FESOASOANI MO LE AIGA | MĀTUA

Auala e Talanoa ai i Lou Alo e Faatatau i Upu ma Ata Matagā i le Telefoni

LE LUʻI

Ua e faalogo ua fai ma masani a talavou le lafoina o upu ma ata matagā i luga o le telefoni. E te ono taumānatu, ʻPo o le a faia foʻi e laʻu tama talavou lea tulaga?’

E te manaʻo e te lua talanoa ma lou alo i lea mataupu, ae e te lē iloa le auala e amata ai. Seʻi iloilo le māfuaaga ua aafia ai nisi talavou i le lafoina o upu ma ata matagā i le telefoni, ma aiseā e tatau ai ona e manatu mamafa i lea tulaga.a

LE POGAI

O nisi talavou e latou te lafoina ni faamatalaga lē mamā ona o le faatafai i se tasi e fia manaʻo i ai.
I nisi tulaga, e lafoina e se tamaʻitaʻi lona lava ata o loo telenoa ona e tauanau o ia e se tama e faia faapea.
I nisi taimi e lafo ai e se alii se ata matagā o sana uō teine ina ia faafiafia ai ana uō, pe toe taui atu ai foʻi pe a lē toe feoaʻi.

Po o le ā lava le māfuaaga, e mafai ona aafia talavou i le tele o faafitauli pe a sesē le auala e faaaogā ai le telefoni. Na taʻua i le tusi CyberSafe, “e na o sina oomi lava o le ki o le telefoni, ae e matuā suia atoatoa ai olaga.”

O le taimi lava e lafo ai e se tasi se ata i luga o le initaneti, e lē mafai ona toe aveese. O le toʻatele e latou te lē amanaʻia lenā tulaga. Na taʻua i se tasi o lipoti mai le U.S. Federal Bureau of Investigation (FBI), “na pule se tamaʻitaʻi e 18 tausaga i lona ola, ina ua lafo e lana uō tama lona ata o loo telenoa i le faitau selau o tamaiti i le aʻoga. Na toe lafo foʻi e na tamaiti lenā lava ata i isi, ma ulagia ai lea tamaʻitaʻi.”

O le lafoina o upu ma ata matagā i luga o le telefoni e mafai ona molia ai se tasi i le tulafono. O se faataʻitaʻiga, i nisi atunuu, ua molia ai nisi o talavou i mataupu tau i ata matagā e faaaogā ai tamaiti i feusuaʻiga po o ata o tamaiti o loo telenonoa, ona o le lafoina o ata matagā e faagaee ai faalogona faaleituaiga i isi e latou te tupulaga. Ua lesitalaina faaletulafono foʻi o latou igoa o ni ē e faia faiga matagā. I le avea ai o oe o se matua, e ono molia oe pe afai o lou igoa o loo lesitala ai le telefoni o loo faaaogā e lau tama, po o lou lē taulau foʻi i le pulea o le auala e faaaogā ai e lau tama le telefoni.

MEA E MAFAI ONA E FAIA

Faataatia ni tulafono maʻoti. E lē mafai ona e puleaina atoatoa le auala o loo faaaogā ai e lou alo le telefoni, ae e tatau ona e faamautinoa o loo malamalama o ia i au tulafono, faapea iʻuga e oo iai pe afai e na te lē usitaʻia. Ia manatua foʻi, e iai lau aiā o se matua e pulea ai le auala e faaaogā ai e lou alo le telefoni.—Taʻiala faale-Tusi Paia: Efeso 6:1.

