A lingbi molenge ti mbi ague na ekole?

TARA ti bâ so mo lingbi pëpe ti diko ambeti so ge, wala so mo lingbi pëpe ti tene mbeni yanga ti kodoro tongana Français wala Anglais so azo ayeke tene na kodoro ti mo, wala so mo lingbi pëpe ti fa na ndo ti mbeni carte ndo so kodoro ti mo ayeke dä; fade a yeke duti tongana nyen? A yeke tâ na yâ mara ti kpale tongaso si gbâ ti amolenge ayeke kono ande dä. Me ti molenge ti mo a yeke duti tongana nyen?

A lingbi molenge ti mo ague na ekole? Na yâ akodoro mingi, a ku ti tene amolenge kue ague na kete da-mbeti nga na kota da-mbeti, na fani mingi, a hunda pëpe ti futa ni na nginza. Kota Mbeti so afa aDroit ti Amolenge abâ guengo na da-mbeti tongana mbeni kpengba droit teti molenge. A yeke nga ye so Déclaration universelle des droits de l’homme ayeda na ni. Ye oko, na yâ ambeni kodoro, mandango mbeti na ekole ahunda nginza mingi, na ambeni babâ na mama alingbi pëpe ti futa ni. Zia e bâ tënë so na bango ndo ti ababâ na mama Chrétien so aye si amolenge ti ala ahinga ti diko na ti sû mbeti, atâa na lege ti ekole ti Letäa wala na ambeni lege nde.

Atapande so Bible amû ti azo so ahinga lani mbeti

Mingi ti awakua ti Nzapa so Bible asala tënë ti ala alingbi lani ti diko na ti sû mbeti. Abazengele ti Jésus, Pierre na Jean ayeke aJuif so asala kusala ti gingo susu; atâa so kue, ala sû ambeti ti Bible na yanga ti Grec, me pëpe na kete yanga ti kodoro ti ala, so azo ti Galilée ayeke tene.a Ti bâ ni nzoni, ababâ na mama ti ala asala kue ti tene ala hinga kamême ti diko na ti sû mbeti. Ambeni wasungo Bible nde ayeke dä so awara lege nga ti hinga mbeti tongaso; a yeke berger David, wadengo yaka Amos, na ita ti Jésus ti koli, Jude, so peut-être ayeke lani mbeni zo ti kpakango keke.

Job alingbi giriri ti diko na ti sû mbeti, na buku ti Bible so ayô iri ti lo afa so lo hinga kamême ye kete na ndo senda-ye. Peut-être lo hinga nga lani ti sû ambeti tongana awakode ti sungo ye, teti na yâ buku ti Job, atënë ti lo so a sû ni ayeke tongana abia so a leke ni na kode. Nga, e hinga so akozo Chrétien ahinga lani mbeti, teti a wara na tele ti ambeni fango ta, aye so akpa akete tënë so ala sû so andu ambeni versê ti Bible.

Mandango mbeti ayeke kota ye mingi teti aChrétien

A hunda na aChrétien kue ti kono hingango ye ti ala na ndo Bible tongana ala ye ti nzere na Nzapa (aPhilippien 1:9-11; 1 aThessalonicien 4:1). Salango kusala na wâ na aversê ti Bible nga na agbakuru ti mandango Bible alingbi ti sala si zo amaï na lege ti yingo. Teti so Nzapa amû na azo Tënë ti lo so a sû na mbeti, lo yeke ku na mbage ti ala so avoro lo ti gbu ngoi kue so azi na ala ti manda ti diko na ti sû mbeti nzoni. Tongana zo ahinga ti diko Bible na ti gbu nda ti ye so lo diko, a yeke duti ngangu pëpe na lo ti sala ye alingbi na wango ti yâ ni. Biani, a lingbi ti hunda na mbage ti e ti diko ambeni mbage ti Bible ahon fani oko ti gbu nda ni, na ti wara lege ti gbu li na ndo ni.​—Psaume 119:104; 143:5; aProverbe 4:7.

