Ia Manatunatu ma Faalaeiau le Tasi i le Isi
“Ia tatou manatunatu foʻi le tasi i le isi ina ia faatupu ai le alofa ma galuega lelei.”—EPE. 10:24.
1, 2. O le ā na fesoasoani e faasaoina o tatou uso mai le savaliga o le oti, i le iʻuga o le Taua Lona Lua a le Lalolagi?
INA ua lata i le taimi e toʻilalo ai le pulega a le ʻau Nasi i le iʻuga o le Taua Lona Lua a le lalolagi, na aumaia ai se faatonuga e fasiotia le faitau afe sa iai i nofoaga o faasalaga. Sa taumafai e faamalosia i latou sa i le nofoaga o faasalaga i Sachsenhausen e savavali i uafu, ona uta lea o i latou i vaa ona ave lea o nei vaa e faagogoto i le moana. O se vaega lenā o le faufauga na taʻua o le savaliga o le oti.
2 Sa fuafua e savavali pagota e 33,000 sa i Sachsenhausen i Siamani, i le uafu i Lübeck mo le 155 maila (250 km). Na aafia i latou uma i le fia aai ma faamaʻi. Na aofia ai i lenā savaliga Molimau a Ieova e 230 mai atunuu e ono, ma na faatonuina i latou e savavali faatasi. Na faapefea ona faasaoina o tatou uso? Na faapea mai se tasi o i latou: “Sa faaauau ona faalaeiau le tasi i le isi ina ia faaauau pea.” Na fesoasoani ʻle mana mai le Atua lea e sili atu i le malosi o le tagata,’ faapea le alofa o le tasi i le isi e faasaoina ai i latou.—2 Kori. 4:7.
3. Aiseā e manaʻomia ai ona fefaalaeiauaʻi?
3 E tatou te lē o savavali i aso nei i se savaliga faapena. Peitaʻi, o loo tatou fesagaʻia le tele o luʻi. Ina ua amata ona pule le Malo o le Atua i le 1914, ona tuliesea lea o Satani mai le lagi. Na lafoina mai o ia i le lalolagi ma “ua lotoa tele, auā ua na iloa ua puupuu lona taimi.” (Faaa. 12:7-9, 12) A o leʻi oo mai Amaketo, ua faaaogā e Satani luʻi ma tofotofoga e faavaivaia faaleagaga ai i tatou. E lē gata i lea, e faavaivaia foʻi i tatou i faafitauli i aso taʻitasi. (Iopu 14:1; Fai. 2:23) O nisi taimi, ona o le matuā lofitūina o i tatou i faafitauli, e lē mafai ai e lo tatou malosi faaleagaga ona fesagaʻia na faafitauli. Seʻi mafaufau i se uso na fesoasoani faaleagaga i isi mo le tele o tausaga. Ina ua faasolo ina matutua, na aafia i laʻua ma lana avā i maʻi o le tino ma faavaivaia ai o ia. E pei o le tulaga o lenā uso, e tatou te manaʻomia le mana mai iā Ieova “lea e sili atu i le malosi o tagata,” faapea faalaeiauga mai i isi.
4. Pe a faalaeiau atu i isi, o le ā le fautuaga e tatau ona tatou manatua?
4 Pe a avea i tatou ma puna o faalaeiauga i isi, ia tatou manatua le timaʻiga na avatu e Paulo i uso i Eperu. Na ia faapea mai: “Ia tatou manatunatu foʻi le tasi i le isi ina ia faatupu ai le alofa ma galuega lelei, aua neʻi tuulafoaʻiina le faapotopotoina o i tatou e pei o le masani a isi, a ia fefaalaeiauaʻi, ia sili foʻi ona faia faapea auā ua outou iloa ua matuā latalata mai lava le aso.” (Epe. 10:24, 25) E faapefea ona tatou faatatauina lenā faalaeiauga matagofie?
IA ʻMANATUNATU LE TASI I LE ISI’
5. O le ā e uiga i ai le ʻmanatunatu o le tasi i le isi,’ ma o ā taumafaiga e tatau ona tatou faia?
5 O le ʻmanatunatu o le tasi i le isi,’ e uiga atu i le “manatu mamafa i manaʻoga o se tasi.” Pe e tatou te manatu mamafa i isi, pe afai e na o sina taimi puupuu e talanoa ai iā i latou i le Maota mo Sauniga, po o le talanoa foʻi i mataupu e lē tāua? E mautinoa e tatou te lē fia “isuisu fua i mataupu a isi tagata.” (1 Tesa. 4:11; 1 Timo. 5:13) Peitaʻi, pe a tatou mananaʻo e faalaeiau atu i o tatou uso, e tatau ona tatou iloa lelei o latou tulaga, o uiga, o latou itu faaleagaga, mea e lelei ai faapea o latou vaivaiga. E manaʻomia ona lagona e o tatou uso lo tatou alofa, ma vaai iā i tatou o ni a latou uō. E manaʻomia ai la ona tatou faaalu le tele o le taimi ma i latou, ae lē na o taimi e latou te lotovaivai ma feagai ai ma faafitauli.—Roma 12:13.
