Ambeni tënë so azo atene na ndo ti kuâ

NA YÂ mbaï kue ti azo, sioni pensé so zo ayeke kui lakue azia mbito na bê ti azo na ala hinga ye so ala lingbi ti sala pëpe. Na nga, atënë ti alege ti vorongo ti wataka, aye so azo ayeke sala mingi, na atënë ti mabe so alï ngangu na yâ bê ti azo akiri ahulu wâ na gbe ni. Kpale ni ayeke so mbito ti kuâ alingbi ti kanga lege na zo ti duti na ngia na yâ fini na ti sala si lo bâ so fini ayeke gi ye senge.

Akota lege ti vorongo ayeke mbilimbili na gunda ti maïngo ti gbâ ti atënë na ndo ti kuâ so amû ndo kue. Na ngoi so mo yeke gi nda ti ambeni ti ala na lege ti tâ tënë ti Bible, bâ wala bango ndo ti mo na ndo ti kuâ alingbi ti ga polele.

Kozo tënë ni: A yeke na lege ni ti kui.

Buku Kuâ: Ndangba mbage ti fini (Angl.) atene: ‘Ndo so fini ayeke dä, kuâ ayeke dä nga.’ Mara ti atënë tongaso afa so kuâ ayeke mbeni ye so ayeke na lege ni wala hunzingo ti aye kue so ayeke na fini. Tongaso, mara ti bibe so asala si azo mingi abâ fini tongana ye senge na lê ti ala, na tongana lege azi na ala, ala hulu na ndo ni ti wara ye so ala bâ ayeke nzoni teti ala.

Me a yeke biani na lege ni ti kui? Awandara kue apensé ti ala tongaso pëpe. Na tapande, Calvin Harvey, mbeni wandara so amanda ye na ndo gango mbakoro ti zo, atene so lo pensé pëpe so ‘a leke zo ti kui.’ Mbeni wandara nde William Clark atene: “Fini na kuâ ayeke lakue pëpe gi tongana suä na kamba.” Na Seymour Benzer, ti Dasenda-kode ti Californie, agbu li ti lo si lo tene “a yeke nzoni ti haka gango mbakoro na mbeni montre pëpe, me na mbeni molongo ti aye so asi na peko ti tele so e yeke na beku ti changé ambeni ye dä.”

Li ti awandara akpe tongana ala manda ye na ndo kode so a leke na azo. Ala bâ so e yeke na angangu nga na akode so ayeke kota mingi ahon ti so gigi so aninga gi angu 70 ti si na 80 alingbi ti hunda ni. Na tapande, awandara abâ so zo alingbi ti bata gbâ ti aye na yâ mongoli ti lo. Mbeni wagingo nda ti ye atene ti lo so mongoli ti e alingbi ti bata asango so “asi yâ ti abuku ndulu na kutu bale-use; wungo ni so alingbi na wungo ti abuku so ayeke na yâ akota da ti batango ambeti na ndo sese kue.” Ambeni wandara so amanda ye na ndo mongoli ti azo atene so na yâ fini ti mbeni zo, lo sala kua gi na mbeni kete kete mbage ti ngangu ti mongoli ti lo. Tongaso a yeke na lege ni ti hunda, ‘Ngbanga ti nyen e yeke na mbeni mongoli so ayeke na kota ngangu ti manda na ti bata ye tongaso si e yeke sala kua gi na tâ kete mbage ni na yâ fini ti e?’

Bâ nga salango ye so ayeke nde ti azo tongana mbeni zo akui! Ti azo mingi, kuâ ti wali ti ala, ti koli ti ala, wala ti mbeni molenge ti ala alingbi ti duti mbeni ye so, na yâ fini ti ala kue, azia vundu na bê ti ala mingi. Mingi ni kuâ ti mbeni zo so ala ye lo alingbi ti changé yâ ti salango ye ti ala ngangu teti angu mingi na pekoni. Même ti ala so atene so kuâ ayeke mbeni ye so ayeke si na azo kue, a yeke ngangu na ala ti yeda so tongana ala mveni akui aye ti tene so ye kue ahunzi na ala. Mbeti-sango British Medical Journal atene so “mingi ti awandara atene azo kue aye ti duti na fini aninga.”

