Ambeti ndali ti Mbeti ti bungbi: Kusala ti e nga na gigi ti e
Yenga ti 6-12 janvier
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | GENÈSE 1-2
“Jéhovah asara si fini abâ gigi na ndö ti sese”
(Genèse 1:3, 4) Nzapa atene: “Zia lumière abâ gigi.” Na lumière abâ gigi. 4 Na pekoni, Nzapa abâ so lumière ayeke nzoni, na Nzapa akomanse ti kangbi popo ti lumière na bingo.
(Genèse 1:6) Nzapa atene: “Zia lê ti nduzu abâ gigi na popo ti angu, nga zia kangbi aduti na popo ti angu.”
(Genèse 1:9) Nzapa atene: “Zia angu so ayeke na gbe ti yayu abungbi terê nga zia hulengo ndo abâ gigi.” Na a si tongaso.
(Genèse 1:11) Nzapa atene: “Zia sese asara si pere asigi nga na akete keke so ngongoa ayeke dä; nga zia si akeke so ayeke lë alê ti keke so ngongoa ayeke na yâ ni asigi alingbi na mara ti ala.” Na a si tongaso.
it-1 l. 563
Création
Na Kozo lango ni, na ngoi so Nzapa atene: “Zia lumière abâ gigi”, na bango ni lumière ni ahon na yâ ti mbinda atâa so na ndö ti sese a lingbi ti hinga pëpe ndo so lumière ni alondo dä. Âmanke ye so akomanse yeke yeke, tongana ti so Watts mbeni traducteur atene: “Na yeke yeke lumière abâ gigi.” (Ge 1:3, A Distinctive Translation of Genesis). Nzapa azia kangbi na popo ti lumière na bingo, na lo iri lumière ni Kota lâ na lo iri bingo ni Bï. Ye so afa so sese ayeke tourné na ndö ti lo wani na ngoi so lo yeke tourné na terê ti lâ, so ti tene ndambo ti sese ni, est nga na ouest, alingbi ti wara lumière nga na bingo.—Ge 1:3, 4.
Na Use lango ni, Nzapa asara lê ti nduzu na lege so lo kangbi “popo ti angu.” Ambeni ngu ni angbâ na ndö ti sese, me kota mbage ni amonté na nduzu ayo na sese, na popo ti angu ni use so la si lê ti nduzu abâ gigi. Nzapa airi lê ti nduzu ni Yayu, ti zia kangbi na popo ni na sese, ndali ti so a tene ape so angu so ayeke na ndö ti lê ti nduzu ni amene a-étoile wala aye so ayeke na lê ti nduzu.—Ge 1:6-8.
Na Ota lango ni, na lege ti ngangu ti Nzapa ti sarango na miracle, lo bungbi angu so ayeke na ndö ti sese na hulengo ndo abâ gigi, Nzapa airi hulengo ndo ni so Sese. A yeke nga na lango ni so la Nzapa azia na yâ ti a-atome mama-ndia na ndö ti lege so fini ayeke bâ gigi, ye so a sara si apere, akugbe nga na alê ti keke abâ gigi; me a yeke pëpe na lege ti hasard wala évolution la si fini abâ gigi. Agroupe ti apere, akugbe nga na alê ti keke alingbi ti sigi na lege ti “mara” ti ala.—Ge 1:9-13.
(Genèse 1:14) Nzapa atene: “Zia asungo ye abâ gigi na lê ti nduzu ti kangbi popo ti kota lâ na bï; ala yeke duti ande aye so ayeke fa angoi, alango na angu.
(Genèse 1:20) Nzapa atene: “Zia angu asi singo na anyama nga zia anyama so ayeke huru hurungo ahuru na ndö ti sese na lê ti nduzu.”
(Genèse 1:24) Nzapa atene: “Zia anyama abâ gigi na ndö ti sese alingbi na mara ti ala: anyama ti kodro, anyama so ayeke hara nga na anyama ti ngonda alingbi na mara ti ala.” Na a si tongaso.
(Genèse 1:27) Nzapa asara zo na image ti lo, na image ti lo wani, lo sara zo; lo sara ala koli na wali.
it-1 l. 563 par. 7-10
Création
A yeke nga kota ye ti hinga so Genèse 1:16 asara kua pëpe na tënë ti Hébreu baraʼ, so a ye ti tene “créé”. Me, a sara kua na tënë ti Hébreu ʽasah, so a ye ti tene “sara”. So na Genèse 1:1, a sara tënë ti “yayu” so lâ, nze, atongoro ayeke na popo ni, a créé ala aninga mingi kozo na Osio lango ni. Na osio lango ni, Nzapa akomanse ti “sara” si aye so lo sara na yayu so aduti na fini songo na sese nga na lê ti nduzu. Tongana a tene so “Nzapa azia ala na lê ti nduzu ti su na ndö ti sese”, a ye ti fa so fadeso tongana zo ayeke na ndö ti sese, lo lingbi ti bâ ala ndali ti so ala yeke na lê ti nduzu. Nga, asungo ye ayeke “duti ande aye so ayeke fa angoi, alango na angu”, na ye so la ayeke fa lege na azo na yâ ti aye nde nde.—Ge 1:14.
Na Oku lango ni, Nzapa acréé na ndö ti sese akozo âme so ayeke anyama. Nzapa aleke pëpe mbeni créature oko ti tene amaï aga ambeni créature nde, me na lege ti ngangu ti lo, lo leke gbâ ti groupe ti a-âme so ayeke na fini. Mbeti ti Nzapa atene: “Nzapa asara akota nyama ti ngu-ingo nga na anyama kue so ayeke fono na yâ ti angu alingbi na mara ti ala. Lo sara nga nyama oko oko kue so ayeke huru alingbi na mara ti lo.” Teti so aye so Nzapa asara anzere na Lo, Lo iri tënë nzoni na ndö ti ala, lo tene na ala ti “ga gbani”; ye so alingbi ti si biani ndali ti so Nzapa asara mara ti ala nde nde nga lo mû na ala ngangu ti dü “alingbi na mara ti [ala].”—Ge 1:20-23.
Na Omene lango ni “Nzapa asara anyama ti ngonda alingbi na mara ti ala, anyama ti kodro alingbi na mara ti ala nga na anyama kue so ayeke hara na ndö ti sese alingbi na mara ti ala”, Nzapa abâ so kua so ayeke nzoni, tongana ti so aye kue so lo créé kozo ayeke nzoni.—Ge 1:24, 25.
