FOOLIISHSHO 8
Maganu Xuru Noonsakki Manna Baxanno
“Xuru noosikkiha ikke heeꞌrannohura atino xuru noohekkiha ikkoottota leellishatto.”—FAARSO 18:26.
1-3. (a) Mitte ama qaaqqise xurinokkitanna teꞌee, hattono garunni uddiꞌrinotanna teꞌee buuxxannohu mayiraati? (b) Yihowa soqqamaanosi xuru noonsakkire ikkitara hasiꞌrannohu mayiraati? Xuru noonkekkire ikkine heeꞌneemmo gede kakkayisannonkehu maati?
MITTE ama qaaqqose mittowa haꞌrara qixxeessitanni no. Qaaqqise biso hayishshiꞌrinoronna teꞌee, hattono uduunnisi xurinokkitanna teꞌee, qoleno uddiꞌrasi gara buuxxanno. Tini ama, qaaqqise xuru noosikkiha ikkasi fayyimmasira lowo geeshsha hasiissannota affino. Hakkiinni saeno qaaqqise suudi ayiddisira dancha suꞌma woyi mishsho abbannota huwattino.
2 Iimi Anninke Yihowa, soqqamaanosi xuru noonsakkire ikkitara hasiꞌranno. Qaalisi, “Xuru noosikkiha ikke heeꞌrannohura atino xuru noohekkiha ikkoottota leellishatto” yaanno.a (Faarso 18:26) Yihowa ninke baxannonke; qoleno xuru noonkekkire ikkine heeꞌra lowo xiqime uyitannonketa afino. Hakkiinni saeno, Farciꞌraasinesi ikkinoommohura, heeshshonke isira ayirrinynye abbitannota ikkitara hasiꞌranno. Addaho, suudinke xuru nookkihanna amanynyootinke dancha ikkasi, Yihowaranna qullaawu suꞌmisira mishsho ikkikkinni ayirrinynye abbitanno.—Hiziqeeli 36:22; 1 Pheexiroosi 2:12.
3 Maganu xuru noonsakki manna baxannota afanke, xuru noonkekkire ikkine heeꞌneemmo gede kakkayissannonke. Yihowa banxeemmo daafira heeshshonke gari isira ayirrinynye abbannoha ikkara hasiꞌneemmo. Hakkiinni saeno baxillisinni fullummokki heeꞌra hasiꞌneemmo. Konni daafira, xuru noonkekkire ikkine heeꞌra hasiissannonkehu mayiraatiro, xuru nookkire ikka yaa mayyaateronna xuru noonkekkire ikkine heeꞌra dandiineemmohu hiittoonniitiro hanni laꞌno. Konni garinni xiinxallanke, heeshshonke giddo woyyeessira hasiissannonkeri nooronna teꞌee huwanteemmo gede kaaꞌlitannonke.
XURU NOONKEKKIRE IKKINE HEEꞌRA HASIISSANNONKEHU MAYIRAATI?
4, 5. (a) Xuru noonkekkire ikkine heeꞌra hasiissannonkehu qaru korkaati maati? (b) Yihowa xuru noosikkiha ikkinota kalaqino coyi xawise leellishannohu hiittoonniiti?
4 Yihowa ninke marraꞌꞌanno doogga giddo mitte lawishsha ikkate. Konnira Qaalisi, “Iso labbe” yee amaalannonke. (Efesooni 5:1) Xuru noonkekkire ikkine heeꞌra hasiissannonkehu qaru korkaati, magansiꞌneemmo Magani Yihowa duuchchante doogonni xuru nookkiha, xalala, hattono qullaawa ikkinohuraati.—Zelewaawuyaani 11:44, 45.
5 Yihowati batinynye akattasinna dooggasi kalaqino coyinni xabbe leeltannonte gede, xuru noosikkiha ikkasino kalaqino coyinni xabbe leeltanno. (Roomu Sokka 1:20) Uulla kalaqantinohu mannu oosora ishintinokki qae ikkitaraati. Yihowa ninkera ayyarenna waa xalala assitanno gede kalaqamu doyichcho worino. Mitu mitu bakteeri, ishine horoomanno coyira qole soorranno. Sayintistootu nadaaje duꞌnante abbitino xurenna mannu umosi baxannohanna hafuuraamo ikkasinni kalaqantinota uullate daafama keereensate tenne shiimmaadda lubbuwa horoonsidhino. Konninni buuxa dandiinanninte gede, “uullate Kalaqaanchi” xuru nookkiha ikka kaffi asse laꞌꞌanno. (Ermiyaasi 10:12) Ninkeno kaffi assine laꞌꞌa hasiissannonke.
