‘So ayeke mbeni lango so a lingbi ala dabe ti ala na ni’

1, 2. Anniversaire wa la a lingbi aChrétien kue agi ti hinga ye na ndo ni? Ngbanga ti nyen?

TONGANA a sara na mo tënë ti “anniversaire”, mo yeke pensé na nyen? Mbeni zo so asara mariage awe ayeke pensé peut-être na anniversaire ti mariage ti lo. Ti ambeni, ala lingbi ti pensé peut-être na ndo ti mbeni kota lango so azo ayeke dabe ti ala na ni, na tapande lango so kodoro ti ala asigigi na gbe ti ngbâa. Me mo hinga mbeni anniversaire ti kodoro so a sara ni ahon ngu 3 500 tongaso awe?

² Anniversaire so ayeke Pâque. A yeke matanga so azo ti Israël ayeke sara lani ti dabe ti ala na lango so ala sigigi na gbe ti ngbâa na Égypte. A lingbi mo bâ matanga so na nene ni. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so matanga ni andu ambeni kpengba ye na yâ ti fini ti mo. Mo lingbi peut-être ti tene: ‘Pâque ayeke matanga ti aJuif, me mbi yeke ti mbi Chrétien. Ngbanga ti nyen ti gi ti hinga ye na ndo ti matanga ni?’ Kiringo tënë ni ayeke na yâ ti kpengba tënë so: ‘A fâ Christ, ngasangbaga ti Pâque ti e.’ (1 aCor. 5:7). Ti gbu nda ti tënë so nzoni, a lingbi e gi ti hinga ye na ndo ti Pâque ti aJuif nga e gi ti bâ tongana nyen la tënë so ayeke mbeni commandement so abâ aChrétien kue.

NGBANGA TI NYEN LA AZO TI ISRAËL AYEKE SARA LANI MATANGA TI PÂQUE?

3, 4. Ye wa la asi kozoni na kozo Pâque?

³ Na yâ ti dunia, azo kutu ngbangbo mingi so ayeke aJuif ape ahinga ye na ndo ti ye so asi kozoni na kozo Pâque. Peut-être ala diko ye na ndo ni na yâ ti Bible na mbeti ti Exode, wala ambeni zo la afa peko ti mbaï ni na ala wala ala bâ film na ndo ni. Mo dabe ti mo na ye so asi lani kozoni na kozo Pâque?

⁴ Na ngoi so amolenge ti Israël ayeke lani angbâa na Égypte teti angu mingi, Jéhovah atokua Moïse na ita ti lo Aaron ti hunda na Pharaon ti zi azo ti lo. Me gbia ti Égypte, so asara ye na baba, ake ti zi amolenge ti Israël. Tongaso, Jéhovah asara si aye ti ngangu bale-oko aga na ndo ti Égypte. Na ngoi ti tanga ti ye ti ngangu ni, a fâ akozo molenge ti azo ti Égypte. Na peko ti ye so, Pharaon ayeda ti zi amolenge ti Israël.​—Ex. 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5.

5. Nyen la a hunda lani na azo ti Israël ti sara kozoni ti tene a zi ala? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

⁵ Me kozo ti tene a zi amolenge ti Israël, a lingbi lani ala sara ye alingbi na ambeni mbilimbili fango ye. A yeke lani na lango 21 wala 22 tongaso ti mars, ngu 1513 kozo ti Christ, na nze ti aJuif so a iri ni Abib, so na pekoni ni a iri ni Nisan. Nzapa atene na amolenge ti Israël so, na lango bale-oko ti Nisan, a lingbi ala leke tere ti ala ndali ti ambeni ye so ayeke si na lango 14 ti Nisan. Lango ni akomanse na ngoi ti lindango ti lâ, ngbanga ti so ti aHébreu lango oko akomanse na ngoi ti lindango ti lâ na ahunzi na ngoi ti lindango ti lâ na ndade ni. Na lango 14 ti Nisan, a hunda lani na sewa oko oko ti fâ mbeni koli ngasangbaga wala ngasa na ti fi mênë ni na tere ti cadre ti porte ti da ti lo nga na tere ti li ti cadre ti porte ti da ni (Ex. 12:3-7, 22, 23). A lingbi lani azo ti sewa ni ate zongo ngasangbaga na mapa so a sara na mama ni pëpe nga na ambeni kugbe ti kasa. Ange ti Nzapa ayeke hon na yâ ti kodoro ti Égypte na lo yeke fâ akozo molenge ti azo ti kodoro ni kue, me lo yeke fâ pëpe akozo molenge ti azo ti Israël so amä yanga. Na pekoni, a yeke zi awakua ti Nzapa.​—Ex. 12:8-13, 29-32.