Na hunzingo ti omene lango ti création ni, Nzapa asara mbeni fini créature so ayeke tâ nde, so a yeke kota ahon anyama, me so a-ange ayeke kota ahon ni. Créature ni so ayeke zo, a sara zo na image ti Nzapa nga lo kpa Nzapa. Atâa so na Genèse 1:27 a sara tënë kete na ndö ti azo so ‘Nzapa asara ala koli na wali’, mbaï so ague oko na ni so ayeke na Genèse 2:7-9 afa so Nzapa asara zo na fuku ti sese, lo wu na dû ti hôn ti zo ni pupu so ayeke sara si zo ni aduti na fini, na zo ni aga âme so ayeke na fini, nga Nzapa amû na zo paradis so ayeke ndo ti lo nga na kobe. Na ngoi so Jéhovah ayeke leke zo, lo sara kua na aye so ayeke na yâ ti sese, na pekoni lo sara kua na bio ti kate ti Adam ti créé na wali (Ge 2:18-25). Na ngoi so a créé wali ni awe la zo alingbi ti dü “mara” lo.—Ge 5:1, 2.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Genèse 1:1) Na tongo nda ni Nzapa asara yayu na sese.
Aye so awandara asigigi na ni andu fini ti mo
Lê ti nduzu nga na sese asara ngu oke?
Awandara apensé so sese asara angu milliard 4 tongaso nga so aye so ayeke na lê ti nduzu asara angu milliard 13 ti si na 14 tongaso awe. Me, Bible afa pëpe lango so a créé na dunia. Lo fa nga pëpe so sese abâ gigi a sara ngu saki bale-oko tongaso. Ni la, kozo versê ti Bible atene: “Kozoni, Nzapa acréé ayayu na sese.” (Genèse 1:1). Tënë so apeut ti mû lege na awandara ti hinga ngu so sese asara ti gue oko na ambeni ndia so ala sigigi na ni.
(Genèse 1:26) Nzapa atene: “Zia e sara zo na image ti e, na lege so lo kpa e. Zia ala komande asusu ti ngu-ingo, anyama so ayeke huru na lê ti nduzu, anyama ti kodro, sese kue nga na anyama kue so ahara harango so ayeke na ndö ti sese.”
it-2 l. 16
Jésus Christ
Lo yeke use Wasarango ye pëpe. Ye oko, so Molenge ni amû mbage na yâ ti kua ti crééngo aye, a ye pëpe ti tene so lo yeke use Wasarango ye na terê ti Babâ ti lo. Ngangu so Nzapa acréé na aye alondo na lo wani na lege ti yingo vulu ti lo, wala ngangu ti lo (Ge 1:2; Ps 33:6). Nga teti so Jéhovah la asara si aye kue ayeke na fini, acréature kue so ayeke na fini, so lê abâ wala so lê abâ ape, a yeke na fini ndali ti lo (Ps 36:9). Molenge ni ayeke pëpe use Wasarango ye, me lo la Jéhovah, Wasarango ye kue, asara kua na lo ti leke aye. Jésus wani afa so gï Nzapa oko la ayeke Wasarango aye kue, tongana ti so Mbeti ti Nzapa kue afa ni.—Mt 19:4-6.
Dikongo Bible
(Genèse 1:1-19) Na tongo nda ni Nzapa asara yayu na sese. 2 Sese ni ayeke gï tongaso, ye oko ayeke na ndö ni pëpe. Ndo avuko pitipiti na ndö ti ngu so alï mingi. Ngangu ti Nzapa ayeke sara ye na ndö ti lê ti ngu ni. 3 Nzapa atene: “Zia lumière abâ gigi.” Na lumière abâ gigi. 4 Na pekoni, Nzapa abâ so lumière ayeke nzoni, na Nzapa akomanse ti kangbi popo ti lumière na bingo. 5 Nzapa airi lumière ni Kota lâ, me lo iri bingo ni Bï. Lakui asi na ndapre asi; so ayeke kozo lango ni. 6 Nzapa atene: “Zia lê ti nduzu abâ gigi na popo ti angu, nga zia kangbi aduti na popo ti angu.” 7 Tongaso Nzapa asara lê ti nduzu; lo kangbi ngu so ayeke na gbe ni na ngu so ayeke na lê ti nduzu. Na a si tongaso. 8 Nzapa airi lê ti nduzu ni Yayu. Lakui asi na ndapre asi; so ayeke use lango ni. 9 Nzapa atene: “Zia angu so ayeke na gbe ti yayu abungbi terê nga zia hulengo ndo abâ gigi.” Na a si tongaso. 10 Nzapa airi hulengo ndo ni Sese, me angu so abungbi terê so, lo iri ni aNgu-ingo. Nzapa abâ so a yeke nzoni. 11 Nzapa atene: “Zia sese asara si pere asigi nga na akete keke so ngongoa ayeke dä; nga zia si akeke so ayeke lë alê ti keke so ngongoa ayeke na yâ ni asigi alingbi na mara ti ala.” Na a si tongaso. 12 Sese ato nda ti dü pere nga na akete keke so ngongoa ayeke na yâ ni; a dü nga akeke so ayeke lë lê ti keke so ngongoa ayeke na yâ ni alingbi na mara ti ala. Na pekoni, Nzapa abâ so a yeke nzoni. 13 Lakui asi na ndapre asi; so ayeke ota lango ni. 14 Nzapa atene: “Zia asungo ye abâ gigi na lê ti nduzu ti kangbi popo ti kota lâ na bï; ala yeke duti ande aye so ayeke fa angoi, alango na angu. 15 Ala yeke su na lê ti nduzu ti za lumière na ndö ti sese.” Na a si tongaso. 16 Nzapa asara akota sungo ye use: kota ni ti komande na kota lâ na kete ni ti komande na bï; lo sara nga atongoro. 17 Tongaso Nzapa azia ala na lê ti nduzu ti su na ndö ti sese, 18 ti komande na kota lâ nga na bï, na ti kangbi popo ti lumière na bingo. Na pekoni, Nzapa abâ so a yeke nzoni. 19 Lakui asi na ndapre asi; so ayeke osio lango ni.
