A si na lundi na lakui, Jésus azia Jérusalem lo kiri na Béthanie, na mbage ti est ti Hoto ti akeke ti olive. Peut-être lo doit ti lango na bï ni so na da ti akamarade ti lo, Lazare, Marie na Marthe.

Tongana ndo ahan, andâ a yeke lango 11 ti Nisan la, Jésus na adisciple ti lo amû lege ti gue encore na Jérusalem, ti tene lo gue na temple, ti ndangba ni. A yeke ndangba lango ti fango tënë ti lo na gbele azo la, kozo ti tene lo sara Pâque nga ti tene lo zia na sese Dango bê na kuâ ti lo, si na pekoni a gbu lo a gue na ni na gbele ngbanga si a fâ lo.

Na ngoi so ala zia Béthanie ti gue na Jérusalem, Pierre abâ keke so Jésus adeba ni biri na ndapre so. Lo ngbâ lo dekongo, lo tene: “Rabbi, bâ ye! Keke ti figue so mo deba ni so ahule awe.”—Marc 11:21.

Me, ngbanga ti nyen la Jésus asara si keke ni ahule? Lo fa raison ni, lo tene: “Ti tâ tënë ni, tongana ala yeke na mabe, na ala yeke na kite pëpe, ala yeke sara ande ye so mbi sara na keke ti figue so nga, tongana ala tene na hoto so: ‘Londo, mo gue mo tï na yâ ti ngu-ingo,’ a yeke si tongaso. Nga, aye kue so ala hunda ni na yâ ti sambela na mabe, ala yeke wara ni.” (Matthieu 21:21, 22). A yeke mara ti tënë so lo tene lani na ala, na ndo ti mabe so apeut ti sara si mbeni hoto alondo ge ague aduti na mbeni ndo nde.—Matthieu 17:20.

So Jésus asara si keke ni ahule, lo zia ni tongana tapande ti fa ndani so a yeke kota ye ti duti na mabe na Nzapa. Lo tene: “Ye kue so ala hunda na yâ ti sambela, na ala mä na bê so ala wara ni awe, ala yeke wara ni ande.” (Marc 11:24). So tâ pendere ye ti manda ndali ti adisciple ti Jésus kue! Me, wango ni so alingbi tâ mbilimbili na abazengele ti lo so aga nduru ti wara angangu tara. Mbeni kamba ayeke nga dä na popo ti hulengo ti keke ti figue so na mara ti mabe so zo ayeke na ni.

Legeoko tongana ti keke ti figue ni so, mara ti Israël akpa mbeni ye so ayeke nzoni. Nzapa ate mbele lani na ala, nga na bango ni zo alingbi ti pensé so ala yeke bata aNdia ti Nzapa. Mawa ni ayeke so, mara ni ayeke na mabe ape nga lo lë nzoni lengo ape. Azo ni ake tâ Molenge ti Nzapa! Ni la, tongana Jésus asara si keke ti figue so ahule, lo ye ti fa ye so ayeke si ande na mara ti Israël, so alë lengo ape nga so ayeke lani na mabe ape.

Kete na pekoni, Jésus na adisciple ti lo alï na Jérusalem. Tongana ti so Jésus ayeke sara ka, lo gue na temple, lo komanse ti fa ye. Aprêtre-mokonzi nga na a-ancien ni akomanse ti hunda tënë na lo, peut-être ndali ti so ala yeke pensé na ye so Jésus asara lango oko kozo na ngoi so lo tomba azo ti changengo nginza so, ala tene: “Mo wara ti mo komandema ti sara na aye so na ndo wa? Zo wa la amû na mo komandema ti sara na aye ni so?”—Marc 11:28.

Jésus akiri tënë atene: “Mbi yeke hunda ala na tënë oko. Tongana ala kiri tënë na mbi, mbi kue mbi yeke fa na ala ndo so mbi wara komandema so dä ti sara na aye so. Jean awara lani ngangu na ndo wa ti batize azo? na yayu wala na azo?” Ge fadeso, a yeke awato ti lo ni la ayeke na mbeni tënë so a bi na sese na gbele ala. Ni la, aprêtre nga na a-ancien ni akomanse ti mä tere na popo ti ala, ti hinga kiringo tënë so ala peut ti mû na lo. Ala tene: “Tongana e tene: ‘A londo na Nzapa,’ lo yeke tene ande na e: ‘Ka, ngbanga ti nyen ala mä na bê na lo ape?’ Me alingbi e zia ye ahanda e si e tene: ‘A londo na azo’?” Ala tene tongaso ngbanga ti so ala sara mbeto ti gbâ ti azo ni, “ngbanga ti so azo ni kue abâ so Jean ayeke lani prophète biani.”—Marc 11:29-32.

Awato ti Jésus ni so apeut ti mû nga na lo mbeni nzoni kiringo tënë ape. Tongaso, ala tene: “E hinga ape.” Jésus atene nga na ala: “Mbi kue mbi yeke fa na ala ndo so mbi wara komandema so dä ti sara na aye so ape.”—Marc 11:33.

Na temple, Jésus asara si aprêtre-mokonzi nga na a-ancien ahinga ye so ala lingbi ti sara ape, ala so ahunda fade lo ti hinga zo so amû na lo komandema ti sara na aye. Kiringo tënë ti Jésus akanga tâ yanga ti ala. Na pekoni, lo mû mbeni toli, ti fa na ala vrai sarango ye ti ala.

Jésus atene: “Mbeni koli ayeke na amolenge use. Lo gue lo tene na kozo molenge ni: ‘Molenge ti mbi, laso, mo gue mo sara kua na yaka ti vigne.’ Molenge ni atene na lo: ‘Mbi yeke gue ape,’ me na pekoni lo regretté, na lo gue. Koli ni ague atene oko tënë so na use molenge ni. Molenge ni atene: ‘Babâ, mbi yeke gue.’ Me lo gue ape. Na popo ti amolenge use so, zo wa la asara ye so bê ti babâ ti lo aye?” (Matthieu 21:28-31). Kiringo tënë ni ayeke polele: a yeke kozo molenge ni, so na nda ni, lo yeda ti sara ye so bê ti babâ ti lo aye.

Tongaso, Jésus atene na awato ti lo, lo tene: “Ti tâ tënë ni, azo ti rongo nginza ti impôt na awali-ndumba ayeke lï na yâ ti Royaume ti Nzapa kozo na ala.” Na tongo nda ni, azo ti rongo nginza ti impôt na awali-ndumba aye pëpe ti sara na Nzapa. Me na pekoni, legeoko tongana kozo molenge so, ala changé bê ti ala, ala sara na Nzapa. Nde na ala, amokonzi-nzapa ni ayeke tongana use molenge ni, so ala yeke tene na yanga so ala yeke sara na Nzapa, andâ ala yeke sara nga na lo ape. Jésus atene: “Jean [Baptiste] aga, na lo fa na ala lege ti mbilimbili, me ala mä na bê na lo lani ape. Me azo ti rongo nginza ti impôt na awali-ndumba amä na bê na lo. Me ala, atâa so ala bâ ye so lani, ala regretté ape nga ala mä na bê na lo pëpe.”—Matthieu 21:31, 32.

Na pekoni, Jésus akiri amû mbeni toli ni nde. Ti so ni so, Jésus afa so amokonzi-nzapa so ake gi ti sara na Nzapa awe ape, me ala yeke nga sioni mingi. Lo tene: “Mbeni koli afâ yaka ti vigne na lo sara gbagba angoro ni, lo zi dû ti sarango na vin dä nga lo leke mbeni da ti sinziri dä. Lo zia yaka ni na maboko ti azo ti fango yaka ti tene ala loué ni, na lo gue na tambela na kodro-wande. Tongana ngoi ti fango alê ti vigne ni alingbi awe, lo tokua mbeni ngbâa ti lo na azo ti fango yaka ni ti tene ala mû na lo ti lo alê ti vigne ni. Me azo ti fango yaka ni agbu lo, ala pika lo ngangu si ala zia lo kiri maboko senge. Lo kiri lo tokua mbeni ngbâa ni na ala, lo so ni so ala pika lo na li ti lo na ala zia kamene na lê ti lo. Na pekoni lo kiri lo tokua mbeni ngbâa ni nde, me ala fâ lo. Ti ambeni ngbâa ni mingi, azo ti fango yaka ni apika ala ngangu, ti ambeni ala fâ ala fango.”—Marc 12:1-5.