6, 7. Yihowa magansidhannori xuru noonsakkire ikka hasiissannonsata Muse Higge seekkite xawissannohu hiittoonniiti?
6 Xuru noonkekkire ikkine heeꞌra hasiissannonkehu wolu korkaati, Kalqete alamera Aliidi Gashshaanchi Yihowa, magansidhannosiri xuru noonsakkire ikkitara hasiꞌrannohuraati. Yihowa Isiraeelete uyino Higge giddo, xuru nookkire ikka Magano magansiꞌrate ledo lowo xaado afidhinota xawinsoonni. Cubbo Diwate Barra kakkalaanote biili mitte hige calla ikkikkinni lame hige bisosi hayishshiꞌra hasiissannosita uyinoonni Higge kultanno. (Zelewaawuyaani 16:4, 23, 24) Maganu mine halaafinate afidhino kakkalaano Yihowara kakkalo shiqishshara albaanni angansanna lekkansa hayishshidhanno gede hajanjoonni. (Wolaphpho 30:17-21; 2 Zeena 4:6) Muse Higge mitto mancho xursiisannorenna Magano magansiꞌnanni wote mannuwiinni baxxanno gede assannore 70 coye kultanno. Mittu Isiraeelaawichchi xurinoha ikkiro, wolootu ledo Magano magansiꞌra didandaanno; xurenna battaawe heeꞌre magansiꞌriro kayinni reyote qorichcha adhanno. (Zelewaawuyaani 15:31) Bisonna uduunne hayishshiꞌra lawinore mitteenni amadannoha meessaneeto keereensate siraata wonshate maahoyye yaa giwannohu baalu, “songote mereerinni murame hoꞌlanno.”—Zehulqu 19:17-20.
7 Ninke heeꞌneemmohu Muse Higgera woroonni ikka hoogirono, tini Higge Maganu hedo maatiro wodanchineemmo gede kaaꞌlitannonke. Kageeshsha laꞌnummonte gede, Magano magansidhannori xuru noonsakkire ikka hasiissannonsata Muse Higge seekkite xawissanno. Yihowa xaano disoorramino. (Milkiyaasi 3:6) Magansiꞌranke ‘fokko [“xuru,” NW] nookkitanna keeraancho’ ikka hoogguro isi diadhanno. (Yaaqoobi 1:27) Konni daafira, tenne hajo lainohunni isi ninkewiinni maa hasiꞌrannoro afa hasiissannonke.
MAGANU ALBAANNI XURU NOOKKIRE IKKA YAA MAYYAATE?
8. Yihowa xuru noonkekkire ikkinammora hasiꞌrannohu hiitte doogganniiti?
8 Qullaawu Maxaafi giddo xuru nookkiha ikka yitanno assaawe, bisunni xuru nookkiha ikka calla xawissannota diꞌꞌikkitino. Maganu albaanni xuru nookkiha ikka heeshshonke woꞌma laꞌanno hajooti. Yihowa shoole qara qara doogganni xuru nookkire ikkinammora hasiꞌranno; hakkuno ayyaanaamittetenni, amanynyootunni, surrenkenninna bisinkenniiti. Tenne mitte mittente doogonni xuru nookkire ikka yaa mayyaatero hanni laꞌno.
9, 10. Ayyaanaamittetenni xuru nookkire ikka yaa mayyaate? Addu Kiristaani mayinni xeertiꞌranno?
9 Ayyaanaamittetenni xuru nookkire ikka. Ayyaanaamittetenni xuru nookkire ikkate yaa, haranchunni addu ammaꞌna kaphphunnite ledo karsiisa hoogate yaate. Isiraeele Yerusaalame higgara Baabiloonetenni fultu wote, “Hakkiinni fulle, xurinore kissinoonte; . . . kiꞌneneeto keereensidhe” yaannoha ayyaanunni kulloonni qaagiishsha harunsa hasiissinonsa. (Isayyaasi 52:11) Isiraeele hakkawote gobbansa higginohu qaru korkaati Yihowa magansiꞌra galagalte jammarateeti. Hatti magansiꞌra xuru nookkita ikka, yaano Maganoho ayirrinynye abbitannokkiti Baabiloonete ammaꞌna timirte, assootinna budi daafinokkita ikka hasiissannose.