Yenga ti 13-19 janvier
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | GENÈSE 3-5
“Asioni ye ti peko ti kozo mvene”
(Genèse 3:1-5) Na popo ti anyama kue ti ngonda so Jéhovah Nzapa asara, ngbo la asara ye na hange ahon atanga ni kue. Tongaso, lo tene na wali ni: “Tâ tënë, Nzapa atene ala te lê ti akeke kue ti yaka so ape?” 2 Wali ni atene na ngbo ni: “E lingbi ti te lê ti akeke ti yaka ni. 3 Me ti lê ti keke so ayeke na milieu ti yaka ni, Nzapa atene na e, atene: ‘Ala te ni pëpe, ala ndu nga ni pëpe ngbanga ti ala kui.’” 4 Ngbo ni atene na wali ni: “Ti tâ tënë ni, ala yeke kui pëpe. 5 Nzapa ahinga so gï na lango so ala yeke te ni, lê ti ala ayeke zi, na ala yeke ga tongana Nzapa, ala yeke hinga ye ti nzoni na ye ti sioni.”
Jéhovah ayeke sara ande ye so lo leke na bê ti lo ti sara
9 Satan Zabolo asara kua na mbeni ngbo ti handa Ève ti ke yanga ti Babâ ti lo, Jéhovah. (Diko Genèse 3:1-5; Apoc. 12:9.) So Nzapa amû lege pëpe na amolenge ti lo ti te “lê ti akeke kue ti yaka” ni, Satan asara si a ga mbeni tënë. A yeke lani mo bâ mo tene lo yeke tene: ‘Mo ye ti tene so mo lingbi pëpe ti sara ye so bê ti mo aye?’ Na pekoni, lo tene mbeni kota mvene, lo tene: “Ti tâ tënë ni, ala yeke kui pëpe.” Na pekoni, lo gi ti pusu Ève ti yeda so lo bezoin ti mä yanga ti Nzapa pëpe, lo tene: “Nzapa ahinga so gï na lango so ala yeke te ni, lê ti ala ayeke zi.” Satan aye ti tene so Jéhovah ake ti tene ala te lê ti keke ni ngbanga ti so tongana ala te ni ala yeke wara mbeni hingango ndo so ayeke nde. Na ndö ni, Satan amû na ala zendo ti mvene so: “Ala yeke ga tongana Nzapa, ala yeke hinga ye ti nzoni na ye ti sioni.”
(Genèse 3:6) Tongaso, wali ni abâ so lê ti keke ni ayeke nzoni ti tene zo ate, na a yeke mbeni ye so ayeke pendere ti tene zo abâ ni. Gï na bango lê ti keke ni, a yeke pendere mingi. Ni la lo ko ni, lo te. Na pekoni, lo mû mbeni nga na koli ti lo na ngoi so koli ni aga na terê ti lo, na koli ni ate ni.
w00 15/11 l. 25-26
Ye so e lingbi ti manda na lege ti kozo koli na wali
Eskê Ève adoit gï ti sara siopkari? Oko pëpe! Tara ti zia terê ti mo na place ti lo. Tënë so ngbo ni atene ague tâ nde na tënë so Nzapa nga na Adam atene. Mo yeke sara nyen tongana mbeni zo atene tënë ti kirikiri na ndö ti mbeni zo so mo ye lo mingi nga so mo yeke na confiance na lo? Ève adoit fade ti sara ye nde, a doit fade ti nzere na lo ape, ngonzo adoit fade ti sara lo, lo doit même ti ke ti mä tënë ni. Kozoni kue, ngbo ni ayeke ti lo zo wa ti dë kite na mbilimbili ti Nzapa nga na tënë ti koli ti Ève? Na nengo mama-ndia so andu mungo li ni na yâ ti sewa, Ève adoit fade ti gi wango kozo si lo mû mbeni desizion. A yeke nga ye so a lingbi e sara la tongana a tene na e mbeni tënë so ague nde na afango lege so alondo na Nzapa. Ye oko, Ève ayeda na atënë ti Wahanda so, lo sara nzara ti hinga lo wani ye so ayeke ye ti nzoni na ye so ayeke ye ti sioni. Teti so lo gbu li mingi na ndö ni, a kiri anzere na lo mingi. Lo sara biani kota faute na lege so lo zia si mbeni sioni pensé ali na yâ ti li ti lo ahon ti tene lo tomba ni wala ti sara tënë na ndö ni na mokonzi ti sewa ni, so ayeke koli ti lo.—1 aCorinthien 11:3; Jacques 1:14, 15.
Adam amä wali ti lo
Kete na pekoni Ève ahanda Adam, lo tï na peko ti Ève na yâ ti siokpari ni. E lingbi ti fa nda ti asioni ye ti peko ni tongana nyen? (Genèse 3:6, 17). Adam ahinga zo so lo yeke duti be-ta-zo na lo ape. Lo yeke mä yanga ti Zo so asara lo, so amû na lo aye kue so na popo ni Ève, wali ti lo so lo ye lo mingi so? Adam ayeke gi fango lege ti Nzapa na ndö ti ye so lo yeke gue fadeso ti sara, wala lo yeke mû peko ti wali ti lo? Adam ahinga nzoni mingi so ye so wali ti lo aye ti wara na tengo lê ti keke so Nzapa ake na ala ti te ni so, a yeke senge bango li. Yingo apusu lani bazengele Paul ti sû tënë so: “A handa lani Adam pëpe, me a handa Ève biani si lo ga zo so ake ndia.” (1 Timothée 2:14). Tongaso, Adam asoro na bê ti lo wani ti ke yanga ti Jéhovah. Lo sara mbeto mingi ti kangbi na wali ti lo ahon ti duti na mabe na ngangu so Nzapa ayeke na ni ti leke na kpale ni.
(Genèse 3:15-19) Mbi yeke zia kengo terê na popo ti mo na wali ni, nga na popo ti hale ti mo na hale ti lo. Lo yeke neka ande li ti mo, na mo yeke dë ande peko ti gere ti lo.” 16 Lo tene na wali ni: “Mbi yeke sara si mo bâ ande pasi mingi na ngo; mo yeke dü ande molenge na yâ ti pasi. Nzara ti bê ti mo ayeke duti ande mingi na mbage ti koli ti mo, na lo yeke komande mo.” 17 Lo tene na Adam: “So mo mä wali ti mo na mo te lê ti keke so mbi mû yanga na mo, mbi tene: ‘Mo te ni pëpe’, a deba sese ni ndali ti mo awe. Na yâ ti gigi ti mo kue, mo yeke bâ pasi si mo wara kobe so asigi na sese ni. 18 Sese ni ayeke dü na mo asisi nga na akî, na mo yeke te akugbe ti kasa. 19 Mo yeke te kobe na gbiki ti li ti mo juska mo kiri na sese, teti a sara mo na sese. Mo yeke fuku ti sese, na mo yeke kiri ande na fuku ti sese.”
