Bible: Mbeni mbeti so zo apeut ti sara confiance na atënë ti yâ ni
Ngbene ye giriri ti ga na ni, azo mingi so dutingo ti ala ayeke nde nde abâ Bible tongana mbeti so zo apeut ti sara confiance na atâ tënë so ayeke na yâ ni. Laso, azo kutu mingi ayeda na aye so Bible afa. Me ti ambeni zo, Bible ayeke gï mbeni senge mbeti so angbene tënë nga na atënë ti tere la ayeke na yâ ni. Mo tene ti mo nyen? Eskê mo peut ti wara tâ tënë na yâ ti Bible?
NDANI SO MO PEUT TI SARA CONFIANCE NA BIBLE
Nyen la ayeke mû lege na mo ti hinga wala mo peut ti sara confiance na Bible? Gbu li na ndö ti tapande so: Tongana mbeni kamarade ti mo ayeke tene tâ tënë na mo lakue teti angu mingi, mo yeke bâ so lo lingbi ti tene mo sara confiance na lo. Eskê Bible ayeke tongaso nga? Lo yeke tene ka gï lakue tâ tënë? Zia e bâ ambeni tapande ni.
Azo so asû ni atene tâ tënë
Azo so asû Bible lani atene tâ tënë, fani mingi ala yeke fa afaute ti ala wani nga na aye so ala sara so ayeke nzoni ape. Na tapande, prophète Jonas wani asara tënë na ndö ti kengo yanga so lo ke (Jonas 1:1-3). Na hunzingo ti mbeti ti lo, lo fa tongana nyen la Nzapa asuku na lo, me lo fa pëpe tongana nyen la lo wani lo leke bango ndo ti lo (Jonas 4:1, 4, 10, 11). So azo kue so asû Bible atene tâ tënë, a fa so ti fa ye so ayeke tâ tënë agbu bê ti ala.
Awango ti yâ ni ayeke tâ tënë
Eskê lakue Bible ayeke mû anzoni wango so andu mbilimbili gigi ti e ti lâ oko oko? En. Na tapande, bâ ye so Bible atene na ndö ti dutingo na nzoni songo na amba ti e: “Tongaso, ye kue so ala ye azo asara na ala, ala sara ni na azo ni nga.” (Matthieu 7:12). “Ti kiri tënë na zo na ngangu pëpe asara si ngonzo adë, me tënë so ason bê asara si ngonzo alondo.” (aProverbe 15:1). Biani, atâ tënë so ayeke na yâ ti Bible angbâ na ngangu laso tongana ti so a sû na ni ândö.
Ambaï ti yâ ni ayeke tâ tënë
Ngbene ye ândö ti ga na ni, aye so awandara awara na gbe ti sese teti angu mingi afa so tënë so Bible atene na ndö ti azo nde nde, ando nde nde nga na aye so asi ayeke tâ tënë. Zia e bâ mbeni kete ye so Bible afa na ndö ti mbeni ye so asi. Bible afa so na ngoi ti Néhémie azo ti kodro ti Tyr so alango lani na Jérusalem “ayeke ga na asusu na mara ti aye ti kango ni nde nde kue.”—Néhémie 13:16.
Eskê mbeni ye so awandara awara so amû ngangu na versê ti Bible so ayeke dä? En, ala wara akungba ti azo ti kodro ti Phénicie na Israël, ye so afa so azo ti akodro use so ândö ayeke kä ye lani na mba. Na ndö ni, a wara na Jérusalem tanga ti asusu so a mû na Ngu-ingo ti Méditerranée. Na lê ti awandara ni, azo ti kango asusu ni ayeke mû lani asusu ni yongoro si ala yeke ga na ni. Mbeni wandara agbu li na ndö ti aye so a wara so, na lo tene na nda ni lo tene: “Tënë so ayeke na Néhémie 13:16, so a tene azo ti kodro ti Tyr ayeke gue akä asusu na Jérusalem so, ayeke mbeni ye so apeut ti duti tâ tënë biani.”
