Le Bioethics ma Taotoga e Lē Faaaogaina ai le Toto
I TAUSAGA e lei leva tele atu, ua vaaia ai le matuā agaigai i luma o le matātā tau i vailaau i se tulaga e lei iai muamua. Peitai, a o mafai ona foia ai faafitauli tau i le soifua maloloina, ae o nisi togafitiga fou, ua tulai mai ai faafitauli pe tatau pe lē tatau ia mea.
Ua tatau i fomai ona toe manatunatu i filifiliga faigata e pei o nei: Pe e tatau ea i nisi taimi ona taofia ni togafitiga faafomai ua fai faamalosi, ina ia mafai ai e le tagata maʻi ona oti ma le malie o lona loto? Pe e tatau i se fomai ona lē amanaiaina le faaiuga a se tagata maʻi pe afai na te silafia o se mea e sili ona aogā mo le maʻi? E tatau faapefea ona faasoasoa tutusa le tausiga faasoifua maloloina pe afai e lē o maua uma e tagata mamaʻi ni togafitiga taugata?
O na mataupu lavelave ua manaomia ai se faamalamalamaga i le mataupu faafomai e taʻua o le bioethics. O lenei matatā faapitoa ua fuafuaina e fesoasoani i fomai ma saienitisi e faatatau i suesuega i mea e fesootai atu i le ola ma le agaigai i luma i le tulaga faafomai, ina ia latou feagai ai ma le auala e aafia ai amioga tatau pe lē tatau. Ona o le tele o faaiuga fitā e tulai mai i falemai, o le tele o falemai ua faavaeina ai ni komiti o le bioethics. E masani lava o sui o le komiti—e aofia ai fomai ma loia—e faatasi atu i fono e faatatau i le bioethics, e iloiloina ai faafitauli i itu e tatau ma itu e lē tatau i le tulaga faafomai.
O nisi o fesili e masani ona lagā i ia fono e faapenei: O le ā le tele e tatau ai i fomai ona tausisia talitonuga o Molimau a Ieova o ē teena tuigatoto ona o le mafuaaga autū, o ni talitonuga faaletapuaiga? Pe e tatau i se fomai ona tui faamalosi atu le toto i se maʻi pe afai e foliga mai e “fautuaina” le faia faapea i le tulaga faafomai? Po o se amioga e talafeagai le faia faapea e aunoa ma le iloa e le maʻi, e peiseaī ‘o le mea e lē o iloa e le maʻi o le a lē afāina ai o ia’?
Ina ia taulimaina na luitau ma le talafeagai, e manaomia e fomai se malamalamaga e lē faaituau e faatatau i le talitonuga o Molimau a Ieova. E fiafia Molimau a Ieova e faamatala atu lo latou tulaga i fomai, i le iloa e faapea o le tau fai femalamalamaai e mafai ona aogā e taofia ai ni feteenaiga.
Fetufaaiga o Mafaufauga
O se alii mau tofiga lauiloa i Sepania i le bioethics e suafa ia Polofesa Diego Gracia, sa manao o ia e faia se talanoaga faapea ma lana vasega. Na faapea mai le polofesa: “E talafeagai mo outou [Molimau a Ieova] ona avatu i ai se avanoa e faamatala mai ai o outou popolega . . . ona o faafitauli ua outou feagai ai e fesootai atu i tuigatoto.”
O lea, ia Iuni 5, 1996, e toatolu ē na fai ma sui o Molimau a Ieova na valaaulia ina ia faatasi atu i le Iunivesite o Complutense i Madrid, i Sepania, ina ia faamalamalama atu o latou talitonuga. Pe ā ma le 40 fomai ma isi tagata popoto mai isi matātā na faatasi ai.
Ina ua uma ona tuuina atu e Molimau se faamalamalamaga puupuu, na tatala atu ai loa le avanoa mo ni fesili. O i latou uma na auai na ioe e faapea e tatau i se tagata ua matua ona iai le aiā e teena ai se togafitiga patino faafomai. Na talitonu foi le vasega e faapea, e matuā lē tatau lava ona tuuina atu se tuigatoto e aunoa ma le faailoaina atu i le maʻi ma ua malie foi i ai le maʻi. E ui i lea, e iai nisi vala o le talitonuga o Molimau a Ieova na latou popole i ai.
O se tasi fesili na latou popole i ai e faatatau atu lea i le tulaga tau tupe. O nisi taimi o taotoga e lē faaaogaina ai le toto e faaaogā ai masini faapitoa, e pei o taotoga e faaaogā ai le laser, e faapena foi ma vailaau e taugata tele, e pei o le erythropoietin, ua faaaogaina ina ia faagaoioia ai le gaosia o sela mūmū o le toto. Na tau manatu le isi fomai faapea, atonu o le teena o le isi togafitiga e taugofie (le tuiina atu lea o se toto mai se isi tagata), o loo faatalitalia ai e Molimau le matagaluega o soifua maloloina mo le lautele ina ia faapitoa le fuafuaina mo i latou le faaaogaina lea o togafitiga e taugata tele.