Nzapa ayeke pensé biani na awali?
Nzapa adeba lani awali?
Ên-ën. Me, a yeke “ngbo ti giriri, lo so a iri lo Zabolo” la Nzapa ‘adeba’ lo lani (Apocalypse 12:9; Genèse 3:14). Tongana Nzapa atene so Adam ayeke “komande” wali ti lo, Nzapa ayeke fa lani pëpe so lo yeda ti tene koli akomande na ngangu na ndö ti wali ti lo (Genèse 3:16). Lo sara gï tënë ti aye ti sioni so ayeke ga na peko ti siokpari na ndö ti kozo koli na kozo wali.
Akota tënë ti buku ti Genèse—I
3:17—Na lege wa a zonga lani sese, nga teti ngoi oke? Zonga so a ga na ni na ndo ti sese aye ti tene so fango yaka ayeke lani tâ ngangu mingi, na so akî ayeke sigigi na ndo ni. Lamek, babâ ti Noé, nga hale ti Adam, abâ ngangu ye so zongango sese ni aga na ni. Lo sala tënë ti “kusala ti pono ti maboko ti e so aga teti L’Eternel azonga sese”. (Genèse 5:29). Na peko ti Moa ni, Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo Noé nga na amolenge ti lo. Lo fa so lo ye si ala wu amû ndo lê sese kue (Genèse 9:1). A bâ so Nzapa azi zonga ti lo na ndo ti sese ni.—Genèse 13:10.
it-1 l. 672
Songo yâ ti dungo
Pasi ague oko na dungo. Na peko ti so kozo wali, Ève, asara siokpari, Nzapa afa ye so ayeke si na lo na ngoi so lo yeke dü. Tongana lo ngbâ ti mä yanga ti Nzapa lani, ka Nzapa ayeke ngbâ ti sara tufa na ndö ti lo nga dungo molenge ayeke ga na lo mbeni ngia so vundu ayeke dä kete ape, ndali ti so, “tufa ti Jéhovah la asara si zo awara mosoro, nga lo zia pasi na terê ni pëpe.” (aPr 10:22) Me ti londo na ngoi ti siokpari ni so, mingi ni, siokpari so ayeke na terê ti zo ayeke ga na lo pasi. Tongaso, Nzapa atene (fani mingi, a tene so ye so lo zia lege na ni ti si, lo la lo sara si ye ni asi): “Mbi yeke sara si mo bâ ande pasi mingi na ngo; mo yeke dü ande molenge na yâ ti pasi.”—Ge 3:16.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Genèse 4:23, 24) Lamek aleke atënë so ndali ti awali ti lo Adah na Zillah:“Ala mä go ti mbi, ala awali ti Lamek; ala dengi mê ti mä tënë ti mbi: Mbi fâ mbeni koli ndali ti so lo zia kä na terê ti mbi, mbeni maseka-koli ndali ti so lo pika mbi. 24 Tongana a kiri fani 7 peko ti ye so a sara na Caïn, ti Lamek, a yeke fani 77.”
it-2 l. 105 par. 8
Lamek
Suma-tene so Lamek aleke ni ndali ti awali ti lo (Ge 4:23, 24) afa bibe ti sarango ngangu na zo so ayeke na ngoi ni kâ. Lamek atene na yâ ti suma-tene ni, lo tene: “Ala mä go ti mbi, ala awali ti Lamek; ala dengi mê ti mä tënë ti mbi: Mbi fâ mbeni koli ndali ti so lo zia kä na terê ti mbi, mbeni maseka-koli ndali ti so lo pika mbi. Tongana a kiri fani 7 peko ti ye so a sara na Caïn, ti Lamek, a yeke fani 77.” Na bango ni, Lamek ayeke tene lani so lo fâ zo ni tongaso si zo ni asara sioni na lo ape, lo dema terê ti lo ndali ti so lo fâ zo ni na mbana pëpe, tongana ti so Caïn asara. Lamek atene so, na ngoi so lo yeke gi ti bata terê ti lo, lo fâ zo so apika lo nga azia kä na terê ti lo so. Tongaso, suma-tene ti lo so ayeke tongana mbeni hunda ti tene a bata lo, si mbeni zo afâ lo pëpe ndali ti so lo fâ zo.
(Genèse 4:26) Seth nga adü molenge ti koli, na lo zia iri ti lo Énosh. Na ngoi ni so, azo ato nda ti di iri ti Jéhovah.
it-1 l. 352 par. 5
Zonga
Azo ato nda ti “di iri ti Jéhovah” na ngoi ti Énosh kozo na kota ngu so apika; dingo iri ni so adoit ti duti lani na lege ni ape nga na nzoni bibe ape, ndali ti so, a doit ti sara angu mingi awe la ti tene Abel asara tënë na Nzapa, Abel ayeke di iri Lo (Ge 4:26; aHb 11:4). Tongana ti so ambeni wandara atene, tongana azo ayeke di lani iri ti Nzapa na lege ni ape na lege so ala zia iri ti Jéhovah na ndö ti azo wala na ndö ti aye so ala yeke voro, andâ ayeke tongana mbeni lege ti zongango Nzapa la.
Dikongo Bible
(Genèse 4:17–5:8) Na pekoni, Caïn abungbi na wali ti lo, wali ni amû ngo na lo dü Hénok. Caïn ato nda ti leke mbeni gbata, lo zia iri ti molenge ti lo Hénok na ndö ni. 18 A si na mbeni ngoi, Hénok adü Irad. Irad adü Méhujaël, Méhujaël adü Méthushaël, Méthushaël adü Lamek. 19 Lamek amû awali use. Iri ti kozo wali ni ayeke Adah na iri ti use ni ayeke Zillah. 20 Adah adü Jabal. Lo yeke kozo zo ti langongo na yâ ti atente si lo yeke bata na anyama. 21 Iri ti ita ti lo ti koli ayeke Jubal. Lo yeke kozo zo ti pikango harpe na ti hurungo flûte. 22 Zillah adü Tubal-Caïn, zo ti lekengo agbakuru nde nde kue ti cuivre na ti wen. Ita ti Tubal-Caïn ti wali ayeke Naamah. 23 Lamek aleke atënë so ndali ti awali ti lo Adah na Zillah: “Ala mä go ti mbi, ala awali ti Lamek; ala dengi mê ti mä tënë ti mbi: Mbi fâ mbeni koli ndali ti so lo zia kä na terê ti mbi, mbeni maseka-koli ndali ti so lo pika mbi. 24 Tongana a kiri fani 7 peko ti ye so a sara na Caïn, ti Lamek, a yeke fani 77.” 25 Adam akiri abungbi na wali ti lo, wali ni amû ngo na lo dü molenge ti koli. Lo zia iri ti lo Seth, ndali ti so lo tene: “Nzapa azia na mbi mbeni molenge na place ti Abel, teti Caïn afâ lo awe.” 26 Seth nga adü molenge ti koli, na lo zia iri ti lo Énosh. Na ngoi ni so, azo ato nda ti di iri ti Jéhovah.
