TONGANA mo yeke diko ye na kota go, mo yeke girisa yanga ti mo na dikongo ambeni lê ti tënë? Wala tongana mo yeke na gbele azo ti mû mbeni diskur, mo yeke gi ambilimbili tënë gingo? Tongana a yeke tongaso, peut-être salango tënë ti mo ayeke sua nzoni pëpe. Zo so salango tënë ti lo ayeke sua nzoni ayeke diko ye nga ayeke sala tënë na mbeni lege so asala si atënë, nga na aye so ayeke na yâ ti li ti lo, ayeke sigigi hio. A ye ti tene pëpe so lo yeke sala tënë lakue lakue, so lo yeke sala tënë na loro mingi wala lo yeke sala tënë na gbungo li ti lo pëpe. Salango tënë ti lo ayeke pendere. Ekole ti Kusala ti aChrétien ayeke gboto lê mbilimbili na ndo kode ti salango tënë so asua nzoni.

Aye nde nde alingbi ti sala si salango tënë ti zo asua nzoni pëpe. A lingbi mo bi bê mbilimbili na aye so ge? (1) Tongana mo yeke diko ye na azo, atënë so mo hinga ni nzoni pëpe alingbi ti sala si mo yeke gi bê ti mo ti diko ni. (2) Lutingo kete fani mingi na ando nde nde alingbi ti sala si yâ ti tënë ti mo ayeke fâ fango. (3) Tongana mo leke tele ti mo nzoni pëpe, kpale alingbi ti si. (4) Na yâ salango tënë na gbele azo, mingi ni mbeni ye so ayeke sala si tënë ti zo ayeke sua nzoni pëpe ayeke so lo leke atënë ti lo na lege ni pëpe. (5) Tongana zo ni ahinga alê ti tënë mingi pëpe, lo lingbi ti ninga na salango tënë ti lo teti lo yeke gi ambilimbili tënë gingo. (6) Tongana lo luti na ndo ti atënë mingi, tënë ti lo alingbi ti sua nzoni pëpe. (7) Tongana lo hinga andia ti yanga ti kodoro ni nzoni pëpe, kpale alingbi ti ga.

Tongana salango tënë ti mo asua nzoni pëpe, azo na yâ Da ti Royaume ayeke londo ande tâ tongaso ti sigigi pëpe, me bibe ti ala alingbi ti duti na mbeni ndo nde. Ye so ayeke sala si mingi ti aye so mo yeke tene ayeke hon senge senge.

Na mbeni mbage nde, a lingbi mo sala hange si salango tënë ti mo so asua nzoni, na ayeke na ngangu, a ga pëpe mbeni ye ti sala na baba na lê ti azo, peut-être même ti zia kamene na lê ti ala. Tongana ndali ti salango ye ti mo, so ayeke nde na ti azo so ayeke mä mo, ala bâ salango tënë ti mo tongana ye so ayeke ngangu wala alondo na bê kue pëpe, nda ti diskur ti mo ayeke lï na ngu. A yeke nzoni ti bâ so bazengele Paul, atâa so lo yeke mbeni kpengba zo ti mungo diskur, aga na mbage ti azo ti Corinthe ‘na ngangu pëpe, na mbito, na dongo tele mingi’, si lo lingbi ti gboto lê ti ala senge senge pëpe na ndo lo.​—1 aCor. 2:3.

Asalango ye so a lingbi zo akpe ni. Azo mingi ayeke na sioni kode ti salango tënë lakue na tenengo “na . . . euh”. Ti ambeni, ala yeke to nda ti tënë ti ala lakue na “ni la”, wala ala yeke tene lakue “e bâ biani” wala “ti tene” ti mû ngangu na tënë kue so ala yeke tene. Peut-être mo mveni mo yeke hinga pëpe fani oke mo yeke sala kusala na atënë so. Ti tara tele ti mo, mo lingbi ti hunda na mbeni zo nde ti mä mo na ti tene peko ti mara ti atënë tongaso na ngoi kue so ayeke sigigi na yanga ti mo. Li ti mo ayeke kpe ande.

Ti ambeni zo, tongana ala yeke sala tënë na ala yeke diko ye, ala yeke gue na li ni na ala yeke kiri na peko fani mingi. Ala yeke to nda ti sala tënë, nga mo ye ti bâ, ala fâ yâ ti tënë ni ti kiri ti tene kamême mbeni mbage ti ye so ala tene awe.

