Faasaoina Mai le “Aso o Ieova”

“E mamafa le aso o Ieova, e matuā matautia, po o ai se na te mafaia ona talia?”—IOELU 2:11.

1. Aisea e tatau ai ona avea ‘le aso matautia o Ieova’ o se aso e olioli ai?

“MATAUTIA”! O le faaupuga lena o loo faamatala ai e le perofeta a le Atua, o Ioelu, le ‘aso tele o Ieova.’ Peitai, o i tatou nei o ē alolofa ia Ieova ma ua tuuina atu o tatou ola ia te ia e faavae aʻe i le taulaga togiola a Iesu, e lē manaomia ona tatou matataʻu i le latalata mai o le aso o Ieova. O se aso o le a matuā matautia, ae o se aso foi o le faaolataga, o le aso o le faasaolotoina mai le faiga o mea amioleaga lea sa faapuapuagatia ai le fanau a tagata i le tele o meleniuma. I le mafaufau atu i lena aso, ua tālo mai ai Ioelu i tagata o le Atua ina ia “fiafia ma olioli, auā e faia e Ieova mea tetele,” ona ia faaopoopo mai lea o le faamautinoaga lenei: “E iu foi ina faaolaina o i latou uma lava o e valaau atu i le suafa o Ieova.” Pe a oo mai sauniuniga o le Malo o le Atua, o le a “i ai le faaolataga . . . faapei ona fetalai mai ai o Ieova, e i ai foi i e ua totoe o i latou ia e valaauina e Ieova.”—Ioelu 2:11, 21, 22, 32.

2. I le faagaoioia o fuafuaga a le Atua, o le ā e tupu (a) i “le aso o le Alii” (e) i “le aso o Ieova”?

² E lē tatau ona faafenumiaia le aso matautia o Ieova ma “le aso o le Alii” lea o loo taʻua i le Faaaliga 1:10. O lenei aso o le Alii e aofia ai le faataunuuga o vaaiga e 16 na e faamatalaina i mataupu 1 e oo i le 22 o le Faaaliga. E aofia ai le taimi o le faataunuuga o mea tutupu uma sa valoia e Iesu i lana tali atu i le fesili a ona soo: “Pe oo afea ia mea? Pe se a foi le faailoga o lou faatasi mai, ma le vaitaimi faaiuiu o le faiga o mea?” O le faatasi mai faalelagi o Iesu ua mataulia i luga o le lalolagi e ala i le ‘matautia o taua, o oge, le feainaʻi, o faamaʻi, ma solitulafono.’ A o faatuputupulaia nei puapuaga, ae ua saunia ai e Iesu se faamafanafanaga mo tagata matataʻu i le Atua, e ala i lona aauina atu o ona soo i ona po nei, e talaʻi atu “lenei tala lelei o le malo i le atu laulau uma, e fai ma molimau i nuu uma.” Ona, taualuga loa lea o le aso o le Alii, “le iuga” lea o le faiga o mea o loo iai nei, i le gapā mai o le aso matautia o Ieova. (Mataio 24:3-14, NW; Luka 21:11) O le aso lena mo Ieova e faaoo mai ai le sala vave faafaamasinoga i le lalolagi leaga a Satani. “E luluina le lagi ma le lalolagi, a o Ieova, o le malu o ia o lona nuu.”—Ioelu 3:16.

Gaoioiga a Ieova i Aso o Noa

3. E faapefea ona tutusa tulaga i aso nei ma tulaga i aso o Noa?

³ E tutusa tulaga o le lalolagi i aso nei ma tulaga i “aso o Noa” lea ua silia ma le 4,000 tausaga ua mavae. (Luka 17:26, 27) I le Kenese 6:5, tatou te faitau ai: “Ua silafia e Ieova ua leaga tele lava tagata i le lalolagi, o manatu uma ua mafaufau ifo ai i o latou loto ua na ona leaga ia i aso uma lava.” Pagā le tutusa ma le lalolagi i aso nei! Ua iai i so o se vaipanoa le amioleaga, le matapeapea, ma le leai o se alofa. O nisi taimi atonu tatou te manatu ua matuā oo atu lava i ona ooooga le tulaga amioleaga ua iai o tagata. Peitai o loo faaauau pea ona faataunuuina le valoaga a le aposetolo o Paulo e faatatau i “aso e gata ai” e faapea: “O tagata amio leaga ma e taupelopelo, e alualu pea lava lo latou leaga, o loo faasese atu, ua faaseseina foi i latou.”—2 Timoteo 3:1, 13.