5 Mbaï ti Adam so a sû ni ayeke so. Na lango so Nzapa asara Adam, lo sara lo, lo kpa Nzapa. 2 Lo sara ala koli na wali. Na lango so lo sara ala, lo iri tënë nzoni na ndö ti ala nga lo iri ala Zo. 3 Adam awara ngu 130. Na pekoni, lo dü molenge ti koli so akpa lo, so ayeke image ti lo, na lo zia iri ti lo Seth. 4 Na peko ti so Adam adü Seth, lo ngbâ na fini ngu 800. Lo dü amolenge ti koli na ti wali. 5 Tongaso, ngu ti Adam kue ayeke ngu 930, na lo kui. 6 Seth awara ngu 105. Na pekoni, lo dü Énosh. 7 Na peko ti so Seth adü Énosh, lo ngbâ na fini ngu 807. Lo dü amolenge ti koli na ti wali. 8 Tongaso, ngu ti Seth kue ayeke ngu 912, na lo kui.
Yenga ti 20-26 janvier
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | GENÈSE 6-8
“Lo sara gï tongana ti so a hunda”
(Genèse 6:9) Mbaï ti Noé ayeke so. Noé ayeke zo ti mbilimbili. Na popo ti azo ti ngoi ti lo, lo la sarango ye ti lo alingbi kue. Noé atambela na tâ Nzapa.
(Genèse 6:13) Na peko ti ye so, Nzapa atene na Noé: “Mbi yeke hunzi ye kue so ayeke na fini, ndali ti so sese asi singo na sarango ye ti ngangu ngbanga ti ala; ni la mbi yeke futi ala legeoko na sese ni.
Sara ye na mabe nga mä yanga tongana Noé, Daniel nga na Job
4 Akpale so Noé awara lani. Na ngoi ti Hénok, âta ti babâ ti Noé, azo akpe Nzapa oko ape. Ala yeke tene même “atënë ti songo bê” na terê ti Jéhovah (Jude 14, 15). Sarango ye ti ngangu na zo ague gï guengo na li ni lani. Na ngoi ti Noé, “sese asi singo na sarango ye ti ngangu.” Asioni ange amû terê ti azo ala mû awali na ala dü amolenge so ayeke sioni mingi (Gen. 6:2-4, 11, 12). Me Noé afa so lo yeke nde. “Noé anzere na lê ti Jéhovah. . . . Na popo ti azo ti ngoi ti lo, lo la sarango ye ti lo alingbi kue. Noé atambela na tâ Nzapa.”—Gen. 6:8, 9.
(Genèse 6:14-16) Mo sara arche ndali ti mo wani na kpengbango keke so ngu ti yâ ni agbu ye gbungo. Mo kangbi yâ ti arche ni nde nde, nga mo zia mbeni ye tongana goudron na yâ ni nga na terê ni na gigi. 15 Mo sara ni tongaso: yongo ni ayeke coudée 300, largeur ni ayeke coudée 50 nga yongo ni na nduzu ayeke coudée 30. 16 Mo yeke leke mbeni fenêtre si lumière alï na yâ ti arche ni, nga popo ti fenêtre ni na li ti arche ni adoit ti duti coudée oko. Mo zia yanga ti arche ni na terê ni. Mo yeke sara arche ni na étage: use ni na ndö ti kozo ni, na ota ni na ndö ti use ni.
Lo ‘tambela na Nzapa’
Kua ni ayeke ninga ngu 40 wala 50 tongaso. A yeke ti Noé ande ti dë akeke na sese, ti gboto ni na ti dë yâ ni na amabaya, ti mû forme na ni si ti tingbi ni na atanga ni na apointe. A lingbi lo sara étage ota na yâ ti arche ni, lo fâ yâ ni na achambre mingi nga lo zia yanga ti arche ni na tere ni. A lingbi lo zia nga afenêtre na tere ti arche ni na nduzu. Lo pika li ni, si a montê peut-être kete na nduzu na milieu ti tene ngu-nzapa ayuru na tere ti arche ni.—Genèse 6:14-16.
(Genèse 6:22) Noé asara aye kue so Nzapa amû yanga na lo ti sara. Lo sara gï tongana ti so a hunda.
Gbu ngangu na yâ ti mandako ti kpengo loro
13 Nyen la amû maboko na awakua ti Jéhovah so ti gbu ngangu na ti kpe loro juska na nda ni? Bâ tënë so Paul atene na ndo ti Noé. (Diko aHébreu 11:7.) Ade Noé abâ lâ oko pëpe mbeni kota ngu so apika afâ azo na anyama kue (Gen. 6:17). Mara ti ye tongaso ade lani ti si lâ oko pëpe. Me Noé atene pëpe so mara ti ye tongaso alingbi ti si pëpe. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so lo mä na bê so Jéhovah ayeke sara lakue ye alingbi na tënë ti yanga ti lo. Ni la Noé atene pëpe so ye so Nzapa ahunda na lo ti sara so ayeke ngangu mingi. Lo sara tâ gi ye so Nzapa ahunda na lo. Bible atene: “Lo sara tongaso.” (Gen. 6:22). Noé ayeke lani na aye mingi ti sara. A lingbi lo leke Arche, lo bungbi anyama na yâ ti Arche ni, lo bata gbâ ti kobe teti sewa ti lo nga na anyama ni, lo sara tënë na azo na ndo ti kota ngu so aga nduru ti pika, nga a lingbi lo mû maboko na sewa ti lo ti mä na bê ngangu na Jéhovah. A yeke lani kete ye pëpe na Noé ti sara aye kue so Jéhovah ahunda na lo. Me lo yeke na mabe na Jéhovah, ni la lo gbu ngangu na yâ ti kusala so Jéhovah amû na lo. Ye so asara si Jéhovah asö lo na sewa ti lo na lo iri tënë nzoni mingi na ndo ti ala.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Genèse 7:2) Ti anyama kue so a bâ ni tongana ye ti sioni pëpe, mo mû ala mbasambala mbasambala, koli ni na wali ni; ti anyama kue so a bâ ni tongana ye ti sioni, mo mû ala gï use use, koli ni na wali ni.