Ngu oko oko, azo ti Jéhovah ayeke wara ambeti so ayeke bungbi gbâ ti alembeti, na so “ngbâa be-ta-zo na ti ndara” aleke ni (Matthieu 24:45-47, NW). Mara ti ambeti tongaso ayeke bâ tënë ti dutingo ti sewa, angobo ti salango ye ti azo, lege ti vorongo Nzapa, senda-ye, na ambeni gbâ ti atënë nde. Me mingi ahon so, a yeke wara dä wango so Mbeti ti Nzapa amû na ndo aye ti yingo. Tongana amolenge ti mo ahinga pëpe ti diko mbeti, gbâ ti anene sango ayeke hon ala.

Ti manda mbaï ti azo ayeke kota ye mingi ngbanga ti so a yeke mû maboko na e ti bâ biani ngbanga ti nyen a lingbi Royaume ti Nzapa aga. A yeke nga nzoni ti duti na hingango ndo kete na ndo senda-ye so andu sese na akodoro so ayeke na ndo ni. Na tapande, Bible asala tënë ti akodoro mingi tongana Israël, Egypte, na Grèce. Molenge ti mo alingbi ti fa ndo so akodoro so ayeke dä na ndo mbeni carte? Lo lingbi ti fa na ndo mbeni carte kodoro ti lo mveni? Tongana zo ahinga ti diko ye na ndo mbeni carte pëpe, a lingbi même ti kanga lege na lo ti sala kusala ti lo nzoni na yâ mbeni territoire so a mû ni na lo.—2 Timothée 4:5.

Amatabisi na yâ kongregation

A-ancien na aserviteur ti mungo maboko ayeke na akungba mingi so ahunda na mbage ti zo ti hinga ti diko ye. Na tapande, ambeni mbage ayeke dä ti abungbi ti kongregation so a hunda ti leke ni. A hunda ti sû na mbeti wungo ti ambeti so a mû nga nginza oke a bi na offrande. Tongana zo ayeke na mbeni kete hingango mbeti kozoni pëpe, lo yeke bâ so a yeke ngangu na lo ti yô akungba so nzoni.

Na yâ ti aBéthel na ndo sese kue, a yeke wara azo so amû tele ti ala mveni ti sala kua dä. Ti mû lege na awakua so ti sala lisoro nzoni na ti sala akua so a mû na ala tongana sungo peko ti ambeti na mbeni yanga nde, nga lekengo amasini so abuba, a lingbi ala hinga ti diko na ti sû mbeti na mbeni yanga ti kodoro tongana Français wala Anglais so azo ayeke tene na yâ kodoro so ala yeke dä. Tongana molenge ti mo aye biani ti wara amatabisi tongaso, a hunda na mbage ti lo ti hinga mbeti kete. Ambeni nda ti tënë nde wa alingbi ti sala si molenge ti mo ague na ekole?

Nzinga na tënë ti atoro

Na ambeni ngoi, azo so ayeke na yâ nzinga alingbi ti bâ so ye ti sala ayeke dä oko pëpe. Ye oko, na yâ ambeni ngoi nde, tongana hingango mbeti kete ayeke dä, ye so alingbi ti mû maboko na e nga na amolenge ti e ti bâ pasi senge pëpe. Wungo ti azo so ahinga mbeti oko pëpe na so awara lege kamême ti duti nzoni na yâ fini ti ala ayeke tâ gi kete. Amolenge na même ababâ na mama awara kuâ na ambeni ngoi ngbanga ti so kete pata so ala yeke wara amû lege na ala oko pëpe ti bâ docteur wala ti vo ayorö teti kobela so ala yeke na ni. Fani mingi, ala so ahinga mbeti nzoni pëpe wala so amanda mbeti lâ oko pëpe na ekole ayeke na kpale ti tengo kobe nzoni na ti lango na mbeni nzoni da. Ti manda mbeti wala ti hinga kamême ti diko na ti sû mbeti alingbi ti mû maboko na zo na yâ alege so.

