PUPU

Aye so apeut ti buba pupu

Sioni pupu apeut ti buba aye so ayeke na fini na ndö ti sese. OMS (Organisation mondiale de la santé) afa so ayeke gï kete wungo ti azo na ndö ti sese la ayeke wu nzoni pupu.

Asioni pupu apeut ti sara si zo awara kobela so asara si lo wu gbä, cancer ti fufu nga na kobela ti bê. Ngu oko oko, asioni pupu ayeke sara si azo 7000000 akui.

A leke sese ti tene angbâ lakue

A leke sese na mbeni fason so ayeke tokua nzoni pupu na aye kue so ayeke na fini na ndö ni. Me, sese apeut ti sara ye ni so gï tongana azo asara hange na fason so ala yeke buba na aye so angoro e. Bâ ambeni tapande ni.

• Azo ahinga nzoni mingi ngangu so akeke ayeke na ni ti gboto gaz carbonique so ayeke na yâ ti pupu. Me, mingi ti azo ahinga ape so ando so ayeke na terê ti angu so akeke asigi dä apeut ti sara anzoni ye mingi. Akeke so asigi na terê ti ngu ayeke sara akota ye mingi na lege so ayeke gboto gaz carbonique fani oku ahon ti so agbako apeut ti sara ni.

• Agingo nda ti ye so a sara ade ti ninga ape afa so ambeni kota algue, so a iri ni varech ayeke gboto gaz carbonique na yâ ti pupu. Akugbe ti varech ayeke na akete sac so pupu asi yâ ni so amû lege na ala ti hon na lê ti ngu ayo. Tongana akugbe ni ahon ayo na yanga ti ngu ni, da ti inon ti ala ayeke sungba nga akugbe ni so gaz carbonique asi yâ ni ayeke gue juska na gbe ti ngu-ingo. Kâ na gbe ti ngu ni, ala yeke ngbâ teti angu mingi.

• Na ngoi ti COVID-19 so azo ayeke lani na confinement, a bâ polele ngangu so pupu ayeke na ni ti zi asioni pupu na ti sara si akiri aga nzoni. Na ngu 2020, na ngoi so a-usine nga na a-oto atokua asioni pupu ape, pupu ni akiri aga nzoni mingi. Ti gue oko na tënë ti mbeni mbeti (World Air Quality Report 2020), a fa so mingi ti akodro so asara arecherche na ndö ni atene so kete na peko ti so COVID-19 akomanse nga so azo ayeke na confinement, pupu aga nzoni.

Nyen la azo ayeke sara ti leke kpale ni?

Agouvernement ahunda na a-usine ti réduire aye so ala yeke sara so ayeke buba yâ ti pupu. Nga, ascientifique adécouvrir afini kode ti leke akpale so asioni pupu aga na ni. Na tapande, mbeni kode ni andu sarango kua na amicrobe ti zi asioni ye so ayeke buba yâ ti pupu. Na ndö ni, awandara awa azo ti tambela na gere wala ti kpe na vélo ahon ti kpe na oto, nga ti sara kua mingi ape na aye so ayeke consommé courant na yanga-da.

Me a bezoin aye mingi, tongana ti so mbeni rapport ti ngu 2022 so abungbi andokua ti dunia kue, OMS (Organisation mondiale de la santé) nga na Banque mondiale afa.

Rapport ni afa so na ngu 2020, tongana a mû azo ota na yâ ti dunia, oko ayeke sara kua na aye so ayeke buba yâ ti pupu na ngoi so lo yeke tö ye. Na yâ ti mingi ti akodro, kete wungo ti azo la apeut ti vo cuisinière ti tö na kobe.

Beku wa la Bible amû na e?

“Jéhovah ayeke tâ Nzapa, Lo so asara yayu . . . Lo zia pupu na yâ ti azo so ayeke na ndö ni nga lo mû yingo na azo so ayeke tambela na ndö ni.”—Ésaïe 42:5.

Nzapa acréé pupu ti tene e wu ni na ti tene pupu ni wani asara si angbâ nzoni, nga Nzapa ayeke na ngangu na lo ye azo. Tongaso, a yeke na lege ni ti yeda so lo yeke zi ande aye so abuba yâ ti pupu. Bâ article “Nzapa amû zendo so sese ayeke kiri ti ga ande nzoni.”