Tënë ti Jéhovah ayeke na fini
Akota tënë ti mbeti ti Kusala
MBETI ti Kusala afa anzene nzene tënë na ndo ti ziango na sese gere ti kongregation ti aChrétien. A fa nga tongana nyen kongregation ni ague na li ni lani. Docteur Luc la asû mbeti ti Kusala. Mbeti so asara tënë na ndo ti gbâ ti akusala so aChrétien asara na yâ ti angu 28 tongaso, ti londo na ngu 33 ti si na ngu 61.
Chapitre 1:1 ti si na chapitre 11:18 asara tënë mingi ni na ndo ti aye so bazengele Pierre asara; chapitre 11:19 ti si na chapitre 28:31 asara tënë na ndo ti aye so bazengele Paul asara. Na sarango kusala na tënë “e”, Luc afa so lo kue lo yeke nga dä tongana ambeni ti aye so ayeke si lani. Ti dengi mê na atënë ti yâ ti mbeti ti Kusala ayeke sara si e bâ na nene ni mingi ngangu so Mbeti ti Nzapa nga na yingo vulu ti lo ayeke na ni (aHéb. 4:12). A yeke pusu nga e ti duti nduru ti sara asacrifice nga a yeke kpengba mabe ti e na yâ ti beku ti Royaume.
PIERRE ASARA KUSALA NA ‘ACLÉ TI ROYAUME’
Na pekoni so a sa yingo vulu na ndo ti abazengele, ala fa tënë na mbeto pëpe. Pierre asara kua na kozo “clé ti Royaume” ti zi lege na azo so ‘ayeda na tënë ti lo’ ti hinga ye nzoni na ndo ti Nzapa na ti lï na yâ ti Royaume. Na popo ti azo so, a yeke wara aJuif nga na azo so ayeke aJuif pëpe me so avoro Nzapa ti aJuif (Mat. 16:19; Kus. 2:5, 41). A to nda ti sara aye ti ngangu na adisciple, me ye so asara si kusala ti fango tënë ague na li ni mingi.
Na ngoi so abazengele amä a tene azo ti Samarie ayeda na tënë ti Nzapa awe, ala tokua Pierre na Jean na ala. Pierre asara kua na use clé ti Royaume na lege so lo zi lege na azo ti Samarie ti sara na Nzapa (Kus. 8:14-17). A yeke peut-être ngu oko tongaso na pekoni so a zingo Jésus na kuâ la Saul ti Tarse achangé aye mingi na yâ ti fini ti lo. Na ngu 36, Pierre asara kua na ota clé ni, na tongaso a sa yingo na ndo ti azo so ayeke aJuif pëpe na so a fâ ala na ganza pëpe.—Kus. 10:45.
Akiringo tënë na atënë na ndo ti Bible:
2:44-47; 4:34, 35—Ngbanga ti nyen la azo so amä na bê akä aye ti ala na ala kangbi nginza ni na amba ti ala? Azo mingi so aga lani aChrétien na ngoi ni so alondo na ayongoro ndo na ala yeke na ye mingi pëpe ti mû lege na ala ti ngbâ ti duti na Jérusalem teti mbeni ngoi. Me, ala yeke na nzara ti ngbâ na yâ ti kodoro ni si ala manda ye mingi na ndo ti aye so ala mä na bê dä fini fini nga si ala fa tënë na azo. Ti mû maboko na aita so, ambeni Chrétien akä aye ti ala, na ala kangbi nginza ni na ala so ye atia ala.
4:13—Pierre na Jean ahinga ti diko mbeti lani pëpe wala ala manda mbeti pëpe? Ala manda mbeti lani. A iri ala ‘azo so amanda mbeti pëpe, na asenge zo’ ndali ti so ala gue pëpe na akota da-mbeti ti aJuif ti manda ye na ndo ti Nzapa.
5:34-39—Luc asara tongana nyen ti hinga ye so Gamaliel atene lani gi na popo ti lo na amba ti lo na yâ ti Sanhédrin? Na popo ti aye ota so ge, oko alingbi ti mû lege na lo ti hinga ni: (1) Paul, so ayeke mbeni ngbene élève ti Gamaliel afa tënë so ala tene na Luc; (2) Luc asara lisoro na mbeni zo ti Sanhédrin tongana Nicodème so aye aChrétien; (3) Yingo ti Nzapa afa na Luc tënë so Gamaliel atene.
7:59—Etienne ayeke tene lani sambela na Jésus? Ên-ën. Oko zo so a lingbi a voro lo na a sambela lo ayeke gi Jéhovah Nzapa oko (Luc 4:8; 6:12). Etienne ayeke sambela ka Jéhovah na iri ti Jésus (Jean 15:16). Ye oko, na ngoi ni so, na yâ ti mbeni ye so Etienne abâ tongana suma, lo bâ “Molenge Ti Zo ayeke luti na koti ti Nzapa.” (Kus. 7:56). Etienne ahinga nzoni mingi so a mû na Jésus ngangu ti zingongo akuâ. Ni la ti gue oko na tënë ti Grec so Luc asara kusala na ni, Etienne asara tënë na Jésus, lo hunda na lo ti mû yingo ti lo. Me lo sambela lo pëpe.—Jean 5:27-29.
