Lege ti mû maboko na kamarade ti mo so tere ti lo ason

ASI na mo awe ti hinga pëpe tënë so mo lingbi ti tene na mbeni kamarade ti mo so tere ti lo ason ngangu? Hinga so mo lingbi ti hon ndo ti kpale so. Tongana nyen? Mbeni molongo ti atënë so a lingbi mo tene gi ni na mbeni zo ti kobela ayeke dä pëpe. Ngobo ti sarango ye ti azo so ayeke nde nde ayeke sara nga ye mingi dä. Sarango ye ti tere ti azo ayeke nga nde nde. Ni la, mbeni ye so alingbi ti sara nzoni na mbeni zo ti kobela ayeke sara peut-être nzoni pëpe na mbeni nde. Na ndo ni, lango oko oko dutingo ti zo alingbi ti changé nga zo alingbi ti duti na ngia laso me kekereke tere ti lo anzere pëpe.

Kota ye so alingbi mo sara ayeke ti zia tere ti mo na place ti zo ni na ti gi ti hinga ye so lo yeke na bezoin ni nga ye so lo ku na mbage ti mo ti tene mo sara. Mo yeke sara tongana nyen ti hinga ni? Bâ ambeni wango so aluti na ndo ti aye so Bible afa.

Dengi mê nzoni ti mä lo

AYE SO BIBLE AFA:

“A lingbi zo oko oko aduti nduru ti mä tënë, ti sara tënë hio hio pëpe.”​—JACQUES 1:19.

‘Lâ ti kaï ayeke, na lâ ti sara tënë ayeke.’​—ZO-TI-FA-TENE 3:1, 7.

◼ Tongana mo gue ti bâ kamarade ti mo so tere ti lo ason, dengi mê nzoni ti mä lo na bâ mawa ti lo. Dö tere pëpe ti mû wango wala bâ tere ti mo pëpe tongana zo so lakue gi lo la lo lingbi ti leke akpale kue. Tongana mo dö tere ti sara tënë, mo lingbi ti tene mbeni tënë na mbana pëpe me so alingbi ti son bê ti zo. Peut-être ye so kamarade ti mo aye a yeke pëpe ti tene a fa na lo ye kue so a lingbi lo sara me lo ye mbeni zo so ayeke dengi mê nzoni ti mä lo.

Mû lege na kamarade ti mo ti zi bê ti lo na mo. Fâ tënë na yanga ti lo pëpe nga gi pëpe ti bâ ye so asi na lo tongana kete ye. Mbeni koli so iri ti lo ayeke Emílioa atene: “Méningite asara mbi na asara si lê ti mbi abuba. Na ambeni ngoi vundu ahon ndo ti mbi. Akamarade ti mbi atara ti dë bê ti mbi, ala tene: ‘Gi mo oko la mo yeke na akpale pëpe. Kpale ti ambeni zo ahon ti mo.’ Me, ala hinga pëpe so mara ti tënë tongaso asara nzoni na mbi pëpe. A yeke bango kpale ti mbi tongana kete ye la. Tënë ti ala ni amû vundu na mbi mingi.”

Zia lege na kamarade ti mo ti fa tënë ti bê ti lo na mo sân ti tene lo gi bê ti lo so mo yeke kasa ande lo. Tongana lo tene na mo so mbeto asara lo, yeda na ni ahon gi ti tene na lo ti sara mbeto pëpe. Eliana so ayeke bâ pasi na kobela ti cancer atene: “Na ngoi so mbi gi bê ti mbi na ndo ti seni ti mbi, mbi yeke toto. Me ye so aye pëpe ti tene so mbi zia bê ti mbi na Nzapa mbeni pëpe.” Gi ti sara ye na kamarade ti mo ni alingbi na dutingo ti lo me hunda na lo ti sara ye tongana ti so mo ye pëpe. Hinga so fadeso kete ye ason gi bê ti lo songo me a yeke sarango ye ti lo ka la pëpe. Hinga ti kanga bê ti ku. Dengi mê ti mä lo même tongana lo yeke kiri gi na ndo ti a-oko tënë fani mingi (1 aGbia 19:9, 10, 13, 14). Peut-être lo ye ti tene mo hinga pasi so lo yeke bâ.

Zia tere ti mo na place ti lo na ne lo

AYE SO BIBLE AFA:

“Ala duti na ngia legeoko na ala so aduti na ngia, ala toto legeoko na azo so atoto.”​—AROMAIN 12:15.

“Ye kue so ala ye azo asara na ala, a lingbi ala sara na azo ni nga.”​MATTHIEU 7:12.