4. O ā aafiaga na faia e tapuaiga sese i taimi anamua?

⁴ Pe sa ono mafai e lotu ona avatu se mapusaga mo tagata i taimi o Noa? E leai, nai lo lena, o lotu faaaposetate sa iai i na taimi na tele sa latou vaega na faia i tulaga faaleagaina. Na lolo atu o tatou uluai mātua i aʻoaʻoga sese a “le gata tuai lea, ua igoa i le tiapolo, i le ma Satani.” I le augatupulaga lona lua ina ua mavae atu Atamu, “na amata ai ona valaau tagata i le suafa o Ieova” ae foliga mai sa faia i se auala taufaifai. (Faaaliga 12:9; Kenese 3:3-6; 4:26) Mulimuli ane, ona lafoai lea e agelu fouvale, lo latou tuutoina atu atoatoa i le Atua, ua latou faaliutino tagata i latou ina ia mafai ona latou faia ni feusuaiga lē mamā ma afafine lalelei o tagata. Na fanau mai e nei fafine tagata tino eese (itulua), sa igoa o Nefilimi, o ē sa faatiga ma pule sauā i tagata. Ona o lenei taaʻiga faatemoni, ‘ua leaga ai tagata uma i a latou amioga i luga o le lalolagi.’—Kenese 6:1-12.

5. I le faasino atu i mea na tutupu i aso o Noa, o le ā le timaiga lapatai ua tuuina mai e Iesu ia i tatou?

⁵ E ui i lea, sa iai se aiga, na latou tausisia pea le faamaoni ia Ieova. O lea, sa faamautinoa ai e le Atua, e “na o Noa lē talaʻi le amiotonu, o lona toavalu lea na faaolaina, ina ua au mai le lolo i le lalolagi faalematau.” (2 Peteru 2:5) O lena Lolo sa faaatagia mai ai le aso matautia o Ieova, e faailogaina ai le iuga o lenei faiga o mea, lea na valoia e Iesu faapea: “A o lea aso ma lea itu aso e le iloa e se tasi, e le iloa lava e agelu i le lagi, e le iloa foi e le Atalii, ua na o le Tamā lava. A e pei o ona po o Noa, e faapea foi pe a sau le Atalii o le tagata. Auā e pei ona faia i ona po a o lei oo le lolo, ua latou aai ma inu, ua latou fai avā foi ma faaavaga, ua oo lava i le aso na ulu atu ai Noa i le vaa, na le iloa foi e i latou ina seia oo le lolo, ma aveesea i latou uma; e faapea foi pe a sau le Atalii o le tagata.” (Mataio 24:36-39) E faapena foi le tulaga o loo tatou iai i aso nei, o lea ua timai mai ai Iesu ia i tatou ina ia ‘tatou mataala pea, ma faatoga atu i taimi uma ina ia tatou sao ese mai i nei mea uma ua tāli oo mai.’—Luka 21:34-36.

Le Sala Faafaamasinoga a Ieova ia Sotoma ma Komoro

6, 7. (a) O le ā ua faaatagia mai e mea na tutupu i taimi o Lota? (e) O le ā le lapataiga manino ua saunia mai e lenei mea mo i tatou?