10 Ninkeno addu Kiristaana ikkinoommo daafira, xaa yannara kaphphu ammaꞌna xuri daafannonkekki gede qorophpha hasiissannonke. (1 Qorontoosi 10:21) Kaphphu ammaꞌna qooxeessinkera halaꞌlitino daafira, lowo geeshsha qorophpha hasiissannonke. Batinynye gobbara duuchchu budi, assootinna ayirrinsanni ayyaanna kaphphu ammaꞌna rosi ledo xaado afidhinoreeti; togoo rosi giddo mittu, reyineemmo wote giddonke reyikki gatannori no yaannoho. (Mekibibi 9:5, 6, 10) Addu Kiristaani kaphphu ammaꞌna ledo xaado afiꞌrino budiwiinni xeertiꞌranno.b Wolootu xuru nookki ammaꞌnaha Qullaawu Maxaafi seera lashshi assineemmo gede xixxiibbankera difaqqandeemmo.—Soqqamaanote Looso 5:29.
11. Amanynyootunni xuru nookkire ikka yaa mayyaate? Amanynyootunni xuru noonkekkire ikkine heeꞌra lowo geeshsha hasiissannonkehu mayiraati?
11 Amanynyootunni xuru nookkire ikka. Amanynyootunni xuru nookkire ikka yaa ayee gari foorrewiinni xeertiꞌrate yaate. (Efesooni 5:5) Konni garinni xuru noonkekkire ikkine heeꞌra lowo geeshsha hasiissannote. Konni maxaafira aante noo fooliishshora laꞌneemmonte gede, Maganu baxillinni fullummokki heeꞌrate ‘foorretewiinni xooqa’ hasiissannonke. Maaro eꞌannokki fooraasine “Maganu Gashshoote diragidhanno.” (1 Qorontoosi 6:9, 10, 18) Maganu albaanni togoo manni “battaammu” widira kiiramanno. Amanynyootunni xuru nookkire ikkite heeꞌra gibburo, “kaayyonsa . . . layinkimeeshshu [reyo]” ikkitanno.—Ajuuja 21:8.
12, 13. Mitto coye assaawa, hakko coye assate ledo mayi xaado afidhino? Surrenkenni xuru noonkekkire ikkine heeꞌra dandiineemmohu hiittoonniiti?
12 Surretenni xuru nookkire ikka. Mitto coye assaawa, hakkoye coye assate widira massitanno. Gara ikkitinokki assaawe surrenkeranna wodaninkera ofoltara sammi yinummoro, mulenni woyi keeshshine battaawinore assanke digattanno. (Maatewoosi 5:28; 15:18-20) Surrenkera xalalanna xuru nookki assaawe woꞌmitanno gede assiꞌnummoro, amanynyootunni xuru noonkekkire ikkine heeꞌra dandiineemmo. (Filiphphisiyusi 4:8) Surrenkenni xuru noonkekkire ikkine heeꞌra dandiineemmohu hiittoonniiti? Umihunni, surrenke xursiisannohunni ayee gari boohaarshiwiinni xeertiꞌra hasiissannonke.c Hakkiinni saeno, Maganu Qaale ganynyine xiinxalline surrenkera xalala assaawe woꞌmitanno gede assiꞌra dandiineemmo.—Faarso 19:8, 9.
13 Maganu baxillinni fullummokki heeꞌrate, ayyaanaamittetenni, amanynyootunninna surrenkenni xuru noonkekkire ikkine heeꞌra hasiissannonke. Tenne mitte mittente doogganni xuru noonkekkire ikka lainohunni konni maxaafira wole fooliishshora halaꞌladunni xawinsoonni. Xa hanni shoolki doogo yaano bisunni xuru nookkire ikka laꞌno.
BISUNNI XURU NOONKEKKIRE IKKINE HEEꞌRA DANDIINEEMMOHU HIITTOONNIITI?