Fesoasoani i lou alo ina ia fefulifulisaʻi e faatatau i le faafitauli. E mafai ona e faapea atu: “E eseese manatu o tagata e faatatau i le lafoina o upu ma ata matagā i luga o le telefoni. Ae o le ā le uiga o lea faaupuga iā te oe? O ā ituaiga o ata e lē fetaui?” “I nisi nofoaga o se solitulafono matuiā le lafoina e se talavou o se ata o se tasi o loo telenoa i se isi talavou. Pe e te manatu e leaga lea tulaga?” “Aiseā o se amioga lē mamā ai le lafoina o upu ma ata matagā i le telefoni?” Ia faalogologo lelei a o talanoa mai lou alo, ma fesoasoani iā te ia e mafaufau i iʻuga leaga e oo i ai pe a lafo ni upu ma ata matagā i le telefoni.—Taʻiala faale-Tusi Paia: Eperu 5:14.

Mafaufau i iʻuga leaga e oo i ai

Seʻi faaāta se mea e ono tupu. E mafai ona e faapea atu i lau tama teine: ʻSeʻi faapea o loo tauanauina e se alii se tamaʻitaʻi e lafo atu sona ata lē mamā. O le ā e tatau ona ia faia? Lafo i ai le ata ona e musu e motusia le faigāuō? Teena le talosaga ae faaauau pea ona faatafai i ai? Faamuta le faigāuō? Faailoa atu i se tagata matua?’ Fesoasoani i lau tama teine ina ia fefulifulisaʻi i le mataupu. E mafai foʻi ona e faia faapea i sou alo tama.—Taʻiala faale-Tusi Paia: Kalatia 6:7.

Taulaʻi i manatu lelei o lou alo. E mafai ona e fesili atu, ʻO le ā le tāua iā te oe o se talaaga lelei? O ā uiga e te manaʻo e iloa ai oe? O ā ni ou faalogona pe a e lafoina se ata matagā ina ia faamāina ai se tasi? O ā ni ou faalogona pe a e faia le mea saʻo?’ Fesoasoani i lou alo ina ia “taofimau i se lotofuatiaifo lelei.”—1 Peteru 3:16.

Ia e tausolomua e faataatia se faaaʻoaʻoga lelei. O loo taʻua i le Tusi Paia, o le atamai mai i lugā, e mamā ma e lē faatagāfai. (Iakopo 3:17) Po o atagia i le auala e te ola ai lou faatāuaina o na upu? Na taʻua i le tusi CyberSafe: “E manaʻomia ona tatou faataatia se faaaʻoaʻoga lelei, ma aua le matamata i tuatusi ma ata e matagā pe faasā i le tulafono.”

a O le faaupuga “sexting,” e uiga atu i le lafoina o upu, ata ma vitiō matagā i le telefoni feaveaʻi. Mo nisi faamatalaga, tagaʻi i le tuatusi jw.org ma faitau i le mataupu “Young People Ask—What Should I Know About Sexting?”—Tagaʻi i le BIBLE TEACHINGS > TEENAGERS.

FAUTUAGA

Pe a faigatā iā te oe po o lou alo ona talanoa e faatatau i upu ma ata matagā o loo lafoina i le telefoni, e mafai la ona e faataʻitaʻi le mea lenei:

Muamua, talanoa ma lou alo e faatatau i mea o loo faia e isi talavou. Ona e faapea atu lea: “E masani ona ou faalogo e faatatau i upu ma ata matagā o loo lafoina i le telefoni. Faamata o se mea masani nei faiga?”
Taumafai e iloa po o ā ni faalogona o lou alo e faatatau i mea o loo faia e isi. E mafai ona e fesili i ai, “Faamata o malamalama tagata i iʻuga leaga e oo i ai ona o le lafoina o upu ma ata matagā i le telefoni?”
Talanoa i le gaoioiga e ao ona faia e lou alo. Ia faapea atu, “Seʻi ta talanoa i le mea e tatau ona fai pe a e maua se faaupuga po o se ata matagā i lau telefoni.”

Fesoasoani: E mafai ona e faaaogāina se tala o se mea moni na tupu ina ia amata ai se talanoaga. O se faataʻitaʻiga: “Na ou faitau i se tala e faatatau i se teineitiiti na lafo solo e tamaiti o le aʻoga lona ata o loo telenoa. Faamata o tupu moni lenei mea?”