Ia Mataala i le Uiga Faafiaamiotonu!
I LE uluai senituri, na iai i le au Faresaio le talaaga lelei o le avea ma tagata tapuai amiotonu o le Atua. Na avea i latou o ni tagata aʻoga filigā o le Tusi Paia ma sa finafinau e tatalo. O nisi tagata sa vaai ia i latou o ni tagata agamalu ma fetuutuunai. Na tusi mai le tusitala o talafaasolopito faa-Iutaia o Josephus e faapea: “E fealofani le au Faresaio ma lelei la latou faiā ma tagata o le nuu.” E letioa ona avea i latou ma tagata sa sili ona faaaloalogiaina ma vaai maualuga i ai tagata o Iutaia i lena vaitaimi!
Ae ui i lea, i aso nei o le upu “faa-Faresaio” ma isi taʻu e fesootai atu i ai, ua taʻufaatauvaaina, ua tutusa ma le fia mamalu, faafiaamiotonu, fia mamā naua, fia mapo lotu, ma le auaunaga e avatu tau o laugutu. Aisea ua lē toe maua ai e le au Faresaio lo latou igoa lelei?
Talu ai, i le lē pei o le toatele o Iutaia, sa lei faaseseina Iesu Keriso i le tulaga faatagā faafoliga mai i fafo o le au Faresaio. Na ia faatusaina i latou i “tuugamau ua faasinasinaina, o loo matagofie i fafo, a o totonu ua tutumu i ivi o tagata oti, ma mea leaga uma.”—Mataio 23:27.
E moni, na latou ofoina atu ni tatalo uumi a o tutū i nofoaga faitele, ae sa na ona fai o ia mea i le vaaiga a tagata, e pei ona sa fetalai i ai Iesu. Sa na o se gaoioiga tau ina fai la latou tapuaiga. Sa latou naunau i nofoaga tāua i taimi o faigaai ma nofoa sili i sunako. A o tatau i tagata Iutaia uma ona iai tuupao i o latou ofu, sa taumafai le au Faresaio e faaofo tagata i tuupao na sili atu ona uumi i o latou ofu. Na mitamita i latou e faaalialia a latou filateri e lapopoa atu sa latou tauaveina o ni puipuiga. (Mataio 6:5; 23:5-8) O lo latou pepelo, lo latou matapeapea, ma lo latou fiasili na mulimuli ane o latou maasiasi ai.
Na faapea ona fofogaina e Iesu le teena e le Atua o le au Faresaio: “O outou tagata faafiaamiotonu e tatau lava ia te outou le valoaga a Isaia, ua faapea mai, Ua ava mai ia te au lenei nuu i o latou laugutu, a o latou loto ua taumamao ia te au. E tapuai fua mai i latou ia te au i lo latou fai ma mataupu o poloaiga a tagata.” (Mataio 15:7-9) O la latou amiotonu o le mea moni, sa faafiaamiotonu. Ma le manino la, na lapataia ai e Iesu ona soo e faapea: “Ia outou ma le mea faafefete a le au faresaio.” (Luka 12:1) I aso nei, e tatau foi ona tatou ‘mataala’ i le uiga faafiaamiotonu pe puipui mai le avea ma tagata lotu faatagafai.
O le mea e ao ona tatou iloaina, e lē teʻi teʻi faafuaseʻi ona maua se tagata i le faafiaamiotonu. Nai lo lea, o lenei uiga e faasolosolo malie ona oo mai a o faagasolo se vaitaimi. E ui lava ina faalēano i ai, ae e mafai ona maua ai se tasi i uiga lē lelei o le au Faresaio.
O se Uiga Fiasili
O ā nisi o uiga lē lelei e tatau ona tatou ‘mataala’ i ai? O tagata faafiaamiotonu e masani lava ona “tautatala, ma tulai mai, ma foliga mai e pei latou te lē faia lava se mea sese,” o le faamatalaga lea a le Encyclopædia of Religion and Ethics. O le faafiaamiotonu foi e gugutu tele ma faasilisilia e ia ia lava, lea sa avea ma pona o le au Faresaio.
Na faamatala e Iesu lea uiga faa-Faresaio i se tala faatusa e faapea: “Na o ae i le malumalu tagata e toalua e tatalo, o le faresaio le tasi, a o le tagata ao lafoga le tasi. Na tulai le faresaio, ua tatalo lemu atu i nei upu, Le Atua e, ou te faafetai atu ia te oe, ina ua ou le pei o isi tagata, o e fao mea, o e amio leaga, o e mulilulua, e le pei o lela tagata ao lafoga foi. E tailua i vaiasosa ona ou anapogi, ou te avatu mea e sefulu aʻi mea uma ou te maua.” I le eseese ma lea, na faailoa atu e le ao lafoga ana agasala ma faamaonia ai le sili atu o lana amiotonu nai lo le Faresaio gugutu. Na fetalai faatatau atu Iesu i lenei tala faatusa ia i latou o “e na faatuatua ia te i latou faʻi ua amiotonu, a e faaleaogaina nisi.”—Luka 18:9-14.