Akota tënë ti buku ti Genèse—I
7:2—Na ndo ye wa si a zia lani kangbi na popo ti anzoni nyama na asioni ni? Biani, a yeke na ndo mungo sandaga na Nzapa, me pëpe na ndo nyama wa si zo alingbi ti te wala pëpe, si a zia kangbi so. Kozoni na Moa, zo ayeke te nyama lani pëpe. Atënë “nzoni” na “sioni” ndali ti kobe abâ gigi gi na yâ Ndia ti Moïse, na ahunzi tongana a mingo Ndia ni (Kusala 10:9-16; aEphésien 2:15). Peut-être Noé ahinga lani ye so lo lingbi biani ti mû na sandaga na Jéhovah. Hio na peko ti so lo sigigi na yâ arche ni, lo ‘sala balaga teti L’Eternel. Lo kamata ambeni nyama ti mara kue na popo ti anyama ti nzoni; lo kamata ambeni ndeke ti mara kue na popo ti andeke ti nzoni; lo mû offrande so a-zo-na-wa na ndo balaga.’—Genèse 8:20.
(Genèse 7:11) Na ngu 600 ni ti fini ti Noé, na use nze ni, na lango 17 ti nze ni, na lango ni so, a zi yanga ti gbâ ti angu so ayeke na lê ti nduzu nga a zi ayanga ti yayu si ngu ni apika.
Akota tënë ti buku ti Genèse—I
7:11—Ngu ti Kota Moa alondo lani na ndo wa? Na ngoi ti use ‘lango’ ti lekengo ye, tongana a leke “le-nduzu”, ngu ayeke lani na “gbe le-nduzu” nga na “ndo le-nduzu”. (Genèse 1:6, 7). Ngu so ayeke na “gbe” ni ayeke lani ngu so ayeke na ndo ti sese ge awe. Ngu so ayeke na “ndo” ni ayeke lani akota mbinda ti ngu, wala “ngu so alï mingi,” so ayeke na lê ti nduzu. A yeke ngu ni so si atï na ndo ti sese na lâ ti Noé.
Dikongo Bible
(Genèse 6:1-16) Tongana azo ato nda ti ga mingi na ndö ti sese na ala dü amolenge ti wali, 2 amolenge ti tâ Nzapa akomanse ti bâ so amolenge-wali ni ayeke pendere. Tongaso, ala komanse ti mû awali kue so ala ye ti mû. 3 Na pekoni, Jéhovah atene: “Mbi yeke kanga bê na zo lakue lakue pëpe ndali ti so lo yeke gï zo senge. Tongaso, ngoi so angbâ na lo ayeke ngu 120.” 4 A-Néphilim ayeke na ndö ti sese na ngoi ni so nga na yâ ti ngoi so aga na pekoni. Na yâ ti angoi ni so, amolenge ti tâ Nzapa angbâ ti bungbi na amolenge-wali ni, na awali ni ayeke dü na ala amolenge ti koli. Amolenge ni so ayeke awangangu ti giriri, azo so iri ti ala awu mingi. 5 Ye ti peko ni ayeke so Jéhovah abâ so sioni ti zo ayeke mingi na ndö ti sese nga so abibe ti lo na bê ti lo ayeke gï na ndö ti ye ti sioni na ngoi kue. 6 Vundu asara Jéhovah ndali ti so lo sara zo na ndö ti sese, bê ti lo ayeke na vundu. 7 Tongaso, Jéhovah atene: “Mbi yeke futi azo so mbi sara ala na ndö ti sese; mbi yeke futi zo, anyama ti kodro, anyama so ahara nga na anyama so ayeke huru na lê ti nduzu, ndali ti so mbi regretté so mbi sara ala.” 8 Me Noé anzere na lê ti Jéhovah. 9 Mbaï ti Noé ayeke so. Noé ayeke zo ti mbilimbili. Na popo ti azo ti ngoi ti lo, lo la sarango ye ti lo alingbi kue. Noé atambela na tâ Nzapa. 10 A si na mbeni ngoi, Noé adü amolenge ti koli ota: Sem, Cham na Japhet. 11 Me sese abuba na lê ti tâ Nzapa, sese asi singo na sarango ye ti ngangu. 12 Nzapa abâ so sese abuba; mitele kue abuba lege ti lo na ndö ti sese awe. 13 Na peko ti ye so, Nzapa atene na Noé: “Mbi yeke hunzi ye kue so ayeke na fini, ndali ti so sese asi singo na sarango ye ti ngangu ngbanga ti ala; ni la mbi yeke futi ala legeoko na sese ni. 14 Mo sara arche ndali ti mo wani na kpengbango keke so ngu ti yâ ni agbu ye gbungo. Mo kangbi yâ ti arche ni nde nde, nga mo zia mbeni ye tongana goudron na yâ ni nga na terê ni na gigi. 15 Mo sara ni tongaso: yongo ni ayeke coudée 300, largeur ni ayeke coudée 50 nga yongo ni na nduzu ayeke coudée 30. 16 Mo yeke leke mbeni fenêtre si lumière alï na yâ ti arche ni, nga popo ti fenêtre ni na li ti arche ni adoit ti duti coudée oko. Mo zia yanga ti arche ni na terê ni. Mo yeke sara arche ni na étage: use ni na ndö ti kozo ni, na ota ni na ndö ti use ni..
