti akusala so mo ye ti sara na Nzapa?

Saul amanda ti ye azo

8. Saul asara ye tongana nyen na mbage ti azo so ayeke na yâ ti bungbi ti nzapa ti aJuif pëpe?

⁸ Kozo ti tene Saul aga Chrétien, lo yeke sara kua ti bungbi ti nzapa ti aJuif so lo yeke dä na bê ti lo kue, me lo yeke bi bê ti lo mingi pëpe na ndo ti azo so ayeke na yâ ni pëpe (Kus. 26:4, 5). Na ngoi so ambeni Juif ayeke bo Etienne na tênë ti fâ lo, Saul ayeda na ni. Na ngoi so a yeke fâ Etienne, Saul atene ti lo so a yeke na lege ni ndali ti so na lê ti lo, Etienne alingbi na kuâ (Kus. 6:8-14; 7:54–8:1). Mbeti ti Nzapa atene so Saul ato nda ti gi lege ti ‘futi eglize, lo li na yâ da kue, lo gboto akoli na awali na gigi, na lo zia ala na da ti kanga.’ (Kus. 8:3). Lo “sara ngangu na ala même juska na kodoro ti awande”, wala na ambeni gbata nde.​—Kus. 26:11.

9. Ye wa so asi na Saul asara si lo kiri lo bâ lege so lo yeke sara na ye na mbage ti azo?

⁹ Seigneur Jésus Christ atingbi na Saul na ngoi so lo yeke na lege ti gue na Damas ti sara ngangu na adisciple ti lo. Zango ti tere ti Molenge ti Nzapa asara si Saul abâ ndo pëpe nga lo yeke na bezoin ti tene azo amû maboko na lo. Na ngoi so Jéhovah atokua Ananias ti sara si Saul akiri abâ ndo, bango ndo so Saul ayeke na ni na mbage ti azo achangé biani biani (Kus. 9:1-30). Na ngoi so Saul aga disciple ti Christ, lo sara ngangu ti sara ye na mbage ti azo kue tongana ti so Jésus ayeke sara lani. So ti tene a lingbi lo zia lege ti sarango ye ti ngangu na azo nga lo “duti na siriri na azo kue.”​—Diko aRomain 12:17-21.

10, 11. Na lege wa Paul afa so lo ye azo na bê ti lo kue?

¹⁰ Paul abâ so gi dutingo na siriri na azo alingbi pëpe. Lo ye si azo abâ so lo ye ala na bê ti lo kue, na kusala ti fango tënë amû lege na lo ti sara ni. Na ngoi ti kozo voyage ti lo ti missionnaire, lo fa nzoni tënë na yâ ti agbata ti Asie Mineure. Atâa so azo agi lani ti kanga lege ngangu na Paul, lo na amba ti lo so lo na ala ayeke fa tënë amû tere ti ala kue ti mû maboko na azo so ayeke sara ye na ngangu pëpe si ala ga aChrétien. Ala kiri ague na gbata ti Lystre nga na ti Iconium, atâa so awato so ayeke na yâ ti agbata so atara kozoni awe ti fâ Paul.​—Kus. 13:1-3; 14:1-7; 19-23.

¹¹ A si na mbeni ngoi, Paul na amba ti lo ti fango tënë agi ti wara azo ti kodoro ti Macédoine nga na ti Philippe so aye ti duti na nzoni songo na Nzapa. Lydie, mbeni wali so ayeke Juif pëpe me so avoro nzapa ti aJuif amä nzoni tënë nga lo ga Chrétien. Akota zo ti gbata ni apika Paul na Silas na keke, na ala bi ala na da ti kanga. Ye oko, Paul afa tënë na zo ti batango da ti kanga ni, na pekoni, lo na sewa ti lo awara batême tongana awakua ti Jéhovah.​—Kus. 16:11-34.

12. Nyen la apusu Saul so yanga ti lo ayeke lani sioni mingi ti ga mbeni bazengele ti Jésus Christ so ayeke sara ye na ndoye?

¹² Ngbanga ti nyen la Saul so ândö ayeke sara ngangu na aChrétien ayeda na pekoni na ye so ala mä na bê dä? Nyen la apusu koli so, so lani ayeke na sioni yanga ti ga mbeni bazengele so ayeke sara ye na nzoni bê nga ayeke ye azo? Nyen la apusu lo ti zia fini ti lo na yâ ti kpale ti sara si azo amanda tâ tënë na ndo ti Nzapa na Christ? Paul lo wani afa raison ni, lo tene: ‘Nzapa airi mbi na lege ti grâce ti Lo. A bâ so ayeke nzoni na lê ti Lo ti fa Molenge ti Lo na gigi na lege ti mbi.’ (aGal. 1:15, 16). Paul asû mbeti na Timothée, lo tene: “Mbi wara be-nzoni si na yâ mbi, mbi so mbi yeke wasiokpari ti kota ahon, Jésus-Christ alingbi fa na gigi be-nze-pepe ti Lo kue, tongaso mbi ga tapande ti ala so fade ala mä na bê na Lo ti wara fini ti lakue lakue.” (1 Tim. 1:16). Jéhovah apardone Paul, na so Paul abâ kota nzobe nga na be-nzoni so Nzapa asara na lo, a pusu lo ti fa nzoni tënë na azo ti fa so lo ye ala.