Ona o i tatou o tagata lē lelei atoatoa, e tatou te lagona ai i nisi taimi ua sili atu i tatou nai lo isi, ona o o tatou tomai faaletagata po o tulaga lelei o iai. Ae e ao i Kerisiano ona vave faateaese na mafaufauga. Atonu e tele ni tausaga o lou poto masani i le olaga faa-Kerisiano. Atonu o oe o se faiaʻoga agavaa o le Tusi Paia. Pe atonu foi ua faailoaina oe ua faauuina e pule faatasi ma Keriso i le lagi. O nisi i le faapotopotoga ua olioli i faaeaga faapitoa o le avea ma faifeau talaʻi faataimi atoa, toeaina, po o auauna o le faiva. Ia fesili ifo ia te oe lava, ‘O le ā le faalogona o Ieova pe afai ou te faaaogā mea ua aumaia ia te au e avea ma mea ou te fiasili ai i isi?’ E mautinoa lava, e lē fiafia ai o ia i lea mea.—Filipi 2:3, 4.
Pe afai e faaalia e se Kerisiano le agaga fiasili ona o se tomai, faaeaga, po o se pule ua aumaia ia te ia e le Atua, o le mea moni lava ua ia faoa le mamalu o le Atua ma le viiga e na o Ia e tatau i ai. Ua manino ona fautua mai le Tusi Paia i le Kerisiano ina ia “aua le faasili le manatu o se tasi i le mea ua tatau ona manatu ai.” Ua ia uunaia mai i tatou e faapea: “Ia gatasitasi o outou manatu; aua le manatu i mea silisili, a ia feoai ma e ua faamaulalo; aua le faafiapopoto.”—Roma 12:3, 16.
“Aua le Faamasino Atu”
E tusa ai i le tasi encyclopedia o le Tusi Paia, o se tagata e faafiaamiotonu e “manatu ia te ia lava a lē o le saʻo aiai i tulaga tau amio po o le iai i se tulaga lelei ma le Atua ona o lona pipii mau atu i mataitusi o tulafono e aunoa ma le amanaiaina o o latou uiga moni.” O se tasi o tusitusiga, ua faamatalaina ai le faafiaamiotonu e faapea o “tagata mapo lotu naua o ē matele ina alu lo latou taimi i le vaavaai o mea leaga i isi.”
Na nofosala le au Faresaio i le faia o lenei mea. Sa oo ai lava ina foliga mai ai ua faatāua tele a latou lava tulafono nai lo tulafono ma mataupu silisili a le Atua. (Mataio 23:23; Luka 11:41-44) Na latou faia i latou lava ma faamasino ma māfuli atu i le faasalaina o so o se tasi e lē mulimuli i a latou faatulagaga faafiaamiotonu. O lo latou uiga fiasili ma lo latou faatāuaina tele o i latou lava na faaosofia ai i latou e pulea isi tagata. O lo latou lē mafai ona pulea o Iesu na latou matuā feita ai, ma latou taupulepuleina ai loa lona fasiotiga.—Ioane 11:47-53.
Pagā se lē manaia o le aufaatasi atu i se tasi ua fai lava e ia o ia ma faamasino, e masani ona vaavaai masei, e iloilo uma e oo i nai mea iti ma fiapule i tagata uma o loo siomia ai o ia. O le mea moni, e leai se isi i le faapotopotoga e iai se pule e faamalosia atu ai i isi ona manatu ma ana lava tulafono. (Roma 14:10-13) O Kerisiano paleni e latou te iloa o le tele lava o vala o le olaga i aso taitasi e paʻū tonu le filifiliga i le tagata lava ia. Ae maise lava, e tatau ia i latou e māfuli atu lava i le avea ma tagata e mananao e lelei mea uma ma tagisā ia tele ni mea e fai e isi, ona alofia le faamasinoina o isi.
E moni, ua fuafuaina le faapotopotoga Kerisiano ia iai ni ona taʻiala e saosaolaumea i le solosolo lelei o le faagaoioia o le faalapotopotoga faalelalolagi a Ieova. (Eperu 13:17) Ae peitai, ua faaliliuseseina e nisi nei taʻiala po ua faaopoopo foi i ai a latou lava tulafono. I se tasi vaipanoa, na tatau ai i uso uma e aooga i le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate ona laeiina suti ma faamau lelei o latou peleue pe a faia se lauga. O se tagata aʻoga e lē faia faapea o le a lē agavaa e toe lauga i le lumanai. Nai lo le faia o ia tulafono tuu sasaʻo ma le faigata, pe e lē sili atu ea ona agamalu ma ogatusa ma le agaga o le Afioga a le Atua, le aumaia i se auala agalelei o fautuaga totino e pei ona manaomia?—Iakopo 3:17.