14. Bisunni xuru nookkire ikka gillete hajo calla diꞌꞌikkitino yineemmohu mayiraati?
14 Bisunni xuru noonkekkire ikka, bisinke xurannokki gedenna qooxeessinke ishinannokki gede assiꞌra mitteenni amaddanno. Konni garinni xuru heeꞌrannota gargadha wole manna eessitannokkite gillete hajootini? Yihowa magansidhannori hatto assite diheddanno. Balanxe laꞌnummonte gede, Yihowa bisunni xuru noonkekkire ikkinammora hasiꞌrannohu, tini ninkera xaqqantanno daafira calla ikkikkinni, isira ayirrinynye abbitanno daafiraati. Hanafote laꞌnummo lawishsha hanni qaagi. Duuchcha wote xurinonna suudiweelino qaaqqo laittoro, annisinna amasi ma ikkinoreetikka yite assaawakki digattanno; dihattooti? Suudinkeno ikko heeshshonke gari ayee doogonnino iimi Annanke mishiishara, hattono sabbankeemmo sokka mannu macciishshannokki gede assara horonta dihasiꞌneemmo. Maganu Qaali togo yaanno: “Loosinke mishamannokki gede ayerano gufichcho diꞌikkineemmo. Coyella ikkiro kayinni duuchchunku coyinni Maganu loosaano [“soqqamaano,” NW] ikkinoommota uminke leellinsheemmo.” (2 Qorontoosi 6:3, 4) Ikkina bisunni xuru noonkekkire ikkine heeꞌra dandiineemmohu hiittoonniiti?
15, 16. Keeraanchimma agadhineemmoti dancha gade heedhunkero, maa maa assineemmo? Uddiꞌneemmo uduunni hiittooha ikka hasiissannosi?
15 Gillete keeraanchimmanna suudenke. Addi addi gobbara addi addi budinna heeshshote gari nooha ikkirono, xaphphoomunni laꞌniro ganynyine hayishshiꞌratenna uminketa ikko oosonke keeraanchimma agadhate baqete saamunanna waa afiꞌra dandiineemmo. Keeraanchimma agadhinanniti dancha gade sagale intammora albaanni ikko amandeemmo wote, shumate mininni fulleemmo wote, qaaqquulleho ofollaancho fiine kaꞌne woyi shumate hocco soorrine kaꞌne anganke saamununninna wayinni hayishshiꞌrano mitteenni amaddanno. Anga saamununninna wayinni hayishshiꞌra xiwanunni agartannonke, hattono lowo lubbo reyitannota gatissanno. Qolteno gawajjitanno vayiresenna bakteeri taraawannota hooltanno daafira, godowa gobbara qolanno xiwanninni agartanno. Ishinu mininni fulanno tuubbo heedhannokki qooxeessira, biꞌre Isiraeelete gobbara assinanninte gede, ishine bale umme waama dandiinanni.—Marro 23:12, 13.
16 Uddiꞌneemmo uduunnino xuru nookkihanna baxisannoha ikkanno gede ganynyine hayishshiꞌra hasiissannonke. Kiristaanu uddiꞌranno uduunni suude bainokkiha, xuru nookkihanna likkanynya ikka hasiissannosi ikkinnina, mule fultino faashine ikka hasiissannosi yaa diꞌꞌikkino. (1 Ximootewosi 2:9, 10) Ayeewano heeꞌneemmoha ikkiro, suudinke “Gatisaanchinke Maganu roso biifisara” hasiꞌneemmo.—Titoosi 2:10, NW.
17. Mininkenna qooxeessinke ishininokkihanna biifinoha ikka hasiissannosihu mayiraati?
17 Minenkenna qooxeessanke. Mininke maalaꞌlisannoha woyi uduunnu woꞌminoha ikka hoogara dandaanno; ikkeennano dandaami geeshsha ishininokkihanna biifinoha ikka hasiissannosi. Wole uduunnenkeno hattonni feyaanna xurannota gargara hasiissannonke; lawishshaho borro wodhineemmo borsa roorenkanni soqqansho fulleemmo wotenna songote gambooshshe haꞌneemmo wote feya woyi hayishsha hasiissannonke. Xuru nookki mininkenna qooxeessinke magansiꞌneemmo Maganire kulannori noota hamboonke. Isinni sabbankeemmo sibikate, Yihowa xuru noosikki Magano ikkinota, ‘baatto huntannore hunannotanna’ Mangistesi uullanke gannate assitannota kultannote. (Ajuuja 11:18; Luqaasi 23:43) Mininke garinna uduunninke suudi, daggannote haaro alamera gabbaꞌannoti keeraanchimma agadhate gade xa nafa noonketa leellishara hasiꞌneemmo.