Yenga ti 27 janvier–2 février
ANZONI YE SO AYEKE NA YÂ TI BIBLE | GENÈSE 9-11
“Sese kue ayeke tene yanga ti kodro oko”
(Genèse 11:1-4) Sese kue ayeke tene yanga ti kodro oko nga na a-oko lê ti tënë. 2 Na ngoi so azo ayeke gue na mbage ti est, ala wara mbeni kota kpangbala ndo so popo-hoto ayeke dä na sese ti Shinéar, na ala sara kodro dä. 3 Ala tene na mba, ala tene: “Ala ga! E sara brique na e zö ni.” Tongaso, ala mû abrique ni tongana tênë, na ala mû goudron tongana popoto ti montengo na da. 4 Ala kiri ala tene: “Ala ga! E leke mbeni gbata ndali ti e nga na tour so li ni asi na yayu; e sara si iri ti e awu, si yâ ti e akangbi na ndö ti sese kue pëpe.”
it-1 l. 255
Babylone, Ngangu gbata
Aye so a hinga na Babylone ti giriri. Gbata ti Babylone abâ gigi na kpangbala ndo ti Shinéar na ngoi so azo atara lani ti leke tour ti Babel (Ge 11:2-9). Ndani so a leke lani tour ni nga na gbata ni ayeke ti gonda iri ti Nzapa ape, me ndani ayeke ti ‘sara si iri ti azo ti lekengo ni wani awu’. Atour ti ziggourat so awara na place ti Babylone ti giriri nga na mbeni ndo na Mésopotamie afa so a leke tour ni ndali ti vorongo nzapa. So Jéhovah Nzapa alondo lo buba yâ ti kua ti lekengo temple ni so, a fa polele so lo fâ ngbanga na ndö ni ndali ti so a leke ni ti voro na nzapa ti wataka. Atâa so nda ti iri so amû na gbata ni, Babel, na yanga ti Hébreu aye ti tene “Ye aga kirikiri,” na yanga ti Sumérien (Ka-dingir-ra) nga na Akkadien (Babilou) nda ti iri ni aye ti tene “Yanga ti gbata ti Nzapa.” Tongaso, tanga ti azo so angbâ lani na yâ ti gbata ni achangé fason so a iri na ni ti tene a bâ gbata ni pëpe tongana ndo so a dë ngbanga na ndö ni, me fini fason so a yeke iri na gbata ni afa lakue so ndani ayeke ti voro na nzapa.
it-2 l. 111 par. 6
Yanga ti kodro
Mbaï ti Genèse afa so na peko ti kota ngu so apika, ambeni sewa ti azo abungbi oko ti leke mbeni ye so ague nde na ye so bê ti Nzapa aye tongana ti so lo tene lani na Noé nga na amolenge ti lo (Ge 9:1). Ahon ti tene azo ‘asi ndö ti sese’, ala leke na bê ti ala ti bungbi azo ndo oko, ti tene ala sara kodro gï na mbeni ndo oko, so na pekoni a iri ni kpangbala ndo ti Shinéar na Mésopotamie. Na bango ni, ndo so nga ayeke gue lani ti ga mbeni ndo ti vorongo nzapa, so a sara mbeni tour ndali ni.—Ge 11:2-4.
(Genèse 11:6-8) Na pekoni, Jéhovah atene: “Bâ, ala yeke mara oko nga ala yeke tene yanga ti kodro oko, na bâ ye so ala yeke sara so ma. Fadeso, ye kue so ala bi bê ti ala ti sara ni, mbeni ye ti karango ala ayeke dä pëpe. 7 Ga! E descend kâ, e sara si yanga ti kodro ti ala aga nde nde, si ala mä yanga ti kodro ti mba pëpe.” 8 Tongaso, Jéhovah asara si ala zia ndo ni, ala kangbi na ndö ti sese kue, nga yeke na yeke ala zia kua ti lekengo gbata ni.
it-2 l. 111 par. 7
Yanga ti kodro
Nzapa so ngangu ti lo ahon angangu kue abuba yâ ti ye so azo ti baba so aleke ti sara ti bungbi azo ndo oko, lo sara ni na lege so lo sara si ala tene ayanga ti kodro nde nde. Ye so asara si ala peut pëpe ti mä terê ti sara kua ni nga a sara si yâ ti ala akangbi kirikiri na ndö ti sese kue. So ala tene yanga ti kodro nde nde ayeke kanga nga lege na ala ti sara ambeni ye so ala yeke leke ande ti sara na sioni bibe, ti dë kite na fango lege ti Nzapa, ndali ti so a yeke limité ngangu so azo ayeke na ni ti fa na amba ti ala aye so ala hinga nga ala yeke wara lege pëpe ti bungbi ngangu ti ala ti leke na ambeni ye so ayeke na lege ni ape; a yeke sara ande nga si a yeke duti ngangu na agroupe ti yanga ti kodro nde nde ti sara kua oko na hingango ye ti ala, hingango ye so alondo na Nzapa ape, me na azo nga na gingo nda ti ye ti azo (Bâ Zo 7:29; De 32:5). Tongaso, si tongana tenengo yanga ti kodro nde nde aga na kota kangbi na popo ti azo, ti vrai ni, aga na ala ye ti nzoni na lege so a yeke sara si ala sara hio pëpe asioni ye so ala zia na gbele ala ti sara (Ge 11:5-9; bâ És 8:9, 10). Tongana e bâ gï ye so azo ayeke sigi na ni na ngoi ti e, so alondo na lege ti hingango ye ti azo nga na sioni fason so ala yeke sara kua na ni, e yeke comprendre ye so Nzapa abâ kozo awe so alingbi fade ti si tongana lo kanga lege pëpe na kua so a sara lani Babel.
(Genèse 11:9) Ndani la a iri gbata ni Babel, ndali ti so a yeke kâ la si Jéhovah asara si azo atene ayanga ti kodro nde nde; na Jéhovah asara si ala zia ndo ni, ala kangbi na ndö ti sese kue.
it-2 l. 375
Amara
So fadeso yanga ti kodro akanga lege na azo ti sara lisoro na mba, groupe ti yanga ti kodro oko oko ayeke na angobo ti lo wani, kode ti lo, asarango ye ti lo nga na Nzapa so lo yeke voro; zo oko oko ayeke na afason ti sarango ye ti lo wani (Lé 18:3). So azo ague yongoro na Nzapa, azo nde nde asigi na gbâ ti ayanda so ayeke tongana anzapa ti ala.—De 12:30; 2aG 17:29, 33.
Gi anzoni ye so ayeke na yâ ti Bible
(Genèse 9:20-22) Noé ato nda ti fâ yaka, na lo fâ yaka ti vigne. 21 Lo nyon vin, lo soulé, tongaso lo lango terê senge na yâ ti tente ti lo. 22 Cham, babâ ti Canaan, abâ babâ ti lo so terê ti lo ayeke senge, na lo gue lo sara tënë ni na aita ti lo ti koli use so ayeke na gigi.