Eskê azo ni amä yâ ti toli ti Jésus so? Peut-être ala rappelé na tënë so Ésaïe atene, so a tene: ‘Azo ti Israël la ayeke yaka ti vigne ti Jéhovah ti aturugu. Azo ti Juda la ayeke yaka ti vigne so lo ye ni mingi. Lo ku ti tene ala sara ye mbilimbili, me ala sara gi ye ti kirikiri. Lo ku ti tene ala sara ye na lege ni, me azo ayeke dema na vundu.’ (Ésaïe 5:7). Toli ti Jésus so ague oko na ni. Wa ti yaka ni ayeke Jéhovah, na mara ti Israël la ayeke yaka ti vigne ni, so aNdia ti Nzapa la ayeke tongana gbagba na tere ni. Jéhovah atokua aprophète ti lo ti fa ye na mara ni nga ti aidé lo ti lë nzoni lengo.

Mawa ni ayeke so, “azo ti fango yaka ni” apika “angbâa” ni, na ala fâ ala. Na pekoni, Jésus atene: “Oko zo so angbâ na [wa ti yaka ti vigne ni] ayeke molenge ti lo ti koli so lo ye lo mingi. Lo tokua molenge so na azo ti fango yaka ni, lo tene na bê ti lo, lo tene: ‘Ala yeke sara ande mbeto ti molenge ti mbi so.’ Me azo ti fango yaka so atene na popo ti ala: ‘So héritier ti yaka ti vigne ni la. Ala ga, e fâ lo na yaka ni ayeke ga ti e ande!’ Tongaso ala gbu lo, ala fâ lo.”—Marc 12:6-8.

Fadeso, Jésus ahunda ala, lo tene: “Wa ti yaka ti vigne ni ayeke sara nyen na ala?” (Marc 12:9). Amokonzi-nzapa ni akiri tënë, ala tene: “So azo ti fango yaka so ayeke sioni, lo yeke futi ala ti sioni ni. Lo yeke zia yaka ti vigne ni na ambeni zo nde ti loué ni, si na ngoi so avigne ni alë, ala mû na lo ti lo alê ti vigne ni.”—Matthieu 21:41.

Sân ti tene ala hinga, ala wani ayeke fâ ngbanga na ndo ti ala, ndali ti so ala yeke na popo ti “azo ti fango yaka” ti “vigne” ti Jéhovah, so ayeke mara ti Israël. Mbeni lengo so Jéhovah ayeke ku fade na mbage ti azo ti fango yaka ni so, a yeke ti tene ala mä na bê na Molenge ti lo, Messie ni. Jésus angbâ abâ ndo na mbage ti amokonzi-nzapa ni so, na lo tene: “Ala diko tënë so na yâ ti Mbeti ti Nzapa lâ oko ape? ‘Tênë so azo ti lekengo da ake ni so aga kozo tênë ti coin ti da ni. Jéhovah la asara ye so, na a yeke ye ti dongo bê na lê ti e.’” (Marc 12:10, 11). Na pekoni, Jésus asigi na vrai lê ti tënë ti lo ni, lo tene: “Ndani la mbi tene na ala so Nzapa ayeke zi Royaume ti lo na maboko ti ala, ti mû ni na mbeni mara so ayeke sara ye so bê ti lo aye.”—Matthieu 21:43.

Ascribe na aFarizien ahinga so Jésus ‘apensé na ala la lo tene toli so.’ (Luc 20:19). A sara si ala ye tâ ti fâ lo, lo so lo yeke tâ “héritier” ni. Me, teti so gbâ ti azo ni abâ Jésus tongana prophète, mbeto ti ala asara amokonzi-nzapa ni, a sara si ala peut ti fâ Jésus tâ na ngoi ni so ape.

Kua ti fango tënë ti Jésus aga nduru ti hunzi awe, me lo ngbâ lakue ti sara kua na atoli ti sigi na nda ti ascribe na aFarizien. Ni la, ala ye ti fâ lo (Luc 20:19). Me Jésus ade ti hunzi ti sigi na nda ti ala ape. Lo kiri lo mû mbeni toli ni:

Lo tene: “A lingbi ti haka Royaume ti yayu na mbeni gbia so asara matanga ti mariage ndali ti molenge ti lo ti koli. Lo tokua angbâa ti lo ti iri azo so a tisa ala na matanga ti mariage ni. Me azo ni aye ti ga pëpe.” (Matthieu 22:2, 3). Jésus akomanse toli ti lo ni na sarango tënë ti “Royaume ti yayu”. “Gbia” ni ayeke Jéhovah Nzapa. Me molenge ti gbia ni ayeke zo wa? Ge nga kue, a yeke ngangu ape ti hinga molenge ti gbia ni, wala Molenge ti Jéhovah, so aluti na popo ti azo si lo yeke mû toli ni so. Ka azo wa la a tisa ala na matanga ti mariage ni? A yeke azo so ayeke duti ande legeoko na Molenge ni na yâ ti Royaume ti yayu.

Azo wa la ayeke akozo zo so a tisa ala? Azo wa la Jésus na abazengele ti lo afa tënë ti Royaume ni na ala so? A yeke aJuif (Matthieu 10:6, 7; 15:24). Mara ni so ayeda lani na mbele ti Ndia na ngu 1513, a sara si ala la ayeke akozo zo so ayeke bungbi ti ga mbeni “royaume ti asacrificateur”. (Exode 19:5-8). Me lawa la a tisa ala na “matanga ti mariage” ni? A komanse ti tisa ala na ngu 29, na ngoi so Jésus ato nda ti fa tënë na ndo ti Royaume ti yayu.

Me mingi ti aJuif asara ye tongana nyen na ngoi so a tisa ala? Jésus atene: “Azo ni aye ti ga pëpe.” Mingi ti amokonzi-nzapa nga na azo ni ayeda pëpe so Jésus ayeke Messie ni, na so lo la lo yeke Gbia so Nzapa asoro.

Me, Jésus afa so, atâa so kue, a mû mbeni pasa na aJuif ni. Jésus atene: “Lo [gbia ni lo] kiri lo tokua ambeni ngbâa ni, lo tene: ‘Ala tene na azo so a tisa ala, ala tene: “Bâ, mbi tö kobe ni awe. Mbi fâ abagara nga na anyama so akono pendere. Mbi leke ye kue awe. Ala ga na matanga ti mariage ni.”’ Me azo ni asara sanka ti tënë ni, ala hon. Mbeni ahon na yaka ti lo, na mbeni ague ti dë buze ti lo. Me tanga ti azo ni agbu angbâa ni, asara pasi na ala na afâ ala.” (Matthieu 22:4-6). A yeke ye so asi lani na ngoi so a zia gere ti congrégation ti aChrétien na sese. Na ngoi ni so lani, aJuif ayeke na pasa ti lï na yâ ti Royaume ni, mawa ni ayeke so, mingi ti ala ake tisango ndo ni, même ala sara ye ti ngangu na “angbâa ni”.—Kusala 4:13-18; 7:54, 58.

Nyen la ayeke si na mara ni? Jésus afa ni, lo tene: “Ngonzo agbu gbia ni ngangu, na lo tokua aturugu ti lo si ala fâ azo ti fango zo so, nga ala zö gbata ti ala.” (Matthieu 22:7). Ye ni asi na aJuif ni na ngu 70, na ngoi so aRomain aga afuti “gbata ti ala,” Jérusalem.

So ala ke tisango ndo ni so a fa so, awe la, a yeke kiri ti tisa ambeni zo encore ape? A yeke tongaso ape. Na yâ ti toli ti Jésus ni, lo tene: “Na pekoni, [gbia atene] na angbâa ti lo: ‘A leke ye kue awe teti matanga ti mariage ni, me azo so a tisa ala fade ti ga akpa ape. Tongaso, ala gue na akota lege ti gbata ni, na ala tisa zo kue so ala wara lo ti ga na matanga ni.’ Angbâa ni asara tongaso. Ala gue na akota lege ni, ala iri azo kue so ala wara ala, asioni zo nga na anzoni zo. Ndo so a sara matanga dä asi na azo so aga si ayeke te ye.”—Matthieu 22:8-10.

Ye ni so asi na ngoi so bazengele Pierre akomanse ti mû maboko na azo so a dü ala Juif ape wala ayeke Prosélyte ape, ti ga atâ Chrétien. Na ngu 36, mbeni turugu ti kota kamba, so iri ti lo ayeke Corneille, nga na sewa ti lo, awara yingo ti Nzapa, a sara si ala kue awara pasa ti lï na yâ ti Royaume ti yayu, tongana ti so Jésus atene fade.—Kusala 10:1, 34-48.

Me, Jésus afa so a yeke pëpe azo kue so aga na matanga ni la si “gbia ni” ayeke yeda na ala. Lo tene: “Tongana gbia ni alï ti bâ agene ni, lê ti lo atï na ndo ti mbeni koli so ayü bongo ti mariage ape. Gbia ni ahunda lo: ‘Koli, mo lï ge tongana nyen, so mo yü bongo ti mariage ape so?’ Koli ni azi yanga ape. Tongaso gbia ni atene na awakua ti lo: ‘Ala kanga maboko ti lo na gere ti lo, ala bi lo na gigi na yâ ti bingo. Kâ la si lo yeke toto na lo yeke te pembe ti lo.’ A tisa gbâ ti azo, me a soro gi kete.”—Matthieu 22:11-14.

