Pe Tatau ona Feteenai Uputuu ma le Upu Moni?
NA MAUMAUTUTŪ Matini Luteru o ia na saʻo. Na ia manatu, na lagolagoina o ia e le Tusi Paia. Ae na manatu le tagata vaai fetu Polani o Copernicus, sa sese le talitonuga faauputuu o lea vaitaimi.
O le ā le talitonuga? O le talitonuga e faapea o le lalolagi o le ogatotonu lea o le vateatea ma o mea uma o loo faataamilomilo ai. Na fai mai Copernicus, o le mea moni lava ia o le lalolagi lea sa taamilo i le la. Na teena e Luteru lea faamatalaga ma faapea mai: “Ua faalologo atu tagata i se tagata vaai fetu faafiapoto o lē na finau e faaali mai o le lalolagi e taamilo, ae lē o le vanimonimo po o le lagi, e lē o le la foi ma le masina.”—History of Western Philosophy.
O TALITONUGA faauputuu ua masani lava ona feteenai ma mea moni, ma le upu moni. E mafai foi ona faapogaia ai ona faia e tagata ni mea e faaleagaina ai.
O le mea moni, e lē o le uiga o lenei mea e faapea o aganuu uma e feteenai ma le upu moni. O le upu moni lava ia, na faamalosia e le aposetolo o Paulo ia Kerisiano i ona aso ina ia mulimuli atu pea i uputuu na ia tuuina atu ia te i latou: “Ou te vivii atu ia te outou, ina ua . . . outou taofi mau i uputuu pei ona ou tuuina atu ai ia te outou.”—1 Korinito 11:2; tagai foi i le 2 Tesalonia 2:15; 3:6.
O le ā na uiga i ai Paulo i “uputuu”? Ua faasino mai i le Insight on the Scriptures, Tusi e 2, itulau e 1118, e faapea o le upu Eleni na faaaogā e Paulo mo le “uputuu,” o le pa·raʹdo·sis, e uiga i se mea e “faasolosolo ona tuugutu mai pe tusitusia foi.” O le upu faa-Peretania e uiga i “faamatalaga, ni aʻoaʻoga, po o ni faiga ua faasolosolo ona aumaia mai mātua i fanau po o le avea ma auala faavae ua masani ona mafaufau i ai po ua gaoioi ai foi.”a Ona o uputuu la na tuuina atu e le aposetolo o Paulo na auala mai i se puna e lelei, sa lelei ai i Kerisiano ona piimau atu i ai.
E ui i lea, ua manino mai o uputuu e mafai ona moni pe sese, lelei po o le leaga. O se faaaoaoga, ua faamālō atu le faifilosofia Peretania o Bertrand Russell i tagata, e pei o Copernicus o le senituri lona 16, o lē na faamaoni ma lototele e fesiligia talitonuga faauputuu. Na atiaʻe e ia tagata se “manatu e faapea o mea na talitonuina talu mai taimi anamuā lava, e mafai ona sese.” Pe ua e iloa ai foi le atamai o le lē tatau ona mulimuli tauaso atu i uputuu?—Faatusatusa i le Mataio 15:1-9, 14.
Ae faapefea la talitonuga faalotu ma aganuu? Pe e mafai ona tatou faaleano tele i ai faapea o le la lava e saʻo ma e lē afaina ai? E mafai faapefea ona tatou iloaina? O le ā e tatau ona tatou faia pe afai e tatou te maua ane o uputuu faalelotu e matuā feteenai moni lava ma le upu moni? O le a iloiloina e le mataupu o sosoo mai nei fesili.
[Faaopoopoga i lalo]
a Lomia e le Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
[Ē Ana le Ata i le itulau 2]
Cover: Jean-Leon Huens © National Geographic Society
[Ē Ana le Ata i le itulau 3]
Universität Leipzig