⁶ I le faitau selau o tausaga ina ua mavae atu le Lolo, a o faatoateleina pea i le lalolagi tagata na tupuga mai ia Noa, sa vaaitino ai le tagata faatuatua o Aperaamo ma Lota le atalii o lona uso, i se isi aso matautia o Ieova. Na nonofo Lota ma lona aiga i le aai o Sotoma. Faatasi ai ma lona aai tuaoi o Komoro, sa matuā faatumulia lenei aai i amioga inosia ma le lē mamā faaleituaiga. Sa iloga foi le tulaga matapeapea i meafaitino, lea na iu ina taaʻina ai le avā a Lota. Ona fetalai lea o Ieova ia Aperaamo: “O le alaga mai Sotoma ma Komoro ua tele, ma ua matuā tele lava a latou agasala.” (Kenese 18:20) Sa augani atu Aperaamo ia Ieova ina ia faasaoina na aai ona o tagata amiotonu o loo iai, peitai na folafola mai e Ieova faapea, e oo lava i se toasefulu o ni tagata amiotonu e na te lē o mafai ona silafiaina mai. O agelu mai le Atua, sa fesoasoani atu ia Lota ma ona afafine e toalua ina ia latou sosola ese atu i le aai na latalata ane o Soara.

⁷ O le ā na sosoo ai? I le faatusatusa atu o o tatou “aso e gata ai” i aso o Lota, ua taʻua ai i le Luka 17:28-30 e faapea: “E pei ona faia foi i ona aso o Lota; ua latou aai, ua inu, ua faatau, ua avane e faatau, ua totō mea, ma fai fale; a o lea lava aso na alu ese ai Lota i Sotoma, ua to faaua mai le afi ma le teio mai le lagi, ua fano ai i latou uma. E faapea lava i le aso e faaalia mai ai le Atalii o le tagata.” O le iuga malaia o Sotoma ma Komoro i lena aso matautia o Ieova ua faaoo mai ai se lapataiga manino ia i tatou i lenei taimi o le faatasi mai o Iesu. O le augatupulaga o tagata o loo iai nei ua faapena foi ona “faitaaga . . . ma mulimuli atu i tuinanau ese o le tino.” (Iuta 7) E lē gata i lea, o amioga lē mamā i o tatou taimi ua avea ma pogai o le tele o “faamaʻi” pipisi ona o feusuaiga lē mamā ia na valoia mai e Iesu o le a iai i aso nei.—Luka 21:11.

Ua Selesele e Isaraelu le “Afā”

8. O le ā le tele na tausi ai e Isaraelu le feagaiga ma Ieova?

⁸ I lana taimi atofaina, sa filifilia ai e Ieova Isaraelu ina ia avea ma ana “oloa tāua . . . e sili i nuu uma; . . . [o le] malo o ositaulaga, ma nuu paia.” Peitai sa faalagolago atu lena mea i lo latou ‘matuā faalogo i lona siufofoga ma tausisi i lana feagaiga.’ (Esoto 19:5, 6) Pe sa latou faamamaluina ea lenei faaeaga sili? E matuā leai lava! E moni, sa iai ni tagata taitoatasi o lena nuu na auauna atu ma le faamaoni ia te ia—Mose, Samuelu, Tavita, Iosefatu, Esekia, Iosia, faapea foi perofeta ma perofeta fafine faamaoni. Ae i le tulaga lava ia o se nuu atoa, sa leai se faamaoni. Mulimuli ane, ona vaeluaina ai lea o le malo i vaega e lua—Isaraelu ma Iuta. E toetoe lava o taimi uma, sa taufai aafia uma ai na malo e lua i tapuaiga faapaupau, ma isi tū masani a atunuu tuaoi, ia sa lē faamamaluina ai le Atua.—Esekielu 23:49.

9. Na faapefea ona faamasinoina e Ieova le malo fouvale o ituaiga e sefulu?

⁹ Sa faapefea ona faamasinoina e Ieova na mataupu? E pei ona masani ai, sa ia fofoga atu se lapataiga, ina ia ogatusa ma le mataupu silisili lea na taʻua e Amosa: “E le faia lava se mea e le Alii o Ieova, a e faaalia lona finagalo i ana auauna o perofeta.” O Amosa lava foi na folafolaina mai le auē o le a oo i ai le malo i mātū o Isaraelu e faapea: “Se a ea lona aoga ia te outou? O le aso o Ieova, o le pouliuli lea, a e le o le malamalama.” (Amosa 3:7; 5:18) E lē gata i lea, na faalauiloa mai e Hosea, le uso a perofeta o Amosa e faapea: “Na latou luluina le matagi, o le mea lea latou te selesele mai ai le afā.” (Hosea 8:7) I le 740 T.L.M., na faaaogā ai e Ieova le vaegaau a Asuria ina ia latou faaumatia e faavavau le malo i mātū o Isaraelu.