Ti ambeni zo nde, ala yeke sala tënë na loro alingbi na ni, me ala yeke to nda ni na mbeni tënë na li, na sân ti hunzi ni, ala gue na mbeni ye nde. Atâa so atënë ti ala ayeke sigigi polele, agbiango ye ngangu tongaso ayeke sala si salango tënë ti ala asua nzoni pëpe.

Lege ti maï dä. Tongana mingi ni kpale ti mo ayeke ti gi ambilimbili tënë gingo, a lingbi mo sala ngangu ti hinga atënë mingi. Bi bê nzoni na atënë so mo hinga ni nzoni pëpe, so ayeke na yâ Tour ti Ba Ndo, Réveillez-vous! na ambeni mbeti nde so mo yeke diko ni. Gi nda ni na yâ ti mbeni bakari, gi ti hinga tongana nyen ala yeke toto nga zia ni na ndo ti atënë so mo hinga awe. Tongana mo yeke na mbeni bakari pëpe, hunda na mbeni zo so atene yanga ti kodoro ni nzoni mingi.

Salango si dikongo ye na kota go aga ye so mo yeke sala lakue ayeke sala si mo yeke maï ande. Bâ nzoni atënë so akpengba na mo, na tene ni na kota go fani mingi.

Ti sala si dikongo ye ti mo asua nzoni, a yeke nzoni mo hinga tongana nyen alê ti tënë oko oko ayeke sala kusala na popo ti ala. Mingi ni, a lingbi a diko bungbi ti atënë ti fa na gigi bibe ti zo so asû mbeti ni. Bi bê mbilimbili na ye so, na tongana mo ye, zia marque na tele ni. Ye so mo zia na gbele mo ayeke pëpe gi ti diko peko ti atënë na lege ni, me ti fa na gigi polele abibe. Tongana mo bâ nzoni awe mbeni bungbi ti atënë so afa na gigi bibe oko, gue na ti peko juska mo manda paragraphe ni kue. Hinga nzoni tongana nyen abibe ni ayeke tingbi tele. Na pekoni, diko ni na kota go fani mingi. Diko paragraphe ni fani mingi juska mo lingbi ti sala ni na girisango yanga ti mo pëpe, nga na lutingo na ando kirikiri pëpe. Na pekoni, gue na ambeni paragraphe ni.

Fadeso, kono loro ti dikongo ye ni. Tongana mo hinga awe tongana nyen alê ti tënë oko oko ayeke sala kusala na popo ti ala, mo lingbi ti bâ gbâ ti atënë na oko ngoi, nga ti hinga kozoni ala so ayeke ga ande na peko. Ye so ayeke sala ande si mo yeke diko ye nzoni mingi.

Mbeni ye ti tara na tele lakue so alingbi ti fa ye mingi ayeke ti diko ye sân ti leke tele kozo. Na tapande, na lekengo tele ti mo kozo pëpe, diko na kota go versê ti lango ni nga na atënë ti ndo ni; sala ni lakue lakue. Sala si a ga salango ye ti mo ti zia lê ti mo abâ bungbi ti atënë so ayeke fa abibe ahon ti bâ gi lê ti tënë oko oko.

Na yâ ti lisoro, salango tënë so asua nzoni ahunda ti tene mo gbu li kozo ti sala tënë. Zia a ga ye so mo yeke sala lâ na lâ. Hinga atënë wa mo ye ti fa nga na molongo wa; na pekoni to nda ti sala tënë. Tene tënë na loro pëpe. Sala ngangu ti fa mbeni bibe kue, me na lutingo na lege pëpe wala na guengo na mbeni bibe nde pëpe. Ye so ayeke mû ande maboko na mo ayeke atënë so ayeke ndulu na akpengba pëpe.

Tongana mo hinga ye so mo ye ti tene, atënë ayeke sigigi na bê ti ala mveni. Mingi ni, a hunda pëpe ti soro atënë so mo yeke sala na kusala ande. Biani, ti tara tele ti mo, a yeke nzoni ti hinga so abibe ti mo ayeke polele na yâ ti li ti mo, nga na pekoni ti bi bê na ndo atënë na ngoi so mo yeke sala tënë. Tongana abibe, me pëpe alê ti tënë oko oko si ayeke na li ti mo, atënë ni ayeke sigigi na bê ti ala mveni, na abibe ti mo ayeke sigigi tongana ti so a yeke na yâ ti bê ti mo. Me tongana a yeke alê ti tënë, me pëpe abibe si ayeke na li ti mo, yâ ti loro ti salango tënë ti mo alingbi ti fâ. Na tarango tele ti mo fani mingi, mo lingbi ti maï nzoni mingi kode ti salango tënë so asua nzoni, mbeni kota lengo na yâ salango tënë nga na dikongo ye nzoni.