6. O le ā e fesoasoani i toeaina e “manatunatu” ai i mamoe o loo latou tausia?
6 Ua uunaʻia toeaina i le faapotopotoga, ina ia lotomalilie ma naunau e ʻleoleo i le lafu mamoe a le Atua o loo latou tausia.’ (1 Pete. 5:1-3) E faapefea ona latou faia faapea pe afai latou te lē iloa lelei manaʻoga o mamoe? (Faitau le Faataoto 27:23.) O le a faigofie i uso ma tuafāfine ona talosagaina le fesoasoani a toeaina, pe a faaavanoa e toeaina lo latou taimi e faifaimea faatasi ai ma i latou. O le a faigofie ai foʻi ona faaali atu o latou faalogona moni, ma mafai ai ona fesoasoani toeaina iā i latou.
7. O le ā e tatau ona tatou manatua pe a faia e se tagata o loo mafatia ni faaupuga “soonafai”?
7 Na tusi atu Paulo i le faapotopotoga i Tesalonia: “Ia fesoasoani i ē vaivai.” (Faitau le 1 Tesalonia 5:14.) E lagona e i latou o loo lotovaivai ma “mafatia” le vaivai. Ua faapea mai le Faataoto 24:10: “Po ua e lotovaivai ea i le aso o le puapuaga? O le a itiiti lou malosi.” E faia foʻi e le tagata ua lotovaivai faaupuga “soonafai.” (Iopu 6:2, 3) Pe a tatou faalaeiau i se tagata o loo mafatia, ia manatua o nisi taimi e latou te faia ai ni faamatalaga e latou te leʻi mafaufauina. Na tofo Rasela i lenā tulaga, ina ua matuā mafatia lona tinā. Na ia taʻua: “I lenā taimi, e tele ina faia ai e loʻu tinā upu faatigā. Peitaʻi, ou te taumafai pea e manatua ona uiga moni, o ia o se tinā e lotoalofa ma agalelei. O lea, ua ou iloa ai o tagata e lotomafatia, e latou te faia i nisi taimi faamatalaga e latou te leʻi mafaufauina. E lē atamai ai le toe fai atu o ni faamatalaga faatigā.” Ua faapea mai le Faataoto 19:11, “o le tofā mamao o le tagata, e faagesegese ai lona ita, ma e matagofie foʻi lona lē manatua o le agaleaga.”
8. O ai e tatau ona tatou matuā “faailoa” i ai le alofa, ma aiseā?
8 E faapefea ona tatou “manatunatu” i se tasi o loo lotovaivai pea, ona o mea sesē na faia i le taimi ua teʻa, e ui ua fai ana taumafaiga e toe faasaʻo ai? Seʻi mafaufau i se tagata fai mea sesē na salamō sa i Korinito. Na tusi Paulo: “E tatau nei ona outou faamagalo atu ma le agalelei, ma faamāfanafana atu iā te ia, ina ia aua neʻi lofitūina lenā tagata i le faanoanoa tele. O lea ua ou apoapoaʻi atu ai iā te outou, ia faailoa atu lo outou alofa mo ia.” (2 Kori. 2:7, 8) O le upu “faailoa,” e faasino atu i le “faamautinoa” po o le “faamaonia o se mea.” E faigatā ona tatou mautinoa ua iloa e se uso lo tatou alofa iā te ia, seʻi vaganā ua faaalia atu i a tatou upu ma gaoioiga.
“IA FAATUPU AI LE ALOFA MA GALUEGA LELEI”
9. O le ā e uiga i ai le ʻfaatupu o le alofa ma galuega lelei?’
9 Na tusi Paulo: “Ia tatou manatunatu foʻi le tasi i le isi ina ia faatupu ai le alofa ma galuega lelei.” E manaʻomia ona uunaʻia o tatou uso e faaalia le alofa ma faia galuega lelei. Pe a amata ona pē se afi, e tatau ona toe tuutuu i totonu mea tafuafi ma tapili pea ina ia faaolaola ai le afi. (2 Timo. 1:6) E faapena le auala e uunaʻia ai o tatou uso e faaalia le alofa i le Atua ma isi o tatou uso. O le avatu o se faamālō talafeagai, e tāua tele i le uunaʻia o isi e faia galuega lelei.