Tongana zo ahinga mbeti, a yeke sala nga si lo duti ndulu mingi pëpe ti mä na bê na atënë ti atoro wala ti akotara. Tâ tënë, atënë ti atoro wala ti akotara ayeke aye so azo angbâ ti mä na bê dä, atâa ala hinga mbeti wala pëpe. Me ti ala so ahinga mbeti oko pëpe, a yeke ngangu pëpe na ambeni zo ti handa ala na ti wara ye na lege ti ala, teti so ala lingbi pëpe ti diko ambeti so afa tënë polele na ndo alege ti handango zo so. Ni la, ala yeke ndulu ti mä na bê mingi na atënë ti atoro wala ti akotara, na ti mä na bê so azo ti yorö alingbi ti sala amiracle ti sava azo.​—Deutéronome 18:10-12; Apocalypse 21:8.

Mandango mbeti ayeke gi pëpe ti wara kua ti nginza

Mingi ti azo abâ so tâ nda ti tënë so apusu zo ti manda mbeti ayeke ti gi nginza. Ye oko, ambeni zo ayeke dä so ahinga mbeti me so asala kua ti nginza pëpe wala so awara nginza so alingbi na ala pëpe ti vo akete ye so atia ala. Tongaso, ambeni babâ na mama alingbi ti bâ ti ala so nzoni ye ti peko ti tokuango molenge na ekole ayeke dä pëpe. Me mandango mbeti na ekole aleke molenge gi pëpe ti wara nginza, me a yeke mû nga na lo ye so a lingbi lo duti na ni teti fini ti lo kue (Zo-ti-fa-tene 7:12). Tongana mbeni zo alingbi ti tene yanga ti kodoro tongana Français wala Anglais so a tene ni nga na kodoro ti lo, na ti diko ni, nga ti sû ni na mbeti, a yeke duti ngangu pëpe na lo ti pika patara na azo ti hôpital, azo ti komande, wala awakua ti abanque; na même, a yeke duti tongana ye so lo yeke sala ni lakue, me pëpe ye so ayeke mû mbito na lo.

Na ambeni ndo, amolenge so ahinga mbeti pëpe, a yeke mû ala na mbeni zo so ayeke fa na ala kua ti maboko tongana kua ti maçon, ti gingo susu, ti fungo bongo, wala ambeni kua nde. Ti manda mbeni kua ti maboko ayeke nzoni ye mingi; ye oko, tongana amolenge ni ague na ekole lâ oko pëpe, peut-être ala yeke manda ande pëpe ti diko na ti sû mbeti nzoni. Biani, ala lingbi peut-être ti kpe si azo asala kusala ti kirikiri na ala ti wara ye na lege ti ala, na nga ti wara fini so anzere mingi tongana ala hinga mbeti kete kozoni ti manda mbeni kua ti maboko.

Jésus ti Nazareth ayeke lani mbeni zo ti kpakango keke na a bâ so lo manda kua ni na tele ti babâ ti batango lo Joseph (Matthieu 13:55; Marc 6:3). Jésus ahinga nga ti diko na ti sû mbeti, teti même na ngu 12, lo lingbi lani ti sala nzoni lisoro na akoli ti temple so ahinga mbeti (Luc 2:46, 47). Ti Jésus, mandango mbeni kua ti maboko akanga lege pëpe na lo ti manda mbeti na ambeni lege nde.

A lingbi amolenge-wali kue ague na ekole?

Ngoi na ngoi, ababâ na mama ayeke tokua amolenge ti ala ti koli na ekole, me pëpe amolenge ti ala ti wali. Peut-être ambeni babâ na mama ni apensé so a hunda nginza mingi ti futa mandango mbeti ti amolenge-wali, na ti ala amolenge-wali alingbi ti sala nzoni kua mingi na mama ti ala tongana ala ngbâ gi na yanga-da. Me tongana mbeni molenge-wali amanda ti diko na ti sû mbeti pëpe, ye so ayeke kanga ande lege ngangu na maïngo ti lo. Mbeni mbeti ti Fond des Nations unies pour l’enfance (UNICEF) atene: “Agingo nda ti ye na peko ti tele afa so fango mbeti na amolenge-wali ayeke oko ti aye ti nzoni mingi ahon tanga ni kue ti fâ yâ ti kamba ti nzinga.” (Poverty and Children: Lessons of the 90s for Least Developed Countries, [Nzinga na Amolenge: Aye so amanda na angu 1990 teti akodoro so amaï mingi pëpe]). Ti amolenge-wali so ahinga mbeti, a yeke duti ngangu pëpe na ala ti hon ndo ti akpale ti fini na ti mû anzoni desizion; na lege so, ala yeke sala nzoni na sewa ti ala kue.