Atënë ti yâ ni so andu science ayeke tâ tënë
Kozoni kue, Bible ayeke mbeti so andu vorongo Nzapa nga so a sara tënë na ndö ti mbaï. Me tongana a ndu tënë ti science, Bible ayeke tene tâ tënë. Bâ mbeni tapande ni.
A sara ngu 3 500 tongaso awe, Bible afa so a zia sese na ndö ti “ye oko pëpe.” (Job 26:7). Tënë ni so ayeke nde mingi na tënë ti atere so a tene sese ayeke na ndö ti ngu, wala ayeke na ndö ti mbeni kota kunda. Angu 1 100 tongaso na peko ti so a sû mbeti ti Job, azo angbâ ti ke ti yeda so sese ayeke na nduzu na ndö ti ye oko ape, me so a doit ti luti na nduzu na ndö ti mbeni ye. Ngu ngbangbo ota tongaso na pekoni, na ngu 1687, Isaac Newton afa peko ti gingo nda ti ye ti lo na ndö ti ngangu so sese ayeke na ni ti gboto ye na mbage ti lo, nga lo fa so mbeni ngangu ayeke dä so ayeke gbu sese na lê ti nduzu. Kpengba tënë so ague oko na tënë so Bible atene ahon ngu 3 000 tongaso kozo awe!
Aprophétie ti yâ ni aga tâ tënë
Gbâ ti aprophétie ti Bible aga tâ tënë tongana nyen? Zia e bâ mbeni tapande ni: Prophétie so Ésaïe atene na ndö ti futingo kodro ti Babylone.
Prophétie ni: Na ngu 732 tongaso kozo na ngoi ti e, Ésaïe so asû mbeni mbage ti Bible ahunzi ti sû prophétie ti lo. Na yâ ni, lo fa so a yeke kinda ande Babylone so ayeke li-kodro ti mbeni ngangu kodro-togbia, na pekoni azo ayeke sara ande kodro dä encore ape. Na ngoi so Ésaïe asû prophétie ni so, ade Babylone aga mbeni ngangu li-kodro ape; a yeke gï angu mingi na pekoni la lo ga ti ga ni (Ésaïe 13:17-20). Ésaïe afa même lani iri ti zo so ayeke mû ande kodro ni; lo tene so a yeke Cyrus. Lo fa nga kode so Cyrus ayeke sara na kua ti mû kodro ni, na lege so lo tene so a yeke sara si akota ngu “ahule.” Nga, lo tene so ayanga ti gbagba ti gbata ni ayeke gbâ ande na zingo ni.—Ésaïe 44:27–45:1.
Gango tâ tënë ti prophétie ni: Ngu 200 tongaso na peko ti so Ésaïe asû prophétie ni so, mbeni gbia ti Perse aga na bira na terê ti azo ti Babylone. Iri ti lo ayeke zo wa? Cyrus. Ndali ti so a yeke lani ngangu ti lï na Babylone, Cyrus adécidé ti sara mbeni ye na Ngu ti Euphrate, so ayeke sua na yâ ti gbata ni nga angoro terê ni. Azo ti lo azi mbeni canal ti tene asara si kota ngu ni ahon na mbeni lege nde. Ye so asara si kota ngu ni adiminué na a mû lege na aturugu ni ti fâ ngu ni na gere, so aga juska na terê ti amur ti gbagba ti gbata ni. Ye so ahon gbungo li ti zo ayeke so, azo ti Babylone azia ayanga ti gbagba ti gbata ni angbâ na zingo ni! Aturugu ti Cyrus alï na yâ ti gbata ti Babylone so ayanga ti gbagba ni angbâ senge, na ala mû kodro ni.
Me na pekoni, eskê Babylone aga mbeni ndo so azo asara encore kodro dä ape? Teti angu mingi na pekoni, azo angbâ ti lango na ndo ni so. Me na ndo so Babylone ayeke lani dä kozo, nduru na Bagdad, na Iraq, a yeke wara gï agbagbara da. Ye so afa biani so prophétie ti Bible so aga tâ tënë kue kue kue. Biani, atënë ti Bible ayeke lakue tâ tënë, même tongana a sara tënë ti aye so ade ti si ape.