Tongana a mû na lo kusala ti sala tënë na iri ti Jéhovah na mara ti Israël nga na gbele Pharaon ti Egypte, Moïse abâ lani so lo lingbi pëpe. Ngbanga ti nyen? Lo yeke zo so salango tënë ti lo asua nzoni pëpe; peut-être lo yeke na kpale ti salango tënë (Ex. 4:10; 6:12). Moïse agi lege lani ti zi tele ti lo yamba, me Nzapa ayeda na atënë ti lo oko pëpe. Jéhovah atokua Aaron na tele ti lo tongana watokua, me Lo mû nga maboko na Moïse ti sala tënë. Fani mingi nga na mbeni pendere lege, Moïse asala tënë, pëpe gi na azo wala kete bungbi ti azo, me na mara ni kue (Deut. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1). Tongana mo sala ye kue so mo lingbi ti sala, na ngoi so mo yeke zia bê ti mo na Jéhovah, mo nga kue mo lingbi ti mû tënë ti yanga ti mo ti gonda na Nzapa.

TONGANA mo yeke sala tënë wala mo yeke diko ye, a yeke kota ye ti tene gi pëpe lê ti tënë oko oko nzoni, me nga ti luti na ndo akota tënë nga na abungbi ti atënë so a wara ambeni kpengba tënë dä, si a lingbi ti fa na gigi polele atënë so ayeke na yâ ti li ti mo.

Mbilimbili lutingo na ndo ti akota tënë andu ye mingi ahon gi gbotongo lê na ndo ambeni tënë tongaso. A lingbi a gboto lê na ndo ambilimbili tënë ni. Tongana mo luti na ndo ti ambilimbili tënë ni pëpe, azo alingbi pëpe ti gbu nda ti ye so mo yeke tene; azo ni alingbi ti zia li ti ala na ndo ti mbeni ye nde. Atâa tongana diskur ni ayeke nzoni tongana nyen, tongana zo ni aluti na ndo ti akota tënë na lege ni pëpe, lo yeke pusu azo mingi pëpe ti sala ye.

Alege ayeke nde nde ti gboto lê na ndo ti mbeni tënë. Mingi ni, a lingbi ti bungbi ala mingi ti sala na kusala na oko ngoi: na konongo totongo ti go, na fango na gigi tongana nyen atënë ni agbu bê ti lo mingi, na salango tënë yeke, na lutingo kete kozo wala na peko ti mbeni tënë (wala ala use kue na oko ngoi) nga na salango maboko nga na lê. Na yâ ti ambeni kodoro, a lingbi nga ti gboto lê na kiringo na totongo ti go na gbe ni wala na yango ni na nduzu. Bâ ye so mo yeke sala na kusala nga aye so ayeke si ti hinga ye wa alingbi biani.

Tongana mo ye ti gboto lê na ndo ti tënë, bâ aye so. (1) A lingbi a hinga alê ti tënë so a yeke gboto lê na ndo ni, pëpe gi na lege ti tanga ti atënë na yâ ti bungbi ti atënë ni, me nga na lege ti ye so angoro ni. (2) A lingbi ti luti na ndo ti akota tënë ti fa so a yeke sala tënë fadeso na ndo ti mbeni fini ye, atâa a yeke mbeni ngbongboro tënë nde wala mbeni fango nda ti tënë ni nde. A lingbi nga ti fa so a yeke hunzi fango nda ti mbeni tënë. (3) Mbeni wamungo diskur alingbi ti sala kusala na kode so ti fa atënë ti bê ti lo na ndo mbeni tënë. (4) A lingbi nga ti sala kusala na kode so ti gboto lê na ndo angbongboro tënë ti mbeni diskur.