Bisunni xuru nookkire ikka, bisonke hayishshiꞌranna qooxeessinkera noori xurannota gargadha mitteenni amaddanno
18. Mangistete Haranke kaffi assine laꞌneemmota leellisha dandiineemmohu hiittoonniiti?
18 Magano magansiꞌneemmo base. Yihowara noonke baxilli Mangistete Hara kaffi assine laꞌneemmo gede assannonke; Mangistete Hari qooxeessinkera halaalu magansiꞌrara qara baseeti. Haaru manni Mangistete Hara daanno wote, gambooshshu bayichchinke mishiishannokkiha ikkara hasiꞌneemmo. Haru baxisannohanna biifinoha ikke heeꞌranno gede ganynyine feyaanna gatamara hasiissanno. Mangistete Haranke biifinoha ikkanno gede dandiinummore baala assine kaffi assine laꞌneemmota leellinsheemmo. Magano magansiꞌneemmo bayichcho feyaate, hattono “haaroonsatenna gatamarate” uminkenni yannanke uyine kaaꞌlanke ninkera dancha kaayyooti. (2 Zeena 34:10) Jajjabbu gambooshshi haꞌrano ikko awuraajjunna wolu jajjabbu gambooshshira horoonsiꞌneemmota wole base lainohunnino konne xintu seera harunsa hasiissannonke.
XURSIISSANNO GADENNINNA ASSOOTINNI NINKENEETO KEEREENSIꞌRA
19. Bisunni xuru noonkekkire ikkine heeꞌrate mayinni xeertiꞌra hasiissannonke? Tennera Qullaawu Maxaafi kaaꞌlannonkehu hiittoonniiti?
19 Bisunni xuru noonkekkire ikkine heeꞌrate, sijaara aga, alkoolete ago quwa sae aga, araadissanno woyi jingilli assitanno xagga xaginaateho hajanjikkinni horoonsiꞌra lawinorinni xursiissanno gadenninna assootiwiinni xeertiꞌra hasiissannonke. Qullaawu Maxaafi xaa yannara halaꞌlitinota battaabbino, hattono giwissanno gadenna assoote mitto mittonka dikulanno; ikkeennano Yihowa togoo assoote lainohunni mayi macciishshamannosiro huwanteemmo gede kaaꞌlannonkeha xintu seera amadino. Yihowa hedo anfoommo daafira, isira noonke baxilli isi albaanni ayirrinynye afiꞌneemmo gede assitannonke heeshsho heeꞌneemmo gede assannonke. Hanni Qullaawa Borroha onte xintu seera laꞌno.
20, 21. Yihowa hiittoo assootinni xeertiꞌnammora hasiꞌranno? Tennera hajajammeemmo gede assannonkehu hiikku baqete korkaati no?
20 “Jaallaꞌya, kuni hexxote qaali heeꞌreennanke Maganu waajjanni coꞌo keeraanchimma [“qullaambe,” NW] assinanni, mannimmanna ayyaanna batteessannori duuchchunni umonke keereensiꞌno.” (2 Qorontoosi 7:1) Yihowa bisonkenna ayyaananke woyi hendeemmo gara batteessanno assootiwiinni xeertiꞌnammora hasiꞌranno. Konni daafira bisunna surrete fayyimmara gawajjo abbitanno araadowiinni xeertiꞌra hasiissannonke.
21 Qullaawu Maxaafi “batteessannori duuchchunni umonke” keereensiꞌra hasiissannonkehu baqete korkaati noota kulanno. Layinki Qorontoosi 7:1, “Kuni hexxote qaali heeꞌreennanke” yite jammartannota wodanchi. Mayi hexxo noonke? Xiqisete albaanni noote lame kiirora xawinsoonninte gede Yihowa, “Anino [haaꞌreemmoꞌne]; Ani anna ikkeemmoꞌne” yee qaale eino. (2 Qorontoosi 6:17, 18) Hanni tini mayyaatero hedi: Yihowa ate agaraheranna allaalahera, hattono annu beettosi baxanno gede baxahera qaale eino. Ikkollana Yihowa konne qaale wonshannohu, ati “mannimmanna ayyaanna” batteessannoriwiinni xeertiꞌrittoro callaati. Konni daafira, ayee gariti giwissanno gadenna assooti Yihowa ledo muxxenna muli jaalooma kalaqiꞌrattota hoolahera faqqada lowo gowwimmaati!
22-25. Battaabbino gadenna assootiwiinni xeertiꞌneemmo gede kaaꞌlannonkehu Qullaawa Borrohu xintu seeri hiikkonneeti?