13. A yeke nzoni ye wa apusu e ti fa so e ye azo? Tongana nyen e lingbi ti fa ni?

¹³ Legeoko nga, Jéhovah ayeke pardone asiokpari ti e nga na afaute ti e (Ps. 103:8-14). “O L’Eternel, tongana Mo bata tënë ti sioye, O Seigneur, ka zo nyen alingbi ti ngbâ?” (Ps. 130:3). Tongana fade Nzapa asara be-nzoni na e pëpe, ka zo oko na popo ti e ayeke wara lege pëpe ti sara kua ti lo so ayeke ga na ngia na zo, na zo oko ti wara ande fini ti lakue lakue ayeke duti dä pëpe. Nzapa afa kota nzobe ti lo mingi na mbage ti e kue. Ni la, legeoko tongana ti Paul, a yeke nzoni e duti na nzara ti fa so e ye azo na lege so e yeke fa tënë na ala nga e yeke zi nda ti tâ tënë na ala. E yeke fa ni nga na lege so e yeke kpengba amba ti e aChrétien.​—Diko Kusala 14:21-23.

14. Na lege wa e lingbi ti kono yâ ti kusala ti e ti fango tënë?

¹⁴ Paul aye lani ti fa nzoni tënë mingi ahon ti kozo nga ti fa tënë nzoni ahon ti kozo, na tapande ti Jésus andu bê ti lo mingi. Fango tënë ayeke na popo ti aye so amû lege na Molenge ti Nzapa ti fa kota ndoye ti lo na mbage ti azo. Jésus atene: “Le-kobe ti yaka ayeke mingi biani, me azo ti kusala ayeke mingi pëpe. Tongaso i sambela Mveni ti le-kobe ni si Lo to azo ti kusala ti fâ le-kobe ti Lo.” (Mat. 9:35-38). Tongana Paul nga atene lani mara ti tënë so Jésus atene so, lo yeke sara ye alingbi na ni na lege so lo yeke fa tënë mingi. Ka ti mo, a yeke tongana nyen? Mo lingbi ti gi ti sara kua ti fango tënë nzoni mingi ahon ti kozo? Mo lingbi ti sigigi na fango tënë mingi ahon ti kozo? Mo lingbi peut-être même ti gbian ambeni ye na yâ ti fini ti mo ti mû lege na mo ti mû kua ti pionnier? Zia e fa so e ye azo na bê ti e kue na lege so e yeke mû maboko na ala ti gbu “Tënë so amû fini” ngangu.​—aPhil. 2:16.

Lege so Paul abâ na tere ti lo wani

15. Paul abâ ti lo lani so lo yeke kota ahon amba ti lo aChrétien?

¹⁵ Paul so ayeke mbeni Chrétien azia na e mbeni pendere tapande na mbeni lege nde. Atâa so Paul asara lani akota kua mingi na yâ ti kongregation ti aChrétien, lo hinga so a mû na lo akusala so pëpe ndali ti so lo lingbi na ni wala ndali ti akode ti lo. Me a mû na lo ni ndali ti so Nzapa afa kota nzobe na mbage ti lo. Paul ayeda so ambeni Chrétien ayeke nga anzoni wafango nzoni tënë. Paul angbâ lakue ti duti na tâ be-ti-molenge atâa akota kusala so lo sara na popo ti awakua ti Nzapa.​—Diko 1 aCorinthien 15:9-11.

16. Tongana nyen Paul afa so lo yeke na tâ be-ti-molenge na ndo ti tënë ti fango ganza?

¹⁶ Bâ lege so Paul asara ye na ngoi so mbeni tënë alondo na Antioche, mbeni gbata ti kodoro ti Syrie. Aita ti kongregation ti Antioche amä tere pëpe na ndo ti tënë ti fango ganza (Kus. 14:26–15:2). Teti so a soro Paul ti mû li ni na yâ ti kusala ti fango tënë na azo so ayeke aJuif pëpe na so a fâ ala na ganza pëpe, lo lingbi fade ti pensé so lo la lo lingbi biani ti leke tënë so alondo na popo ti aChrétien so ayeke aJuif pëpe. (Diko aGalate 2:8, 9.) Ye oko, atâa angangu so Paul asara, lo wara lege pëpe ti leke tënë ni. Ni la na tâ be-ti-molenge, lo yeda ti tene wabatango bungbi so ayeke na Jérusalem abâ lege ti tënë ni. Amembre ti wabatango bungbi ni amä tënë ni, ala mû desizion na ndo ni na ala soro Paul nga na ambeni ita ti gue ti fa peko ti desizion ti ala na akongregation. Paul ayeda na ye kue so wabatango bungbi ayeke sara na ngoi so lo yeke bâ lege ti tënë so (Kus. 15:22-31). Na sarango tongaso, Paul amû li ni ti “yä iri” ti amba ti lo awakua ti Nzapa.​—aRom. 12:10b.