Amokonzi-nzapa so ayeke mä lani Jésus apeut ti mä yâ ti atënë ti Jésus so kue ape. Me, atënë ni anzere na ala lani ape, a sara si ala ye lani gi ti hunzi na Jésus, ndali ti so lo sara si ala yeke na siriri ape.

Ngonzo ahon ndo ti awato ti Jésus ni. Lo londo ti mû ambeni toli so afa asioni sarango ye ti ala na gigi. Ni la, aFarizien amä tere ti sara si lo tï na yâ ti gbanda ti ala. Ala ye ti pusu lo ti tene mbeni tënë so ayeke na lege ni ape na tere ti gouvernement ti Rome, nga ala mû nginza na ambeni disciple ti ala ti tene ala la ahunda tënë ni, tongaso si lo tï na yâ ti kûkû ti ala.—Luc 6:7.

Ala hunda lo, ala tene: “Maître, e hinga so mo yeke sara tënë nga mo yeke fa ye na lege ni. Mo yeke sara kangbi na popo ti azo pëpe, nga ye so mo fa na ndo ti Nzapa ayeke tâ tënë: Tene na e: Ndia amû lege na e ti futa impôt ti molenge ti kodro na César wala pëpe?” (Luc 20:21, 22). Jésus azia pëpe si atënë ti yanga ti ala ni awoko lo, ngbanga ti so lo bâ mayele na handa so ayeke na peko ni. Tongana Jésus atene, ‘Ên-ën, a yeke na lege ni pëpe ti futa impôt,’ azo ni ayeke tene so lo yeke wato ti Rome. Me, tongana lo tene ‘En, ala futa impôt,’ lo na azo so aye ti ala ti sigi na gbe ti Rome ayeke mä tere ande ape, na ala yeke londo na tere ti lo. Me lo yeke kiri tënë tongana nyen?

Lo tene: “Ala azo ti handango lê ti zo so, ala yeke tara mbi ngbanga ti nyen? Ala fa na mbi mbeni lê ti nginza so a yeke futa na impôt.” Ala ngbâ aga na lo denier oko. Lo hunda ala, lo tene: “Zo wa la li ti lo nga na iri ti lo ayeke na ndo ti lê ti nginza so?” Ala tene: “César.” Na pekoni, Jésus atene na ala: “Tongaso, ala kiri na César aye so ayeke ti César, me na Nzapa aye so ayeke ti Nzapa.”—Matthieu 22:18-21.

Li ti akoli ni akpe ndali ti kiringo tënë ti Jésus ni. Teti so lo kanga yanga ti ala na kode, ala ngbâ alondo, ala hon. Me, teti so ade ala wara lege ti gbu Jésus ape so, ala zia lege ni ape. Na peko ti so tara ti aFarizien ni atï na ngu, mbeni groupe ti amokonzi-nzapa ni nde akiri aga na mbage ti Jésus.

A-Sadducéen ayeke azo so atene ti ala atene londongo ti akuâ ayeke dä ape. Ni la, ala bi mbeni hundango tënë na sese, so andu tënë ti londongo ti akuâ. Ala tene: “Maître, Moïse atene lani: ‘Tongana mbeni koli akui sân ti dü molenge, a lingbi ita ti lo ti koli asara mariage na wali ti lo ni ti dü molenge na iri ti ita ti lo ni.’ Lani ambeni ita ti koli mbasambala ayeke na popo ti e. Yaya ni asara mariage, na lo kui. Me so lo dü molenge ape, ita ti lo amû wali ni. Ye ni asi nga tongaso na use ita ti lo ni nga na ota ni, juska na ala mbasambala kue. Na peko ti ala kue, wali ni nga akui. Tongaso, na ngoi ti zingongo ti akuâ, wali ni ayeke duti ande wali ti lo so wa? So ala kue la amû wali ni so.”—Matthieu 22:24-28.

Ti kiri tënë na ala, Jésus asara kua na atënë so Moïse asû, ngbanga ti so aSadducéen amä na bê ka na ni. Lo tene: “A yeke ngbanga ti tënë so si ala girisa lege awe so ape? Ala hinga Mbeti ti Nzapa nga na ngangu ti Nzapa oko ape. Na ngoi so ala yeke zingo ande na kuâ, akoli ayeke sara mariage ape na awali nga ayeke sara mariage ape. Me ala yeke tongana a-ange na yayu. Me na ndo ti tënë ti akuâ, so a yeke zingo ala, ala diko na yâ ti mbeti ti Moïse ape? So na yâ ti mbaï so asara tënë ti keke ti sisi, Nzapa atene na lo: ‘Mbi yeke Nzapa ti Abraham, Nzapa ti Isaac na Nzapa ti Jacob.’ Lo yeke Nzapa ti akuâ pëpe, me ti azo so ayeke na fini. Ala girisa lege tâ ngangu mingi.” (Marc 12:24-27; Exode 3:1-6). Kiringo tënë ti lo ni asara si li ti gbâ ti azo ni akpe kue.

Jésus akanga yanga ti aFarizien nga na aSadducéen ni use kue. Ni la, ala gue abungbi tere ti ga ti tara Jésus encore. Mbeni scribe ni ahunda lo atene: “Maître, commandement wa si ayeke kota ahon atanga ni kue na yâ ti Ndia?”—Matthieu 22:36.

Jésus angbâ akiri tënë, lo tene: “Kozo commandement ni ayeke so: ‘Azo ti Israël, ala mä si, Jéhovah Nzapa ti e, lo yeke gi Jéhovah oko. Mo ndoye Jéhovah Nzapa ti mo na bê ti mo kue, na âme ti mo kue, na bibe ti mo kue nga na ngangu ti mo kue.’ Use commandement ni ayeke so: ‘Mo ndoye mba ti mo tongana mo wani.’ Mbeni commandement so ayeke kota ti hon aso ayeke dä ape.”—Marc 12:29-31.

Na mango kiringo tënë ti lo ni, scribe ni angbâ atene: “Maître, tënë so mo tene so ayeke tâ tënë: ‘Nzapa ayeke gi oko awe, nde na lo mbeni nzapa ayeke dä ape.’ Mo ndoye lo na bê ti mo kue, na hingango ye ti mo kue, na ngangu ti mo kue nga mo ndoye mba ti mo tongana mo wani ayeke nzoni mingi ahon asandaga so a zö ni agbi kue nga na asandaga nde nde kue.” Tongana Jésus abâ so scribe ni akiri tënë pendere, Jésus atene na lo: “Mo yeke yongoro na Royaume ti Nzapa ape.”—Marc 12:32-34.

Teti alango ota (so ti tene lango 9, 10 nga na 11 ti Nisan), Jésus afa ye na yâ ti temple. Ambeni zo ni amä lani Jésus pendere mingi, na tapande, scribe so. Me amokonzi-nzapa so ape, so fadeso mbeni zo na popo ti ala “ti tara ti hunda tënë na lo” ayeke ape.

Amokonzi-nzapa so aye fade ti bi nengo ti Jésus na sese, ti gbu lo na yâ ti kûkû ti ala nga ti pusu lo ti tene mbeni tënë so apeut ti sara si lo ga wato ti Rome. Me, aye ti ala ni kue atï na ngu (Luc 20:20). Fadeso, na ngoi so Jésus angbâ encore na yâ ti temple, na lango 11 ti Nisan ni, Jésus aga zo so ayeke hunda tënë na lo fa tere ti lo na azo ni. Lo wani la lo hunda tënë na amokonzi-nzapa ni, lo tene: “Ala tene ti ala nyen na ndo ti Christ? Lo yeke molenge ti zo wa?” (Matthieu 22:42). Azo ni kue ahinga so Christ, wala Messie, ayeke ga na yâ ti hale ti David, na a yeke kiringo tënë so ala mû la.—Matthieu 9:27; 12:23; Jean 7:42.

Jésus angbâ ahunda ala, lo tene: “Ka a sara tongana nyen si, na gbe ti ngangu ti yingo vulu, David airi lo ‘Seigneur’? tongana lo tene: ‘Jéhovah atene na Seigneur ti mbi: “Duti na mbage ti maboko ti mbi ti koli juska mbi zia awato ti mo na gbe ti gere ti mo.”’ So David airi lo ‘Seigneur’ so, lo kiri ti duti molenge ti lo ni tongana nyen?”—Matthieu 22:43-45.