6. Ngbanga ti nyen azo ti Israël angbâ ti sara lani matanga ti Pâque ngu oko oko?

⁶ A lingbi lani azo ti Israël adabe ti ala na lango so Nzapa azi ala na gbe ti ngbâa na Égypte. Nzapa atene na ala, lo tene: “Fade lâ ni so aga ye ti dabe na i, na fade i lu kpengba-ndia ti bata lâ ni so teti fête ti L’Éternel lakue na ngoi ti awagame ti i kue.” Na peko ti matanga ti Pâque ti lango 14 ti Nisan, azo ti Israël asara matanga ti Amapa so a sara na mama ni pëpe so a sara na yâ ti lango mbasambala. A sara lani Pâque na lango 14 ti Nisan, me a lingbi ti tene so alango miombe ti matanga ni kue ayeke lango ti matanga ti Pâque (Ex. 12:14-17; Luc 22:1; Jean 18:28; 19:14). Matanga ti Pâque ayeke lani mbeni matanga so a hunda na azo ti Israël ti sara ni ngu oko oko.​—2 Chron. 8:13.

7. Fini matanga wa la Jésus azia na sese na ngoi ti ndangba matanga ti Pâque so lo na adisciple ti lo asara?

⁷ Teti so Jésus na adisciple ti lo ayeke lani aJuif, ala yeke na gbe ti Ndia so Nzapa amû na Moïse nga ala yeke sara matanga ti Pâque (Mat. 26:17-19). Na ngoi ti ndangba matanga ti Pâque so Jésus na ala asara, lo zia na sese mbeni fini matanga so a lingbi adisciple asara ni ngu oko oko. A iri ni matanga ti Kobe ti Seigneur. Me a lingbi lani ala sara ni na lango wa?

A SARA LANI MATANGA TI KOBE TI SEIGNEUR NA LANGO WA?

8. Hundango ndo wa ambeni zo alingbi ti hunda na ndo ti matanga ti Pâque nga na Kobe ti Seigneur?

⁸ Jésus azia na sese matanga ti Kobe ti Seigneur na pekoni so lo na adisciple ti lo asara matanga ti Pâque. Ye so afa so a sara lani matanga ti Kobe ti Seigneur na oko lango so a sara na matanga ti Pâque. Peut-être mo bâ so lango so aJuif ayeke sara na matanga ti Pâque laso, a lingbi ti duti nde na lango so e yeke sara na Matanga ti Dango Bê na kuâ ti Christ. Ngbanga ti nyen la alango ni ayeke oko ape? Kiringo tënë ni ayeke na yâ ti commandement so Nzapa amû na azo ti Israël. Na pekoni so Moïse atene so a lingbi “bungbi ti azo ti Israël kue afâ” ngasangbaga, lo fa na ala ngoi so ala lingbi ti fâ na ni na lango 14 ti Nisan.​—Diko Exode 12:5, 6.

9. Ti gue oko na tënë so ayeke na Exode 12:6, a lingbi lani a fâ ngasangbaga ti Pâque na ngoi wa? (Bâ nga encadré ““Ngoi wa la a fâ ngasangbaga ti Pâque?”)

⁹ Mbeni buku ti aJuif (The Pentateuch and Haftorahs) afa so Exode 12:6 atene so a lingbi lani a fâ ngasangbaga ni na “lakui.” Ambeni Bible atene nga tongaso. Ambeni Bible ni, so na popo ni mo yeke wara Bible ti aJuif so a iri ni Tanakh, akiri peko ti tënë so na tënë “na peko ti lindango ti lâ kozoni si ndo avuko.” Tongaso, a lingbi lani a fâ ngasangbaga ni na pekoni so lâ alinda kozo si ndo avuko, na tongo nda ti lango 14 ti Nisan.

10. Ambeni zo atene ti ala so a fâ lani ngasangbaga ti Pâque na ngoi wa? Ye so asara si e lingbi ti hunda tere ti e na tënë wa?