◼ Zia tere ti mo na place ti kamarade ti mo ni. Tongana lo yeke leke tere ti lo ti tene a opéré lo, wala ti gue ti mû yôro, wala lo yeke ku ti tene a fa peko ti kizama so a sara na lo, bê ti lo alingbi ti gi lo mingi na kete ye alingbi ti son bê ti lo. A yeke nzoni mo hinga ni na mo gi ti sara ye na lo alingbi na dutingo ti lo. Peut-être a yeke pëpe ngoi ti hunda na lo gbâ ti atënë, mbilimbili atënë so andu gi lo.

Ana Katalifós mbeni wandara so amanda ye na ndo ti sarango ye ti zo na so asara kua na yâ ti mbeni da-nganga atene: “Zia lege na azo ti kobela ti sara tënë na ndo ti kobela ti ala na ngoi so ala ye nga alingbi na ngangu ti ala. Na ngoi so ala yeke na nzara ti sara lisoro, sara lisoro na ala na ndo ti aye so ala ye ti sara tënë dä. Me, tongana ala yeke na nzara ti sara lisoro pëpe, mo duti kpô; même gi senge gbungo maboko ti ala alingbi ti sara nzoni na ala mingi. Wala mo lingbi ti bâ so ala yeke na bezoin ti zia maboko ti ala na ndo ti go ti mbeni zo si ala toto.”

Tongana mo hinga ambeni ye na ndo ti kamarade ti mo ni, gi ti fa ni na azo pëpe. Wasungo mbeti Rosanne Kalick so kobela ti cancer asara lo fani use na lo sö kuâ dä atene: “Hinga so atënë so lo yeke tene na mo so a lingbi mo tene na mbeni zo pëpe. Tongana sewa ni amû yanga na mo pëpe ti sara tënë ni na ambeni zo, sara tënë ni pëpe. Hunda na zo ti kobela ni ye so lo ye azo ahinga na ndo ti kobela ni.” Edson so asö kuâ na yâ ti kobela ti cancer atene: “Mbeni kamarade ti mbi atene na azo atene mbi yeke na kobela ti cancer na mbi yeke ninga ande ti kui pëpe. A opéré mbi ade ti ninga pëpe na mbi hinga so mbi yeke na cancer me mbi ngbâ ti ku ti tene awanganga afa na mbi wala kobela ni andu ambeni mbage ti tere ti mbi mingi. Na pekoni a fa na mbi so kobela ni angbâ gi ndo oko. Me lo tene tënë kirikiri na azo na ndo ti mbi awe. Tënë so ambeni zo atene sân ti gbu li ti ala nga na ambeni tënë so ala yeke hunda asara wali ti mbi nzoni pëpe.”

Tongana kamarade ti mo angbâ ti gi kode wa ti kaïngo kobela a lingbi lo soro, tene na lo hio pëpe ye so mo yeke sara tongana mo yeke fade na place ti lo. Lori Hope, wasungo mbeti so asö kuâ na yâ ti kobela ti cancer atene: “Kozo ti tokua mbeti wala mbeni sango so asara tënë na ndo ti cancer na mbeni zo so ayeke na kobela ti cancer wala zo so asö kuâ na yâ ti kobela ti cancer, a yeke nzoni mingi ti hunda wala ala ye ti wara mara ti asango tongaso. Tongaso pëpe, ye so mo sara fade ti mû maboko na kamarade ti mo ni alingbi ti sara sioni na lo sân ti tene mo hinga.” Zo oko aye pëpe ti tene a mû na lo asango ahon ndo ni na ndo ti akode nde nde ti kaïngo kobela.

Atâa mo yeke kota kamarade ti lo, duti na tere ti lo aninga ngbii pëpe. So mo ga ti bâ lo so ayeke nzoni mingi, me peut-être tere ti lo anzere ti sara lisoro na mo pëpe. Peut-être lo fatigué na lo yeke na ngangu mingi pëpe ti sara tënë wala ti mä mo aninga. Na mbage, gi pëpe ti fa na lo so mo ga gi hio ti hon. A lingbi lo bâ so mo ye ti mû maboko na lo.

Ti fa so mo ne lo a hunda ti tene mo bâ yâ ti aye nzoni na mo sara ye na ndara. Na tapande, tongana mo ye ti tö kobe ti gue na ni na lo, a yeke nzoni ti hunda na lo kobe so lo ye ti te. Tongana tere ti mo wani ason, peut-être koro la asara mo, a yeke nzoni mo ku mo sava awe si mo gue mo bâ kamarade ti mo ni.