Faalaeiau isi e galulue faatasi i le faiva
10, 11. (i) O ai e manaʻomiaina le faamālō? (ii) Faataʻitaʻi le auala e fesoasoani ai le faamālō i se tagata ua ʻuia se laasaga sesē.’
10 E tāua iā i tatou uma le mauaina o se faamālō, e tusa pe tatou te lagona le lotovaivai pe leai. Na taʻua e se tasi o toeaina: “A o oʻu laʻitiiti, e lē taitai faamālō mai loʻu tamā i se mea ou te faia.” A o tuputupu aʻe le uso, e masani ona ia manatu e leai sona aogā. Ae na ia taʻua atili: ʻE ui i lea, ua 50 nei oʻu tausaga ae ou te talisapaia le faamālō mai a aʻu uō i galuega lelei o loo oʻu faia o se toeaina. O mea na tutupu iā te aʻu, ua ou iloa ai le tāua o le avatu o faalaeiauga i isi.’ O le avatu o se faamālō e faalaeiauina ai tagata uma, e aofia ai paeonia, tagata matutua faapea ē lotovaivai.—Roma 12:10.
11 Pe a ʻtaumafai ē ua agavaa faaleagaga e faasagatonu se tagata ua uia se laasaga sesē,’ o fautuaga alofa ma le faamālō talafeagai, e uunaʻia ai le tagata faimea sesē e toe faia galuega lelei. (Kala. 6:1) Na tusi se tuafafine e igoa iā Miriama: “Na iai se vaitaimi faigatā i loʻu olaga. Na tuua e nisi o aʻu uō lelei le faapotopotoga, ae o le taimi foʻi lenā na pē ai se alātoto i le faiʻai o loʻu tamā. Sa ou matuā mafatia lava. Ina ia foʻia lenā tulaga, na amata ai ona fai saʻu uō tama i le lalolagi.” O lenā mea, sa ia mafaufau ai na maʻimau le alofa o Ieova iā te ia, ma manaʻo ai e tuua le upu moni. Ae na suia na faalogona, ina ua toe faamanatu e se toeaina iā te ia lana auaunaga faamaoni i le taimi muamua. Sa faamautinoa e toeaina iā te ia le alofa o Ieova. O le iʻuga, na toe faamalosia lona alofa mo Ieova ma faauma lana faigāuō ma le tama o le lalolagi, ae faaauau ona auauna iā Ieova.
Ia faatupu le alofa ma galuega lelei
12. O le ā e tupu pe a sesē le auala e uunaʻia ai isi e faia galuega lelei?
12 E tatau ona faaeteete i le auala e tatou te taumafai e “faatupu” le naunau o o tatou uso e auauna ma le maelega i le Atua. E lē tatau ona tatou faatusatusa i latou i isi ma faitioina i latou ona o le lē mulimuli i o tatou ala ma o tatou manatu. E lē tatau foʻi ona tatou faia ni faamatalaga e latou te manatu ai e leai so latou aogā, ona o le itiiti o mea e latou te faia. O le faia faapea, e mafai ai ona latou faia ni taumafaiga lelei mo sina taimi, peitaʻi e lē tumau ai. O le avatu o le faamālō, o le auala sili lea e “faatupu” ai le naunau o o tatou uso mo galuega lelei. E fesoasoani foʻi iā i latou ina ia iloa, o le alofa i le Atua o le māfuaaga lea e tatou te faia ai le mea sili i le auaunaga iā te ia.—Faitau le Filipi 2:1-4.
“IA FEFAALAEIAUAʻI”
13. O le ā e aofia ai i le faalaeiau atu i isi? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le mau autū.)
13 E tatau ona tatou ʻfefaalaeiauaʻi, ia sili foʻi ona faia faapea auā ua tatou iloa ua matuā latalata mai lava le aso.’ O le faalaeiauina o isi, e aofia ai le uunaʻia o i latou e faaauau i le auaunaga. O le uunaʻia o isi e faaalia le alofa ma faia galuega lelei, e tai pei o le saʻeu ma le tapiliina o malala ina ia ola ai pea le afi. Ae o le faalaeiauina o isi, e taitutusa ma le tuuina o fafie i le afi ina ia mumū atili ai pea. O faalaeiauga e faamāfanafanaina ai le tagata lotomafatia. Pe a tatou maua le avanoa e faalaeiau atu ai, e tatau ona faia i se auala mālū ma māfana. (Faata. 12:18) Ae e sili atu i lenā, ia tatou “faalogologo lelei” ma “aua le vave ona tautala.” (Iako. 1:19) Pe a tatou faalogologo atu ma faalogona alofa, e mafai ona malamalama ai i le tulaga o loo faavaivaia ai se uso, ma tatou fai atu ai se faamatalaga e fesoasoani ai iā te ia.
