Fanontanean’ny Mpamaky

Firy metra ty haabon’ny tilikambo filira tamy tempolin’i Solomona iny?

Ty pilasy Masy ro tena nikaihy hoe tempoly, le nisy tilikambo filira talohany teo. Mivola ty Baiboly Ny Soratra Masina Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao, naboaky talohan’ny tao 2023 fa ‘nirefy 20 hakiho mitovy amy sakan’ny trano iny ty halavan’ny tilikambo filira iny, le 120 ty haabony.’ (2 Tan. 3:4) Misy Baiboly sisany koa mivola fa “120 hakiho” ty haabon’ny tilikambo filira iny, zany hoe tilikambo 53 metra!

Fe ho zao ty volanin’ny Baiboly Fandikan-tenin’ny Tontolo Vaovao natao printy tamy 2023, mikasiky an’ny tilikambo filira tamy tempolin’i Solomona tao iny: “20 hakiho ty haabony”, zany hoe 9 metra eo ho eo.a Retoa misy antony vitsivitsy nahavy an’ny fanitia zay.

Tsy voaresaky amy 1 Mpanjaka 6:3 ao ty haabon’ny tilikambo filira io. Tsy niresaky ty haabon’ny tilikambo filira iny Jeremia amy andininy io, fa ty halavany noho ty sakany ro niresahiny. Le amy toko manaraky ao ie niresaky amy tsipiriany ty raha sisany niavaky tamy tempoly tao, anisani-zay ty fasia rano saba bevata nikaihy hoe Riaky, ty kalesy folo, noho ty andry roe saba nitsanga ivelan’ny tilikambo filira iny. (1 Mpanj. 7:15-37) Laha nirefy 50 metra vatany tilikambo filira iny sady niabo nandilatsy an’ny tempoly iny, nanino zany Jeremia ro tsy niresaky hoe firy metra ty haabon’ny raha io? Ndre an-jaton’ny tao tafara atoy aza, le nanoratsy ty mpahay tantara jiosy fa tsy nihoatsy an’ny tempolin’i Solomona iny ty haabon’ny tilikambo filira iny.

Misalasala koa ty manam-pahaiza hoe ho nizakan’ny rindrin’ny tempoly iny va tilikambo filira 120 hakiho ty haabony zao. Nisy vato noho briky abo biby ty rindrin’ny tempoly tamy andro taloha, manahaky tamy vavahadin’ny tempoly ta Ejipta tany. Nivelatsy be ty fotony sady nihanaranitsy ty an-dohany any. Fe tsy manahaky ani-zay tempolin’i Solomona iny. Mieritseritsy ty manam-pahaiza fa mety tsy nihoatsin’ny 6 hakiho, zany hoe 2,7 metra ty fatevin’ny rindrin’ny tempoly io. Nivola manahaky ani-zao Theodor Busink, mpanao trano sady mpahay tantara: “Laha hentea ty fatevin’ny rindry tamy filira tamy tempoly teo, le tsy ho 120 hakiho mihintsy ty haabon’ny tilikambo filira iny.”

Mety nidiso ty mpanao dika soratsy lafa nandika ty raha volanin’ny 2 Tantara 3:4. Marina fa “120” ro voaresaky amy Baiboly sora-tana taloha tany. Fe misy sora-tana hafa azo atokisa mivola hoe “20 hakiho” raha io. Anisani-zay ty Kôdeksa Alexandrinus, fa 1 500 tao mahery ty nampisy azy, noho ty Kôdeksa Ambrosianus, fa 1 400 tao mahery koa ty nampisy azy. Ka ino zany ty antony mety nahavy ty mpanao dika soratsy nandiso an’ny raha io ka nanoratsy “120”? Mitovitovy ty safà hoe “zato” noho “hakiho” amy safà hebreo. Mety “zato” zany ro nisoratin’ny mpanao dika soratsy io fa tsy “hakiho.”

Soa aloha ty miezaky hahay an’ny pitsopitsony noho tsipiriany tamy tempolin’i Solomona iny reo, fe ty tena dikan’ny tempoly io ro ifantohantsika, satria mifanandrify amy tempoly bevata ara-panahy iny raha io. Tena misaotsy an’i Jehovah tsika satria nanasa ty mpanompony iaby ie mba hanompo azy amy tempoly io ao!​—Heb. 9:11-14; Apok. 3:12; 7:9-17.