Salango ye ti azo mingi na gbele kuâ, ngangu ti lo ti bata gbâ ti aye na li na ti manda ye, nga nzala so lo yeke na ni ti ngbâ lakue lakue, afa polele so a leke zo ti ngbâ na fini pëpe? Biani, Nzapa aleke azo ti tene ala kui pëpe, me ti tene ala ngbâ na fini teti lakue lakue. Bâ ye so Nzapa azia na gbele kozo koli na kozo wali: “I dü amolenge mingi, i wu, i si singo na sese, i sala si ye kue aga na gbe gere ti i; i komande asusu ti kota ngu ti ingo, andeke ti nduzu, na ye ti fini kue so atambela na ndo sese.” (Genèse 1:28). Biani so a yeke mbeni kekereke so aninga nga pendere!

Use tënë ni: Nzapa ahiri azo ti duti na tele ti lo.

Mbeni mama ti ngu 27 so aga ndulu na kuâ na so ayeke zia amolenge ti lo ota atene na mbeni mamère: “Tënë na mbi pëpe so a yeke ye so bê ti Nzapa aye la. . . . Mbi ye ka ti tene zo atene na mbi ye so pëpe!” Ye oko, a yeke ye so alege ti vorongo mingi ayeke fa na ndo ti kuâ la: so Nzapa ahiri azo, wala lo mû ala na lege ti kuâ, ti duti na tele ti lo.

Wasalango ye ayeke biani sioni tongaso ti ga na kuâ na mbana na ndo ti e, na hingango so a yeke zia vundu mingi na bê ti e? Pëpe, Nzapa ti Bible ayeke sala ye tongaso lâ oko pëpe. Mbeti oko ti Jean chapitre 4, versê 8 atene: “Nzapa ayeke Ndoye.” Bâ so a tene pëpe so Nzapa ayeke na ndoye wala so Nzapa aye zo yengo, me a tene so Nzapa ayeke ndoye. Ndoye ti Nzapa ayeke kota mingi, nzoni-kue, mbilimbili-kue na a bâ ni na yâ salango ye ti lo nga na yâ akusala ti maboko ti lo kue. A lingbi ti tene so lo mveni lo yeke tâ ndoye biani. So ayeke pëpe mbeni Nzapa so amû azo na lege ti kuâ ti duti na tele ti lo.

Lege ti vorongo ti wataka asala si azo mingi agi li ti ala gbä na ndo so akuâ ague dä nga na dutingo ti ala. Tënë so a tene akuâ ague na yayu, na enfer, na purgatoire, na Limbo nga na ambeni ndo nde ayeke aye so azo ahinga li ti ala na ni pëpe na a zia mbito mingi na bê ti ala. Me ti Bible, lo tene na e so akuâ ahinga ye oko pëpe; a lingbi ti haka dutingo ti ala na lango (Zo-ti-fa-tene 9:5, 10; Jean 11:11-14). Ni la, legeoko tongana ti so e yeke gi bê ti e pëpe tongana mbeni zo alango ngangu, zia e gi bê ti e pëpe na ndo ye so ayeke si na e na peko ti kuâ. Jésus asala tënë ti mbeni ngoi so “azo kue so ayeke na dukua” ayeke “sigigi” ti kiri ti wara fini na ndo mbeni sese so ayeke ga paradis.​—Jean 5:28, 29; Luc 23:43.

Ota tënë ni: Nzapa hiri akete molenge ti duti a-ange na tele ti lo.