Ia olioli i faatasiga
14. Na faapefea ona maua e se uso na lotovaivai le fesoasoani?
14 Seʻi mafaufau i le auala na fesoasoani ai se toeaina agaalofa, i se uso na lē toe auai i le talaʻiga mo le tele o tausaga. Ina ua ia faalogo a o talanoa mai le uso, na iloa ai e le toeaina o loo loloto pea le alofa o le uso mo Ieova. Sa ia suʻesuʻeina ma le māeʻaeʻa lomiga uma o le Olomatamata, ma faia ana taumafaiga e auai i sauniga. Peitaʻi, na faavaivaia o ia ona o gaoioiga a nisi i le faapotopotoga. Na faalogologo lelei le toeaina e aunoa ma le faamasinosino, ma faaalia lona alofa i le uso ma lona aiga. Na iloa mulimuli ane e le uso, sa ia faataga mea faalētonu i le taimi ua teʻa e taofia ai o ia mai le auauna atu i le Atua. Na valaaulia e le toeaina le uso ina ia la galulue i le talaʻiga. O le fesoasoani a le toeaina, na toe amata ai le auaunaga a le uso ma toe agavaa ai e avea ma toeaina.
Ia faalogologo ma le onosaʻi i se tasi o loo manaʻomia faalaeiauga (Tagaʻi i le palakalafa 14, 15)
15. O le ā tatou te aʻoaʻoina mai le auala e feagai ai Ieova ma ē mafatia?
15 Atonu e lē vave ona tali mai le tagata o loo lotovaivai, i le fesoasoani e tatou te ofoina atu. Peitaʻi, e tatau pea ona tatou fesoasoani iā i latou. Na tusi Paulo: “Ia fesoasoani i ē vaivai, ma ia faapalepale i tagata uma lava.” (1 Tesa. 5:14) Nai lo o le fiugofie, ia faaauau pea ona tatou “fesoasoani” i ē vaivai. Sa onosaʻi Ieova i ana auauna i taimi na latou lotovaivai ai. O se faataʻitaʻiga, na matuā alofa mutimutivale Ieova iā Elia ma malamalama i ona faalogona. Na foaʻi e Ieova mea na ia manaʻomia mo lana auaunaga. (1 Tu. 19:1-18) Na faamagalo e Ieova Tavita ina ua ia faaalia le salamō moni. (Sala. 51:7, 17) Na fesoasoani foʻi le Atua i le tusitala o le Salamo e 73, ina ua ia tau faavaivai i le auaunaga. (Sala. 73:13, 16, 17) E alofa fua Ieova ma agalelei iā i tatou, aemaise lava pe a tatou faavaivai. (Eso. 34:6) E ʻfou pea lava i taeao uma’ le agalelei o Ieova, ma “e lē taitai uma.” (Aue. 3:22, 23) E faatalitalia e Ieova i tatou e mulimuli i lana faaaʻoaʻoga, ma feagai ma ē mafatia i se auala agalelei.
IA FEFAALAEIAUAʻI INA IA TUMAU I LE ALA I LE OLA
16, 17. A o lata mai le iʻuga o lenei faiga o mea, o le ā e tatau ona tatou maumauaʻi e fai, ma aiseā?
16 E faitau afe pagota na maliliu mai le 33,000 na tuua le nofoaga o faasalaga i Sachsenhausen. Na faasaoina uma Molimau a Ieova e 230 na feagai ma lenā tulaga faigatā. O le fefaalaeiauaʻi ma le fesoasoani o le tasi i le isi, na saosaolaumea i le faasaoina o i latou.
17 O loo tatou savavali foʻi i aso nei i le “auala e tau atu i le ola.” (Mata. 7:14) Ua toe o se aga ona savavali lea ma le autasi tagata o Ieova i le lalolagi fou amiotonu. (2 Pete. 3:13) Tau ina ia fesoasoani le tasi i le isi a o tatou savavali i le ala e tau i le ola e faavavau.