Le Faamasinoina e Ieova o le Nuu Aposetate o Iuta

10, 11. (a) Aisea na lē mafai ai e Ieova ona ia faamagaloina Iuta? (e) O ā mea inosia na faaleagaina ai le nuu?

¹⁰ Na aauina atu foi e Ieova ana perofeta i le malo i saute o Iuta. Peitai, o tupu o Iuta, e pei o Manase ma lē na sosoo ane ia te ia, o Amone, sa faaauau pea ona la faia mea e leaga i luma o Lana silafaga, i le faamasaaina o le ‘tele o le toto o ē lē sala ma auauna ma ifo atu i tupua.’ E ui lava sa faia e Iosia, le atalii o Amone, le mea tonu i le silafaga a Ieova, peitai o tupu na sosoo ane ia te ia, faapea ma tagata, sa toe liliu atu foi i le faia o mea leaga, o lea ‘na lē mafai ai e Ieova ona faamagaloina.’—2 Tupu 21:16-21; 24:3, 4.

¹¹ Sa folafola e Ieova e ala atu i lana perofeta o Ieremia e faapea: “Ua faia i le nuu le mea e ofo ai ma le inosia; ua vavalo le au perofeta i mea pepelo, ua pule foi le au faitaulaga ma le usiusitai ia te i latou; ua loto foi loʻu nuu ina ia faapea; ia, se a se mea tou te faia i ona iuga?” Sa matuā nofosala le nuu o Iuta i le tele o le faamasaatoto, ma sa amioleaga ona tagata i le gaoi, fasioti tagata, mulilulua, tauto pepelo, tapuai atu i isi atua, ma le faia o isi mea inosia. Na avea le malumalu o le Atua ma “ana o tagata faasaua [“tagata gaoi,” NW ].”—Ieremia 2:34; 5:30, 31; 7:8-12.

12. Na faapefea ona faasalaina e Ieova le nuu fouvale o Ierusalema?

¹² Na folafola atu e Ieova: “O aʻu ou te aumaia le malaia mai le itu i matu [Kaletaia], ma le olopalaina e tele.” (Ieremia 4:6) O lea, na ia faaaogā ai Papelonia, le Malo Malosi o le Lalolagi i lena vaitaimi, o “le samala o le lalolagi uma,” ina ia faasagatau atu i le nuu fouvale o Ierusalema ma lona malumalu. (Ieremia 50:23) I le 607 T.L.M., ina ua siomia i se tulaga matautia le aai, ona faatoilaloina ai lea e le autau malosi a Nepukanesa. “Ua fasiotia foi e le tupu o Papelonia o atalii o [le tupu o] Setekaia i ona luma i Ripelu; ua fasiotia foi e le tupu o Papelonia o alii uma o Iuta. Ua ia faatauaso foi ia Setekaia, ma fusifusi ia te ia i faamau ʻapa memea e lua e ave ia te ia i Papelonia. Ua susunuina foi e Kaletaia le fale o le tupu, ma fale o le nuu i le afi, ma latou soloia le pa o Ierusalema. A o e na totoe o le nuu sa i ai pea i le aai, ma e na sosola ia te ia, ma e na totoe o le nuu sa i ai pea, na tāfea i latou i Papelonia e Nepusatana, lē pule i le ʻau e faafeao.”—Ieremia 39:6-9.