(Genèse 9:24, 25) Tongana Noé azingo na lango na peko ti vin so asara lo, lo mä ye so tanga ti molenge ti lo asara na lo. 25 Lo tene: “Mbi deba Canaan awe. Lo yeke ga ande ndangba ti angbâa ti aita ti lo.”
it-1 l. 421 par. 4
Cham
A lingbi ti tene so Canaan lo wani la amû mbage droit tongaso na ye so asi so nga so babâ ti lo, Cham, agboto mê ti lo ape. Wala Noé, so yingo apusu lo ti tene mbeni prophétie, abâ ti lo kozo awe so ahale ti Canaan ayeke wara sioni bibe so Cham ayeke na ni, so peut-être a sigi awe na yâ ti molenge ti lo Canaan. Mbage ti tënë ti deba so aga tâ tënë na ngoi so azo ti Israël so ayeke ahale ti Sem akomande azo ti Canaan. Azo so a futi lani ala ape (na tapande, azo ti Gabaon [Jos 9]) aga ngbâa ti azo ti Israël. Angu ngbangbo mingi na pekoni, deba so angbâ ti ga tâ tënë na ngoi so ahale ti Canaan, molenge ti Cham, ayeke na gbe ti komandema ti ahale ti Japhet so ayeke kodro-komanda ti Médo-Perse, Grèce nga na Rome.
(Genèse 10:9, 10) Lo ga ngangu zo ti gingo nyama so asara kpengba-li na Jéhovah. Ndani la azo ayeke tene: “Gï tongana ti Nimrod ngangu zo ti gingo nyama so asara kpengba-li na Jéhovah.” 10 Akozo gbata ti royaume ti lo ayeke Babel, Érek, Accad na Calnéh, agbata so ayeke na sese ti Shinéar.
it-2 l. 403
Nimrod
Na tongo nda ti Royaume ti Nimrod, a yeke wara na yâ ni gbata ti Babel, ti Érek, ti Accad na ti calnéh so kue ayeke na yâ ti kodro ti Shinéar (Ge 10:10). Tongaso, âmanke lo la lo mû yanga ti tene a komanse lekengo Babel nga na tour ni. Tënë so ague oko na bango ndo ti ngobo ti aJuif. Josèphe asû na mbeti lo tene: “[Nimrod] yeke na yeke achangé dutingo ti aye na sarango ye ague nde na ndia, na tenengo so oko lege ti zi azo na gbe ti mbeto ti Nzapa ayeke ti zia ala lakue na gbe ti ngangu ti lo Nimrod ni wani. Lo mû yanga ti bata azo si punition so Nzapa ayeke kiri ti ga na ni na lege ti kota ngu asara ye oko na ala pëpe; ndali ti so lo yeke leke mbeni tour so ayo na nduzu mingi si ngu ni alingbi ti si dä ape nga lo yeke kiri na bon ti kuâ ti akotara ti ala. Azo ni ayeke nduru ti mû peko ti wango ti [Nimrod], na ala bâ so ti woko terê na gbe ti Nzapa ayeke tongana sarango kua ti ngbâa; tongaso ala komanse ti leke tour ni . . . na kua ni ague na li ni na loro loro na lege so ahon gbungo li ti zo.”—Antiquités judaïques, I, 114, 115 (iv, 2, 3).
Dikongo Bible
(Genèse 10:6-32) Amolenge ti Cham ayeke Cush, Mizraïm, Put na Canaan. 7 Amolenge ti Cush ayeke Séba, Havilah, Sabtah, Raamah na Sabtéca. Amolenge ti Raamah ayeke Shéba na Dedan. 8 Cush adü Nimrod. Nimrod ayeke kozo zo so aga zo ti ngangu na ndö ti sese. 9 Lo ga ngangu zo ti gingo nyama so asara kpengba-li na Jéhovah. Ndani la azo ayeke tene: “Gï tongana ti Nimrod ngangu zo ti gingo nyama so asara kpengba-li na Jéhovah.” 10 Akozo gbata ti royaume ti lo ayeke Babel, Érek, Accad na Calnéh, agbata so ayeke na sese ti Shinéar. 11 Lo londo na sese so, lo gue na Assyrie na lo leke gbata ti Ninive, Réhoboth-Ir, Calah 12 na Résen na popo ti Ninive na Calah: so ayeke kota gbata. 13 Mizraïm adü Ludim Anamim, Léhabim, Naphtuhim, 14 Pathrusim, Casluhim (so aPhilistin abâ gigi na lege ti lo) na Caphtorim. 15 Canaan adü kozo molenge ti lo Sidon, na pekoni lo dü Heth. 16 Nga, lo yeke kotara ti azo ti mara ti Jébus, ti Amori, ti Guirgashi, 17 ti Hévi, ti Arka, ti Sini, 18 ti Arvad, ti Zémari na ti Hamath. Na pekoni, asewa ti azo ti Canaan akangbi na ndo nde nde. 19 Tongaso yanga ti sese ti azo ti Canaan alondo na Sidon ague asi na Guérar, nduru na Gaza, a gue juska a si na Sodome, Gomorrhe, Admah na Zéboïm, nduru na Lasha. 20 So ayeke amolenge ti Cham la, na lege ti asewa ti ala, ayanga ti kodro ti ala, akodro ti ala nga na amara ti ala. 21 Sem, kotara ti amolenge ti Éber kue nga ita ti Japhet so ayeke kozo molenge, adü amolenge nga. 22 Amolenge ti Sem ayeke Élam, Assur, Arpacshad, Lud na Aram. 23 Amolenge ti Aram ayeke Uz, Hul, Guéther na Mash. 24 Arpacshad adü Shélah; Shélah adü Éber. 25 Éber adü amolenge use. Iri ti oko ayeke Péleg, ndali ti so na ngoi ti lo sese akangbi. Iri ti ita ti lo ayeke Joctan. 26 Joctan adü Almodad, Shéleph, Hazarmaveth, Jérah, 27 Hadoram, Uzal, Diclah, 28 Obal, Abimaël, Shéba, 29 Ophir, Havilah na Jobab; ala so kue ayeke amolenge ti Joctan la. 30 Ndo so ala sara kodro dä alondo na Mésha ague asi na Séphar, ndo so ahoto ayeke dä so a iri ni Est. 31 So ayeke amolenge ti Sem la, na lege ti asewa ti ala, ayanga ti kodro ti ala, akodro ti ala nga na amara ti ala. 32 So ayeke asewa ti amolenge ti Noé la, na lege ti akotara ti ala na amara ti ala. A yeke na lege ti ala la amara amû ndö ti sese na peko ti kota ngu so apika.