I le iloaina lelei o tupe o se tasi lea o mea e ao ona manatu atu i ai fomai, na faasino atu ai e se Molimau lea na fai ma sui se mataupu na suesueina ma tusitusia lelei na faavasega mai ai tupe faaalu lea e toatele latou te lē iloaina mo tuigatoto mai isi tagata. E aofia ai le totogia o togafitiga ona ua tulai mai faafitauli i se tuigatoto na faia, e faapena foi ma le totogi atu o tupe i se tagata ona ua lē toe mafai ona faigaluega ona o faafitauli i le tuiina o le toto. Na ia taʻua ai se suesuega maeʻaeʻa mai le Iunaite Setete na faapea ona aliali mai ai pe ā ma se paina toto e tasi, e ui lava o le uluai tau na faatau ai na o le $250 (Tālā Amerika), ae na fua mai ai se tupe faaalu e sili atu ma le $1,300—e faalima ona sili aʻe ai nai lo le tau na faatauina mai ai. O lea la, na ia faailoa atu ai, pe a manatu atu i mea uma o aofia ai, e sili atu le taugofie o taotoga e lē o faaaogaina ai le toto. E lē gata i lea, o tupe faaopoopo ia e faapea e faaaluina mo taotoga e lē faaaogaina ai le toto, e mo masini ia e mafai ona toe faaaogaina pea.
O se isi fesili na i manatu o isi fomai na fesootai atu lea i omiga mai i nisi o le faapotopotoga. Na latou taumanatu faapea, o le ā o le a tupu pe afai o le a faalotolotolua se Molimau ma talia se tuigatoto? Po o le a lē toe talia o ia e avea ma Molimau?
O le iuga, e faalagolago atu lava i le tulaga moni e iai, auā o le lē usiusitai i le tulafono a le Atua o se mataupu e matuia, o se mea e iloilo totoʻa e toeaina o le faapotopotoga. E mananao Molimau e fia fesoasoani atu i so o se tagata o lē ua oo iai ni tulaga faigata o se taotoga e ono lamatia ai le ola ma ua ia talia ai se tuigatoto. E mautinoa o se Molimau faapena o le a ia lagonaina le loto tiga ma o le a popole foi o ia i lana faiā ma le Atua. O se tagata faapena atonu na te manaomia le fesoasoani ma faaalia i ai le magafagafa. Ona o le faavae o le Faa-Kerisiano o le alofa, o le a mananao ai la toeaina, e pei lava ona faia i mataupu tau faamasinoga e faia e se komiti, ina ia faapaleniina le maumauai mo le mea tonu ma le alofa mutimutivale.—Mataio 9:12, 13; Ioane 7:24.
Na fesili mai se polofesa o le bioethics, o lē na asiasi mai i le Iunaite Setete e faapea: “Po o le a lē toe umi ea ae outou toe tilofaia lo outou tulaga o amioga e tatau ma mea e lē tatau? Ua faia e isi lotu lena mea i tausaga e lei leva tele atu.”
O le tulaga o Molimau e tusa ai ma le paia o le toto o se talitonuga e tusa ai ma le faatuatuaga nai lo o se vaaiga i amioga e tatau ma mea e lē tatau e faia i ai ni toe iloiloga, o le tali lena na tuuina atu ia te ia. O le poloaiga manino a le Tusi Paia, o lea ua leai ai se fetuutuunaiga e faia i ai. (Galuega 15:28, 29) O le solia o lena tulafono tau Atua o le a lē talia e se Molimau e tai pei o le manatu mamā i le ifo i tupua po o le faitaaga.
E matuā talisapaia e Molimau a Ieova le naunau o fomai—e pei o ē na faatasi atu i le fono o le bioethics i Madrid—ina ia amanaia la latou faaiuga o le sailia o togafitiga e lē faaaogaina ai le toto ua faapea ona talafeagai ai ma la latou talitonuga maumaututu e faavae mai le Tusi Paia. E mautinoa, o le malamalamaga e tusa ai ma le faaaogaina o vailaau o le a faia se vaega tāua i le faaleleia o le faiā a le fomai ma le tagata maʻi ma faaleleia atili ai ona amanaiaina manaoga o le tagata maʻi.
E pei ona taʻua i se faamatalaga a se fomai lauiloa i Sepania, e tatau pea ona manatua e fomai e faapea, “o loo latou faaaogaina meafaigaluega e lē lelei atoatoa ma ni auala e ono sese foi.” O lea la, latou te manaomia le “talitonu mausalī e faapea e tatau lava ona faaalia atu le alofa i itu e lē oo atu i ai le malamalama.”