¹⁰ Na pekoni, ambeni Juif apensé so ti fâ angasangbaga kue so aga na ala na temple ayeke mû ngoi mingi. Ala pensé so tënë so ayeke na Exode 12:6 aye ti sara tënë ti hunzingo ti lango 14 ti Nisan, na popo ti ngoi so lâ ague ti lï na peko ti midi nga na ngoi so lâ alinda na lakui. Me tongana a fâ angasangbaga ni na hunzingo ti lango 14 ti Nisan, azo ti Israël ayeke te ni lani na l’heure ti nyen? Jonathan Klawans, mbeni wafango mbeti, atene so ala yeke te ni lani na lango 15 ti Nisan. Me lo tene so a sara tënë ni polele tongaso ape na yâ ti mbeti ti Exode. Lo tene nga so ambeti so aJuif so ayeke awafango ye asû ni, a fa pëpe tongana nyen la a yeke sara lani matanga ti Pâque kozo si a buba lani temple na ngu 70.

11. (a) Nyen la asi na Jésus na lango ti matanga ti Pâque ti ngu 33? (b) Ngbanga ti nyen la a iri lani lango 15 ti Nisan ti ngu 33, “kota” lâ ti Sabbat? (Bâ kete tënë na gbe ni.)

¹¹ Tongaso, na lango wa la a sara matanga ti Pâque ti ngu 33? Na lango 13 ti Nisan, tongana ngoi ti tene “a fâ nyama ndali ti Pâque ni” apusu nduru, Christ atene na Pierre na Jean atene: “Ala gue ala leke kobe ti Pâque ti tene e te.” (Luc 22:7, 8). Tongaso, na lango 14 ti Nisan, na jeudi na lakui na peko ti so lâ alinda, Jésus na adisciple ti lo ate kobe ti Pâque. Na pekoni, lo zia na sese matanga ti Kobe ti Seigneur (Luc 22:14, 15). Na bï ni a gbu lo nga a fâ ngbanga na ndo ti lo. Nduru na midi na lango 14 ti Nisan, a kanga lo na ndo ti keke ti pasi nga lo kui na peko ti midi (Jean 19:14). Tongaso, ‘a fâ Christ, ngasangbaga ti Pâque ti e,’ na oko lango so a yeke fâ lani na ngasangbaga ti Pâque (1 aCor. 5:7; 11:23; Mat. 26:2). A lu kuâ ti Jésus kozo ti tene lango 15 ti Nisan ato nda ni.a​—Lév. 23:5-7; Luc 23:54.

NYEN LA E LINGBI TI MANDA NA LEGE TI MATANGA TI PÂQUE SO A SARA ÂNDÖ?

12, 13. Matanga ti Pâque so azo ti Israël ayeke sara lani, a bâ amolenge ti ala tongana nyen?

¹² Na ngoi so azo ti Israël asara lani kozo matanga ti Pâque na Égypte, Nzapa a hunda na ala ti sara matanga so ngu oko oko “lakue.” Ngu oko oko na ngoi ti matanga ti Pâque, amolenge ayeke hunda lani ababâ na amama ti ala ngbanga ti nyen la ala sara matanga ni. (Diko Exode 12:24-27; Deut. 6:20-23) Tongaso, matanga ti Pâque ayeke lani mbeni ye so azo ti Israël ayeke “dabe” ti ala na ni na so même amolenge kue alingbi ti hinga ye na ndo ni.​—Ex. 12:14.

¹³ Azo ti Israël ayeke fa lani akpengba ye na ndo ti matanga ti Pâque ni na amolenge ti ala nga amolenge ni ayeke fa ni na amolenge ti ala ti gue na ni. Mbeni kpengba ye so ala fa na ala, a yeke so Jéhovah ayeke bata awakua ti lo. A fa na amolenge ni so Jéhovah ayeke dä biani, lo yeke Nzapa so ayeke bâ lege ti awakua ti lo nga lo yeke bata ala. Lo fa ni na ngoi so lo bata lani akozo molenge ti azo ti Israël na fini na ngoi so “Lo fâ azo ti Égypte”.