Aye ti manda teti e:
1:8. Tongana yingo vulu ti Nzapa amû maboko na aTémoin ti Jéhovah pëpe, ala lingbi pëpe ti fa tënë na ndo ti sese kue.
4:36–5:11. Mbeni iri ti Joseph ti Chypre ayeke Barnabas, so aye ti tene: “Molenge ti wango ndo.” Peut-être abazengele amû na lo iri so ndali ti so lo yeke sara ye na nzobe nga lo yeke mû maboko na azo. A yeke nzoni e sara ye tongana ti lo me pëpe tongana ti Ananias na Saphira so agi ti handa lê ti azo.
9:23-25. Ti zia ndo so awato ti e ayeke dä ti gue na mbeni ndo nde si a mû lege na e ti ngbâ ti fa tënë aye pëpe ti fa so e yeke azo ti mbeto.
9:28-30. Na ngoi so e yeke fa tënë, e lingbi ti si na ambeni ndo so e lingbi ti wara sioni dä wala ti wara ambeni zo so aye ti sara sioni na e, so aye ti pusu e ti sara ye na lege ni pëpe nga so aye ti buba songo ti e na Jéhovah. Ge, e yeke na bezoin ti sara ye na hange nga ti soro ndo so a yeke nzoni ti fa tënë dä nga na ngoi so a yeke nzoni ti fa na tënë.
9:31. Na ngoi so siriri ayeke kamême dä, a yeke nzoni e sara ngangu ti kpengba mabe ti e na lege so e yeke manda ye nga e yeke gbu li ti e na ndo ni. Ye so ayeke mû maboko na e ti kpe mbeto ti Jéhovah na lege so e yeke sara ye alingbi na ye so e manda nga e yeke fa tënë na bê ti e kue.
PAUL ASARA KUA TI LO NA BÊ TI LO KUE
Na ngu 44, Agabus aga na Antioche, ndo so Barnabas na Saul afa tënë dä “teti ngu oko kue”. Agabus afa kozoni awe tënë ti “kota boma”, wala kota nzara so asi ngu use na pekoni (Kus. 11:26-28). “Tongana ala sara kusala ti ala” ti mungo maboko na azo na Jérusalem awe, Barnabas na Saul akiri na Antioche (Kus. 11:29, 30; 12:25). Na ngu 47, so ti tene ngu 12 tongaso na pekoni so Saul aga Chrétien, Jéhovah afa na Barnabas na Saul na lege ti yingo vulu ti lo ti sara voyage ti missionnaire (Kus. 13:1-4). Na ngu 48, ala kiri na Antioche, “ndo so ala londo dä giriri na lâ ni so azo azia ala na grâce ti Nzapa”.—Kus. 14:26.
Nze gumbaya tongaso na pekoni, Paul (so a hinga nga lo na iri ti Saul) asoro Silas na tere ti lo na ala gue ti sara use voyage ti missionnaire (Kus. 15:40). Timothée na Luc awara tere na Paul na mbeni ndo. Paul amû lege ti gue na gbata ti Athènes nga na pekoni lo gue na gbata ti Corinthe. Kâ, Paul awara tere na Aquilas na Priscille, na lo duti kâ teti ngu oko na nze omene. Âdu ti Luc, lo ngbâ ti lo na gbata ti Philippe (Kus. 18:11). Paul azia Timothée na Silas na gbata ti Corinthe, lo mû Aquilas na Priscille na ala mû bateau ala gue na kodoro ti Syrie na tongo nda ti ngu 52 (Kus. 18:18). Aquilas na Priscille ague oko na Paul juska na kodoro ti Ephèse, na ala ngbâ ti ala kâ.
Na pekoni so Paul aduti teti mbeni ngoi na gbata ti Antioche ti Syrie awe, lo to nda ti ota voyage ti lo ti missionnaire na ngu 52 (Kus. 18:23). Na Ephèse, “tënë ti Seigneur awu mingi, a hon ye kue na ngangu.” (Kus. 19:20). Paul asara ngu 3 tongaso kâ (Kus. 20:31). Ti si na Pentecôte ti ngu 56, Paul ayeke na Jérusalem. Na pekoni so a gbu Paul, lo fa tënë na mbeto pëpe na gbele akota zo ti kodoro ni. Na kodoro ti Rome, bazengele Paul asara kanga ti da teti ngu 2 (ti londo na ngu 59 a si na ngu 61 tongaso). Na ndo so a zia Paul dä, lo wara lege ti fa tënë ti Royaume nga lo fa “nda ti tënë ti Seigneur Jésus-Christ”.—Kus. 28:30, 31.