A-Farizien ahinga tënë so ala peut ti tene ape, ngbanga ti so ala yeke ku mbeni hale ti David, so ayeke zo, ti tene lo ga lo zi ala na gbe ti komandema ti aRomain. Me, Jésus asara kua na atënë ti David ni wani, so ayeke na Psaume 110:1, 2, ti fa na ala so Messie ni ayeke gi mbeni gbia, me gi senge zo tongaso ape. Me, lo yeke nga Seigneur ti David ni, nga tongana lo duti ande na koti ti Nzapa alingbi awe, lo yeke komanse ti komande. Kiringo tënë ti Jésus so akanga yanga ti awato ti lo.

Adisciple nga na ambeni zo mingi ayeke mä tënë ni. Fadeso, Jésus akomanse ti sara tënë na ala, lo gboto mê ti ala na ndo ti ascribe nga na aFarizien. Azo ni so “azia tere ti ala wani na place ti Moïse”, ti fa Ndia ti Nzapa na azo. Ni la, Jésus atene na azo so ayeke mä lo, lo tene: “Aye kue so ala yeke fa na ala, ala sara ye alingbi na ni. Me ala sara ye tongana ti ascribe na aFarizien ni pëpe, ngbanga ti so ala yeke sara tënë, me ala yeke sara ye alingbi na ni ape.”—Matthieu 23:2, 3.

Na pekoni, Jésus afa ambeni tapande ti asarango ye ti ala so ayeke ti handango lê ti azo, lo tene: “Akete boîte so azo ayeke yü ka ni na tere ti ala, ala yeke sara ti ala ni kota ti bata na tere ti ala.” Ambeni Juif ayeke yü ka, na devant ti lê ti ala wala na maboko ti ala, akete boîte so a sû ambeni nduru versê dä. Me ti aFarizien so, ala sara ti ala aboîte ni so akono, ti fa na azo so ala yeke sara ye alingbi na Ndia mingi. “Nga, ala sara si akete kete kamba so ayeke na yanga ti bongo ti ala ayo.” A-Juif ayeke kanga ka akete kamba na yanga ti bongo ti ala, me ti aFarizien so, ala sara ti ala kamba ni ayo ahon ti tanga ti azo (Nombre 15:38-40). Ala sara aye ni so kue “gi ti tene azo abâ ala.”—Matthieu 23:5.

Adisciple ti Jésus nga kue apeut ti wara mara bibe ti ala ti warango kota ndo ni so, ni la si Jésus amû na ala wango, lo tene: “Zia mbeni zo airi ala Rabbi pëpe, teti Maître ti ala ayeke gi oko. Me ala kue ayeke aita. Nga, ala iri mbeni zo na ndo ti sese so Babâ pëpe, ngbanga ti so Babâ ti ala ayeke gi oko, lo so ayeke na yayu. Nga, ala zia mbeni zo airi ala mokonzi pëpe, teti Mokonzi ti ala ayeke gi oko, Christ.” Tongaso, a lingbi adisciple ni abâ tere ti ala tongana nyen nga ala sara ye tongana nyen? Jésus atene na ala: “Zo so ayeke kota mingi na popo ti ala, a lingbi lo duti wakua ti ala. Zo so ayä iri ti lo, a yeke sara si lo ga kete, na zo so asara tere ti lo kete, a yeke yä iri ti lo.”—Matthieu 23:8-12.

Na pekoni, Jésus afa ambeni molongo ti atënë na ndo ti ascribe nga na aFarizien ni, so ala ye sarango ye ti handango lê ti azo mingi. Lo tene: “Mawa na ala, ascribe na aFarizien, ala azo ti handango lê ti zo! Ala kanga lege ti Royaume ti yayu na azo. Ala wani, ala yeke lï dä pëpe nga ala yeke zia lege pëpe na azo so aye ti lï dä ti lï.”—Matthieu 23:13.

Jésus afâ ngbanga na ndo ti aFarizien ngbanga ti so ala bâ na nene ni pëpe aye so ayeke kota ye na lê ti Jéhovah, na ziango kangbi kirikiri na popo ti aye. Na tapande, ala tene: “Tongana zo adeba tere ti lo na iri ti temple, a sara ye oko ape. Me tongana zo adeba tere ti lo na iri ti lor ti temple ni, lo doit ti sara ye alingbi na deba ni.” Ye so afa so lê ti ala akanga, ndali ti so ala yeke luti mingi gi na ndo ti lor ti temple ahon temple ni, so ayeke ndo so ayeke voro Jéhovah dä. Nga, ala “sara sanka ti aye so Ndia ahunda so ayeke kota ahon aye so: So ti tene sarango ye mbilimbili, sarango nzoni bê na zo nga na dutingo be-ta-zo.”—Matthieu 23:16, 23; Luc 11:42.

Jésus atene aFarizien so ayeke “awaziba so ayeke fa lege na amba ti ala! Ala yeke zi ngungu na yâ ti ye ti nyongo ti ala, me ala yeke mene chameau!” (Matthieu 23:24). Ala yeke zi ngungu na yâ ti vin ti ala ngbanga ti so, na lê ti Ndia, angungu ayeke anyama so ayeke sioni. Me, fason so ala yeke sara na sanka ti aye so Ndia ahunda, so ayeke kota ahon aye so, ayeke tongana ti so ala yeke mene chameau, so ayeke mbeni nyama so akono na so na lê ti Ndia ayeke sioni.—Lévitique 11:4, 21-24.

Na ndangba lango ti Jésus na temple, lo ngbâ lakue ti sigi na nda ti ascribe nga na aFarizien na gigi, lo iri ala na lê ti azo kue lo tene ala yeke azo ti handango lê ti azo. Lo tene: “Ala yeke tongana akopo na asembe so a sukula tere ni si avuru, me na yâ ni, bê ti ye ahon ndo ti ala nga ala yeke sara ye ahon ndo ni. Mo Farizien so mo yeke waziba so! Sukula yâ ti kopo nga na yâ ti sembe ni kozoni, si peko ni nga avuru.” (Matthieu 23:25, 26). A-Farizien ayeke luti nganganga na ndo ti andia so andu zingo sioni na tere ti zo, so ayeke gi ye so ayeke na gigi senge; me yâ ti bê ti ala kâ avuru ape.

Mbeni ye ni so ala sara ti handa na lê ti azo ayeke so, ala yeke leke adû ti kuâ ti aprophète na ala yeke sara apendere ye na tere ti acimetière ni. Me, tongana ti so Jésus atene, ala “yeke amolenge ti azo so afâ lani aprophète ni.” (Matthieu 23:31). A bâ ni polele na lege so ala ye ti sara kue ti fâ Jésus.—Jean 5:18; 7:1, 25.

Jésus afa ye so ayeke ku amokonzi-nzapa so, tongana ala changé bê ti ala ape. Lo tene: “Ala angbo, amolenge ti asioni ngbo, ala yeke kpe ande ngbanga ti Géhenne tongana nyen?” (Matthieu 23:33). Géhenne ayeke mbeni ndo so a leke ni lani ti tene a zö asaleté dä, na Jésus amû ni ti haka na ye so ayeke ku asioni scribe nga na aFarizien so: a yeke futi ande ala biani biani.

Adisciple ti Jésus ayeke sara ande kua na iri ti lo tongana “aprophète, awandara nga na amaître.” Me nyen la ayeke si ande na ala? Na sarango tënë na amokonzi-nzapa so, Jésus atene: “Me ala yeke fâ ambeni [disciple ti mbi] na popo ni, ala yeke fâ ambeni na ndo ti keke, ala yeke pika ambeni na zaza na yâ ti asynagogue ti ala nga ala yeke sara ye ti ngangu na ambeni na yâ ti agbata nde nde, tongaso si mênë ti azo ti mbilimbili kue so atuku aga na ndo ti ala. A londo na mênë ti Abel, zo ti mbilimbili, ti si na mênë ti Zacharie . . . so ala fâ lo.” Lo kiri lo tene: “Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala: Aye so kue ayeke ga ande na ndo ti azo ti ngoi so e yeke dä.” (Matthieu 23:34-36). A yeke ye so asi lani na ngu 70, na ngoi so aturugu ti Rome aga afuti Jérusalem, na gbâ ti aJuif akui na ngoi ni so.

Tongana Jésus apensé na ye ni so, vundu asara lo. Ni la si lo tene: “Jérusalem, Jérusalem, mo so mo fâ aprophète nga mo bo na tênë ala so a tokua ala na mo. Fani mingi mbi ye ti bungbi amolenge ti mo ndo oko tongana ti so mama ti kondo ayeke bungbi amolenge ti lo na gbe ti maboko ti lo. Me ala yeda ape! Bon, a zia da ti ala na ala awe.” (Matthieu 23:37, 38). Azo so amä atënë ti lo ni so adoit ti hunda tere ti ala na “da” ni so lo yeke sara tënë ni so. Eskê lo yeke sara tënë ti pendere temple ti Jérusalem so la, so na bango ni maboko ti Nzapa ayeke na ndo ni so?