O le faafiaamiotonu foi atonu o le a faatupuina ai se vaaiga e faapea a feagai se Kerisiano ma le tele o ona faafitauli, ona faapea lea ai ua iai sona ila faaleagaga. O le mea tonu lava lena na mafaufau i ai le au faafiaamiotonu o Elifasa, Pilitati, ma Sofara e faatatau ia Iopu le tagata faamaoni. Sa lei ia i latou se ata atoa o le tulaga o le mea na tupu, o lea sa o se faamaualuga ai lo latou tuuaia o Iopu ua fai mea sese. Na aoaia i latou e Ieova mo lo latou faauigaseseina o tofotofoga o Iopu.—Tagai i le Iopu, mataupu e 4, 5, 8, 11, 18, 20.
Maelega Valea
O le faafiaamiotonu ma le maelega e masani ona tau fesootai. Na tautala le aposetolo o Paulo i Iutaia mapo lotu ua latou “maelega i la le Atua, a e le tusa ma le poto. Auā ua le iloa e i latou le amiotonu mai le Atua, ma ua saili e faatu la latou lava amiotonu, ua latou le usiusitai ai i le amiotonu mai le Atua.” (Roma 10:2, 3) I le avea ma Faresaio, sa matuā maelega ai foi Paulo ia, e ui lava ina sa sese lona maelega, e lei faavaea i tulaga amiotonu a Ieova.—Kalatia 1:13, 14; Filipi 3:6.
Ua talafeagai lelei ai ona fautua mai le Tusi Paia e faapea: “Aua e te amiotonu naua, aua foi e te faatele naua lou poto; se a le mea e oti ai oe ia te oe?” (Failauga 7:16) I le faapotopotoga, atonu e amata se ala o se Kerisiano i se loto faamaoni, ae o ana gaoioiga mai lona faamaoni ma lona maelega, e mafai ona paʻū atu i gaoioiga faafiaamiotonu. Pe a taʻitaʻia e le poto faaletagata nai lo tulaga amiotonu a Ieova, e mafai ai e le maelega faalotu ona faatiga i isi. E faapefea?
O se faataʻitaʻiga, atonu e soona faaalu e mātua o la taimi i le faamalieina o manaoga faaleagaga o isi, ae i lo latou aiga, e la te faatalale ai i manaoga o lo la aiga. Pe matuā maelega foi mātua, ma soona mananao i a latou fanau e fai ni mea se tele, e sili atu nai lo mea e latou te mafaia ona fai. (Efeso 6:4; Kolose 3:21) O nisi o fanau ua lē taulau ona faafetaiaia ia manaoga lē fuafua tatau, ua tali atu i ai i le ola i se olaga uiga lua. O se matua e agamalu o le a ia iloiloina tapulaa o lona aiga ma faia ni fetuutuunaiga e talafeagai ai.—Faatusatusa i le Kenese 33:12-14.
O le soona maelega e mafai ona aveesea ai lo tatou uta mamao, alofa loloto, ma le alofa mafana, lea e manaomia i a tatou feutagaiga ma isi. E ono galue malosi se tasi i le faaauilumaina o mea tau i le Malo. Ae peitai, o lona soona maelega e ono faatiga ai i tagata o loo latou galulue faatasi. Na fai mai Paulo: “Afai foi o ia te au ona perofeta ane, ma le iloa o mea lilo uma, ma le malamalama uma lava; afai foi o ia te au le faatuatua uma e ave ese ai mauga, a e leai soʻu alofa, ou te le aoga lava. Afai foi ou te tufatufaina aʻu mea uma e fagaina aʻi e matitiva; afai foi ou te tuuina atu loʻu tino ina ia susunuina, a e leai soʻu alofa, e leai lava sona aoga ia te au.”—1 Korinito 13:2, 3.
E Fiafia le Atua i Ē Faamaualalo
I le avea ma Kerisiano, e tatau ona tatou iloa le leaga o le faafiaamiotonu a o lei tupu aʻe ia i tatou. E tatau ona tatou alofia se uiga fiasili, le amio lea o le faamasinosino o isi ma le maelega valea e faavae aʻe i le poto faaletagata.
A o tatou ‘mataala’ i uiga faa-Faresaio, e nai lo le faamasinoina o isi faapea e faafiaamiotonu, e lelei tele ona taulai le vaai i o tatou lava faanaunauga ma uiga. E moni, na faamasino e Iesu le au Faresaio ma taʻusalaina i latou o “fanau a gata feai” ua tatau i ai le faaumatiaga e faavavau. Ae sa mafai e Iesu ona iloa mea sa i loto o tagata. A o tatou, e tatou te lē mafai.—Mataio 23:33.
Seʻi o tatou sailia ia le amiotonu a le Atua ae lē o la tatou lava amiotonu. (Mataio 6:33) E na o le pau lena o le auala e tatou te maua ai le faamaoniga a Ieova, auā ua fautuaina i tatou uma lava e le Tusi Paia e faapea: “Ia oofu outou uma lava i le loto maulalo o le tasi i le tasi; auā, E tetee atu le Atua i e faamaualuluga, a e foaiina mai le alofa tunoa i e faamaulalo.”—1 Peteru 5:5.