17, 18. (a) Tënë ti bê ti Paul ayeke tongana nyen na mbage ti aita ti kongregation? (b) Lege so a-ancien ti Ephèse asara ye na ngoi ti hongo ti Paul afa nyen na ndo ti lo?

¹⁷ Paul so ayeke na tâ be-ti-molenge agi pëpe ti tene songo ti lo na aita ti lo ti kongregation adê dengo. Lo yeke lani na mbeni kpengba songo na aita. Na hunzingo ti lettre so lo tokua na aChrétien ti Rome, lo bara aita a hon 20 na iri ti ala. Mingi ti aita so lo sara tënë ti ala, a yeke wara iri ti ala na yâ ti mbeni buku nde ti Bible pëpe nga mingi ti ala ayeke lani na akota kusala na yâ ti bungbi pëpe. Me ala yeke awakua ti Jéhovah so ayeke be-ta-zo na tongaso Paul aye ala mingi.​—aRom. 16:1-16.

¹⁸ Sarango ye ti Paul na tâ be-ti-molenge nga na kpengba songo so lo yeke na ni na aita akpengba kongregation. Na pekoni so lo na a-ancien ti Ephèse atingbi ti ndangba ni, “ala tï na ndogo ti Paul, ala hunu yanga ti lo. Ala yeke na vundu mingi teti tënë so lo tene, fade ala bâ lê ti lo mbeni pëpe.” Tongana fade Paul ayeke mbeni zo so ayeke sara ye na baba, na so songo ti lo na aita adê dengo, ka ala lingbi ti sara ye tongaso pëpe.​—Kus. 20:37, 38.

19. Tongana nyen e lingbi ti duti na “be-kota-pepe” na ngoi so e yeke sara ye na mbage ti amba ti e aChrétien?

¹⁹ A lingbi azo so ayeke na nzara ti gue na li ni na lege ti yingo agi ti duti na tâ be-ti-molenge tongana ti Paul. Lo wa amba ti lo aChrétien ti sara “ye oko pëpe na lege ti gingo tënë wala fango tere, me na lege ti be-kota-pepe, a lingbi azo oko oko kue abâ aita ti ala tongana azo so ayeke nzoni ahon ala.” (aPhil. 2:3). Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti sara ye alingbi na wango so? Mbeni ye so ayeke mû maboko na e ayeke ti sara ye alingbi na fango lege ti a-ancien ti kongregation nga ti yeda na adesizion so ala mû tongana bungbi asuku na mbeni ita wala abi lo na gigi. (Diko aHébreu 13:17.) Mbeni ye ni ayeke ti ne aita kue ti bungbi. Na yâ ti akongregation ti aTémoin ti Jéhovah, a yeke wara azo so alondo na akodoro nde nde, so ngobo ti sarango ye ti ala ayeke nde nde nga so mara ti ala ayeke nde nde. Ye oko, tongana ti so Paul asara, a yeke nzoni e manda ti sara kangbi na popo ti aita pëpe nga e ye ala (Kus. 17:26; aRom. 12:10a). A wa e ti ‘[yamba, Fini Mbuki, 2001] aita ti e, legeoko tongana Christ [ayamba] e nga, teti gloire ti Nzapa.’​—aRom. 15:7.

Ngbâ ti kpe loro so ayeke gue na zo na fini

20, 21. Ye wa ayeke mû maboko na e ti mû loro ngbii ti wara fini ti lakue lakue?

²⁰ A lingbi ti haka gigi ti mbeni Chrétien na ti mbeni zo so ayeke na yâ ti mbeni mandako ti loro so lege ni ayo mingi. Paul atene: “Mbi tiri nzo bira awe, mbi si na nda ti lege ni awe, mbi bata mabe lakue. Na fadeso, a bata couronne ti mbilimbili teti mbi, so fade Seigneur Juge ti mbilimbili amû na mbi na lâ ni kâ; me gi na mbi oko pëpe, me na ala kue so andoye singo ti Lo nga.”​—2 Tim. 4:7, 8.

²¹ Ti sara ye alingbi na tapande ti Paul ayeke mû maboko na e ti mû loro ngbii ti wara fini ti lakue lakue (aHéb. 12:1). Ni la, zia e gi ti duti na nzoni kapa ti mandango ye e wani, ti ye azo na bê ti e kue nga ti duti na tâ be-ti-molenge. Ti sara aye so ayeke sara si e ngbâ ti gue na li ni na lege ti yingo.

Mo yeke kiri tënë tongana nyen?

• Anzoni ye wa Paul awara na lege ti mandango Bible lo wani?

• Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene atâ Chrétien aye azo na bê ti ala kue?

• Asarango ye wa ayeke mû maboko na e ti sara kangbi na popo ti aita pëpe?

• Tongana nyen tapande ti Paul alingbi ti mû maboko na mo ti yeda na fango lege ti a-ancien?

[Foto na lembeti 26]

Tongana ti Paul, zia si Bible akpengba mo

[Foto na lembeti 28]

Fa so mo ye azo na lege so mo yeke fa nzoni tënë na ala

[Foto na lembeti 29]

Mo hinga ye so asara si aita aye Paul mingi?