Na pekoni, Jésus atene: “Mbi tene na ala, a komanse laso, ala yeke bâ mbi encore ape juska ala tene: ‘Tënë nzoni ayeke na ndo ti lo so aga na iri ti Jéhovah!’” (Matthieu 23:39). Andâ lo yeke fa peko ti mbeni prophétie so ayeke na Psaume 118:26, so a tene: ‘Tënë nzoni ayeke na ndo ti lo so aga na iri ti Jéhovah; na da ti Jéhovah, e iri tënë nzoni na ndo ti ala azo.’ A yeke polele so, tongana a futi temple ni ande awe, mbeni zo ti gue kâ na iri ti Nzapa ayeke ande dä encore ape.

Fadeso Jésus ague na mbeni place, na yâ ti temple ni, so a zia asanduku ti nginza dä. Azo apeut ti bi offrande dä na lege ti kete dû so ayeke na li ni. Jésus abâ aJuif nde nde so angbâ ti “bi gbâ ti alê ti nginza na yâ ni.” Na pekoni, Jésus abâ mbeni wali-mua, so ye ti lo ayeke dä ape, so angbâ ti bi “akete lê ti nginza use so ngere ni ayeke kete mingi.” (Marc 12:41, 42). Kite ayeke dä ape so Jésus ahinga atene offrande so wali so amû anzere na Nzapa mingi.

Jésus angbâ airi adisciple ti lo, lo tene: “Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala: Wali-mua so, so ayeke zo ti mawa so, abi ye mingi ahon azo kue so ayeke bi nginza na yâ ti asanduku ni.” Lo tene tongaso ngbanga ti nyen? Lo fa raison ni, lo tene: “Ala kue abi gi anginza ti ala ti ndo ni, me wali so, na yâ ti mawa ti lo, abi ye kue so lo yeke na ni, ye kue so lo yeke na ni ti bata na fini ti lo.” (Marc 12:43, 44). Pensé ti wali so nga na sarango ye ti lo ayeke tâ nde mingi na ti amokonzi-nzapa so!

Teti so lango 11 ti Nisan ni ayeke gue ti hunzi, Jésus azia temple ni ti biani. Mbeni disciple ni adekongo, lo tene: “Maître, bâ tâ apendere tênë nga na apendere da so ma!” (Marc 13:1). Tâ tënë, ambeni tênë so a leke na temple ni akono mingi, a sara si, na bango ni, da ni akpengba nga ayeke ninga ande mingi. Me, Jésus atene: “Mo bâ akota da so? Mbeni tênë ayeke ngbâ ande na ndo ti mbeni tênë pëpe. A yeke kungbi ni ande kue na sese.”—Marc 13:2.

Tongana Jésus atene atënë ni so awe, lo na abazengele ti lo ahon na yâ ti Popo-hoto ti Cédron, ala monté na Hoto ti akeke ti olive. A si na mbeni ndo, lo yeke gi lo na ambeni bazengele ti lo osio: Pierre, André, Jacques nga na Jean. Na ndo so ala duti dä so, ala peut ti bâ pendere ti temple ni nzoni.

A yeke na mardi na peko ti midi, lango 11 ti Nisan aga nduru ti hunzi. Nga, a yeke ndangba lango ti ngangu kua ti Jésus ge na sese la. Na kota lâ ni, lo gue lo fa tënë na temple; me na bï ni, lo gue lo lango na gigi ti gbata ni. Azo mingi ayeke na nzara ti mä lo, ala “ga [fade] na tere ti lo na yâ ti temple ti mä lo.” (Luc 21:37, 38). Fadeso, Jésus ayeke na ndo ti Hoto ti akeke ti olive, lo na adisciple ti lo osio: Pierre, André, Jacques nga na Jean.

Gi adisciple ti lo osio so la aga ti bâ lo. Tënë ti temple ni agbu bê ti ala ngangu, ndali ti so Jésus atene fade atene, a si na mbeni ngoi, tênë oko ayeke ngbâ na ndo ti mbeni ape. A sara si bê ti ala ayeke gi na ndo ti tënë ni. Jésus atene na ala lani kozo atene: “Ala leke tere ti ala, ndali ti so Molenge ti zo ayeke ga na mbeni l’heure so ala ku lo na ni pëpe.” (Luc 12:40). Lo sara nga fade tënë na ndo ti “lango ni so Molenge ti zo ayeke fa tere ti lo na gigi.” (Luc 17:30). Wala kamba ayeke na popo ti atënë ni so na tënë so lo londo ti tene fafadeso na ndo ti temple so? Abazengele ni aye ti hinga ni. Ni la, ala hunda lo, atene: “Tene na e: Aye ni so ayeke si ande lawa? Nga, nyen la ayeke fa so ngoi so mo yeke si na mo yeke duti dä nga ti ngoi so aye ti ngoi so ayeke gue ti hunzi ayeke nyen?”—Matthieu 24:3.

Peut-être ye so ayeke na pensé ti ala ayeke futingo ti temple ni, so ayo mingi ape na ndo so ala yeke dä so. Nga, ala ye ti hinga tënë na ndo ti ngoi so Molenge ti zo ayeke duti dä. Peut-être ala rappelé na toli so Jésus amû lani na ndo ti ‘mbeni koli so a dü lo na yâ ti sewa ti akota zo’, na so “lo gue na mbeni yongoro kodro ti tene a zia lo gbia si lo kiri.” (Luc 19:11, 12). Nga na nda ni, ala ye ti hinga tënë na ndo ti ngoi so “aye ti ngoi so ayeke gue ti hunzi”.

Na yâ ti akiringo tënë ti Jésus, lo fa mbeni fä so ayeke mû lege na ala ti hinga na ngoi so a yeke ga ti futi Jérusalem na temple ni. Me, lo kiri lo fa aye mingi. Fä ni so ayeke aidé ande aChrétien ti hinga na ngoi so Jésus ayeke duti dä nga so “aye ti ngoi so ayeke gue ti hunzi”.

Tongana angu ayeke hon, abazengele abâ tongana nyen la prophétie ti Jésus so aga tâ tënë. Biani, mingi ti aye so lo sara tënë ni kozo ato nda ti si na ngoi ti ala. Ni la, aChrétien so ayeke lani na fini angu 37 na pekoni, so ti tene na ngu 70, aleke lani tere ti ala nga ala yeke ku lani kungo ngoi so a ga nduru ti futi Jérusalem na temple ni. Me, a yeke pëpe aye kue so Jésus asara tënë ni lani la asi na angoi ni so nga na ngu 70 ni. Tongaso, nyen la ayeke fa ande so lo komanse ti komande na yâ ti Royaume awe? Jésus afa ye ni na abazengele ti lo.

Jésus atene so ala yeke mä ande tënë ti “abira so atï nduru na ala wala abira so atï yongoro na ala”, na “mara ayeke londo na tere ti mbeni mara, na royaume ayeke londo na tere ti mbeni royaume.” (Matthieu 24:6, 7). Lo tene nga so fade “sese ayeke yengi ngangu, nga na ando nde nde na peko ti tere, kota nzara ayeke tï nga asioni kobela ayeke mû ndo.” (Luc 21:11). Jésus afa nga na adisciple ti lo so “azo ayeke gbu ala, ayeke sara ye ti ngangu na ala”. (Luc 21:12). Aprophète ti wataka ayeke bâ gigi, na ala yeke handa ande azo mingi. Azo ayeke kpe ndia ande encore ape, nga ndoye ti mingi ti azo ayeke dë. Na ndo ni, lo tene so “a yeke fa ande nzoni tënë ti Royaume na ndo ti sese kue si amara kue amä ni. Na pekoni, nda ni ayeke ga.”—Matthieu 24:14.

Tâ tënë, ambeni tënë ti prophétie ti Jésus so aga tâ tënë kozo nga na ngoi so aRomain aga afuti Jérusalem. Me, eskê a ngbâ gi kâ awe? Eskê, laso, mo bâ so mingi ti atënë ti prophétie ti Jésus so aga tâ tënë na ngoi ti e so ape?

Mbeni ye ni so Jésus asara tënë ni lani ayeke tënë ti “ye ti saleté so asara si ye kue abuba aduti na ndo so ayeke nzoni-kue”. (Matthieu 24:15). Na ngu 66, ye ti saleté ni so asi na lege so ‘aturugu ti Rome asara camp’ na tere ti gbagba ni, na ala lï na abendere ti ayanda ti ala. Aturugu ni angoro Jérusalem ni nga ala kungbi ambeni gbagba ni (Luc 21:20). “Ye ti saleté ni” aga aduti tâ na ndo so lo doit fade ti duti dä ape, na ndo so aJuif abâ ni tongana “ndo so ayeke nzoni-kue”.