Ti luti na ndo akota tënë tongaso, a lingbi mbeni wamungo diskur, wala mbeni zo so ayeke diko ye na gbele azo, agbu nda ti ye ti lo ni nzoni, na lo ye na bê kue ti tene azo so ayeke mä lo ahinga ni nzoni. Na ndo fango lege so amû na ngoi ti Esdras, Néhémie 8:8 atene: “Ala diko na mbeti ni, na Ndia ti Nzapa, mbilimbili; ala fa nda ni si azo ahinga nda ti ye so a diko na ala.” A yeke polele so azo so ayeke diko lani Ndia ti Nzapa na ayeke fa nda ni ahinga nene ti mû maboko na azo so ayeke mä ala ti gbu nda ti ye so ala yeke diko, ti bata ni na ti sala ye alingbi na ni.

Ye so alingbi ti ga na kpale. Mingi ti azo alingbi ti sala si azo agbu nda ti tënë ti ala na yâ lisoro so ala yeke sala ka lâ na lâ. Ye oko, tongana ala yeke diko mbeti so mbeni zo nde si asala ni, ti hinga atënë wa a lingbi ala luti na ndo ni alingbi ti ga na kpale. Kota ye ni ayeke ti gbu nda ti mbeti ni nzoni. Ye so ahunda ti manda ni nzoni. Tongaso, tongana a hunda na mo ti diko mbeni mbeti na bungbi ti kongregation, a lingbi mo leke tele ti mo na bê kue.

Ti ambeni zo, ala yeke luti na ndo atënë lakue na ambeni mbilimbili ngoi, atâa nda ti salango ni ayeke dä wala pëpe. Ti ambeni nde, peut-être ala yeke luti ahon ndo ni na ndo atënë tongana “ti”, “na” wala “me”. Tongana lutingo na ndo atënë ni afa abibe ni polele pëpe, a yeke ga hio mbeni sioni kode so ayeke gboto lê ti zo pëpe.

Na yâ ngangu ti ala ti luti na ndo akota tënë, ambeni wamungo diskur ayeke kono totongo ti go ti ala na mbeni lege so asala si azo so ayeke mä ala abâ so a yeke suku na ala. Biani, a yeke ngangu ti tene ye so alë anzoni lengo. Tongana lutingo na ndo akota tënë aga gi na bê ti lo mveni pëpe, azo so ayeke mä wamungo diskur ni alingbi ti bâ so lo yeke ne ala pëpe. So tâ ye ti nzoni ti ndu bê ti ala na lege ti ndoye, nga ti mû maboko na ala ti bâ so ye so a yeke sala tënë na ndo ni alondo na yâ ti Bible nga ayeke na lege ni!

Lege ti maï dä. Mingi ni, zo so ayeke na kpale ti lutingo na ndo akota tënë ayeke hinga ni lo mveni pëpe. A lingbi mbeni zo nde agboto lê ti lo na ndo ni. Tongana a yeke nzoni mo maï na yâ ye so, surveillant ti ekole ti mo ayeke mû ande maboko na mo. Nga, gi bê ti mo pëpe ti hunda mungo maboko na mbeni zo nde so ayeke mbeni nzoni wamungo diskur. Hunda na lo ti mä nzoni mingi dikongo ye ti mo nga na salango tënë ti mo, na ti mû na mo awango ti maï dä.

Na tongo nda ni, zo so ayeke mû wango na mo alingbi ti tene na mo ti sala kusala na mbeni article ti Tour ti Ba Ndo ti tara na tele. Lo yeke tene peut-être na mo ti gi ti hinga alê ti tënë oko oko so a lingbi mo gboto lê na ndo ni si azo alingbi ti gbu nda ni hio. Dabe mo so alê ti tënë ayeke sala kusala maboko na maboko. Mingi ni, a lingbi a gboto lê na ndo bungbi ti atënë, me pëpe gi na ndo mbeni lê ti tënë oko. Na yâ ti ambeni yanga ti kodoro, a lingbi ti hunda ti bi bê nzoni na akpoto so ayeke na ndo ti atënë ti luti nzoni na ndo ni.

Na kapa ti peko, zo so ayeke mû wango na mo alingbi ti wa mo ti bâ ye so angoro tënë ni. Kota tënë wa a yeke sala tënë na ndo ni na yâ paragraphe ni kue? A lingbi ye so asala ngangu tongana nyen na ndo ye so mo luti na ndo ni na yâ ambeni bungbi ti atënë oko oko? Bâ li ti article ni nga akete li ti tënë so agere ni avuko mingi, so ye so mo yeke sala na kusala ayeke na gbe ni. A yeke sala nyen na ndo sorongo atënë so a lingbi mo gboto lê na ndo ni? A lingbi mo bâ aye so kue, me sala hange si mo gboto lê pëpe na ndo atënë mingi.