Elisabeth Kübler-Ross, so amanda ye na ndo azo so kobela ayeke gue na ala na kui, asala tënë ti mbeni ye nde so ayeke na yâ li ti awamabe mingi. Na fango peko ti ye so asi biani, lo tene so a yeke “lege ti ndara pëpe ti tene na mbeni kete molenge-wali so agirisa ngambe ti lo ti koli so Nzapa aye tene ti akete molenge-koli mingi si lo hiri Johnny na yayu.” Tënë tongaso asala si azo abâ Nzapa na nzoni lê pëpe na a fa na gigi pëpe tâ salango ye ti lo. Yapakara Kübler-Ross akiri atene: “Tongana kete molenge so akono na lo ga wali, lo ngbâ lakue ti sala ngonzo na tele ti Nzapa. Na ye so asala si angu 30 na pekoni, tongana lo girisa kete molenge ti lo ti koli, ye asala li ti lo.”

Ngbanga ti nyen Nzapa ayeke mû mbeni molenge na ngangu si lo ga mbeni oko ti a-ange, mo bâ mo tene lo si lo yeke na bezoin ti molenge ni mingi ahon babâ na mama ni? Tongana a yeke tâ tënë so Nzapa ayeke hiri amolenge, a fa lo tongana mbeni Wasalango ye so ayeke na ndoye pëpe nga zo ti kion. A yeke tongaso pëpe? Ti gue nde na bibe so, Bible atene: “Ndoye ayeke ti Nzapa”. (1 Jean 4:7). Fade Nzapa ti ndoye ayeke sala si zo akui, ye so même azo so ayeke mbilimbili-kue pëpe ayeke ye nga dä na ni pëpe?

Tongaso, ngbanga ti nyen amolenge ayeke kui? Bible akiri tënë na ni na Zo-ti-fa-tene 9:11 so atene: “Lâ na pasa asi na ala kue.” Nga Psaume 51:7 atene na e so e kue e yeke mbilimbili-kue pëpe, nga e yeke azo ti siokpari ngbele ye na ngoi so a më ngo ti e, na so nda ti azo kue ayeke kuâ na alege nde nde. Ngoi na ngoi a yeke dü amolenge gi na kuâ ni. Na ambeni ngoi nde, amolenge ayeke kui ngbanga ti aye ti sioni so asi na ala wala ngbanga ti ndao. A yeke Nzapa si ayeke na gunda ti aye so pëpe.

Osio tënë ni: A sala pasi na ambeni zo na peko ti kuâ ti ala.

Alege ti vorongo mingi afa so azo ti sioni ayeke gue na lê ti wâ ti bâ pasi dä lakue lakue. Fango ye so ayeke na lege ni nga alingbi na ye so Bible atene? Gigi ti zo ayo gi angu 70 wala 80. Même si mbeni zo asala ye ti sioni mingi na yâ fini ti lo kue, fade salango pasi na lo lakue lakue ayeke duti ande na lege ni? Oko pëpe. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so ti tene a sala pasi na zo lakue lakue ndali ti asiokpari so lo sala na yâ fini ti lo so ayo pëpe, a yeke biani na lege ni oko pëpe.

Gi Nzapa oko si alingbi ti fa ye so asi na peko ti kuâ na lo sû ni na yâ mbeti ti lo, Bible. Bâ ye so Bible atene: “Legeoko tongana [nyama] akui, [zo] akui tongaso nga. Biani, mbö oko ayeke na yâ ala kue . . . Ala kue ague na ndo oko, ala kue ayeke ti pupu-sese na ala kue akiri na pupu-sese mbeni.” (Zo-ti-fa-tene 3:19, 20). Ge a sala nga tënë ti enfer ti wâ pëpe. Tongana zo akui, lo kiri na pupu-sese, so ti tene lo yeke na fini mbeni pëpe.

Me ti tene a sala lo na pasi, a lingbi zo ni ahinga ndo si. Me akuâ ahinga ndo? Ge nga, Bible akiri tënë: “Ala so ayeke na fini, ala hinga fade ala kui; me akinda ahinga ye oko pëpe, wala futa ayeke pëpe teti ala; teti azo adabe ala na akinda mbeni pëpe.” (Zo-ti-fa-tene 9:5). Akuâ, so “ahinga ye oko pëpe,” alingbi ti bâ pasi na mbeni ndo pëpe.

Oku tënë ni: Tongana e kui, ti e awe.