Akiringo tënë na atënë na ndo ti Bible:
14:8-13—Ngbanga ti nyen la azo ti Lystre adi iri ti “Barnabas Jupiter, na ti Paul Mercure”? Atënë ti pande ti azo ti Rome afa so Jupiter ayeke mokonzi ti anzapa, na ala hinga molenge ti lo Mercure tongana zo so ahinga ti sara tënë pendere mingi. Teti so Paul la amû lani li ni ti sara tënë, azo ti Lystre adi iri ti lo Mercure na ala di iri ti Barnabas Jupiter.
16:6, 7—Ngbanga ti nyen la yingo vulu ake na Paul na amba ti lo ti gue ti fa tënë na yâ ti district ti Asie na ti Bithynie? Wungo ti ala ayeke lani mingi pëpe. Ni la yingo vulu afa na ala ti gue na mbeni ndo so azo mingi ayeke na nzara ti mä tënë so ala yeke fa.
18:12-17—Ngbanga ti nyen Gallion so ayeke Kota komanda ake ti kanga lege na azo na ngoi so ala to nda ti pika Sosthène? Peut-être Gallion apensé so teti so Sosthène la amû li ni ti pusu gbâ ti azo na tere ti Paul, ye so a sara na lo so alingbi na lo. Ye oko, ye so aga na ye ti nzoni ndali ti so a mû lege na Sosthène ti ga Chrétien. Paul atene mbeni lâ so Sosthène ayeke “ita ti e”.—1 aCor. 1:1.
18:18—Zendo wa la Paul amû? Ambeni zo ti gingo nda ti Bible atene so Paul amû zendo ti aNazir (Nom. 6:1-21). Bible afa pëpe mara ti zendo wa Paul amû. Wala lo mû zendo so kozo ti ga Chrétien wala na pekoni? A yeke gi na ngoi ni so la lo to nda ti sara ye alingbi na zendo ti lo wala zendo ni aga nduru ti hunzi awe? Bible afa tënë na ndo ni pëpe. Atâa ye ni ayeke lani tongana nyen, a yeke sioni pëpe ti mû mara ti zendo tongaso.
Aye ti manda teti e:
12:5-11. E lingbi ti sambela ndali ti aita ti e na a yeke nzoni e sara ni.
12:21-23; 14:14-18. Hérode ayeda hio na gonda so alingbi gi na Nzapa lo oko. Ye so lo sara ague nde mingi na ti Paul na Barnabas so na lê ni lê ni ala ke na kuru go ti tene azo amû na ala gonda so ala lingbi na ni pëpe. A yeke nzoni e duti na nzara pëpe ti tene a gonda e ndali ti aye so e sara na yâ ti kua ti Jéhovah.
14:5-7. Ti sara ye na hange alingbi ti mû maboko na e ti ngbâ lakue ti sara kua ti Jéhovah.—Mat. 10:23.
14:22. A-Chrétien ahinga so aye ti ngangu ayeke si na ala. Ala yeke bere mabe ti ala pëpe ti mû lege na ala ti kpe ni.—2 Tim. 3:12.
16:1, 2. A yeke nzoni aChrétien so ade maseka asara kua ti Nzapa na bê ti ala kue nga ala gi ti tene Jéhovah amû maboko na ala ti duti na asarango ye so ayeke pusu azo ti sara nzoni tënë ti ala.
16:3. A yeke nzoni e sara ye kue so akpengba-ndia ti Bible amû lege na e ti sara ti sara si azo ayeda na nzoni tënë so e yeke fa.—1 aCor. 9:19-23.
20:20, 21. Fango tënë da na da ayeke mbeni kota mbage ti kusala ti e ti fango tënë.
20:24; 21:13. Dutingo be-ta-zo na Nzapa ayeke kota ye mingi ahon batango fini ti e.
21:21-26. A yeke nzoni e yeda na bê ti e kue na nzoni wango.
25:8-12. A lingbi laso aChrétien asara kua na aye so ndia ti kodoro aleke ti mû lege na ala ti “bata Tene-nzoni” nga ti sara si a luti nzoni na lege ti ndia.—aPhil. 1:7.
26:24, 25. A yeke nzoni e fa “tâ tënë so ayeke na donzi”, wala tâ tënë so azo so li ti ala ayeke dä alingbi ti mä atâa so “zo ti sese” abâ so tënë so e yeke fa ayeke gi atënë ti buba.—1 aCor. 2:14.
[Foto na lembeti 30]
Lawa la Pierre asara kua na ‘aclé ti Royaume’?
[Foto na lembeti 31]
Tongana yingo vulu amû maboko na aTémoin ti Jéhovah pëpe, ala lingbi pëpe ti fa tënë na ndo ti sese kue