14. Nyen la ababâ na amama alingbi ti fa na amolenge ti ala na lege ti matanga ti Pâque?

¹⁴ Ababâ na amama so ayeke aChrétien ayeke fa pëpe na amolenge ti ala ngu oko oko ngbanga ti nyen la a yeke sara lani matanga ti Pâque. Me mo yeke fa na amolenge ti mo même ye so azo ti Israël afa lani na amolenge ti ala na lege ti matanga ti Pâque, so Nzapa ayeke bata awakua ti lo? Aye so mo yeke sara afa biani na amolenge ti mo so mo hinga na bê ti mo kue so Jéhovah angbâ ti bata awakua ti lo? (Ps. 27:11; És. 12:2). A yeke nzoni mo fa ni na ala na lege ti mbeni pendere lisoro me mo diko gi gbâ ti tënë pëpe. Tongana mo fa na amolenge ti mo so Jéhovah ayeke bata awakua ti lo, a yeke mû maboko na ala ti zia bê ti ala mingi na lo.

15, 16. Nyen la e lingbi ti manda na ndo ti Jéhovah na lege ti matanga ti Pâque nga na atënë so ayeke na Exode?

¹⁵ Mbeni kpengba ye so e lingbi ti manda na lege ti matanga ti Pâque ayeke so Jéhovah ayeke zi azo ti lo. Gbu li na ndo ti ye so Jéhovah asara ti zi ala na Égypte. Lo fa lege na ala na lege ti pilier ti mbinda nga na ti wâ. Na pekoni, Jéhovah akangbi yâ ti Kota Ngu-Bengba use na ala hon na yâ ni na ndo ti kuru sese. Tongana ala hon na yâ ti ngu ni awe, ala bâ so ngu ni akiri na ndo ti aturugu ti Égypte. Azo ti Israël agonda Jéhovah teti so lo zi ala, na ala he bia atene: “Fade mbi sara bia na [Jéhovah] . . . Lo bi mbarata na zo so atambela na ndo lo na yâ Kota Ngu-Bengba. [Jéhovah] ayeke ngangu ti mbi na Gbia ti mbi, na Lo ga Salut ti mbi.”​—Ex. 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Ps. 136:11-15.

¹⁶ Tongana mo yeke na amolenge, mo yeke mû maboko na ala ti tene ala bâ so Jéhovah ayeke Nzapa so ayeke na ngangu ti zi awakua ti lo? Na ngoi so mo yeke mû adesizion wala mo yeke sara tënë na amolenge ti mo, ala bâ biani so mo zia bê ti mo kue na Jéhovah ti zi mo nga na sewa ti mo? Peut-être mo na azo ti sewa ti mo alingbi ti sara lisoro na ndo ti Exode chapitre 12-15 na ngoi ti vorongo Nzapa na yâ ti sewa nga mo lingbi ti fa na ala tongana nyen la Jéhovah azi lani awakua ti lo. Na mbeni ngoi ni nde mo lingbi nga ti sara kua na aversê tongana Kusala 7:30-36 wala Daniel 3:16-18, 26-28. A yeke nzoni e kue, amaseka nga na akangba, e hinga na bê ti e kue so Jéhovah azi lani awakua ti lo giriri nga lo yeke zi ande e na yâ ti ngoi so ayeke ga.​—Diko 1 aThessalonicien 1:9, 10.

MATANGA SO A LINGBI E NGBÂ TI SARA NI

17, 18. Ngbanga ti nyen mênë ti Jésus ayeke nzoni mingi ahon mênë ti ngasangbaga ti Pâque?

¹⁷ Atâ Chrétien ayeke sara matanga ti Pâque pëpe. Matanga so ayeke lani na yâ ti Ndia so Nzapa amû na Moïse na e yeke na gbe ti Ndia so pëpe (aRom. 10:4; aCol. 2:13-16). Me e yeke sara mbeni matanga nde so ayeke Matanga ti Dango Bê na kuâ ti Molenge ti Nzapa. E lingbi nga ti manda ye mingi na lege ti matanga ti Pâque so a sara ni lani na Égypte.