Mbeni gingo nda ti ye na ndo wungo ti amolenge so ayeke kui na Bénin, na Afrika ti Do, afa so tongana a bungbi wungo ti amama so ahinga mbeti pëpe, a yeke amolenge ti ala so ayeke na ngu oku wala na gbe ni, na so wungo ti ala asi 167 na popo ti amolenge 1 000 si ayeke kui; me tongana a mû awali so amanda mbeti asi na lycée, a yeke wungo ti amolenge ti ala so ayeke na ngu oku wala na gbe ni, me so wungo ti ala asi 38 na popo ti 1 000 si ayeke wara kuâ. Bungbi ti UNICEF atene na nda ni: “Na Bénin, ndo so zo amanda mbeti juska a si dä ayeke kota ye mingi ti kanga lege na guengo na li ni ti akuâ ti amolenge; na a yeke nga tongaso na ndo sese kue.” Ni la, biani, fango mbeti na amolenge-wali ti mo alingbi ti ga na aye ti nzoni nde nde.

Ti gue gi na a-ekole ti manda na ti diko mbeti alingbi awe?

Na ando so a hunda ti sala tongaso, aTémoin ti Jéhovah ayeke sala a-ekole ti manda ti diko na ti sû mbeti teti azo ti kongregation so alingbi pëpe ti diko mbeti.b Mara ti aye tongaso so a leke ni ayeke mû maboko na azo ti manda ti diko ye na ti sala ni mbilimbili na yanga ti kodoro ti ala. Me a zia na sese ekole ti mandango ye so ti tene a mû place ti mandango mbeti ti ekole ti Letäa? A lingbi mo ku na mbage ti kongregation ti fa mbeti na amolenge ti mo même tongana a-ekole ti Letäa ayeke tambela nzoni?

Atâa so a-ekole ti manda ti diko ayeke mbeni nzoni ye so akongregation ti aTémoin ti Jéhovah azia ni na sese, a sala a-ekole so teti akangba so awara lege lâ oko pëpe ti manda mbeti, teti so gere ti ala adö sese ti ekole lâ oko pëpe na ngoi so ala de amolenge. Peut-être na ngoi ni lani, ababâ na amama ti ala abâ pëpe nene ti hingango mbeti, wala peut-être ekole ayeke lani dä pëpe. Mara ti azo tongaso alingbi ti wara mungo maboko tongana ala gue na ekole ti manda ti diko na ti sû mbeti so a zia na yâ ti akongregation. Me a sala a-ekole so pëpe ti mû place ti ekole ti Letäa, na a leke ni pëpe ti fa na zo aye kue so a yeke fa na kete da-mbeti. Na tapande, aye tongana science, calcul, nga histoire ayeke aye so a yeke manda ni pëpe na yâ a-ekole ti manda ti diko na ti sû mbeti so. Me na ekole ti Letäa, a lingbi ti manda aye so kue.

Na Afrika, a yeke sala a-ekole ti manda ti diko na ti sû mbeti mingi ni na akete yanga ti kodoro, na a yeke sala ni mingi pëpe na ayanga ti kodoro tongana Français wala Anglais. Ye oko, na da-mbeti ti Letäa, a yeke fa mbeti mingi ni na ayanga ti kodoro tongana Français wala Anglais. Ye so ayeke ga na amolenge aye ti nzoni na ndo ni, teti so abuku mingi na ambeti nde nde nga ayeke dä na ayanga so. A-ekole ti manda ti diko so a yeke sala na yâ akongregation alingbi peut-être ti fa na mbeni molenge ambeni ye na ndo ti aye so lo yeke manda na ekole ti Letäa; me a lingbi lâ oko pëpe ti mû place ti ekole ti Letäa ni. Ni la, tongana mo bâ so lege ti salango ni ayeke dä, a yeke duti nzoni pëpe ti tene amolenge ti mo ague na ekole ti Letäa?