Tene atënë so akpengba lo

AYE SO BIBLE AFA:

“Menga ti wandara asara si ye aga nzoni.”​—APROVERBE 12:18.

“Zia lakue tënë ti yanga ti ala aduti nzoni, ala zia ingo dä.”​—ACOLOSSIEN 4:6.

◼ Tongana mo ngbâ ti bâ kamarade ti mo so tere ti lo ason na nzoni lê, atënë ti yanga ti mo nga na asarango ye ti mo ayeke fa ni. Ngbâ ti bâ lo tongana zo so lani asarango ye ti lo anzere na mo si mo sara kamarade na lo so. Ngbâ ti sara songo na lo, me zia si kobela ti lo ni asara si mo changé sarango ye ti mo na mbage ti lo pëpe. Tongana mo yeke sara tënë na kamarade ti mo ni mo bâ mo tene lo yeke mbeni zo so ayeke na ngangu oko pëpe ti sara mbeni ye, lo wani lo yeke to nda ti bâ tere ti lo tongaso. Roberta so ayeke na mbeni kobela ti yâ ti bio so a dü lo dungo na ni atene: “Sara ye na mbi tongana zo so ayeke na kobela pëpe. Mbi yeke na ngangu mingi pëpe, me mbi yeke na abibe ti mbi nga na aye so mbi ye. Sara mawa ti mbi ahon ndo ni pëpe. Sara tënë na mbi mo bâ mo tene mbi yeke mbeni buba zo pëpe.”

Girisa pëpe so kpale ni ayeke pëpe tënë so mo tene, me lege so mo tene na tënë ni. Même totongo ti go ti mo alingbi ti sara ye mingi na ndo ti zo. Kete na pekoni so a wara kobela ti cancer na tere ti Ernesto, mbeni kamarade ti lo so ayeke na kodoro wande airi lo na téléphone atene: “A yeke ngangu na mbi ti yeda so mo yeke na cancer!” Ernesto adabe ti lo, lo tene: “Totongo ti go ti kamarade ti mbi na tenengo ‘mo’ nga na ‘cancer’ asara si mbi woko kue.”

Wasungo mbeti Lori Hope amû mbeni tapande, lo tene: “Ti mbeni zo ti kobela nda ti hundango ndo so atene ‘Tongana nyen?’ ayeke mingi. Totongo ti go ti zo so ahunda tënë ni, geste ti lo, songo ti lo na zo ti kobela ni nga ngoi so lo hunda na tënë ni, aye so kue ayeke sara ye mingi. Aye ni so ayeke sara si hundango ndo ni so alingbi ti dë bê ti zo ti kobela ni, ti son bê ti lo wala ti zia mbeto na yâ ti lo.”

Zo so tere ti lo ason aye peut-être si a bâ lege ti lo nzoni, a hinga pasi so lo yeke bâ nga a ne lo. Tongaso, fa na zo ti kobela ni so mo bâ lo na nene ni mingi na mo yeke duti dä ti mû maboko na lo. Rosemary, so cancer asara mongoli ti lo, atene: “Ye so amû ngangu na mbi ayeke so akamarade ti mbi atene ala ye mbi na ala yeke duti dä ti mû maboko na mbi atâa ye wa asi.”​—aProverbe 15:23; 25:11.

Duti zo so ayeke mû maboko na lo

YE SO BIBLE AFA:

“Zia e ndoye tere gi na tënë pëpe wala na yanga pëpe, me na lege ti kusala nga na tâ tënë.”—1 JEAN 3:18.

◼ Ti londo na ngoi so a yeke sara kizama ti wara na kobela ni ti si na ngoi ti mungo ayorö, aye so kamarade ti mo ayeke na bezoin ni ayeke changé. Me na yâ ti ngoi so kue, lo yeke peut-être na bezoin ti mungo maboko. Ahon ti tene “tongana mo yeke na bezoin ti mbeni ye, sara tënë ni na mbi”; fa na lo mbilimbili ye so mo lingbi ti sara. Fa na lo so mo lingbi ti mû maboko na lo na yâ ti aye so a yeke sara ni lâ oko oko. A yeke akusala tongana tongo kobe, balengo yâ ti dä, sukulango bongo, repassengo bongo, guengo ambeni tokua, vongo ye, guengo na lo na da-nganga ti tene lo mû yorö. A yeke gi ambeni ye oko oko so mo lingbi ti sara ti fa so mo mû maboko na zo. Duti zo so a lingbi ti zia bê na ndo ti lo na sara ye na l’heure.​—Matthieu 5:37.