Jésus afa nga mbeni ye so ayeke si ande, lo tene: “Kota ye ti vundu ayeke si, mara ni ade ti si lâ oko ape ngbene ye so dunia abâ gigi juska fadeso, na mara ni ayeke kiri ti si ande pëpe.” Na ngu 70, aRomain aga afuti Jérusalem. So ala afuti gbata ti aJuif, so na lê ti ala ayeke ‘nzoni-kue’, nga na temple ni, a yeke lani mbeni kota ye ti vundu, ngbanga ti so gbâ ti azo akui na ngoi ni so (Matthieu 4:5; 24:21). Na yâ ti mbaï ti aJuif, ade mara ti futingo ni so asi na ala ape, na ge la si vorongo so aJuif ayeke sara ni depuis, teti angu mingi, akaï. Na bango aye ni tongaso, e lingbi ti tene so kota mbage ti prophétie ti Jésus so, so ayeke ga tâ tënë ande, ayeke duti ande ye ti mbeto mingi.

BEKU NA NGOI TI NDA NI

Lisoro ti Jésus na abazengele ti lo na ndo ti fä ti ngoi so lo yeke komanse ti komande, na yâ ti Royaume ni, nga na ti hunzingo ti aye ti ngoi so aninga. Na pekoni, lo gboto mê ti ala ti mû pëpe peko ti “aChrist ti wataka nga na aprophète ti wataka”. Ala yeke tara ande ti “handa même azo so a soro ala.” (Matthieu 24:24). Me, aChrétien so a soro ala ayeke yeda ande ape ti tene a handa ala. Ti aChrist ti wataka ni so, azo ayeke bâ ande ala. Me ti Jésus, azo ayeke bâ ande singo ti lo ape.

Na ndo ti ngoi ti kota ye ti vundu so ayeke si ande na hunzingo ti ngoi so, Jésus atene: “Lâ ayeke vuko, nze ayeke su pëpe, atongoro ayeke londo ande na nduzu ti tï nga angangu ye so ayeke na yayu ayeke yengi ande.” (Matthieu 24:29). Tongana abazengele ni amä mara ti tënë ni so, ala hinga mbilimbili ye so ayeke si ande ape, me a yeke duti ande ngangu mingi.

Aye ni so ayeke sara ande nyen na ndo ti azo? Jésus atene: “Azo ayeke kui na mbeto na kungo aye so ayeke ga na ndo ti sese, ndali ti so angangu ye so ayeke na yayu ayeke yengi ande.” (Luc 21:26). Tâ tënë, Jésus angbâ lani ti fa kota ye ti vundu so ayeke si ande, me so ade asi lâ oko ape na yâ ti mbaï ti azo.

Me, Jésus afa na abazengele ti lo polele so a yeke pëpe azo kue la si ayeke dema na ngoi so “Molenge ti zo so ayeke ga na ndo ti ambinda, na ngangu nga na kota gloire.” (Matthieu 24:30). Lo fa so Nzapa ayeke bâ gi ye ni na lê tongaso ngbii ape, lo yeke sara ande mbeni ye “ndali ti azo so a soro ala”. (Matthieu 24:22). Me, a lingbi adisciple ni asara ye tongana nyen tongana ala bâ molongo ti aye ti vundu so Jésus alondo ti sara tënë ni so? Jésus amû mbeni wango na ala, lo tene: “Tongana aye so akomanse ti si, ala luti nzoni, ala yô li ti ala na nduzu teti ngoi ti zingo ala aga nduru awe.”—Luc 21:28.

Me adisciple ti Jésus, so ayeke duti na fini na angoi ni so, ayeke sara tongana nyen ti hinga atene nda ni aga nduru? Jésus amû mbeni toli na ndo ti keke ti figue, lo tene: “Gi so akete maboko ni ato nda ti sigi nga na afini kugbe ni, ala hinga so ngoi ti ndowa aga nduru awe. Legeoko nga, tongana ala bâ aye so kue, zia ala hinga so lo si nduru na yanga-da awe. Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala: Azo ti ngoi ni so ayeke hon pëpe juska aye so kue asi awe si.”—Matthieu 24:32-34.

Tongaso, a yeke na ngoi so adisciple ni ayeke bâ so ambage nde nde ti aye so Jésus asara tënë ni kozo akomanse ti si la ala yeke hinga atene nda ni aga nduru. Jésus amû mbeni wango na adisciple ti lo so ayeke duti ande na fini na angoi ni so, lo tene:

“Âdu ti lango ni nga na l’heure ni, zo oko ahinga ni ape, atâa a-ange na yayu wala Molenge ni, me gi Babâ ni la ahinga ni. Ngoi so Molenge ti zo ayeke duti dä ayeke tongana ti ngoi ti Noé. Na ngoi ni so, kozo si kota ngu apika, azo ate, ala nyon, akoli asara mariage nga awali asara mariage juska ti si na lango ni so Noé alï na yâ ti arche. Ala gbu li lani na ndo ti ye so ayeke si so pëpe juska kota ngu apika ahon na ala kue. Ye ni ayeke duti ande tongaso nga na ngoi so Molenge ti zo ayeke duti dä.” (Matthieu 24:36-39). Mbaï ti kota ngu ti ngoi ti Noé, so Jésus asara kua na ni ti haka na ye so ayeke si na ngoi so nda ni aga nduru, andu lani dunia kue.

Kite ayeke dä ape so abazengele so ayeke mä lani Jésus na ndo ti Hoto ti akeke ti olive abâ biani so a lingbi lê ti ala akpengba. Jésus atene: “Ala sara hange si tengo kobe ahon ndo ni, nyongo sämba ahon ndo ni nga na gingo bê ndali ti aye ti gigi amû ngoi ti ala kue pëpe, na gi hio tongaso lango ni so aga na ndo ti ala tongana mbeni kûkû. Lango ni so ayeke ga ande na ndo ti azo kue so ayeke na ndo ti sese kue. Tongaso, zia lê ti ala angbâ na zingo ni, ala voro tere ti ala na Nzapa lakue, tongaso si ala wara lege ti sigi na yâ ti aye kue so adoit ti si, na ti tene ala luti na gbele Molenge ti zo.”—Luc 21:34-36.

Jésus akiri afa na ala so aye so lo londo ti sara tënë ni ayeke si gi na ambeni ndo awe ape. Nga, lo yeke sara gi tënë ti aye so ayeke si na yâ ti mbeni kete ngoi ape, wala so ayeke si gi na gbata ti Jérusalem wala gi na mara ti aJuif ape. Me, lo yeke sara lani tënë ti aye so ayeke “ga ande na ndo ti azo kue so ayeke na ndo ti sese kue.”

Lo tene so a lingbi lê ti adisciple ti lo akpengba, ala lango ape nga ala duti prêt. Jésus amû mbeni toli ti fa nene ti wango ti lo ni, lo tene: “Zia ala hinga mbeni ye oko: Tongana fade wa ti da ahinga l’heure so zo ti nzi ayeke ga na ni, ka lo yeke lango ape na lo yeke zia pëpe si a kungbi yanga-da ti lo. Ni la, ala nga, ala leke tere ti ala, ngbanga ti so Molenge ti zo ayeke ga na mbeni l’heure so ala pensé na ni ape.”—Matthieu 24:43, 44.

Jésus afa raison so a lingbi adisciple ti lo aduti na beku. Lo fa na ala so na ngoi so prophétie ti lo ni ayeke ga tâ tënë, mbeni “ngbâa” ni ayeke lango ape, lê ti lo ayeke ngbâ na zingo ni. Jésus asara tënë na ndo ti mbeni ye so abazengele ni apeut ti mä yâ ni nzoni, lo tene: “Zo wa la ayeke biani ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara? Lo so wa ti lo azia lo na ndo ti azo ti kua ti lo ti mû na ala kobe ti ala na mbilimbili ngoi ni? Ngia ayeke na ngbâa so tongana wa ti lo aga awara lo na tere ti kua ni! Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala: Wa ti lo ni ayeke zia lo na ndo ti aye ti lo kue.” Me, tongana “ngbâa” ni awara mbeni sioni bango ndo nga si lo sara ye na tere ti amba ti lo na lege ni ape, wa ti lo ni “ayeke punir lo ngangu”.—Matthieu 24:45-51; bâ nga Luc 12:45, 46.

Me, Jésus aye pëpe ti tene so mbeni groupe ti adisciple ti lo ayeke wara ande mbeni sioni bango ndo. Me, nyen la Jésus aye ti tene adisciple ti lo ahinga na ndo ti tënë ni so? Lo ye ti tene lê ti ala angbâ lakue ti kpengba, ala lango ape, tongana ti so lo fa na yâ ti mbeni toli ni nde.