Kungba ti ababâ na mama

A yeke ku na mbage ti akoli so ayeke mû li ni ti sala na kongregation na lege ti yingo ti duti aChrétien so ayeke anzoni tapande. A yeke ti ala ti komande azo ti da ti ala nga na amolenge ti ala “nzoni”. (1 Timothée 3:4, 12). Ti komande “nzoni” andu nga ti sala kue ti mû maboko na amolenge ti e si ye oko pëpe akanga lege na maïngo ti ala ti kekereke.

Nzapa amû kota kungba na ababâ na mama so ayeke aChrétien. A lingbi ala fa ye na amolenge ti ala alingbi na Tënë ti lo, na ala mû maboko na ala ti ‘ndoye hingango ye’. (aProverbe 12:1; 22:6; aEphésien 6:4). Bazengele Paul asû na mbeti: “Tongana mbeni zo abata azo ti lo pëpe, na a hon so, tongana lo bata azo ti da ti lo mveni pëpe, lo bele tënë ti mabe awe, na sioni ti lo ahon sioni ti zo so amä na bê pëpe.” (1 Timothée 5:8). A hunda ti fa nga mbeti so alingbi na ni na amolenge ti e.

Ngoi na ngoi, ada-mbeti ayeke fa ye nzoni pëpe ngbanga ti so a-élève ni ahon ndo ni, wala nginza ti futango na ekole ni alingbi pëpe, wala peut-être awafango mbeti ni ayeke na ngia pëpe teti a futa ala nzoni pëpe. Ni la, a yeke kota ye mingi teti ababâ na mama ti bi bê mingi na ye so amolenge ti ala ayeke manda na ekole. A yeke duti lege ti ndara tongana ala gi ti hinga awafango mbeti ni, mbilimbili, tongana ekole azi, ti kiri ti bâ ala lakue lakue na peko ti anze ota wala omene tongaso, na ti hunda même wango na ala ti hinga ye so a lingbi ti sala ti tene amolenge ni awara lege ti ga ambeni nzoni wamandango mbeti. Na lege so, awafango mbeti ni alingbi ti bâ so a yeke bâ kua ti ala ni na nene ni mingi, na ye so alingbi ti pusu ala ti sala ngangu mingi ahon ti kozo ti fa ye nzoni na amolenge.

Mandango mbeti ayeke kota ye mingi teti maïngo ti mbeni molenge. A-Proverbe 10:14 atene: “Awandara abata hingango ye ti ala”. Tënë so abâ mbilimbili hingango ye ti Bible. A lingbi azo ti Jéhovah, atâa apendere wala ambakoro, aduti na hingango ye so alingbi na ni ti mû maboko na ambeni zo na lege ti yingo na ‘ti mû tele ti ala na Nzapa tongana azo so alingbi na lê ti Lo, azo so ahinga kusala ni si kamene asala ala pëpe, azo so afa nda ti tâ tënë na lege ni.’ (2 Timothée 2:15; 1 Timothée 4:15). Ni la, a lingbi amolenge ti mo ague na ekole? Kite ayeke dä oko pëpe so mo yeke yeda ande ti tene ala gue, atâa so aye ni mingi ayeke luti ande na ndo ye so a hunda ti sala na yâ kodoro ti mo. Me a yeke ti ababâ na mama Chrétien ti kiri tënë na kota hundango tënë so: ‘A lingbi amolenge ti mbi amanda mbeti?’ Atâa ndo so mo yeke dä, fade mo yeke yeda pëpe so kiringo tënë ni alingbi gi ti duti ‘en’?