Tongana e kui, e yeke na fini mbeni pëpe. Me a ye ti tene lakue pëpe so ye kue ahunzi ge. Job, koli so ayeke be-ta-zo, ahinga so tongana lo kui, lo yeke gue na dû ti kuâ, wala Shéol. Me mä sambela so lo tene na Nzapa: “A yeke nzoni Mo honde mbi na yâ ndo-ti-awakinda, Mo honde mbi juska ngonzo ti Mo ahon awe, Mo diko lâ ni na mbi, na Mo dabe Mo na mbi! Tongana zo akui, fade lo kiri na fini mbeni? . . . Fade Mo hiri ndo, na mbi kiri tënë na Mo”.​—Job 14:13-15.

Job amä na bê so tongana lo kui be-ta-zo, Nzapa ayeke girisa lo pëpe na Lo yeke zingo lo na ngoi ni. Awakua kue ti Nzapa ti giriri amä na bê na ye so nga. Jésus mveni afa so beku so ayeke tâ tënë na lo fa so, na lege ti lo, Nzapa ayeke zingo ande akuâ. Tënë ti Christ mveni adë bê ti e: “L’heure ayeke ga so azo kue so ayeke na dukua, fade ala mä yanga ti [Jésus], na ala sigigi. Ala so asala nzoni, fade ala londo ti wara fini, na ala so asala sioni, fade ala londo ti wara ngbanga.”​—Jean 5:28, 29.

Nzapa aga ndulu ti zi sioni kue na ti lu gere ti fini sese so ayeke duti na gbe ti yanga-ti-komande ti yayu (Psaume 37:10, 11; Daniel 2:44; Apocalypse 16:14, 16). A yeke sala si paradis ayeke mû ndo lê sese kue, na gi azo so asala na Nzapa si ayeke duti na ndo ni. E diko na yâ ti Bible: “Mbi mä mbeni yanga so asala tënë ngangu na yâ trône, a tene, Bâ, Tabernacle ti Nzapa ayeke na popo ti azo, fade Lo duti na ala, na ala ga azo ti Lo, na Nzapa mveni ayeke na popo ti ala, Lo yeke Nzapa ti ala; fade lo mbô ngule kue na lê ti ala, na kui ayeke mbeni pëpe. Vundu, wala toto, wala sana, ayeke mbeni pëpe teti kozo ye ni ahon awe.”​—Apocalypse 21:3, 4.

A zi e na gbe ti mbito

Hingango ye na ndo zingongo akuâ nga hingango ye na ndo Zo so ayeke lingu ti aye so kue alingbi ti dë bê ti mo. Jésus amû zendo so: “Fade i hinga tene-biani, na fade tene-biani azi i.” (Jean 8:32). Ye so andu zingo e na gbe ti mbito ti kuâ. Gi Jéhovah oko si alingbi ti sala si gango mbakoro na kui aduti dä mbeni pëpe na ti mû na e fini ti lakue lakue. Mo lingbi ti zia bê ti mo na azendo ti Nzapa? Biani, teti so Tënë ti Nzapa ayeke ga lakue tâ tënë (Esaïe 55:11). E wa mo ti manda ye mingi na ndo aye so Nzapa aleke ndali ti azo. A-Témoin ti Jéhovah ayeke duti ande na ngia ti mû maboko na mo.

[Akete tene na lembeti 6]

Kpale ni ayeke so mbito ti kuâ alingbi ti kanga lege na zo ti duti na ngia na yâ fini

[Tableau na lembeti 7]

AMBENI TËNË SO AMÛ NDO KUE NA NDO TI KUÂ MBETI TI NZAPA ATENE NYEN?

● A yeke na lege ni ti kui Genèse 1:28; 2:17; aRomain 5:12

● Nzapa ahiri azo ti duti na tele ti lo Job 34:15; Psaume 37:11, 29; 115:16

[Foto na lembeti 8]

Hingango tâ tënë na ndo ti kuâ azi e na gbe ti mbito ni

[Lingu ti foto na lembeti 5]

Barrators​—Giampolo/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.