Atâa mo yeke tene ande tënë alingbi na aye so ayeke si wala mo yeke diko ye, zo so ayeke mû wango na mo alingbi ti wa mo ti zia si lege so mo yeke fa na nda ti ye asala ngangu na ndo lutingo na ndo akota tënë ti mo. A lingbi mo hinga ndo so fango nda ti tënë ti mo ayeke hunzi dä, wala ando so mo yeke londo na mbeni bibe ti gue na mbeni nde. Azo so ayeke mä mo ayeke bâ ande ye so na nene ni tongana diskur ti mo afa na ala ando ni so. Mo lingbi ti sala ni na lutingo na ndo atënë tongana kozoni kue, ni la, tongaso na biani.

Zo so ayeke mû wango na mo ayeke gboto ande nga lê ti mo na ndo abibe so mo ye ti fa na lege ti atënë so mo ye ti luti na ndo ni ti gbu tâ bê ti zo. Ti sala ye so, mo lingbi ti luti na ndo atënë tongana tâ, kue, oko pëpe, a yeke kota ye na lakue. Tongana mo sala tongaso, mo lingbi ti sala ngangu na ndo lege so azo so ayeke mä mo ayeke bâ na ye so mo yeke tene. Atënë mingi ayeke duti ande na ndo ye so na yâ ye ti manda 11, “Tene atënë so alondo na bê”.

Ti maï kode ti luti na ndo akota tënë, a yeke wa mo ande ti sala si angbongboro tënë, so mo ye ti tene azo so ayeke mä mo adabe ala na ni, aduti polele na yâ ti li ti mo. A yeke kiri ande ti fa ambeni tënë na ndo ye so na yâ ye ti manda 7, “Gboto lê na ndo akota bibe”, so andu dikongo ye na gbele azo, nga na yâ ye ti manda 37, “Sala si angbongboro tënë asigigi polele”, so andu salango tënë.

Tongana mo yeke sala ngangu ti maï na yâ fango tënë ti mo, bi bê mbilimbili na ndo lege so mo yeke diko na aversê. Sala si mo yeke hunda tele ti mo lakue, ‘Ngbanga ti nyen mbi yeke diko versê so?’ Ti mbeni wafango ye, ti tene gi atënë nzoni, même ti diko ni na bê kue, alingbi kue pëpe. Tongana mo yeke kiri tënë na mbeni zo, wala mo yeke fa mbeni kota tâ tënë, a yeke nzoni ti gboto lê na ndo atënë ti yâ ti versê ni so amû ngangu na ye so ala yeke sala lisoro na ndo ni. Tongana mo sala tongaso pëpe, zo so mo yeke diko ye ni na lo alingbi ti gbu nda ni pëpe.

Teti so lutingo na ndo akota tënë andu gbotongo lê na ndo ambeni tënë, wamungo diskur so ayeke na kode mingi pëpe alingbi ti duti ndulu ti tene atënë so ngangu mingi. Aye ti pekoni alingbi ti duti tongana pikango mozoko ti mbeni zo so ato nda ni a ninga pëpe ti manda ti sala kusala na ye ti pikango na mozoko. Ye oko, na tarango peko ti ye fani mingi, pikango mozoko ni ayeke ga ande pendere mingi.

Na pekoni so mo manda awe ambeni kozo kode ni, mo lingbi ande ti wara ye ti nzoni na bango awamungo diskur ti kode. Mo yeke hinga ande hio ye wa zo alingbi ti sala na gbiango yâ ti lege so lo yeke luti ngangu na ndo atënë nde nde. Mo yeke bâ ande nga nene ti gboto lê na ndo ye na alege nde nde ti sala si azo agbu nda ti ye so mo yeke tene. Maïngo kode ti lutingo na ndo akota tënë ayeke sala ande ngangu mingi si dikongo ye na salango tënë ti mo aga nzoni ahon ti kozo.

Manda gi akozo gere ti kode so pëpe. Ti sala tënë nzoni, ngbâ lakue ti sala ngangu juska mo hinga nzoni mingi kode ti lutingo na ndo akota tënë, na mo lingbi ti sala kusala na ni na mbeni lege so asala si a toto nzoni na mê ti ambeni zo nde.

MBENI nzoni zo ti dikongo ye ayeke bâ gi pëpe mbeni bungbi ti atënë wala même paragraphe so ayeke na yâ ni. Tongana lo yeke diko ye, lo yeke zia na yâ ti li ti lo akota bibe so ayeke na yâ mbeti ni kue so lo yeke diko. Ye so ayeke fa na lo aplace so lo yeke gboto lê dä.