Jésus akiri tënë na abazengele ti lo awe na ndo ti tënë so ala hunda fade ti hinga ngoi so lo yeke duti dä nga na ngoi so aye ti ngoi so ayeke gue ti hunzi. Lo ngbâ lo mû encore na ala mbeni toli ti mû na ala mbeni wango ti ndara. Azo so ayeke duti na fini na ngoi so lo yeke duti dä ayeke bâ ande ye ni so polele.

Lo komanse toli ti lo ni na tenengo tënë so: “A lingbi ti haka Royaume ti yayu na amaseka-wali bale-oko so ade ti hinga koli ape. Ala mû alampe ti ala, ala gue ti wara tere na koli so amû wali fini fini. Oku ayeke amaseka ti buba, na oku ayeke amaseka so ayeke sara ye na ndara.”—Matthieu 25:1, 2.

Jésus aye pëpe ti tene so na popo ti adisciple ti lo, so ayeke duti ande na yâ ti Royaume ti yayu, ndambo ni ayeke azo ti buba si ndambo ni ayeke azo ti ndara. Nde na so, lo ye gi ti fa so, na ndo ti ye so andu Royaume ni, a yeke na disciple ti lo oko oko ti soro ti tene lo sara ye na hange wala lo zia si mbeni ye agboto lê ti lo. Jésus ahinga so adisciple ti lo oko oko kue apeut ti ngbâ be-ta-zo, na ti wara anzoni ye so Babâ ti lo ayeke mû na ala ande.

Na yâ ti toli ni, amaseka-wali bale-oko ni kue la ague ti tingbi na koli so amû wali fini fini so, na ti sara matanga ti mariage ni. Na ngoi so lo yeke si, amaseka ni ayeke za lampe ti ala ti tene lo bâ na ndo, na ngoi so lo yeke mû fini wali ti lo ni ti gue na ni na da so a leke ni ndali ti lo. Me, aye ni apassé tongana nyen?

Jésus atene: “Amaseka ti buba ni amû alampe ti ala, me ala mû mafuta ape. Âdu ti amaseka so ayeke sara ye na ndara, ala mû alampe nga na angbenda ti mafuta ti ala. So koli ni asi hio ape, lango asara ala kue na ala lango.” (Matthieu 25:3-5). Koli ni asi hio ape, ala ku lo gbä. A sara si amaseka ni akomanse ti ala ti lango. Peut-être abazengele ni ayeke rappelé na ye so Jésus atene na ndo ti mbeni koli so a dü lo na yâ ti sewa ti akota zo, na so lo gue na mbeni yongoro kodro “ti tene a zia lo gbia si lo kiri.”—Luc 19:11-15.

Na yâ ti toli ti amaseka-wali bale-oko ni, Jésus afa ye so ayeke si na ngoi so koli ni ayeke si: “Tâ na bê ti bï, mbeni go adekongo, atene: ‘Koli ni asi awe-oo! Ala mû devant ti lo.’” (Matthieu 25:6). Amaseka ni asara tongana nyen?

Jésus atene: “Amaseka ni kue alondo, ala bâ lege ti alampe ti ala. Amaseka ti buba ni atene na ala so ayeke sara ye na ndara: ‘Ala mû na e mbeni mafuta ti ala ni kete, ngbanga ti so alampe ti e ayeke gue ti mingo.’ Amaseka so ayeke sara ye na ndara atene na ala: ‘Peut-être mafuta ni ayeke lingbi e na ala kue ape. Ala gue na ndo ti azo ti kango ni, ala vo ti ala.’”—Matthieu 25:7-9.

Lê ti ambeni maseka oku ni so ahan ape, nga ala leke tere ti ala ndali ti singo ti koli ni ape. Mafuta ti ala ni ayeke mingi ape nga ala gi nga fade ti wara mbeni ape. Jésus atene: “Na ngoi so ala yeke gue ti vo mafuta ni, koli ni asi. Amaseka so aleke tere ti ala awe alï legeoko na lo na matanga ti mariage ni, na pekoni a kanga yanga-da ni. Na pekoni, tanga ti amaseka ni aga, ala tene: ‘Koli, koli, zi yanga-da ni na e!’ Lo tene na ala: ‘Ti tâ tënë ni, mbi hinga ala ape.’” (Matthieu 25:10-12). Tâ ye ti vundu la asi na ala so, ndali ti so ala leke tere ti ala ape na ala sara ye na hange ape!

Abazengele ni apeut ti hinga so koli so amû wali fini fini, so Jésus asara tënë ti lo so, ayeke gi Jésus ni wani. Na mbeni ngoi lani, lo tene na ala awe so lo yeke koli so amû wali fini fini (Luc 5:34, 35). Ka amaseka ti ndara ni ayeke azo wa? Na ngoi so Jésus ayeke sara lani tënë ti “kete kundu”, so a yeke mû na ala Royaume, lo tene: “Ala yü bongo nga ala leke tere ti ala, nga zia alampe ti ala angbâ na zango ni.” (Luc 12:32, 35). Ni la, na yâ ti toli ti amaseka-wali bale-oko so, abazengele apeut ti hinga so Jésus ayeke sara tënë ti ala wani la. Tongaso, nyen la Jésus aye ti fa na lege ti toli ni so?

Jésus azia gi ni tongaso ape, lo fa na ala ndani so lo mû na ala toli ni so. Lo tene: “Ni la, ala lango pëpe, ngbanga ti so ala hinga lango ni nga na l’heure ni pëpe.”—Matthieu 25:13.

A yeke polele so, na ndo ti ngoi so Jésus ayeke komanse ti komande na yâ ti Royaume ti lo, lo fa na adisciple ti lo so a lingbi “ala lango pëpe”. Nyen na nyen kue lo yeke si ande, na a lingbi ala lango ape, lê ti ala akpengba, tongana ti amaseka oku so asara ye na ndara, tongaso si ala perdre pendere beku ti ala nga na futa ti ala ape.

Na ngoi so Jésus angbâ na ndo ti Hoto ti akeke ti olive lo na abazengele ti lo osio, lo kiri lo mû na ala mbeni toli ni. Ambeni lango kozoni, na ngoi so lo yeke na Jéricho, lo fa toli ti amine ti fa biani so Royaume ade yongoro. Toli so lo yeke fa ni fadeso, a kpa kozo toli ni na lege ti ambeni ye. A yeke nga gi mbeni mbage ti kiringo tënë ti lo na ndo ti ngoi so lo yeke duti dä nga na ngoi so aye ti ngoi so ayeke gue ti hunzi. A ye ti fa so adisciple ti lo adoit ti sara kua ngangu na ye so lo mû na ala.

Jésus akomanse toli ti lo ni na lege so: “A lingbi nga ti haka Royaume ni na mbeni koli so ayeke nduru ti voyagé na kodro-wande. Lo iri angbâa ti lo, na lo zia aye ti lo na tïtî ala.” (Matthieu 25:14). Teti so Jésus atene kozo awe so lo yeke tongana mbeni koli so ague na mbeni yongoro kodro “ti tene a zia lo gbia si lo kiri”, abazengele ti lo apeut ti hinga so “koli” so lo kiri lo yeke sara tënë ti lo fadeso ayeke gi lo Jésus ni wani.—Luc 19:12.

Kozo ti tene koli ni so avoyagé ague na mbeni kodro-wande, lo mû aye ti lo, lo zia na tïtî angbâa ti lo. Na yâ ti ngu ota na ndambo, kua so Jésus asara ni mingi ayeke kua ti fango tënë ti Royaume ti Nzapa, na lo fa kode ti kua ni na adisciple ti lo ndali ni. Fadeso, lo ga nduru ti hon awe, na lo hinga so ala yeke sara ande kua so lo fa kode ti kua ni na ala ndali ni so.—Matthieu 10:7; Luc 10:1, 8, 9; haka ni na Jean 4:38; 14:12.

Na yâ ti toli ni so, koli ni akangbi aye ti lo ni tongana nyen? Jésus atene: “Lo mû talent oku na mbeni oko, lo mû use na mbeni nga lo mû oko na mbeni nde. Lo mû ye ni na zo oko oko alingbi na ngangu ti lo, na lo hon na voyage ni.” (Matthieu 25:15). Angbâa ni ayeke sara ande nyen na aye so lo zia na tïtî ti ala so? Ala yeke sara kua na ni ndali ti nzoni ti wa ti ala ni? Jésus atene:

“Hio na pekoni, lo so awara talent oku ague adë buze na ni, na lo wara ambeni oku na ndo ni. Lo so awara talent use asara nga tongaso, na lo wara ambeni use na ndo ni. Me ti lo so awara gi talent oko, lo gue lo zi dû, lo honde nginza ti wa ti lo ni dä.” (Matthieu 25:16-18). Tongana wa ti ala ni asi ande, nyen la ayeke passé nyen?