[Akete tënë na gbe ni]

[Tënë/Foto na lembeti 12, 13]

TONGANA LEGE AYEKE DÄ OKO PËPE TI GUE NA EKOLE

A lingbi ti si so lege ayeke dä oko pëpe ti gue na ekole. Na tapande, mbeni mbeti-sango (Refugees) asû na mbeti so tongana a mû amolenge oku so ayeke na yâ ti akando ti aréfugié, gi oko si alingbi biani ti gue na ekole. Na ambeni ngoi, awafango mbeti alingbi ti ke ti sala kua ndali ti mbeni tënë, na ye so alingbi ti sala si a kanga yanga ti ada-mbeti teti mbeni ngoi so aninga. Na mbeni ndo nga, place so a-ekole ni ayeke dä alingbi peut-être ti yo mingi, wala peut-être a-ekole ayeke dä oko pëpe. Salango ngangu na aChrétien alingbi nga ti sala si a tomba amolenge ti ala na ekole.

Tongana mara ti aye tongaso asi, mo lingbi ti sala tongana nyen ti mû maboko na amolenge ti mo? Ye nyen mo lingbi ti sala tongana mo yeke na gbâ ti amolenge, na mo yeke lango na mbeni ndo so nginza so a hunda ti futa na ekole ni asala si mo lingbi oko pëpe ti tokua amolenge ni kue na ekole? Biani, tara ti bâ wala mo lingbi ti tokua oko wala use na popo ti amolenge ti mo na ekole na bango si ye ti sioni awara ala pëpe na lege ti yingo. Na salango tongaso, ala lingbi peut-être ti mû maboko ti fa na tanga ti amolenge ni ye so ala yeke manda na ekole.

Ambeni kodoro aleke ti tene amolenge amanda mbeti na yanga-da.c Na yâ mara ti fango mbeti tongaso, mbeni oko ti ababâ na mama ni ayeke mû ambeni ngbonga kete ti fa mbeti na molenge ni lâ oko oko. Na ngoi ti ababâ ti sewa ti giriri, fango ye so ababâ na mama amû na amolenge ti ala asala nzoni mingi. Na bango ni, a yeke ngbanga ti nzoni fango lege so ababâ na mama ti lo amû na lo si Joseph molenge ti Jacob awara lege ti bâ ndo na ndo amba ti lo na ngoi so lo de gi maseka.

A yeke peut-être ngangu ti wara mbeni kapa ti fango mbeti na yâ mara ti ando tongana akando ti aréfugié; me ababâ na mama alingbi ti sala kusala na ambeti so aTémoin ti Jéhovah asigigi na ni, ti fa ye na amolenge ti ala. Na tapande, buku Mbeti ti atene ti Bible alingbi ti mû maboko mingi ti fa ye na akete molenge. Na yâ ti Réveillez-vous!, a yeke wara a-article so andu gbâ ti atënë. A lingbi ti sala kusala na buku La vie: comment est-elle apparue? Évolution ou création? ti fa atënë so andu senda-ye. Na yâ buku Annuaire des Témoins de Jéhovah, a yeke wara mbeni kete carte na ndo akodoro ti sese, na buku ni ayeke fa tënë na ndo fini ti azo nga kusala ti fango tënë na yâ akodoro nde nde.

Aye ti nzoni mingi alingbi ti ga na pekoni tongana a leke fango mbeti nzoni na a sala ni ti tene a lingbi na ngangu ti gbungo nda ti ye ti amolenge. Tongana ala ngbâ ti diko na ti manda ye, fade a yeke duti ngangu mingi pëpe na ala ti gbu nda ti ye na ekole tongana ala wara lege kekereke ti gue dä. Tongana mo mû li ni ti sala ye, na mo mû ngangu ti mo dä, mo lingbi ti mû maboko na amolenge ti mo ti hinga mbeti nzoni, na biani a yeke aye ti nzoni mingi si alingbi ti ga na pekoni!

[Kete tënë na gbe ni]

[Foto]

Ye nyen mo lingbi ti sala tongana mo lango na mbeni kodoro so amolenge ti mo alingbi pëpe ti gue na ekole?