13. O ai na faasaoina i le aso o Ieova i le 607 T.L.M., ma aisea?

¹³ O se aso e matuā matautia! Peitai, sa iai ni nai tagata o ē na usiusitai ia Ieova, sa iai faatasi ma i latou na faasaoina mai lena faamasinoga aasa. Sa aofia ai ia i latou nei le au sā Rakapā e lē o ni Isaraelu, o ē i lo latou lē pei o sā Iutā, sa latou faaalia le agaga lotomaulalo ma le usiusitai. Sa faasaoina foi le eunuka faamaoni o Epetemeleka, o lē na ia laveaia Ieremia mai le oti i se lua palapalā, faapea foi le tusiupu faamaoni a Ieremia, o Paruka. (Ieremia 35:18, 19; 38:7-13; 39:15-18; 45:1-5) O i latou na, ma ē pei o i latou, na folafola atu i ai e Ieova: “O aʻu nei, ua ou iloa manatu ua ou manatu ai ia te outou, o manatu i le manuia, a e le o le malaia . . . e foaiina atu ia te outou le iuga e i ai le faamoemoe.” Sa iai sina faataunuuga o lena folafolaga i le 539 T.L.M. ina ua faasaolotoina tagata Iutaia o ē na matataʻu i le Atua, e le tupu o Kuresa, o lē na faatoilaloina Papelonia, ma latou taliu atu loa e toe fausia le aai ma le malumalu i Ierusalema. O i latou i aso nei ua ō ese mai lotu faa-Papelonia ma faafoisia atu i le tapuaiga mamā a Ieova, e mafai foi faapena ona latou tulimatai atu i se lumanai pupula o le filemu e faavavau i totonu o le Parataiso ua toe faafoisia a Ieova.—Ieremia 29:11; Salamo 37:34; Faaaliga 18:2, 4.

Le “Puapuaga Tele” i le Uluai Senituri

14. Aisea na tumau ai ona lafoaia Isaraelu e Ieova?

¹⁴ Seʻi uaʻi atu o tatou manatu i le uluai senituri T.A. O le taimi lena, ua toe paʻū atu ai foi i le faaaposetasi tagata Iutaia ia na faafoisia mai. Na auina atu e Ieova lona Alo pele e toatasi i le lalolagi ina ia avea ma Lē Faauuina, po o le Mesia. I le tausaga e 29 e oo atu i le 33 T.A., na talaʻi atu ai Iesu i le nuu o Isaraelu, i le faapea atu: “Ina salamo ia outou; auā ua latalata mai le malo o le lagi.” (Mataio 4:17) E lē gata i lea, na ia aoaoina ma aʻoaʻoina ona soo ina ia latou auai faatasi ma ia i le folafolaina atu o le tala lelei o le Malo. Sa faapeī le tali mai a taʻitaʻi o Iutaia? Sa latou taʻuleagaina Iesu ma iu lava ina faia ai le solitulafono e sili ona inosia o le fasiotia o ia i se oti tiga i luga o le laau faaoosala. Na lafoaiina e Ieova tagata Iutaia ua lē toe avea ma ona nuu. Ma o lenei ua tumau ai lava ona lafoaia lena nuu.

15. O le ā na faaeaina tagata Iutaia o ē na salamō ina ia latou faataunuu?

¹⁵ I le aso o le Penetekoso 33 T.A., na liligi ifo ai e Iesu o lē na toe faatuina, le agaga paia, ona faamalosia ai lea o ona soo e tautala atu i gagana eseese i tagata Iutaia ma tagata liulotu o ē na vave ona faapotopoto ane. I lana lauga atu i le motu o tagata e toatele, na folafola atu ai e le aposetolo o Peteru: “O Iesu lava lena ua toe faatuina e le Atua; o molimau i matou uma i lena mea. . . . O lenei foi, ia matuā iloa e le aiga uma o Isaraelu, o Iesu lava lena na faasatauroina e outou, ua faia lea e le Atua ma Alii ma Keriso.” Na faapeī le tali mai a tagata Iutaia loto faamaoni? “Ona tuia lea o latou loto,” ua salamō mai a latou agasala, ma papatisoina. (Galuega 2:32-41) Na vave le salalau atu o le talaʻiga o le Malo, ma i totonu o le 30 tausaga, ae ua oo atu i “tagata uma lava i le lalolagi.”—Kolose 1:23.