22 “Magano annakki woꞌmu wodanikkinni, woꞌma lubbokkinni, woꞌma hexxokkinni [“hedokkinni,” NW] baxi!” (Maatewoosi 22:37) Yesuusi tini hajajo baalante hajajonni roortannota xawisino. (Maatewoosi 22:38) Yihowa koye kulli garinni banxammosira gabbaꞌꞌanno Maganooti. Iso woꞌmu wodaninkenni, woꞌma lubbonkenninna woꞌma hedonkenni baxate, heeshshonke haransannohunni woyi Maganu uyinonketa assaawate dandoonke jingilli assanno assootiwiinni xeertiꞌra hasiissannonke.
23 “Heeshshonna foole wolere duuchcha mannaho aannohu [Yihowaati].” (Soqqamaanote Looso 17:24, 25) Heeshsho Maganu uyinonke eltooti. Tenne elto uyinonke Magano banxeemmo daafira, uyinonke elto kaffi assine laꞌneemmo. Fayyimmanke gawajjitannota ayee gari gadenna assootiwiinni xoonqeemmo; korkaatuno togoo assooti Maganu uyinonke elto yaano heeshsho lowo geeshsha shotinse laꞌneemmota leellishanno gede anfoommo.—Faarso 36:9.
24 “Manna duuchchanka umikki gede assite baxi.” (Maatewoosi 22:39) Battaabbino gadenna assooti togoore assanno mancho calla ikkikkinni woloota qooxeessaho nooreno gawajjanno. Lawishshaho sijaara aganno manchi, mulesi nooha sijaara agannokki manna gawajjara dandaanno. Qooxeessisira noo manna gawajjanno manchi, Maganu manna duuchcha banxammora uyinonke hajajo diiganni no. Konne assasinni Magano baxeemmo yaasi kaphpho ikkitinota leellishanno.—1 Yohaannisi 4:20, 21.
25 “Gashshitannoriranna wolqa [“silxaane,” NW] afidhino wommara galtannorenna hajajantannore . . . ikkitanno gede.” (Titoosi 3:1) Duuchcha gobbara, mite mite xagga, lawishshaho hashiishe lawinore adha woyi miinju gede wodha higge diigate. Ninke addu Kiristaana ikkinoommo daafira, higge faqqaddannokki xagga minenke diwodhineemmo, hattono diadhineemmo.—Roomu Sokka 13:1.
26. (a) Maganu baxillinni fullummokki heeꞌrate maa assa hasiissannonke? (b) Maganu albaanni xuru noonkekkire ikkine heeꞌra baalantenni woyyitino heeshsho ikkitinohu mayiraati?
26 Maganu baxillinni fullummokki heeꞌrate, mitte woyi lame doogonni calla ikkikkinni heeshshonke gari baalunkunni xuru noonkekkire ikkine heeꞌra hasiissannonke. Battaabbino gadenninna assootiwiinni xeertiꞌra shota ikka hooggara dandiitanno; ikkeennano togooriwiinni xeertiꞌra dandiinanni.d Yihowa ayeewoteno rosiisannonkehu ninkera xaqqamannore ikkino daafira, tennenni woyyitinoti wole heeshsho dino. (Isayyaasi 48:17) Konni baalunkunni roore, xuru noonkekkire ikkine heeꞌneemmoha ikkiro, banxeemmo Maganira ayirrinynye abbinanni heeꞌnoommota anfoommo daafira tashshi yaannonke; konni garinnino baxillisinni fullummokki heeꞌneemmo.
a “Xuru nookkiho” yine tirroonnihu Ibirayisxete qaali, bisunni xuru nookkire ikka calla ikkikkinni amanynyootunninna ayyaanaamittetenni xuru nookkire ikkano xawisannoho.
b Addu Kiristaani xeertiꞌra hasiissannonsaha addi addi ayyaananna bude lainohunni uyinoonni xawishsha laꞌꞌate konni maxaafira Fooliishsho 13 lai.
c Dancha boohaarsha doodha dandiinanni gara konni maxaafira Fooliishsho 6 xawinsoonni.
d Qoola 106 noota, “Gara Ikkinore Assate Sharrameemmo?” yitannotanna “Maganu Kayinni Duuchchankare Dandaanno” yitannota aleenni noo saaxine lai.
e Suꞌmase soorrinoonni.