Tongana a mû peko ti ye so pëpe, ambeni ye ti gboto lê ti zo ayeke duti ande na yâ dikongo ye ni pëpe. Mbeni ye ti polele ayeke duti dä oko pëpe, na a yeke duti ngangu na azo ti dabe ti ala na mbeni kota tënë oko na peko ti dikongo ye ni.

Mbilimbili gbotongo lê na ndo akota bibe alingbi mingi ni ti sala ye si dikongo mbeni tondo ti Bible aga nzoni mingi. Mara ti gbotongo lê tongaso alingbi ti sala si azo ahinga nzoni mingi nda ti aparagraphe so a yeke diko na ngoi ti mandango Bible na da ti ala, wala na ngoi ti bungbi ti kongregation. Na ye so ayeke mbilimbili kota ye tongana zo ayeke mû mbeni diskur ti manuscrit, tongana ti so a yeke sala ngoi na ngoi na akota bungbi ti e.

Lege ti sala ni. Na ekole, a lingbi ti mû na mo mbeni mbage ti Bible ti diko ni. A lingbi mo gboto lê na ndo ti nyen? Tongana dikongo ye ti mo ayeke ngoro na tele ti mbeni kota tënë wala ye so asi, a yeke nzoni ti sala si a sigigi polele.

Atâa mo yeke diko mbeni suma-tene, mbeni mato wala peko ti mbeni mbaï, azo so ayeke mä mo ayeke wara ande ye ti nzoni tongana mo diko ni nzoni (2 Tim. 3:16, 17). Ti sala ye so, a lingbi mo bâ nzoni aye so mo yeke diko ande nga azo so ayeke mä mo.

Tongana mo yeke diko ande mbeni mbeti na ngoi ti mandango Bible wala na bungbi ti kongregation, akota bibe wa a lingbi mo gboto lê na ndo ni? Bâ akiringo tënë na ahundango tënë so ayeke na lê ti mbeti ni tongana akota bibe ni. Gboto nga lê na ndo abibe so ague oko na kete li ti tënë so gere ni avuko mingi, so ye so mo yeke diko ayeke na gbe ni.

A hunda pëpe ti tene mo sû atënë oko oko kue na mbeti teti adiskur so a yeke mû na kongregation. Ye oko, na ambeni ngoi, a yeke mû amanuscrit teti ambeni diskur ti akota bungbi si a fa a-oko bibe ni na akota bungbi ni kue na oko kode. Ti gboto lê na ndo akota bibe ni na yâ mbeni manuscrit, a lingbi wamungo diskur ni agi kozoni nda ni nzoni. Angbongboro tënë ni ayeke so wa? A lingbi lo hinga ni. A yeke pëpe gi atënë so lo bâ anzere mingi. Me a yeke akota bibe so manuscrit ni ayeke ngoro na tele ni. Na ambeni ngoi, mbeni kota bibe so a tene ni ndulu na yâ manuscrit ni ayeke ga kozoni na fango peko ti mbeni ye so asi wala molongo ti aye so ayeda na bibe ni. Mingi ni, a yeke tene mbeni kpengba tënë na pekoni so a fa aye so ayeda na tënë ni polele. Tongana lo hinga akota tënë so awe, a lingbi wamungo diskur ni azia marque na tele ni na yâ manuscrit ti lo. Mingi ni, akota tënë so ayeke mingi pëpe, peut-être osio wala oku tongaso. Na pekoni, a lingbi lo tara peko ti dikongo ni na mbeni lege so asala si azo so ayeke mä lo alingbi ti hinga akota tënë so hio. So ayeke akota mbage ti diskur ni. Tongana a mû diskur ni na gbotongo lê mbilimbili na ndo akota bibe alingbi na ni, azo ayeke dabe ti ala hio na ni. A lingbi a duti ye so wamungo diskur ni azia na gbele lo.

Alege ayeke nde nde ti tene mbeni wamungo diskur agboto lê na ndo angbongboro tënë so a hunda ti tene azo so amä lo ahinga ni. Na popo ti aye mingi, lo lingbi ti kiri ti sala tënë na wâ mingi, lo lingbi ti gbian loro ti dikongo ye ni wala ti sala maboko nga na lê ti lo alingbi na ni.