16. Na faapefea ona faapogaia e Ieova mea na tutupu ina ia faaoo atu ai le sala faafaamasinoga ia Isaraelu faaletino?

¹⁶ Ona oo lea i le taimi atofaina a Ieova e faaoo atu ai le sala faafaamasinoga i lona nuu ua lafoaia, o Isaraelu faaletino. E faitauafe, mai atunuu eseese uma o lena lalolagi, na lolofi atu i le faapotopotoga Kerisiano ma faauuina ai i latou e avea ma ‘Isaraelu faaleagaga a le Atua.’ (Kalatia 6:16) E ui i lea, na paʻū atu tagata Iutaia o na taimi i le uiga o le feitagai ma amioga sauā faalotu. I le ese mai le mea na tusi atu ai Paulo e faatatau i le ‘usiusitai atu i faipule silisili,’ sa latou matuā fouvale atu i le pulega a Roma lea na pulea i latou. (Roma 13:1) E foliga mai sa faapogaia e Ieova mea ia na tutupu mulimuli ane. I le tausaga e 66 T.A., na agaʻi atu ai autau a Roma i le taitaiga a le Taitaiau Sili o Gallus, ina ia osofaia Ierusalema. Na matuā sopoia atu e fitafita Roma totonu o le aai seia oo lava ina latou eliina i lalo pa o le malumalu. E pei ona faamauina e talafaasolopito a Josephus, sa oo moni lava se puapuaga i le aai ma i tagata.a Peitai na faafuasei ona toe sosola ese fitafita na osofai mai. O iina na maua ai e soo o Iesu le avanoa e ‘sosola atu ai i mauga,’ e pei ona ia timai ai i lana valoaga o loo faamauina i le Mataio 24:15, 16.

17, 18. (a) E ala i le ā le puapuaga na avatu ai e Ieova le faamasinoga tonu i tagata Iutaia? (e) O ai tagata na ‘sao mai ai,’ ma o le ā ua fai ma ata o lenei mea?

¹⁷ Peitai ane, o le faasalaga atoatoa faafaamasinoga a Ieova e taualuga aʻi le puapuaga, sa lei oo ane ai i lena taimi. I le 70 T.A., na toe foi ane ai autau a Roma, ae i le taitaiga a le Taitaiau Sili o Tito, ina ia toe osofai. Ma i lea taimi sa mautinoa le iuga o le taua! O tagata Iutaia, o ē na toe fetauai lava i latou, sa lē mafai ona latou tatalia autau a Roma. Na matuā nutililii le aai ma lona malumalu. E silia i le miliona tagata Iutaia matelaina na puapuagatia ai lava ma maliliu, pe ā ma le 600,000 tinooti na lafoai ese atu i fafo o faitotoa o le aai. Ina ua faatoilaloina le aai, e toʻa 97,000 tagata Iutaia na aveeseina atu faatagataotaua, o le toatele na mulimuli ane maliliu i taaloga faamasaatoto na faia i malae o mataaga. O le mea moni, e na o le pau tagata na faasaoina mai tausaga o lena puapuaga, e na o Kerisiano usiusitai o ē na sosola ese atu i mauga i tua o le Ioritana.—Mataio 24:21, 22; Luka 21:20-22.

¹⁸ O lea la, o le valoaga sili a Iesu e faatatau i “le vaitaimi faaiuiu o le faiga o mea” sa iai sona faataunuuga muamua, lea sa faatumutumu atu i le aso o Ieova mo le avatuina o lana faamasinoga tonu i le nuu fouvale o Iutaia i le 66-70 T.A. (Mataio 24:3-22) Peitai ane, ua na o se ata lena o “le oo [mai o] le aso tele ma le silisili o Ieova,” o le puapuaga faaiu lena ua toe o se aga ona oo mai lea i le lalolagi uma. (Ioelu 2:31) E mafai faapefea ona e ‘sao mai ai’? O le a taʻu mai e le mataupu o loo sosoo mai.

[Faaopoopoga i lalo]

Fesili mo le Autaluga

◻ Ua faapefea ona fesootai atu “le aso o le Alii” i “le aso o Ieova”?

◻ Pe a toe mānatu i aso o Noa, o le ā le lapataiga e tatau ona tatou utagia?

◻ Ua faapefea ona saunia mai e Sotoma ma Komoro se lesona malosi?

◻ O ai i latou na faasaoina mai le “puapuaga tele” i le uluai senituri?

[Ata i le itulau 15]

Na saunia e Ieova le faasaoina mo aiga o Noa ma Lota, faapea foi i le 607 T.L.M. ma le 70 T.A.