¹⁸ Mênë ti ngasangbaga so azo ti Israël afi ni lani na tere ti cadre ti porte ti da ti ala nga na tere ti li ti cadre ti porte ti da ni amû lege ti tene a fâ akozo molenge ti ala pëpe. Laso, e yeke mû anyama pëpe na sandaga na Nzapa na ngoi ti matanga ti Pâque wala na mbeni ngoi nde. Me mbeni sandaga ayeke dä so ayeke nzoni mingi na so alingbi ti bata fini ti zo teti lakue lakue. Bazengele Paul afa so ayeke mênë ti Jésus, “so a fi ni,” la amû lege na aChrétien so a soro ala ti wara fini ti lakue lakue na yayu. Ala yeke “akozo molenge so a zia iri ti ala na yayu”. (aHéb. 12:23, 24). Mênë ti Jésus amû lege nga na ambeni ngasangbaga ti duti na beku ti wara fini ti lakue lakue na ndo ti sese. A lingbi e kue e girisa ape zendo so: “Na lege ti ngere so Molenge ni afuta ti zi azo, a zi e na lege ti mênë ti lo, biani a pardone afaute ti e alingbi na mosoro ti kota nzobe ti lo.”​—aÉph. 1:7.

19. Tongana nyen la lege so a fâ na Jésus asara si e zia bê ti e mingi na prophétie ti Bible?

¹⁹ Na ngoi so azo ti Israël afâ lani ngasangbaga ndali ti kobe ti Pâque, a hunda na ala ti fâ mbeni bio ti lo oko pëpe (Ex. 12:46; Nom. 9:11, 12). A sara lani nyen na abio ti Jésus, “Molenge ti ngasangbaga ti Nzapa”, so amû fini ti lo na sandaga? (Jean 1:29). A kanga lo na ndo ti keke ti pasi na azo ti sioni use ayeke na tere ti lo. A-Juif ahunda na Pilate ti tene a kungbi abio ti Jésus nga na ti azo ti sioni use so ayeke na tere ti lo ti tene ala kui hio, tongaso si a zi kuâ ti ala na ndo ti keke kozoni na lango 15 ti Nisan. Aturugu afâ bio ti azo ti sioni use so a kanga ala na tere ti Jésus, “me tongana ala si na Jésus, ala bâ so lo kui awe, tongaso, ala kungbi yâ ti gere ti lo pëpe.” (Jean 19:31-34) Legeoko tongana ti ngasangbaga ti Pâque so a fâ lani mbeni bio ti lo oko ape, a fâ nga lani mbeni bio ti Jésus oko ape. Tongaso, ngasangbaga ti Pâque ayeke lani “gbede” ti fini ti Jésus so lo mû na sandaga na lango 14 ti Nisan ti ngu 33 (aHéb. 10:1). Na ndo ni, aye so asi lani so, a sara si tënë so ayeke na Psaume 34:21 aga tâ tënë. Ye so alingbi ti sara si e zia bê ti e mingi na prophétie ti Bible.

20. Kangbi wa ayeke na popo ti matanga ti Pâque na matanga ni Kobe ti Seigneur?

²⁰ Me, kangbi ayeke na popo ti matanga ti Pâque ti aJuif nga na matanga ni Kobe ti Seigneur. Na tapande, azo ti Israël ayeke te lani ngasangbaga ti Pâque me ala yeke nyon mênë ti lo ape. Ye so ayeke nde na ye so Jésus ahunda na adisciple ti lo ti sara. Jésus atene so a lingbi ala so ayeke komande na yâ ti “royaume ti Nzapa” ate mapa so ayeke fä ti tere ti lo nga ala nyon vin so ayeke fä ti mênë ti lo. E yeke sara ande tënë mingi na ndo ti Matanga ti Dango Bê na kuâ ti Christ na yâ ti article ti peko.​—Marc 14:22-25.

21. Ngbanga ti nyen la a lingbi e hinga ye na ndo ti matanga ti Pâque?

²¹ Matanga ti Pâque ayeke lani mbeni kota matanga so awakua ti Nzapa ayeke sara, na e oko oko kue e lingbi ti manda aye mingi na lege ti matanga so. Tongaso, atâa so a yeke aJuif la a hunda na ala ti “dabe” ti ala na matanga ti Pâque, a lingbi e aChrétien e hinga ye na ndo ni nga e sara ye alingbi na aye so e manda dä, ndali ti so “atënë kue ti yâ ti Mbeti ti Nzapa, a sara ni na mbeti na gbe ti yingo ti Nzapa”.​—2 Tim. 3:16.