Wasungo mbeti Rosanne Kalick atene: “Atâa ye so e sara ayeke kete wala kota, so ayeke mû lege na zo ti kobela ni ti wara sava ayeke sara nzoni na lo mingi.” Sílvia so kobela ti cancer amû lo fani use na so asö kuâ dä ayeda na tënë so, lo tene: “So lâ oko oko akamarade ti mbi nde nde amû mbi na kutukutu ti gue na mbeni gbata nde ti tene a sava mbi asara si mbi yapu na adë bê ti mbi! Na lege, e yeke sara lisoro na ndo ti atënë nde nde nga na pekoni so e hunzi na da-nganga awe, e yeke luti lakue na lege ti nyon café. Ye so asara si mbi girisa na ndo ti kobela ni.”

Me tene pëpe so mo hinga tâ ye so kamarade ti mo ayeke na bezoin ni. Kalick atene: “Hunda ndo fani mingi.” Lo kiri lo tene: “Tongana mo yeke gi ti mû maboko, zia si mo la mo sara aye kue pëpe. A lingbi ti ga na mbeni ye ti nzoni pëpe. Tongana mo mû lege na mbi ti sara mbeni ye pëpe, mo ye peut-être ti tene so mbi lingbi ti sara ye oko pëpe. Mbi ye ti hinga so mbi lingbi nga ti sara ambeni ye. Mbi ye pëpe ti bâ tere ti mbi tongana mbeni zo ti kobela. Mû maboko na mbi ti sara mbeni ye.”

Kamarade ti mo aye peut-être ti bâ so lo lingbi ti sara ambeni ye. Adilson so ayeke na SIDA atene: “Na ngoi so tere ti mo ason, mo ye pëpe ti tene azo asara sanka ti mo, mo bâ mo tene mo yeke ye oko pëpe wala mo lingbi ti sara mbeni ye oko pëpe. Mo ye nga ti sara ambeni ye, atâa a yeke gi mbeni kete ye. Tongana mo bâ so mo lingbi ti sara ambeni ye, a yeke nzere na mo mingi. A yeke mû na mo nzara ti ngbâ na fini. Mbi ye si azo azia mbi ti mû adesizion mbi wani na ala bâ na nene ni adesizion ti mbi. Ti duti zo ti kobela aye pëpe ti tene so e lingbi mbeni pëpe ti ngbâ ti sara kusala ti babâ, mama wala mbeni kuâ nde.”

Ngbâ lakue nduru na zo ni

YE SO BIBLE AFA:

“Tâ ndeko andoye lakue; na lâ ti ye ti vundu, lo yeke tongana tâ ita.”​—APROVERBE 17:17.

◼ Tongana yongoro lege wala ambeni ye nde asara si mo lingbi pëpe ti gue ti bâ kamarade ti mo, mo lingbi ti pika singa na lo wala ti tokua lettre na lo. Nyen la mo lingbi ti sara tënë ni na yâ ti lettre ni? Alan D. Wolfelt, mbeni zo so ayeke mû wango na azo so vundu ahon ndo ti ala amû wango so: “Dabe ti zo ni na ndo ti apendere ye so mo na lo asara ândö. Mû yanga so mo yeke kiri ti tokua mbeni mbeti na lo . . . na yâ ti kete ngoi. Na pekoni sara ye alingbi na yanga so mo mû.”

Kpe pëpe ti gi ti kpengba kamarade ti mo so tere ti lo ason ndali ti so mo sara peut-être mbeto ti sara mbeni tënë so ayeke na lege ni pëpe. Na yâ ti mingi ti aye, kota ye ni ayeke ti ga ti bâ zo ni. Na yâ ti buku ti Lori Hope, lo tene: “A yeke si na e kue ti tene, na mbana pëpe, e tene mbeni tënë wala e sara mbeni ye so alingbi ti son bê ti mbeni zo. Me so la ayeke kpale pëpe. Kpale ni ayeke londo tongana mo sara mbeto ti sara mbeni faute na mo ke ti ga nduru na zo so ayeke na bezoin ti mo.”

Kamarade ti mo so tere ti lo ason ngangu ayeke peut-être na bezoin ti mo fadeso mingi ahon ti kozo. Fa so mo yeke “tâ ndeko” wala kamarade. Peut-être aye kue so mo sara ayeke zi pasi ti lo ni pëpe, me mo lingbi ti sara si zo so mo ye lo agbu ngangu na yâ ti kpale ti lo.

[Kete tënë na gbe ni]