Jésus atene: “Ngoi mingi na pekoni, wa ti angbâa ni aga aleke tënë ti nginza ni na ala.” (Matthieu 25:19). Kozo ngbâa na use ngbâa ni asara ye so ala peut ti sara, ala sara ni a lingbi na ngangu ti ala. Ala use kue ayeke angangu zo ti kua, na aye so a zia na tïtî ala, ala sara kua na ni ngangu. Lo so a mû na lo talent oku so, lo kiri lo wara talent oku na ndo ni; na lo so a mû na lo talent use so, lo nga kue lo wara use na ndo ni. (Ândö, ti tene mbeni zo ti kua awara talent oko, a lingbi lo sara kua teti ngu 19 si.) Na ala use kue, wa ti ala ni atene na ala même tënë, lo tene: “So nzoni! Mo yeke nzoni ngbâa nga mo yeke be-ta-zo! Mo yeke be-ta-zo na yâ ti akete ye. Mbi yeke zia mo na ndo ti gbâ ti aye. Ga, mo duti na ngia legeoko na wa ti mo.”—Matthieu 25:21.

Me, lo so a mû na lo talent oko so, lo sara ti lo ye nde. Lo tene na wa ti lo ni, lo tene: “Kota zo, mbi hinga so mo yeke zo so mo yeke sara ngia na aye ti mo ape, mo yeke ko ye na ndo so mo lu ye dä ape nga mo yeke ro ye na ndo so mo pë lê ti kobe dä ape. Ni la, mbi sara mbeto, mbi gue mbi honde talent ti mo ni na gbe ti sese. Bâ, ye ti mo la.” (Matthieu 25:24, 25). Lo zia même nginza ni na banque ape, ti tene wa ti lo ni awara kamême mbeni ye na ndo ni. Ti tâ tënë ni, lo kanga lege na nzoni ti wa ti lo.

Wa ti lo ni airi lo “sioni ngbâa nga zo ti goigoi!”, na lo lingbi tâ na airi ni so! A zi ye ni na tïtî lo, a mû ni na ngbâa so amû bê ti lo kue na kua ni. Wa ti ala ni angbâ atene: “Zo kue so ayeke na ye, a yeke mû na lo mbeni na ndo ni, na ye ti lo ayeke ga gbani. Me zo so ayeke na ye ape, même kete ye so lo yeke na ni, a yeke zi ni na tïtî lo.”—Matthieu 25:26, 29.

Adisciple ti Jésus ayeke na aye mingi ti manda na lege ti oko toli so. Ala yeke bâ so ye so Jésus azia na tïtî ala, so ayeke kua ti sarango adisciple, ngere ni ayeke kota mingi. Lo yeke ku na mbage ti ala ti tene ala sara kua na ni ngangu. Jésus ahinga so ngangu ti ala ayeke oko ape, ala kue apeut ti sara gi même ye na yâ ti kua ti fango tënë so lo mû na ala so ape. Tongana ti yâ ti toli ni so, zo oko oko ayeke sara gi ye so lo peut ti sara. Me a ye pëpe ti tene so, tongana mbeni zo ni aga zo ti “goigoi” wala lo gi pëpe ti sara si aye ti wa ti lo ni aga gbani, a yeke nzere na Jésus.

Me, so abazengele ni amä so wa ti ala ni ayeke tene, “Zo kue so ayeke na ye, a yeke mû na lo mbeni na ndo ni”, a doit ti nzere na ala mingi!

Na ndo ti Hoto ti akeke ti olive, Jésus alondo ti mû toli ti amaseka bale-oko nga na ti atalent. Tanga ti kiringo tënë ti lo na abazengele ti lo na tënë so ala hunda na lo na ndo ti ngoi so lo yeke duti dä nga na ngoi so aye ti ngoi so ayeke gue ti hunzi ayeke so wa? A yeke na lege ti mbeni ndangba toli so lo mû na ndo ti ataba na angasa.

Jésus akomanse tënë ni na fango ngoi so ye ni ayeke si dä. Lo tene: “Na ngoi so Molenge ti zo aga na yâ ti gloire ti lo, na a-ange kue na tere ti lo, lo yeke duti na ndo ti trône ti lo ti gloire.” (Matthieu 25:31). Kite ayeke dä ape so abazengele ni ahinga so toli ni angoro gi na tere ti lo Jésus ni wani. Lo yeke tene ka na ala so lo yeke “Molenge ti zo”.—Matthieu 8:20; 9:6; 20:18, 28.

Toli ni so ayeke ga tâ tënë lawa? A yeke na ngoi so Jésus “aga na yâ ti gloire ti lo,” lo na a-ange, na lo duti “na ndo ti trône ti lo ti gloire.” Lo tene kozo awe so “Molenge ti zo so ayeke ga na ndo ti ambinda, na ngangu nga na kota gloire” lo na a-ange ti lo. A yeke lawa? Gi “hio na peko ti kota ye ti vundu.” (Matthieu 24:29-31; Marc 13:26, 27; Luc 21:27). Tongaso, toli ni so ayeke ga tâ tënë na ngoi ti gango ti Jésus na yâ ti gloire ti lo. Nyen la lo yeke sara na pekoni?

Jésus afa ndani, lo tene: “Na ngoi so Molenge ti zo aga . . . , a yeke bungbi amara kue na gbele lo, na lo yeke kangbi popo ti azo ni tongana ti so berger ayeke kangbi popo ti ataba na angasa. Lo yeke zia ataba ni na mbage ti maboko ti lo ti koli, na angasa ni na mbage ti maboko ti lo ti wali.”—Matthieu 25:31-33.

Ti ataba ni, so a yeke zia ala na nzoni ndo, Jésus atene: “Na pekoni, gbia ni ayeke tene na ala so ayeke na mbage ti maboko ti lo ti koli: ‘Ala so tufa ti Babâ ti mbi ayeke na ndo ti ala, ala ga ala wara Royaume so a leke ni teti ala ngbene ye so azo akomanse ti dü amolenge.’” (Matthieu 25:34). Gbia ni ayeke yeda na ataba ni ngbanga ti nyen?

Gbia ni afa raison ni, lo tene: “Nzara asara mbi lani, ala mû na mbi ye ti te. Nzara ti ngu asara mbi lani, ala mû na mbi ngu ti nyon. Mbi yeke wande lani, ala yamba mbi nzoni. Tere ti mbi ayeke lani senge, ala yü na mbi bongo. Mbi tï lani kobela, ala bâ lege ti mbi. Mbi yeke lani na kanga, ala ga abâ mbi.” Na ngoi so ataba ni, so ayeke “azo ti mbilimbili”, ahunda lo ti hinga na ngoi wa la si ala sara na lo anzoni ye ni so, Gbia ni atene: “So ala sara ni lani na oko ti asenge zo so ayeke aita ti mbi, ala sara ni na mbi la.” (Matthieu 25:35, 36, 40, 46). Ala sara anzoni ye ni so na yayu ape, ndali ti so kobela wala nzara ayeke kâ ape. A doit ti duti gi aye so ala sara na aita ti Christ na ndo ti sese ge.

Ka ti angasa, so lo zia ala na mbage ti maboko ti lo ti wali so, ayeke tongana nyen? Jésus atene: “Na pekoni, [Gbia ni ayeke] tene na ala so ayeke na mbage ti maboko ti lo ti wali: ‘Ala hon kâ na tere ti mbi, ala so a deba ala awe. Ala gue na lê ti wâ ti lakue lakue so a leke ni ndali ti Zabolo na a-ange ti lo, ngbanga ti so nzara asara mbi lani, me ala mû na mbi ye ti te ape. Nzara ti ngu asara mbi lani, me ala mû na mbi ngu ti nyon ape. Mbi yeke wande lani, me ala yamba mbi nzoni ape. Tere ti mbi ayeke lani senge, me ala yü na mbi bongo ape. Mbi tï lani kobela na mbi sara kanga, me ala bâ lege ti mbi ape’” (Matthieu 25:41-43). Angasa ni alingbi na ngbanga ni ndali ti so ala doit fade ti sara nzoni bê na aita ti Christ na ndo ti sese, me ala sara ni ape.

Ye so abazengele amanda ayeke so, aye ti peko ti fango ngbanga ni ayeke ngbâ teti lakue lakue. Jésus atene: “[Gbia ni ayeke] tene na ala: ‘Ti tâ tënë ni, so ala sara ni lani na oko ti asenge zo so ape, ala sara ni na mbi ape.’ Ala so ayeke wara ande kuâ ti lakue lakue, me azo ti mbilimbili ayeke wara fini ti lakue lakue.”—Matthieu 25:45, 46.

Kiringo tënë ti Jésus na hunda ti abazengele ni afa ye mingi na adisciple ti lo ti tene ala gbu li dä. A mû maboko na ala ti bâ yâ ti apensé ti ala nga na asarango ye ti ala nzoni.