Tala o Mea na Tutupu Mai i le Tusi Tausaga 2011
PAPUA NIU KINI
Itulau 124, palakalafa 1-2
Na faapea mai misionare o Adrian ma Andrea Reilly: “E fesoasoani le iloaina o i tatou o Molimau.” Ua faapea mai Adrian: “E tusa lava po o e alu e fai faatauga pe talaʻi, ae o se mea atamai le alu ma ave ni lomiga. Peitaʻi, e lē mafai ona faamaonia ai lou saogalemu, ae e ono avea ma fesoasoani auā o loo mātaulia ai o oe o se faifeʻau a Ieova. I se tasi taimi, na pē ai laʻu taavale i se vaipanoa e lē saogalemu i Lae. Sa na o aʻu i lea taimi, ae e leʻi umi ae siʻo laʻu taavale e se kegi o tupulaga e foliga mai e faatupu faalavelave. O le mea e faafetai ai, ona o se talanoaga faale-Tusi Paia sa matou faia ma nisi e toʻalua o i latou i se taimi ua tuanaʻi, na la mātauina ai aʻu. O le iʻuga, na la tutū e puipuia aʻu. O lea, nai lo o le gaoia o se mea pe fasi aʻu, ae na latou tuleiina laʻu taavale mo le kuata maila agaʻi atu i le fale o misionare—o se mea na matuā faateʻia ai aʻu ma ou toʻafilemu ai.”
O se isi faataʻitaʻiga, a o iai se tuafafine i le maketi, na musumusu atu iā te ia ni tagata leaga o loo latou tauaveina ni naifi, “Aumai lau ato.” Na tuu atu loa i ai e le tuafafine le ato ma na vave ona latou sosola ese. Ae i ni nai minute mulimuli ane, sa latou toe foʻi mai ma faatoese atu ma toe tuu atu le ato i le tuafafine ma mea uma sa iai. Aiseā? Ina ua latou tatalaina le ato, sa maua ai i totonu le Tusi Paia ma le tusi Reasoning a le tuafafine, ma salamō ai i le mea na latou faia.
TAUA I LE VA O TAGATA BOUGAINVILLE LAVA LATOU
Itulau 150, palakalafa 1-6
I le motu o Bougainville, na amata ai ona talalī aʻe se aloiafi ua leva ona iai o le vaega tetee, e mananaʻo e vavae ese mai i latou mai i le pulega a le isi malo ma amata ai se taua i le va o tagata o le atunuu lava latou. A o faagasolo le fevesiaʻiga mo le 12 tausaga, e toʻa 60,000 tagata na sosola ese mai i lenā motu ae e toʻa 15,000 ē na maliliu. E aofia i lenā vaega o tagata na sosola ese, le toʻatele o tagata talaʻi, o le toʻatele lava na ō atu ma toe nonofo i isi vaega o Papua Niu Kini.
A o toeitiiti tuua le motu, na puʻea ai Dan Ernest o se paeonia, e le vaega o fitafita o le Bougainville Revolutionary Army (BRA) ma avatu i se fale teuoloa telē. Na toe manatua e Dan e faapea: “Sa iai i totonu o lenei fale le taʻitaʻiʻau o le BRA, o loo ia laʻeiina se togiga e tumu i pine ma se pelu e sulu i ona autafa.
Na ia fesili mai, “ʻO oe o Dan Ernest?’
Na ou tali atu, “ʻIoe.’
Na ia faapea mai, “ʻNa ou faalogo o oe o se sipai mo le Vaegaau o le Defence Force i Papua Niu Kini.’
“Na amata ona ou faamatala atu e faapea, e lē aafia Molimau a Ieova i ni fevesiaʻiga a so o se atunuu, ae na ia faasalavei mai ma fai mai: ‘O lea ou te iloa! Sa matou mataʻia atu oe. O isi tapuaʻiga e latou te lagolagoina so o se itu e foliga mai e manumalo. Ae e na o lau tapuaʻiga e tumau ona matuā solitū.’ Ona ia faapea atili mai lea: ‘Ua leva ona fememeaʻi tagata a o faagasolo lenei taua, ma e matou te manaʻomia lau feʻau faamāfanafanaloto. E matou te mananaʻo ia e nofo pea i inei i Bougainville ma faaauau lau talaʻiga. Ae afai e tatau ona e alu, ou te faamautinoa atu e te alu ma le saogalemu faatasi ma au meatotino uma.’ I le lua vaiaso mulimuli ane, ina ua ma siitia atu ma laʻu avā i lo ma tofiga fou o ni paeonia i le motu o Manu, na faamaoni le taʻitaʻiʻau i ana upu.”
Na galulue fitā le ofisa o le lālā ia faatumauina pea fesootaʻiga ma tagata talaʻi i le vaipanoa o loo aafia i le taua, ma e ui ina taofia femalagaaʻiga a vaa, ae sa mafai ona auina atu iā i latou ni nai meaʻai, vailaau faafomaʻi ma lomiga. Na lipotia mai e se ovasia matagaluega na asia faapotopotoga e faapea: “O so o se mea lava na vaaia ai le tele o mea na faaleagaina i le taua, ae o loo faaauau pea ona pisi uso ma tuafāfine i le talaʻiga ma faia a latou sauniga. O loo faaauau foʻi ona faia le tele o suʻesuʻega faale-Tusi Paia.”
Mulimuli ane, i le tausaga e 2001, na maua ai e nei itu taua se ioega o le filemu, lea na faavae aʻe ai le avea o Bougainville ma isi motu latalata ane o se motu tutoʻatasi. E ui lava e lē o iai se Molimau o aumau i Bougainville i le taimi nei, ae o loo iai se faapotopotoga lelei o ni tagata talaʻi e toʻa 39 i le motu tuaoi o Buka.